doc_id
string | doc_text
string | complex_questions
list | simple_questions
list |
|---|---|---|---|
00806087
|
Teoria humoralna
Patologia humoralna – protonaukowy pogląd, u podstaw którego leżało przekonanie o istnieniu czterech płynów ciała (humorów): krwi, żółci, śluzu (flegmy) i czarnej żółci, które wypełniają ciało, a ich wzajemne stosunki wpływają na zdrowie i temperament. Jeden z głównych nurtów medycyny starożytnej.
Podstawy
Teoria humoralna powstała w szkole medycznej w Knidos. Początkowo wyróżniano jedynie 2 soki ustrojowe: żółć i śluz. Wyróżniano już wtedy pojęcie eukrazji i dyskrazji. Terminy te weszły do użycia również w szkole z Kos, wiązanej z postacią Hippokratesa. Została tam rozwinięta. Liczbę płynów zwiększono do czterech.
Hipoteza o wzajemnym wpływie czterech soków była obecna u Hipokratesa, a została spisana przez jego zięcia i ucznia Polibosa w dziele O naturze człowieka (znanym pod łacińskim tytułem De natura hominis) wchodzącym w skład zbioru Corpus Hippocraticum. W ciągu kilku stuleci dodano do niej kolejne elementy, zwłaszcza związane z ogólną budową świata, reprezentowane w arystotelizmie. Patologia humoralna, odwołując się do uwarunkowań fizjologicznych, zrywała z etiologią odwołującą się do zrządzeń bogów, czyli stała w opozycji do medycyny teurgicznej. Według tej koncepcji ciało ludzkie podlegało prawom obejmującym całą przyrodę, a więc lekarz powinien znać całość natury. Wiązane było to z czwórpodziałem natury, w który wierzono również w innych dziedzinach, na przykład w cyklu pór roku i istnieniu czterech żywiołów, a także czterech (występujących w dwóch parach) podstawowych cech materii: ciepła, zimna, wilgotności i suchości. Najwcześniejsze wersje zakładały raczej dualizm. Związek między fizjologią humoralną a porami roku miał objawiać się w typie wymiotów, które zimą miały być śluzowate (zimne i wilgotne), wiosną krwiste (ciepłe i wilgotne), latem żółciowe (ciepłe i suche), a jesienią czarnożółciowe (zimne i suche). Charakterystyka ta odpowiada warunkom pogodowym klimatu śródziemnomorskiego, lecz cechy te nie znajdują odzwierciedlenia w innych strefach klimatycznych. Ukoronowaniem fizjologii i patologii humoralnej były dzieła rzymskiego lekarza Galena. Mimo że nawiązywał on do różnych szkół filozoficzno-medycznych, przede wszystkim odnowił założenia hipokrateizmu. Opisał on swoją wersję krążenia krwi, która jego zdaniem powstaje w wątrobie, a serce jest jej rezerwuarem i przekaźnikiem. Jego wkład w ukształtowanie wiedzy medycznej okazał się dominujący. Galenowska wizja medycyny pozostawała w średniowieczu najpoważniejszym nurtem medycyny arabskiej i europejskiej, a kolejni uczeni nieco ją modyfikowali, zachowując podstawy. Patologia humoralna była m.in. podstawą medycznych dzieł Awicenny. W średniowieczu nastąpiło dalsze zintegrowanie medycyny humoralnej z pozostałymi protonaukami – astrologią i alchemią. Ponieważ w dużej mierze zajmowały się one duchowością, fizjologia humoralna została główną teorią ówczesnej postaci psychologii i psychiatrii, z teorią czterech humoralnych temperamentów w centrum. Na skutek tego zbliżenia również silniej powiązano medycynę z konceptem żywiołów mikrokosmosu i makrokosmosu oraz znakami zodiaku, które w późnym średniowieczu i renesansie wiązano z częściami ciała, co miało wpływ również na szczegóły terapii humoralnej. Koncepcja humoralna zasadniczo zakładała zwalczanie choroby substancją przeciwstawną, jednak w związku z przekonaniem alchemików o istnieniu kwintesencji, piątego najważniejszego żywiołu, kamienia filozoficznego, próbowali oni również uzyskać tzw. eliksir, który miał wyrównywać proporcje płynów ciała niezależnie od aktualnego stanu, czyli być panaceum. Uniwersalną terapią miało być również czyszczenie płynów przez lewatywę. W czasach nowożytnych patologia humoralna zaczęła być podważana przez jatrochemików z Paracelsusem na czele. Z kolei inni lekarze, np. Jean Fernel, nadal ją rozwijali, przekształcając we współczesną fizjologię. Pewne jej elementy funkcjonowały więc nadal i medycyna humoralna była traktowana jako podstawa medycyny akademickiej jeszcze w XVIII w., choć już od XVII w. dominowała jatrochemia i jatromechanika, a rolę płynów ustrojowych, zwłaszcza pod wpływem Williama Harveya i Kartezjusza, zaczęto postrzegać inaczej. Pojęcia wywodzące się z teorii humoralnej w psychiatrii i psychologii akademickiej funkcjonowały do drugiej połowy XIX w., a kontynuacją typologii humoralnej temperamentów jest teoria konstytucjonalna Kretschmera.
Równowaga i dyskrazja
Etiologia
Zgodnie z teorią humoralną zdrowie zapewniane było przez odpowiednie wyważenie wpływu płynów (eukrazja), podczas gdy zaburzenie równowagi (dyskrazja) prowadziło do chorób. Według szkoły z Kos z Hipokratesem na czele nie tyle istniały konkretne choroby, ile należało leczyć nierównowagę w całym ciele, podczas gdy według szkoły z Knidos (założonej przez Euryphona) nierównowaga soków miała różnoraki charakter, typowy dla poszczególnych narządów i należało wyróżniać konkretne jednostki chorobowe. Poszczególne soki miały swoje miejsce w organizmie: krew w sercu, śluz w mózgu, czarna żółć w śledzionie, a żółta żółć w wątrobie. Równowaga humorów wynikała z właściwej pracy tych narządów. W takim układzie serce było uważane za narząd, którego funkcją jest rozgrzewanie ciała (skądinąd potrzebne do trawienia, utożsamianego wówczas z gotowaniem), podczas gdy mózg – za chłodzenie. Nadmiar płynów był wydalany w postaci wydzielin (sekrecji), a u zwierząt do tego niezdolnych, zamieniany był w łuski lub pióra. Uważano również, że u poszczególnych ludzi proporcje nie muszą być idealnie wyważone, lecz niektóre humory z natury przeważają. Tę część teorii również rozwinął Galen. Według niego temperament to trwała cecha konstytucyjna człowieka wynikająca z ustalonej proporcji mieszaniny płynów, która może przybrać jeden z czterech typów, w zależności od przewagi jednego płynu nad innymi: sangwiniczny – przewaga krwi, choleryczny – przewaga żółci, flegmatyczny – przewaga śluzu, melancholiczny – przewaga czarnej żółci. W średniowieczu przesunięto akcenty z somatycznego na psychiczny wymiar temperamentów.
Tę równowagę płynów (dynamiczną, zarówno ilościową, jak i jakościową) określano mianem eukrazji (εὐκρασία) bądź po prostu krazji. Uznawano ją za stan fizjologiczny. Jeśli więc wszystkie płyny występują w odpowiednim stosunkach, tworzą one relatywnie trwałą mieszaninę, na określenie której używano słowa temperament. Przewaga jednego z płynów w obrębie tej równowagi będzie więc określać typ konstytucjonalny. Typy takie wyróżniono 4, stosownie do liczby humorów:
Z kolei nierównowaga płynów to inaczej dyskrazja (δυσκρασία) Stan taki wywoływał choroby, wedle hipokratyków rozwijające się zwykle czteroetapowo. Najpierw równowaga humorów musiała ulec zaburzeniu, co objawiało się apepsią (niewłaściwym trawieniem). Dalej dochodzi do ilościowych i jakościowych zmian humoru wiązanego z aktualną chorobą. Etap ten określano słowem pepasmos, czyli gotowania. Następnie nadmiar płynu zbierał się gdzieś w obrębie organizmu, co zwano apóstasis, czyli oddzielaniem, wyodrębnieniem się, czy też przemieszczał, co z kolei nazywano metástasis. Preferowano jednak ten pierwszy przebieg jako mniej szkodliwy. Następnie choroba wchodziła w najważniejszy z jej etapów: krisis. Mogło w jego przebiegu dojść do zaostrzenia objawów bądź też do ich złagodzenia. Na tym etapie schorzenie mogło również przeistoczyć się w inne. Korzystnym zejściem było natomiast jego ustąpienie. Kryzysy mogły się powtarzać, co określano jako nawrót (hypostrophé), mógł też wystąpić tylko jeden, o którym następowało rozwiązanie (lýsis).
Niektóre z nazw chorób nawiązują do patologii humoralnej – katar ma źródłosłów w greckich słowach kata (‘w dół’) i rhein (‘płynąć’), a od przepływu swoją nazwę wziął również reumatyzm.
Diagnostyka i terapeutyka
Patologia humoralna odwoływała się do swoich założeń zarówno w diagnostyce, jak i terapeutyce. Związek objawów takich jak żółtaczka czy katar z nadmiarem danego płynu (odpowiednio – żółci i flegmy) jest intuicyjny. Uważano wówczas, że śluz wypływający z nosa pochodzi z mózgu, a mała ilość moczu wydzielana podczas gorączki świadczy o niedoborze wilgoci. Pewnym odzwierciedleniem kompozycji płynów ciała miał być skład moczu (uryny), którego badanie (urynoskopia) cech takich jak barwa, mętność, zapach i smak stały się stałym elementem diagnostyki. Z kolei konsekwencją terapeutyczną uznania, że nadmiar lub zepsucie danego płynu jest przyczyną choroby, było leczenie polegające na wyprowadzaniu z ciała tegoż metodami takimi, jak: puszczanie krwi, przeczyszczenie, wywołanie wymiotów, wypocenie itp. Z kolei niedobór płynów miał być leczony podawaniem środków ściągających, przy czym część z tych praktyk miała również inne podłoże teoretyczne, gdyż oprócz medycyny humoralnej rozwijały się szkoły nawiązujące do atomizmu lub innych wizji świata i organizmu (np. szkoła metodyków i pneumatyków), a wybitni lekarze, np. Galen lub Awicenna, często czerpali z różnych tradycji.
Dietetyka
Ze względu na umocowanie w ówczesnym obrazie świata, według teorii humoralnej do utrzymania właściwych proporcji cech organizmu (zapewnianych przez płyny ustrojowe) konieczne było dostarczanie mu pożywienia o odpowiednich proporcjach nośników tych samych cech. W ten sposób rozwinęła się dietetyka. Przykładowo, według dzieła O sposobie życia ((łac.) De victu), owies jest pokarmem chłodnym i wilgotnym, działając tak na proporcje soków ciała, podczas gdy miód działa osuszająco i rozgrzewająco. Ponieważ zaś woda jest wilgotna, miód nią rozcieńczony miał działać nawilżająco i dobrze działać na osoby o konstytucji żółciowej (ciepłe i suche), za to powodować zatwardzenie u osób o typie śluzowym. Początkowe, intuicyjne przyporządkowanie cech pokarmu zostało sformalizowane przez Galena. Poszczególnym chorobom przypisał on wartości liczbowe i analogicznie przypisał punktację pokarmom i lekom (np. opium według niego znajduje się na czwartym stopniu zimna). W związku z tym chorobę o danej liczbie punktów jednej z cech należało leczyć dietą o odpowiedniej punktacji cechy przeciwnej. Na przestrzeni wieków rozwijano ten system, dodając do niego kolejne elementy. Przykładowo, po odkryciu tytoniu hiszpański lekarz Nicolás Monardes przypisał mu cechy „ciepły i suchy”, czego konsekwencją było stosowanie go w leczeniu chorób uznawanych za skutek nadmiaru zimna i wilgoci, np. astmy.
Wpływ na kulturę popularną
Cztery temperamenty (zgodnie ze wskazówkami zegara, od górnej prawej ilustracji) choleryk, melancholik, sangwinik, flegmatyk. Ilustracje z Fizjonomicznych fragmentów dla zwiększenia znajomości ludzi i miłości do nich (1778) – dzieła Johanna Kaspara Lavatera, teologa, zwolennika fizjonomiki. W tych czasach nauka o czterech temperamentach była już tylko echem fizjologii humoralnej.
Dwutysiącletni okres dominacji w medycynie akademickiej wpłynął na przeniknięcie jej elementów do medycyny ludowej i alternatywnej. W niektórych współczesnych nurtach medycyny niekonwencjonalnej koncepcje fizjologii humoralnej wiązane są z analogicznymi koncepcjami medycyny tybetańskiej, indyjskiej i chińskiej, w których również występują odwołania do zaburzenia równowagi między żywiołami (np. yin i yang), a pewne praktyki z tejże medycyny są włączane do obecnych terapii. Przy czym, wbrew założeniom antycznej medycyny humoralnej, której podstawą jest zasada alopatii, w medycynie alternatywnej praktyki te są wiązane z homeopatią, a zwłaszcza homotoksykologią.
Wywodząca się z fizjologii humoralnej koncepcja czterech temperamentów utrzymywała się w nauce przez stulecia, w różnych wersjach przez ponad tysiąc lat. Nazwy „humory” i „humor” z czasem oderwały się od swojego pierwotnego znaczenia i nastąpiło przesunięcie semantyczne na rzecz nastroju i stanu umysłu, a ostatecznie – rodzaju komizmu (patrz: humor). W tzw. psychologii popularnej również wciąż funkcjonuje koncepcja czterech typów osobowości o nazwach wywodzących się od nazw czterech płynów ciała. Również niektóre frazeologizmy dotyczące nastroju mogą mieć podłoże w wiązaniu go z płynami ciała (zwłaszcza krwi i żółci) oraz stanem organów je wydzielających (np. wątroby). Do kultury trwale weszły również pojęcia takie jak melancholia i spleen odwołujące się do oryginalnych nazw czarnej żółci i jej rzekomego źródła – śledziony, czy przymiotniki „choleryczny” i „flegmatyczny”.
|
[
{
"question_id": "11521451",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy teoria humoralna została sformułowana w ostatecznej wersji w szkole w Knidos?",
"answer": " Nie.",
"span": [
0,
16
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558351",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie powstała teoria humoralna?",
"answer": "Teoria humoralna powstała w szkole w Knidos.",
"span": [
373,
381
]
},
{
"question_id": "11558352",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Gdzie została rozwinięta teoria humoralna?",
"answer": "Teoria humoralna została rozwinięta w szkole z Kos.",
"span": [
542,
545
]
}
] |
00807164
|
Literatura faktu
Literatura faktu (ang. non-fiction) – formy literackie, które przedstawiają autentyczne postacie i wydarzenia, jak np. reportaż (relacja, raport), dziennik, pamiętnik (wspomnienia), biografia, wywiad, według niektórych klasyfikacji również felieton i publicystyczny esej.
Celem powstania i publikowania tego rodzaju utworów jest przedstawienie wiarygodnej relacji, opartej na wydarzeniach, faktach i zebranych materiałach. Literatura faktu nie jest synonimem literatury fachowej, ale nie należy też do beletrystyki. Ma przede wszystkim charakter dokumentarny, zwykle jest jednak częściowo beletryzowana. Z powieści czerpie techniki narracji i beletryzacji zdarzeń, z tekstami fachowymi zaś łączy ją rzeczowość i informatywność. Niektóre utwory literatury faktu, ze względu na walory literackie i moralne, zaliczają się do literatury pięknej.
Termin ten pojawił się na początku XX wieku jako hasło programowe, żądające od literatury odrzucenia fikcji i zwrócenia się ku dokumentowaniu rzeczywistości. Nazwa „literatura faktu” pojawiła się w polskiej terminologii na przełomie lat 20. i 30.
|
[
{
"question_id": "11560132",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy formy literackie przedstawiające autentyczne postacie i wydarzenia należą do beletrystyki?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
17
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11560163",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywamy formy literackie przedstawiające autentyczne postacie i wydarzenia?",
"answer": "Formy literackie przedstawiające autentyczne postacie i wydarzenia nazywamy literaturą faktu.",
"span": [
0,
16
]
},
{
"question_id": "11560185",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "Czym jest literatura faktu?",
"answer": "Literatura faktu jest formą literacką, która przedstawia autentyczne postacie i wydarzenia.",
"span": [
18,
128
]
},
{
"question_id": "11560173",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy literatura faktu jest beletrystyką?",
"answer": "Nie.",
"span": [
442,
534
]
}
] |
00806099
|
System rezerw cząstkowych
System rezerw cząstkowych – system monetarny, w którym występują dwa rodzaje pieniądza: pierwszy rodzaj to pieniądz emitowany przez bank centralny (pieniądz bazowy, wielkiej mocy), drugi rodzaj to kreowany przez banki komercyjne w postaci kredytu, którego podstawą są depozyty (na żądanie) złożone przez ludzi zdecydowanych oszczędzać część ich bieżących dochodów.
Banki komercyjne, przyjmując depozyty od klientów, nie przechowują ich w pełni (w stu procentach) w swoich zasobach – część tych depozytów traktują jako rezerwy gotówki, a część przeznaczają na udzielanie kredytów (patrz kreacja pieniądza, mnożnik kreacji pieniądza). Dlatego mówimy o rezerwie cząstkowej (mniejszej niż sto procent).
Bankowość oparta na rezerwie cząstkowej jest obecnie normą w bankowości we wszystkich krajach na całym świecie.
Parametry systemu rezerw cząstkowych
Podstawowymi parametrami omawianego systemu są stopy rezerwy obowiązkowej oraz stopy procentowe banku centralnego. Parametry te są ustalane arbitralnie przez grono osób do tego powołanych (w Polsce jest to Rada Polityki Pieniężnej).
Zasada działania systemu rezerw cząstkowych
Na początku rozwoju systemu bankowego (w późnym średniowieczu) sposób prowadzenia działalności bankowej różnił się zasadniczo od bankowości współczesnej. Działalność dawnych banków opierała się na dwóch zasadach. Po pierwsze, bank przyjmował depozyty na żądanie. Klient przynosił do banku złote monety, a bank deponował je w skarbcu i zapewniał klienta, że w każdej chwili będzie mógł zdeponowane środki podjąć. Bank działał zatem jak magazyn pobierający za taki bezpieczny depozyt odpowiednią opłatę. Banki przyjmowały również depozyty terminowe. Klient przynosił do banku swoje oszczędności, zostawiał je na przykład na okres roku, a bank zapewniał go, że za rok będzie mógł odebrać zdeponowane środki powiększone o wcześniej ustalony procent. Na czas trwania takiego depozytu deponent zrzekał się praw do środków złożonych w banku. Pieniądze uzyskane z depozytów terminowych oraz zysk wypracowany z depozytów na żądanie bank przeznaczał na kredyty. Za pożyczanie innym własnych środków bank pobierał odpowiednią opłatę (oprocentowanie). Różnica między oprocentowaniem kredytu i depozytu terminowego stawała się zyskiem (prowizją) banku za prowadzenie działalności pośredniczącej w zamianie oszczędności (depozyty terminowe) na inwestycje (kredyty). System taki nazywano systemem rezerwy pełnej, bowiem pieniądze zgromadzone na depozytach na żądanie w 100% znajdowały się w skarbcu banku, a bank był w stanie w każdej chwili uregulować wszystkie swoje zobowiązania. Aby być rentownym musiał spełnić takie same warunki jak każde inne przedsiębiorstwo. Co ważne, w systemie takim nie zachodzi proces kreacji pieniądza bankowego (bezgotówkowego), czyli działalność kredytowa nie powoduje inflacji.
Jednakże bardzo szybko ci „pierwotni” bankierzy doszli do wniosku, że jest bardzo mało prawdopodobne, by wszyscy depozytariusze oddający pieniądze do banku na żądanie przyszli w krótkim czasie i zażądali wydania im zdeponowanych pieniędzy. Doszli oni do wniosku, że przynajmniej część z tych pieniędzy może służyć im do udzielania kredytów. Od tego momentu możemy mówić o istnieniu systemu opartego na rezerwie cząstkowej. Wraz z istnieniem banków o rezerwie cząstkowej pojawiło się zagrożenie paniki bankowej (runu na bank).
Obecnie wszystkie banki komercyjne udzielają kredytów opartych na depozytach na żądanie i współtworzą system oparty na rezerwie cząstkowej.
W Stanach Zjednoczonych jeszcze na początku XIX wieku rezerwy gotówkowe w banku sięgały 60–70%, jednakże już na przełomie XIX i XX wieku rezerwy te spadły do ok. 20%, a przez niemalże cały XX wiek były poniżej 10%. Banki z jednej strony uległy pokusie zarabiania „łatwego” pieniądza, a z drugiej był to na nich „wymuszane”, bo gdy utrzymywały wysokie rezerwy gotówkowe, to przegrywały w konkurencji z bankami o niskich rezerwach. Konsekwencją były krótkotrwałe zyski, ale także coraz częstsze bankructwa (w długim okresie) ze względu na występujące runy na banki (paniki bankowe). Coraz większa liczba bankructw sprzyjała powstaniu banku centralnego (co w przypadku Stanów Zjednoczonych dokonało się w grudniu 1913 roku), który miał być gwarantem stabilności systemu bankowego poprzez zapewnienie płynności (bank centralny pełni rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji). Wiek XX to „złoty okres” bankowości opartej na rezerwach cząstkowych.
Banki komercyjne zazwyczaj odprowadzają rezerwy obowiązkowe od zgromadzonych środków do banku centralnego. Operacja ta zmniejsza ich płynność, ale równocześnie zwiększa bezpieczeństwo środków zdeponowanych w bankach. Jeśli bank ma klientów na kredyty, ale ma za mało środków, by je udzielić, to brakujące środki może np. pożyczyć w innych bankach lub wyemitować obligacje. Poprzez zmianę stóp rezerwy obowiązkowej i stóp procentowych bank centralny ma wpływ na rynkowe stopy procentowe. Rynkowe stopy procentowe wpływają pośrednio na poziom zadłużenia w bankach poprzez zmiany kosztu kredytu.
Wpływ systemu rezerw obowiązkowych na proces kreacji pieniądza
Banki komercyjne oferując rachunki rozliczeniowe mają zdolność emisji pieniądza bezgotówkowego – w literaturze przedmiotu określanej jako proces kreacji pieniądza bezgotówkowego. Pieniądz bezgotówkowy występuje w gospodarce w postaci zapisów na kontach bankowych. Emitują go banki komercyjne, głównie w formie udzielania kredytów bankowych swoim klientom – bez naruszania monopolu emisyjnego banku centralnego. Pieniądz ten jest traktowany, w teorii i w praktyce, tak jak gotówka.
|
[
{
"question_id": "11521448",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy w średniowiecznym systemie bankowym istniało ryzyko paniki bankowej?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
25
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558438",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jaki system bankowy obowiązywał w średniowieczu?",
"answer": "W średniowieczu obowiązywał system rezerwy pełnej.",
"span": [
2429,
2452
]
},
{
"question_id": "11559820",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Z jakim systemem bankowym wiąże się zagrożenie paniki bankowej?",
"answer": "Zagrożenie paniki bankowej wiąże się z systemem banków o rezerwie cząstkowej.",
"span": [
676,
697
]
}
] |
00807201
|
Flora cognita…? Rośliny w świecie algorytmów i botanicy ze smartfonami
Czy smartfony zastąpią wkrótce atlasy botaniczne? Czego możemy nauczyć się o otaczającej nas przyrodzie z telefonem w ręku? Jak robiąc zdjęcia chwastów pomagamy naukowcom? Na te właśnie pytania staraliśmy się odpowiedzieć w słoneczny październikowy weekend, eksplorując przestrzeń miejską Katowic w poszukiwaniu naszych dzikich i niepokornych roślinnych sąsiadów.
Dziko rosnąca miejska flora to fascynująca przestrzeń badawcza. Mówi nam wiele nie tylko o królestwie roślin, ich sposobach życia i mechanizmach przystosowawczych, ale także o nas samych. Wypychamy naszych nieludzkich współmieszkańców na peryferia i do rezerwatów miejskiej zieleni – do parków i na skwery, a oni mimo wszystko wracają i urządzają się od nowa w szczelinach chodników, na murach, poboczach dróg czy przy śmietnikach. Żeby się czegoś o nich dowiedzieć, możemy skorzystać z szeregu aplikacji mobilnych, które wydają się dziś rzucać poważne wyzwanie tradycyjnym bazom wiedzy botanicznej. Są wśród nich projekty komercyjne, ale są także ambitne, zakrojone na naprawdę dużą skalę, otwarte projekty naukowe, których współtwórcami stają się zwykli obywatele wyposażeni w smartfony.
Nauka obywatelska (citizen science), to zjawisko, które w ostatnich kilkunastu latach nabiera coraz większego znaczenia, szczególnie w obszarze nauk przyrodniczych i społecznych.
Jest to oddolny ruch, często powiązany jednak z instytucjami naukowymi, think tankami czy konsorcjami naukowymi, który ma na celu wytwarzanie wiedzy przez osoby niezwiązane zawodowo ze światem nauki. Większość inicjatyw tego typu ma również wartość samokształceniową (self-education), motywując uczestników do poznawania przyrody oraz własnego najbliższego otoczenia, a także dając im możliwość lepszego zrozumienia tego, na czym polegają badania naukowe.
Badacze z Laboratorium Ornitologii Uniwersytetu Cornella regularnie korzystają z danych zebranych przez osoby niebędące naukowcami. Zwracają oni uwagę na fakt, że nauka obywatelska umożliwia włączanie ludzi w proces zbierania dużych ilości danych z bardzo różnych miejsc na świecie w długich przedziałach czasowych, co daje możliwość dokładnego śledzenia zachodzących w przyrodzie zmian. Pomaga to w badaniu bardziej ogólnych zależności i wzorców, które mogą ujawniać się w perspektywie dekad po przeanalizowaniu odpowiednio dużej ilości danych z wielu geograficznie rozproszonych lokalizacji. Projekty oparte o wolontaryjne zbieranie i udostępnianie informacji obejmują zjawiska w skali kraju, kontynentu czy nawet całego globu. Zgromadzone dane można analizować w celu wyjaśnienia trendów populacyjnych, zmian zasięgu zjawisk czy zmian fenologicznych (występujących periodycznie). Ich wyniki publikowane są dziś w literaturze naukowej i wykorzystywane do podejmowania decyzji związanych z zarządzaniem określonymi obszarami.
Użytecznymi narzędziami wspomagającymi naukę obywatelską są także wspomniane na wstępie aplikacje do rozpoznawania roślin, które na swoich smartfonach instalują codziennie setki osób na całym świecie, najczęściej bez większej świadomości tego, do czego posłużą zebrane dane. Wśród najpopularniejszych można wymienić PlantSnap (> 10 mln pobrań w serwisie Google Play), PlantNet (> 10 mln), Flora Incognita (> 1 mln) czy INaturalist (> 1 mln). Korzystając z aplikacji rozpoznających rośliny, ich użytkownicy nie tylko nabywają wiedzę o lokalnych gatunkach roślin, ale generują także ogromne ilości danych czaso-przestrzennych, które wykorzystują później do swoich własnych celów twórcy tych narzędzi.
Większość aplikacji prosi użytkownika o udostępnienie lokalizacji, dzięki czemu rozpoznany i oznaczony gatunek zostaje automatycznie przypisany do określonego (bardzo precyzyjnie zdefiniowanego) stanowiska. Po zarejestrowaniu się w aplikacji możemy odnalezione rośliny dodawać do własnych kolekcji, a także mapować je w przestrzeni, tworząc historię odwiedzonych miejsc. W wielu narzędziach możliwe jest też tworzenie kolektywów poszukiwaczy roślin lub zespołów eksplorujących określony obszar. W ten sposób w 2020 roku w ramach Akademii Zielonej Ochoty w Warszawie, z pomocą aplikacji INaturalist, przeprowadzono badanie bioróżnorodności w bezpośrednim otoczeniu wierzby kruchej – wiekowego drzewa znajdującego się w Parku Arkadia.
Identyfikacja gatunków w większości aplikacji odbywa się za pomocą algorytmu automatycznego rozpoznawania obrazu, któremu możemy jednak nieco pomóc – na przykład dookreślając sfotografowaną część rośliny (kwiat, liść, cała roślina), jak to się dzieje we Flora Incognita, czy doprecyzowując obszar geograficzny, w którym poczyniliśmy naszą botaniczną obserwację, jak ma to miejsce w PlantNet. Po wyświetleniu wyników aplikacja kieruje zazwyczaj użytkownika do dodatkowych informacji o danej roślinie – może to być baza własna lub zewnętrzne źródło internetowe. Narzędzia wyświetlają także gatunki pokrewne, podają alternatywy lub procentowy stopień zbieżności wykonanego przez nas zdjęcia z tymi, które znajdują się w ich repozytoriach. To jednak użytkownik decyduje ostatecznie czy rozpoznanie dokonane przez aplikację jest trafne, i to on dodaje lub usuwa je ze swojego konta.
Intuicyjność i szybkość działania aplikacji do rozpoznawania roślin oraz ich często perswazyjne opisy (“PlantSnap potrafi aktualnie rozpoznać 90% wszystkich znanych gatunków roślin i drzew, które stanowią większość gatunków, jakie spotkasz w niemal każdym kraju na Ziemi!”) sprawiają wrażenie, iż mogą one już w najbliższej przyszłości zastąpić botaników. Czy już dziś możemy w pełni zaufać aplikacjom do identyfikacji roślin? Czy algorytmy rozpoznawania flory są wystarczająco dokładne? Co się dzieje ze zgromadzonymi przez nas obserwacjami? Gdzie trafiają i kto z nich korzysta?
Na te i wiele innych pytań, związanych z uczeniem się botaniki z telefonem w ręce, staraliśmy się odpowiedzieć podczas warsztatów Flora Cognita…? Roślinni sąsiedzi w epoce smartfonów, które odbyły się w Medialabie. Podczas warsztatów postawiliśmy sobie konkretny cel.
Chcieliśmy dowiedzieć się jak najwięcej o bardzo specyficznej florze Katowic, która została ukształtowana zarówno przez urbanizację, jak i rozwój przemysłu i górnictwa. W największym mieście aglomeracji śląskiej znajdujemy przede wszystkim dzikie gatunki synantropijne. Są to rośliny, które nauczyły się żyć w sąsiedztwie człowieka i rozwijać w niesprzyjających miejskich warunkach.
W słoneczny, mocno jesienny październikowy dzień, ruszyliśmy ze smartfonami w teren na poszukiwanie tych zwinnych i wytrzymałych organizmów. W tle roślinnych poszukiwań pozostawała jednak cały czas wątpliwość, czy wybrane aplikacje rzeczywiście okażą się efektywne i wystarczająco precyzyjne, i czy będą mogły konkurować z atlasami botanicznymi i tradycyjnymi kluczami do rozpoznawania roślin? Podczas warsztatów posłużyliśmy się trzema narzędziami: Flora Incognita, PlantNet i PlantSnap.
Czy narzędzia te pomogły nam zrozumieć nasze otoczenie? Czy żeby się nimi posługiwać, musieliśmy jednak wyposażyć się w pewną wcześniejszą wiedzę? Komu pomogliśmy, karmiąc aplikacje naszymi zdjęciami? Należy zauważyć, że efektywność działania wybranych narzędzi okazała się relatywnie wysoka, choć zdarzały się też przypadki, w których poszczególne aplikacje dawały różne wyniki identyfikacji tej samej rośliny lub otrzymane odpowiedzi były niekonkluzywne. Bardziej skuteczne okazały się projekty w pewnym sensie lokalne – niemiecka Flora Incognita i francuski PlantNet, skoncentrowane na szacie roślinnej Europy Zachodniej i Centralnej, mniej zaś amerykański i rozwijany globalnie Plant Snap.
Trudno po kilku godzinach spędzonych na warsztatach wyciągnąć bardziej kompleksowe wnioski porównawcze co do skuteczności testowanych aplikacji. Wszyscy zgodziliśmy się jednak, że poziom zaufania, jaki możemy w nich pokładać, to poziom rozpoznania rodzaju, do którego należy dana roślina, nie natomiast konkretnej nazwy gatunkowej. Jako przykład możemy podać kwitnącą późnym latem i jesienią nawłoć (rodzaj: Solidago), której w Polsce mamy trzy gatunki: nawłoć pospolitą (Solidago virgaurea), nawłoć późną (Solidago gigantea) i nawłoć kanadyjską (Solidago canadensis). Dwa ostatnie gatunki są do siebie niezwykle podobne i bardzo łatwo tu o pomyłkę, zwłaszcza gdy aplikacja podpowiada obie możliwości i podaje zbliżony stopień prawdopodobieństwa.
Podobny problem dotyczy roślin, które obserwujemy przed lub po okresie wegetacyjnym i nie posiadają już one charakterystycznych kwiatów lub owoców. Wątpliwości pojawiają się też czasem, gdy fotografujemy chory lub zniszczony przez szkodniki okaz rośliny. W wielu wypadkach konieczne może okazać się wykonywanie serii różnych ujęć tej samej rośliny i kilkukrotne porównanie rezultatów albo sprawdzenie wyników zwróconych przez różne aplikacje. Korzystanie z tych narzędzi posiada więc pewien próg wejścia (wiedzy początkowej użytkownika), który jest niezbędny, by dokonać weryfikacji otrzymanych wyników. Mogą one jednak z powodzeniem nakierowywać nas na zawężony zbiór możliwych odpowiedzi (walor eliminacyjny), które warto następnie zweryfikować w oparciu o publikacje botaniczne.
Uczestnicy warsztatów wydawali się raczej pogodzeni z tym, że aplikacje pobrały ich dane lokalizacyjne oraz wzbogaciły swoje bazy o poczynione przez nich obserwacje. Gdy codziennie powierzamy nasze dane osobom i podmiotom trzecim, udzielenie dostępu do geolokalizacji czy obiektywu smartfona staje się standardową procedurą, którą rzadko poddajemy refleksji. W przypadku aplikacji do rozpoznawania roślin istotne wydaje mi się jednak podkreślenie ich nie do końca jednakowego statusu.
Flora Incognita to projekt rozwijany i stale monitorowany przez niemieckie środowisko naukowe (powstał na Uniwersytecie Technicznym w Ilmenau pod patronatem Instytut Maxa Plancka), PlantNet został zainicjowany przez francuską fundację Agropolis w celu wspierania badań naukowych nad bioróżnorodnością, natomiast PlantSnap to aplikacja komercyjna. Wybierając cyfrowe narzędzie do identyfikacji otaczającej nas flory warto więc sprawdzić, czy rzeczywiście bierzemy udział w projekcie citizen science czy raczej commercial research. Warto też ocenić, w jakim kierunku dany projekt będzie się rozwijał w przyszłości – czy wykorzystany zostanie do prowadzenia otwartych badań czy sprzedawania usług komercyjnych.
|
[
{
"question_id": "11696412",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy za pomocą aplikacji komercyjnej można precyzyjniej identyfikować rośliny na terenie Katowic niż za pomocą aplikacji przygotowanej przez ośrodek naukowy?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
70
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11696413",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy aplikacja Plant Snap pozwoliła identyfikować roślinność Katowic precyzyjniej niż pozostałe wykorzystane aplikacje?",
"answer": "Nie.",
"span": [
7389,
7625
]
},
{
"question_id": "11696414",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Flora Incognita to aplikacja przygotowana przez ośrodek naukowy?",
"answer": "Tak.",
"span": [
9644,
9824
]
},
{
"question_id": "11696415",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy PlantNet to aplikacja przygotowana przez ośrodek naukowy?",
"answer": "Tak.",
"span": [
9825,
9945
]
},
{
"question_id": "11696416",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Plant Snap to aplikacja komercyjna?",
"answer": "Tak.",
"span": [
9946,
9990
]
}
] |
00807174
|
Arthur Conan Doyle
Arthur Ignatius Conan Doyle (ur. 22 maja 1859 w Edynburgu, zm. 7 lipca 1930 w Crowborough) – szkocki pisarz, lekarz, wolnomularz, spirytysta, czołowy przedstawiciel nurtu powieści detektywistycznych, w których głównym bohaterem jest Sherlock Holmes.
Życiorys
Doyle pochodził ze spauperyzowanej arystokratycznej rodziny. Jego ojciec, alkoholik i narkoman, znęcał się nad dziećmi i żoną. Matka Arthura dorabiała jako praczka, by wyżywić rodzinę. Ukończył studia medyczne w Edynburgu i do 1890 prowadził praktykę lekarską. Później zajął się wyłącznie pisarstwem. Oprócz utworów kryminalnych pisał również powieści historyczne, fantastyczno-naukowe, sensacyjne i książki niebeletrystyczne. Oprócz pisarstwa, zajmował się spirytyzmem (patrz niżej) oraz badaniem historii starożytnych Greków. Do jego najważniejszych dzieł należą: Pies Baskerville’ów, Studium w szkarłacie oraz wielokrotnie ekranizowana powieść Zaginiony świat, w której wykreował postać ekscentrycznego naukowca George’a Challengera. Na jego dorobek składają się także próby poetyckie oraz kilka opowieści grozy i strachu, utrzymanych w stylistyce i ortografii XIX-wiecznych romansów gotyckich, prozy Edgara Allana Poego czy Ambrose Bierce'a. Był uczestnikiem II wojny brytyjsko-afgańskiej, podobnie jak jeden z jego bohaterów – doktor John Watson. Z tego względu wielu czytelników upatruje w Watsonie alter-ego autora.
Fascynacja spirytyzmem
Zajmował się spirytyzmem, którego był gorącym entuzjastą przez większość życia. To z tego powodu utracił przyjaźń z Harrym Houdinim, który zajmował się demaskowaniem spirytystów. Doyle sądził, że sam Houdini jest potężnym medium spirytystycznym, uważając wiele jego sztuczek za przejawy działania sił paranormalnych, a jego demaskatorska działalność jest po prostu pozbywaniem się konkurencji (zobacz tekst: Na skraju nieznanego Doyle’a, opublikowany po śmierci Houdiniego, w 1931). Sprawa ta uczyniła z tych dwóch niegdysiejszych przyjaciół publicznych wrogów. Do zainteresowania spirytyzmem Doyle’a skłoniła osobista tragedia. Podczas I wojny światowej stracił syna, brata, szwagra i siostrzeńca. Zrozpaczony, zaczął chodzić z żoną na seanse spirytystyczne w nadziei, że będzie mógł porozmawiać ze zmarłym synem. Jednocześnie Conan Doyle miał duży wkład w rozwój literatury spirytystycznej – jest m.in. autorem dwutomowego dzieła The History of Spiritualism (1926) i autorem przekładu na język angielski francuskiego dzieła Léona Denis Le mystère de Jeanne d'Arc (tytuł ang. The Mystery of Joan d'Arc).
Postać Conana Doyle’a w kulturze masowej
Arthur Conan Doyle jest bohaterem literackim i filmowym. Jako bohater literacki występuje w powieściach Lista siedmiorga, Spisek sześciu Marka Frosta, Arthur i George Juliana Barnesa oraz w serii Kroniki Imaginarium Geographica Jamesa Owena. Postać Doyle’a występuje także w miniserialu Sherlock Holmes: Mroczne początki, w mandze i anime Kuroshitsuji oraz w serialu Detektyw Murdoch (odcinki To proste, mój drogi Murdochu, Brzuchomówca i Studium Sherlocka).
Jego nazwiskiem nazwano szczyt w Belize.
Publikacje
Książki o Sherlocku Holmesie
Powieści
- Studium w szkarłacie (A Study in Scarlet, 1888, wyd. pol. 1956)
- Znak czterech (The Sign of the Four, 1890, wyd. pol. 1898)
- Pies Baskerville’ów (The Hound of the Baskervilles, 1902, wyd. pol. 1902)
- Dolina trwogi (w innym przekładzie jako Dolina strachu) (The Valley of Fear, 1915, wyd. pol. 1927)
Zbiory opowiadań
- Przygody Sherlocka Holmesa (The Adventures of Sherlock Holmes, 1892, wyd. pol. 1955, w innym przekładzie jako Zagadki Sherlocka Holmesa)
- Wspomnienia Sherlocka Holmesa (The Memoirs of Sherlock Holmes, 1894)
- Powrót Sherlocka Holmesa (The Return of Sherlock Holmes, 1905)
- Jego ostatni ukłon (His Last Bow, 1917)
- Księga przypadków Sherlocka Holmesa (The Case-Book of Sherlock Holmes, 1927, w innym tłumaczeniu jako Księga przypadków Sherlocka Holmesa)
Opowieści o profesorze Challengerze
Powieści
- Zaginiony świat (The Lost World, 1912, wyd. pol. 1919)
- Trujące pasmo (The Poison Belt, 1913)
- Kraina mgieł (The Land of Mist, 1926)
Opowiadania
- Eksperyment profesora Challengera (When the World Screamed, 1928)
- Groźna maszyna (The Disintegration Machine, 1929)
Powieści i zbiory opowiadań historycznych
Przygody brygadiera Gerarda
- Fortele brygadiera Gerarda (The Exploits of Brigadier Gerard, 1896) – zbiór opowiadań
- Spiskowcy (Uncle Bernac, dosł. Wuj Bernac, 1897) – powieść
- Przygody Gerarda (The Adventures of Gerard, 1903) – zbiór opowiadań
Inne
- Micah Clarke (1888)
- Biała Kompania (The White Company, 1890)
Bohaterowie wykreowani przez Arthura Conana Doyle’a
Bohaterowie książek o Sherlocku Holmesie
- Sherlock Holmes – słynny detektyw
- Doktor John Watson – doktor medycyny, wierny przyjaciel, pomocnik i kronikarz Holmesa
- Pani Hudson – gospodyni w mieszkaniu na Baker Street 221b
- Inspektor G. Lestrade – detektyw policyjny i przyjaciel Holmesa
- Peterson – służący detektywa; choć służył (jak należy mniemać) detektywowi wiele lat, jego imię pada jedynie w opowiadaniu Błękitny Karbunkuł
- Profesor Moriarty – geniusz świata przestępczego, niedoszły morderca Holmesa nad wodospadem Reichenbach
- Pułkownik Sebastian Moran – jeden z największych wrogów Holmesa; dziedzic spuścizny Moriarty’ego; skazany na więzienie – patrz: Przygoda w pustym domu (lub Pusty dom)
- Kapitan James Calhoun – morderca i przywódca Ku Klux Klanu; poszukiwany przez Holmesa, zginął na statku w czasie sztormu – patrz: Pięć pestek pomarańczy
- Woodley – szeregowy, powrócił z Afryki, główny prześladowca Violet Smith; skazany na więzienie – patrz: Samotna cyklistka
- Irene Adler – kochanka króla Bohemii, jako jedyna przechytrzyła Sherlocka Holmesa
- Carruthers – wojskowy, powrócił z Afryki, kolega Woodleya i jeden z prześladowców Violet Smith, oczyszczony z zarzutów – patrz: Samotna cyklistka
Inni bohaterowie
- Prof. George Edward Challenger – ekscentryczny naukowiec o autorytarnych skłonnościach i popędliwym charakterze, głęboko przekonany o swojej wielkiej wartości i nieomylności; bohater serii 3 powieści (m.in. Zaginionego świata) i 2 opowiadań.
- Brygadier (Etienne) Gerard – oficer huzarów w armii francuskiej, służący podczas wojen napoleońskich, bohater serii 17 opowiadań historycznych i 2 zbiorów nowel; najbardziej rzucającą się w oczy cechą Gerarda jest jego wielka próżność – jest on całkowicie przekonany, że jest najdzielniejszym żołnierzem, najlepszym szermierzem i najbardziej sprawnym jeźdźcem w armii oraz najbardziej szarmanckim kochankiem we Francji – co nie do końca jest pozbawione podstaw, ponieważ nie raz okazuje swą odwagę, brawurę i męstwo
Inne
- Tragedia Koroska (The Tragedy of the Korosko, 1898)
- Duet z przygodnie stosowanym chórem (A Duet: With Occasional Chorus, 1914)
- Wielka wojna burska (The Great Boer War, 1900)
- Głębina Maracot (The Maracot Deep, 1928)
|
[
{
"question_id": "11592322",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Gdzie mieści się szczyt, którego nazwa pochodzi od nazwiska autora powieści detektywistycznych z Sherlockiem Holmesem jako głównym bohaterem?",
"answer": "Szczyt, którego nazwa pochodzi od nazwiska autora powieści detektywistycznych z Sherlockiem Holmesem jako głównym bohaterem, znajduje się w Belize.",
"span": [
0,
18
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11592323",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto jest autorem powieści detektywistycznych, w których głównym bohaterem jest Sherlock Holmes?",
"answer": "Autorem powieści detektywistycznych, w których głównym bohaterem jest Sherlock Holmes, jest Arthur Ignatius Conan Doyle.",
"span": [
20,
47
]
},
{
"question_id": "11592324",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie mieści się szczyt, którego nazwa pochodzi od nazwiska Arthura Ignatiusa Conana Doyle'a?",
"answer": "Szczyt, którego nazwa pochodzi od nazwiska Arthura Ignatiusa Conana Doyle'a, znajduje się w Belize.",
"span": [
3065,
3073
]
}
] |
00806086
|
Hipokrates
Hipokrates lub Hippokrates[a] z Kos, (gr. Ἱπποκράτης; ur. ok. 460 p.n.e. na wyspie Kos, zm. ok. 377 p.n.e./ok. 375 p.n.e. w Larysie) – lekarz grecki, jeden z prekursorów współczesnej medycyny, obdarzony przydomkiem „ojca medycyny”.
Okres nauki
Zawodu nauczył się u swego ojca, Heraklidesa, a wiedzę pogłębiał, podróżując m.in. po Egipcie i Azji Mniejszej, zwiedzając Tesalię i Ateny.
Pisma i rozprawy naukowe
Metody i idee jego szkoły znamy z zachowanego dzieła Corpus Hippocraticum, stanowiącego zbiór około siedemdziesięciu pism lekarskich sprzed połowy IV wieku p.n.e. zebranych 100 lat po śmierci Hippokratesa. Pomimo opatrzenia ich jego imieniem pism samego Hippokratesa nie udało się wyróżnić, choć uznaje się, że jest autorem m.in. „Prognoz koskich” i „Aforyzmów”, które dotyczą takich dziedzin, jak anatomia, patologia, chirurgia, położnictwo i inne zabiegi lekarskie (są one często podawane mylnie jako cytaty z przysięgi Hippokratesa, która stanowi podstawę etyki lekarskiej). Dzieła Hippokratesa zostały po raz pierwszy przetłumaczone i wydrukowane w 1525 roku w Wenecji.
Wśród licznych papirusów z pismami o treści medycznej znalezionych w Oksyrynchos, świadczących być może o tradycji edukacji medycznej w tym mieście Górnego Egiptu, jest m.in. papirus 4969, będący pierwszym wydanym świadectwem tekstu De Articulis, należącego do Corpus Hippocraticum, oraz papirus 4970 - rzadkie świadectwo edukacyjnego wykorzystania przysięgi Hippokratesa w starożytności.
Metody badań chorych
Metoda Hippokratesa opierała się na metodach racjonalnych. Na podstawie obserwacji i doświadczeń wyciągał wnioski prowadzące do ustalenia diagnozy i dobierał odpowiadające jej sposoby leczenia. Jego szkoła nacechowana była troską o zdrowie chorego (łac. salus aegroti suprema lex – zdrowie chorego najwyższym prawem). Leczenie miało polegać na wspomaganiu naturalnych procesów zdrowienia, a naczelną zasadą było nieszkodzenie choremu (łac. primum non nocere – po pierwsze nie szkodzić). Główną siłą leczącą jest sama natura, lekarz ma jej jedynie pomagać, jest więc minister naturae (sługą natury), a nie nauczycielem (magister). Stworzył pierwsze opisy dotyczące zimna, ciepła słonecznego, światła i ćwiczeń fizycznych jako zabiegów leczniczych. Zajmował się zniekształceniami kręgosłupa (stworzył urządzenie do redukcji skoliozy). Opisał także sposób amputacji kończyn, budowę protez oraz obuwia korygującego wady stóp. Opisywał leczenie złamań, ran, hemoroidów, przetok odbytu. Stosował balneoterapię w leczeniu chorych.
Temperamenty
Wyróżnił w organizmie cztery podstawowe soki (płyny, „humory”):
krew,
żółć,
śluz zwierzęcy,
czarna żółć.
Zaburzenie równowagi między nimi miało być przyczyną choroby (patologia humoralna). Przewaga jednego z tych elementów miała również być przyczyną określonego typu temperamentu:
sangwiniczny – przewaga krwi,
choleryczny – żółci,
flegmatyczny – śluzu,
melancholiczny – czarnej żółci.
Naukę o temperamentach kontynuował Galen.
Rozwój medycyny
Wprowadził dietę i higienę jako środki profilaktyczne, zapobiegające chorobom. Zwalczał również takie przesądy, jak ten, że epilepsję wywołuje opętanie przez demona. Wiele terminów wprowadzonych przez niego jest używane do dziś, np. rak, diagnosis (rozpoznanie), prognosis (rokowanie), therapia (leczenie), epidemia, inne natomiast noszą jego imię np. twarz Hippokratesa – zapalenie otrzewnej, cholera. Uważał, że środowisko i klimat wpływa na stan zdrowia i kondycję człowieka. Swe przemyślenia zawarł w pracy Peri aeron, hydaton, topon, która została przetłumaczona przez Henryka Łuczkiewicza na język polski pt. O powietrzu, wodach i okolicach.
Twarz Hippokratesa
Hippokrates uważał też, że na podstawie wyglądu człowieka można ustalić jego stan zdrowia. Sama twarz może wiele o tym powiedzieć. Do historii medycyny przeszło też tzw. „oblicze Hippokratesa” (łac. facies Hippocratica), które jest oznaką zbliżającej się śmierci. Twarz Hippokratesa odznacza się: zaostrzonymi rysami, wydłużonym nosem, wpadniętymi oczami, zapadniętymi policzkami, ziemistą cerą, spieczonymi ustami. Najczęstszą przyczyną śmierci u tych osób jest zapalenie otrzewnej lub cholera.
Uwagi
Imię tradycyjnie zapisywane w polskich publikacjach przez jedno p, obecnie jednak filologowie klasyczni postulują bliższą oryginałowi pisownię przez dwa p. Różnica o tyle istotna, iż Hipokrates oznacza po grecku podwładny, a Hippokrates – koniowładny.
|
[
{
"question_id": "11521677",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Ile wieków po śmierci Hipokretesa przetłumaczono jego teksty?",
"answer": "Teksty Hipokratesa przetłumaczono 20 wieków po jego śmierci.",
"span": [
0,
10
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11533982",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym wieku zmarł Hipokrates?",
"answer": "Hipokrates zmarł w IV w. p.n.e. ",
"span": [
104,
133
]
},
{
"question_id": "11533981",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym wieku przetłumaczono po raz pierwszy teksty Hipokratesa?",
"answer": "Teksty Hipokratesa po raz pierwszy przetłumaczono w XVI w. ",
"span": [
1076,
1085
]
}
] |
00807158
|
Harry Potter i Kamień Filozoficzny (powieść)
Harry Potter i Kamień Filozoficzny (tytuł oryginalny: Harry Potter and the Philosopher’s Stone) – powieść fantasy brytyjskiej pisarki J.K. Rowling, po raz pierwszy wydana 26 czerwca 1997 na terenie Wielkiej Brytanii nakładem wydawnictwa Bloomsbury Publishing. Jest pierwszą częścią siedmiotomowej serii powieści Harry Potter (1997–2007) i stanowi debiut literacki Rowling. Jej publikacja rozpoczęła budowę franczyzy medialnej Wizarding World.
Powieść jest osadzona w fikcyjnym świecie magii. Jej głównym bohaterem jest jedenastoletni Harry Potter, który dowiaduje się, że jest czarodziejem. Chłopiec rozpoczyna naukę w szkole magii Hogwart, gdzie zaprzyjaźnia się z Ronem Weasleyem i Hermioną Granger. Bohaterowie odkrywają, że w szkole ukryto kamień filozoficzny, mający moc zapewnienia długowieczności. Przyjaciele usiłują powstrzymać czarnoksiężnika Lorda Voldemorta, który przed laty zamordował rodziców Harry’ego, przed zdobyciem kamienia.
Powieść została napisana w latach 1990–1995 w Wielkiej Brytanii i Portugalii. Na jej powstanie wpłynęły inspiracje baśniami i literaturą angielską o szkole z internatem. Do kreacji postaci i przedstawionego w powieści świata magii autorka wykorzystała motywy z mitologii greckiej i rzymskiej, folkloru oraz kultury średniowiecznej. Po premierze w 1997 na terenie Wielkiej Brytanii w 1998 książkę wydało w Stanach Zjednoczonych wydawnictwo Scholastic Corporation. Powieść została przetłumaczona na co najmniej 80 języków, w tym polski, w którym została wydana w Polsce przez wydawnictwo Media Rodzina w 2000. Światowa sprzedaż Harry’ego Pottera i Kamienia Filozoficznego przekracza 120 milionów egzemplarzy, co czyni go jednym z największych sukcesów wydawniczych w historii. W 2001 odbyła się premiera filmowej adaptacji powieści w reżyserii Chrisa Columbusa, która jest z kolei jedną z najbardziej dochodowych pozycji w historii kinematografii.
Streszczenie fabuły
Osierocony w wieku niemowlęcym Harry Potter jest wychowywany przez ciotkę Petunię Dursley i jej męża Vernona. Wujostwo traktuje go z pogardą, w przeciwieństwie do ich rozpieszczanego syna Dudleya. Wokół chłopca dzieją się niewyjaśnione zjawiska paranormalne, które wzbudzają złość u Dursleyów. Kiedy ich dom jest bombardowany przez zaadresowane do Harry’ego listy, Dursleyowie nie pozwalają mu ich czytać. W dniu jedenastych urodzin chłopiec dowiaduje się jednak od półolbrzyma Rubeusa Hagrida o istnieniu świata magii, do którego przynależy, w przeciwieństwie do mugoli (czyli ludzi nieprzejawiających zdolności magicznych) Dursleyów. Hagrid zdradza Harry’emu, że jego rodzice byli czarodziejami i zginęli z rąk czarnoksiężnika Lorda Voldemorta. Usiłował on bezskutecznie zabić również Harry’ego, ale mordercze zaklęcie się odbiło, zostawiając jedynie bliznę na czole chłopca i osłabiając Voldemorta. Ponadto Hagrid wręcza Harry’emu list dotyczący przyjęcia do Szkoły Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie, w której pracuje jako gajowy.
Nazajutrz Hagrid zabiera Harry’ego na ulicę Pokątną w celu kupna podręczników i przyborów szkolnych, w tym różdżki. Po spędzeniu reszty wakacji u Dursleyów chłopiec udaje się 1 września na stację King’s Cross w Londynie, skąd wyrusza Ekspresem Hogwart do mieszczącej się w zamku szkoły. W pociągu poznaje kilka osób, które również rozpoczynają naukę w Hogwarcie, w tym Rona Weasleya i Hermionę Granger. Podczas ceremonii rozpoczęcia roku szkolnego nowi uczniowie zostają rozdzieleni pomiędzy cztery szkolne domy. Harry, Ron i Hermiona trafiają do Gryffindoru. Pierwszoroczni uczą się między innymi zaklęć, sporządzania eliksirów, obrony przed czarną magią i latania na miotle. Harry zaprzyjaźnia się z Ronem, Hermioną i Hagridem oraz nawiązuje wrogie relacje z uczniem Draco Malfoyem i nauczycielem eliksirów, Severusem Snapem. Dzięki talentowi do latania na miotle zostaje włączony do drużyny Gryffindoru w magicznym sporcie, quidditchu.
Harry, Ron i Hermiona odkrywają przypadkiem, że w Hogwarcie znajduje się trójgłowy pies, strzegący wejścia do klapy w podłodze. Hagrid zdradza im, że pies strzeże tajemnicy, o której wiedzą tylko dyrektor Hogwartu, Albus Dumbledore, i Nicolas Flamel. Bohaterowie odkrywają, że Flamel jest twórcą kamienia filozoficznego, mającego moc zapewnienia długowieczności. Centaur Firenzo zdradza Harry’emu, że Voldemort pragnie zdobyć kamień, by odzyskać utraconą moc. Podejrzewając, że Snape planuje wykraść kamień dla Voldemorta, Harry, Ron i Hermiona zakradają się do klapy w podłodze, by go powstrzymać. Harry dociera do komnaty z kamieniem, w której znajduje się nauczyciel obrony przed czarną magią, Kwiryniusz Quirrell. Okazuje się, że mężczyzna jest opętany przez Voldemorta, którego twarz znajduje się na tyle jego głowy. Wskutek dotyku Harry’ego ciało Quirrella płonie. Chłopiec traci przytomność, po czym budzi się w skrzydle szpitalnym. Dumbledore zdradza mu, że kamień został zniszczony, a Quirrell zmarł, co nie oznacza jednak, że Voldemort w przyszłości nie powróci w innej formie. Podczas uczty z okazji końca roku szkolnego dyrektor przyznaje Harry’emu, Ronowi i Hermionie punkty za akcję z kamieniem, wskutek czego Gryffindor zdobywa Puchar Domów.
Postacie
- Harry Potter – główny bohater. Jedenastolatek opisany jako wychudzony, czarnowłosy, zielonooki, w okularach i z blizną w kształcie błyskawicy na czole. Osierocony przez rodziców w wieku niemowlęcym, w dniu jedenastych urodzin dowiaduje się od Hagrida, że jest czarodziejem i ma rozpocząć naukę w Szkole Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie. Tam zaprzyjaźnia się z Ronem i Hermioną, z którymi odkrywa, że w szkole ukryty jest kamień filozoficzny.
- Ron Weasley – przyjaciel Harry’ego, który, podobnie jak on, należy w Hogwarcie do Gryffindoru. Inspiracją do stworzenia tej postaci był przyjaciel Rowling, Sean Harris. Ron jest wysoki, rudy i piegowaty. Ma sześcioro rodzeństwa: pięciu starszych braci, z których troje (Percy oraz bliźniacy, Fred i George) uczy się jeszcze w Hogwarcie, oraz młodszą siostrę Ginny.
- Hermiona Granger – przyjaciółka Harry’ego, która, podobnie jak on, należy w Hogwarcie do Gryffindoru. Pochodzi z mugolskiej rodziny, w której jako pierwsza przejawia zdolności magiczne. Rowling nazwała ją swoim „feministycznym sumieniem” i karykaturą siebie samej z młodości: mającej obsesję na punkcie nauki i nieśmiałą w środku. Jej imię wywodzi się z mitologii greckiej, gdzie Hermiona była córką Heleny Trojańskiej i Menelaosa.
- Albus Dumbledore – dyrektor Hogwartu. Nosi okulary i ma siwą brodę sięgającą pasa. Cieszy się autorytetem w społeczności czarodziejskiej, która uważa go za jedyną osobę, której boi się Voldemort. Rowling nazwała go „uosobieniem dobroci”. Jego imię oznacza w łacinie „biały”, zaś nazwisko jest odpowiednikiem słowa „trzmiel” w języku staroangielskim.
- Dursleyowie – spokrewniona z Harrym rodzina mugoli, która go wychowuje i traktuje z pogardą. Żyją w strachu przed tym, co nietypowe, w związku z czym ukrywają przed Harrym jego przynależność do świata magii i kłamią, że jego rodzice zginęli w wypadku samochodowym.
- Petunia Dursley – siostra matki Harry’ego, Lily.
- Vernon Dursley – mąż Petunii.
- Dudley Dursley – syn Petunii i Vernona w wieku Harry’ego.
- Filius Flitwick – nauczyciel zaklęć w Hogwarcie.
- Argus Filch – woźny w Hogwarcie. W pilnowaniu porządku w szkole pomaga mu kotka, Pani Norris. Jego imię nawiązuje do wywodzącego się z greckiej mitologii Argosa, znanego też jako Argus – olbrzyma o stu wiecznie czuwających oczach.
- Firenzo – centaur zamieszkujący Zakazany Las.
- Rubeus Hagrid – gajowy i strażnik kluczy Hogwartu, mieszkający w chacie na terenie zamku, przy Zakazanym Lesie. Opisany jako olbrzymi, z twarzą niemalże schowaną pod włosami i brodą. Informuje Harry’ego o jego przynależności do świata magii, a później, po rozpoczęciu przez chłopca nauki w Hogwarcie, zaprzyjaźnia się z nim, Ronem i Hermioną.
- Rolanda Hooch – nauczycielka latania na miotle w Hogwarcie.
- Neville Longbottom – Gryfon na pierwszym roku w Hogwarcie.
- Lord Voldemort – główny antagonista powieści. Czarnoksiężnik, który przed laty zamordował rodziców Harry’ego i bezskutecznie usiłował zabić jego. W wyniku odbitego zaklęcia osłabł i został uznany za zaginionego. Opętuje Quirrella, którego chce wykorzystać do zdobycia ukrytego w Hogwarcie kamienia filozoficznego, mającego zagwarantować mu powrót mocy magicznej i długowieczność. Jego pseudonim wywodzi się z francuskiego zwrotu „vol de mort”, oznaczającego „lot śmierci”.
- Draco Malfoy – Ślizgon na pierwszym roku w Hogwarcie. Wróg Harry’ego, Rona i Hermiony. Jego imię oznacza w łacinie „smok”, zaś nazwisko wywodzi się z mal foi, czyli „perfidii” w języku francuskim.
- Minerwa McGonagall – nauczycielka transmutacji w Hogwarcie i opiekunka Gryffindoru. Nazwana na cześć Minerwy, bogini mądrości, nauki i literatury w mitologii rzymskiej.
- Garrick Ollivander – sprzedawca różdżek w sklepie przy ulicy Pokątnej.
- Kwiryniusz Quirrell – nauczyciel obrony przed czarną magią w Hogwarcie, opętany przez Voldemorta. Nosi turban, pod którym schowana jest twarz Voldemorta, znajdująca się na tyle głowy Quirrella. Jego imię nawiązuje do wywodzącego się z mitologii rzymskiej i przedstawianego z dwoma twarzami Janusa, niekiedy nazywanego Janusem Kwirynem.
- Prawie Bezgłowy Nick – duch Gryffindoru.
- Severus Snape – nauczyciel eliksirów w Hogwarcie i opiekun Slytherinu, traktujący z pogardą Gryfonów, w szczególności Harry’ego. Jego imię oznacza w łacinie „srogi”.
- Pomona Sprout – nauczycielka zielarstwa w Hogwarcie. Nazwana na cześć Pomony, rzymskiej bogini sadów, ogrodów i drzew owocowych.
- Oliver Wood – uczeń Hogwartu, kapitan drużyny Gryffindoru w quidditchu.
Analiza utworu
Narracja
Według klasyfikacji teoretyka literatury Gérarda Genette’a powieść napisano w narracji ekstradiegetyczno-heterodiegetycznej, co oznacza narratora w pozycji zewnętrznej wobec świata przedstawionego, nie biorącego udziału w przedstawionych wydarzeniach. Przez prawie całą powieść narracja jest personalna, to znaczy narrator jest niewyczuwalny. Wyjątkiem jest tylko pierwszy rozdział, gdzie wspomniany jest „wtorek, w który zaczyna się nasza historia”.
Forma narracji ulega zmianie w momencie przeskoku czasowego, gdy Harry przestaje być niemowlęciem, a zaczyna być dziesięciolatkiem. Od tej pory historia jest opowiadana z jego punktu widzenia, a narrator wyraża jego myśli, uczucia i spostrzeżenia. Przykładowo Dursleyowie, którzy wcześniej opisywani byli jako pan i pani Dursley, od teraz są nazywani wujem i ciotką. Kolejna zmiana formy następuje w momencie przeniesienia akcji ze świata niemagicznego do magicznego. Od tej pory narrator opowiada z punktu widzenia czarodziejów, a przedstawicieli społeczności niemagicznej zaczyna nazywać mugolami. Według teoretyczki literatury Claudii Fenske prowadzi to do powiększenia dystansu czytelnika od świata niemagicznego.
Struktura
W ocenie Fenske Harry Potter i Kamień Filozoficzny opiera się na dwóch równolegle prowadzonych osiach fabuły. Pierwsza z nich skupia się wokół historii detektywistycznej, dotyczącej zagadki kamienia filozoficznego, dla której tłem jest życie szkolne bohaterów. Jako że problem kamienia jest rozwiązany, ze względu na tę oś powieść ma zamkniętą kopozycję. Klamrą pomiędzy jej rozpoczęciem a zakończeniem stanowią letnie wakacje u Dursleyów, podczas których powieść się rozpoczyna i, rok później, kończy. Według tej samej konwencji utrzymane są późniejsze części cyklu Harry Potter.
Druga oś fabularna dotyczy zagrożenia ze strony Lorda Voldemorta i jego konfliktu ze społecznością czarodziejską, co nadaje historii wątek polityczny. Choć ta oś ma wpływ na wydarzenia z pierwszej osi, szczególnie z jej zakończenia, jest ona osadzone poza właściwą akcją i poza Hogwartem. Nie jest zamknięta w obrębie powieści, ale łączy ją fabularnie z następnymi częściami. W ocenie Fenske w Harrym Potterze i Kamieniu Filozoficznym pierwsza oś jest dominująca.
Wpływy
Badacze zwracali uwagę na intertekstualność powieści. Blasina Cantizano Márquez z Uniwersytetu w Almerii napisała: „Świadomie lub nie, Rowling wykorzystuje najlepsze składniki anglojęzycznej literatury młodzieżowej, aby tworzyć postacie i opracowywać urzekające historie. Właśnie z powodu tej umiejętności syntezy i odtwarzania dzisiaj musimy docenić wkład Rowling do współczesnej literatury fantasy”.
Baśnie
Richard Bernstein z „The New York Timesa” ocenił, że Harry Potter i Kamień Filozoficzny wpisuje się w tradycję baśni dziecięcych. Powieść powiela klasyczny baśniowy schemat, w którym bohater zmierza się z problemami wewnętrznymi takimi jak alienacja, odrzucenie i bezsilność, a następnie poznaje sposoby ich rozwiązania, które prowadzą do wesołego zakończenia. Bernstein zwrócił jednak uwagę, że ze względu na brak dominującego poczucia terroru nie jest to konwencjonalna baśń w stylu braci Grimm, ale „jasna, nowoczesna powieść fantasy dla dzieci w stylu Indiany Jonesa”. Mimo to wskazał w niej archetypy typowe dla braci Grimm. Przykładowo Dursleyowie wpisują się w archetyp złych rodziców, którzy zastępują tych prawdziwych i dobrych, niczym macocha i przyrodnie siostry Kopciuszka. Z kolei motywy życia bez rodziców i niepewności w obliczu adaptacji do nowego środowiska wywodzą się z Jasia i Małgosi.
M. Katherine Grimes z Ferrum College wskazała, że powieść wiąże z baśniami osadzenie w świecie magii, w którym żyją magiczne, wywodzące się z folkloru istoty, takie jak jednorożce czy trolle. Kolejną cechą charakterystyczną gatunku jest zestawienie bohaterów dobrych i złych ze względu na cechy przeciwstawne. Albus Dumbledore wpisuje się w koncepcję kochającego boga, mającego naprzeciw niegodziwego diabła, jakim jest Lord Voldemort. Z kolei wyidealizowani przez Harry’ego Pottera rodzice są przeciwstawieni jego złym krewnym, Dursleyom. Grimes zwróciła ponadto uwagę, że na wzór Jasia i Małgosi oraz O chłopcu, który u trzech mistrzów pobierał naukę, dziecięcy bohater zostaje wysłany z domu rodzinnego do świata, w którym musi odnaleźć niezależność. Rubeus Hagrid wpisuje się jej zdaniem w baśniowy archetyp zbawiciela, niczym leśniczy z Czerwonego Kapturka czy Gerda z Królowej Śniegu.
Literatura o szkole z internatem
Według badaczy Harry Potter i Kamień Filozoficzny wpisuje się w tradycję literatury poświęconej brytyjskiej szkole z internatem. David K. Steege, profesor literaturoznawstwa, zwrócił uwagę na mnogość podobieństw do najpopularniejszego reprezentanta gatunku, Szkolnych lat Toma Browna Thomasa Hughesa. Harry Potter, podobnie jak Tom Brown, rozpoczyna naukę w szkole z internatem, poznaje tam najlepszego przyjaciela (Rona Weasleya), jest gnębiony przez innego ucznia (Draco Malfoya), gra w drużynie sportowej i chroni szkołę pod przewodnictwem mądrego dyrektora (Albusa Dumbledore’a). Steege zwrócił także uwagę na podobną budowę fabuły obu powieści: od ukazania dzieciństwa bohatera przez przygotowania do nowej szkoły po wkroczenie do nowego świata. Ponadto obaj bohaterowie czują niepokój i niepewność przed rozpoczęciem nauki, a po przybyciu do szkoły podziwiają jej architekturę, która w obu powieściach jest szczegółowo opisywana. Zdaniem Steege’a Rowling, podobnie jak Hughes, kreuje szkołę jako odrębny świat, wyizolowany od czynników zewnętrznych. W obu powieściach sport jawi się jako centralny element życia w szkole, a sukcesy w tym zakresie, które w przypadku obu bohaterów są większe niż w nauce, przekładają się na ich popularność.
Zdaniem Steege’a Rowling unowocześnia zasady literatury o szkole z internatem, umieszczając ją w realiach współczesnej Wielkiej Brytanii. Nauka w Hogwarcie jest koedukacyjna, społeczność uczniowska jest zróżnicowana ze względu na pochodzenie, a ciało pedagogiczne składa się nie tylko z mężczyzn. W ten sposób brytyjska szkoła staje się łatwiej przyswajalna dla amerykańskich uczniów szkół publicznych. Według Steege’a Rowling akcentuje uniwersalne problemy szkolne, takie jak snobizm czy uprzywilejowanie. Mniejszą uwagę poświęca wszechobecnej w Szkolnych latach Toma Browna gloryfikacji angielskiej kultury czy naciskowi na elitarność szkoły, z których słyną choćby Eton College czy Winchester College. Badacz stwierdził, że „podejście Rowling do literatury o szkole z internatem polega na zachowaniu tego, co zabawne i zrozumiałe, dla dowolnego zachodniego czytelnika, oraz wymazaniu tego, co niesmaczne i specyficzne kulturowo”.
Według badaczki literatury Karen Manners Smith Rowling ukazuje typowe dla szkół oraz przedstawiających je utworów motywy przemocy i gnębienia. Draco Malfoy reprezentuje wywyższanie się z powodu arystokratycznego pochodzenia oraz dyskryminację z powodu inności – pochodzenia z rodziny mugoli, jak Hermiona, czy odmiennego wyglądu, jak Hagrid. W ten sposób powieść nawiązuje do pozycji takich jak Summer Term at St. Clare’s i First Term at Malory Towers autorstwa Enid Blyton. Rowling, w przeciwieństwie do na przykład Hughesa w Szkolnych latach Toma Browna, nie opisuje jednak w ogóle popularnego dla tego gatunku motywu faggingu, czyli wykorzystywania młodszych uczniów przez starszych w celu służenia im. Smith zwróciła też uwagę na inne widoczne w powieści inspiracje literaturą o szkole z internatem, takie jak kreacja ciała pedagogicznego, podział na domy czy system kar dla uczniów. Wskazuje ponadto pewne innowacje w obrębie gatunku, takie jak koedukacyjność szkoły i fakt, że główni bohaterowie, chłopcy, przyjaźnią się z dziewczyną. Zwróciła uwagę na brak jakichkolwiek sugestii o zachowaniach homoerotycznych między Harrym i Ronem, które pojawiły się wśród bohaterów licznych powieści szkolnych, między innymi w Eric, or, Little by Little Frederica Farrara.
Zdaniem Pat Pinsent, badaczki literatury dziecięcej z University of Roehampton, Harry Potter i Kamień Filozoficzny czerpie nie tylko z klasyki literatury o szkole z internatem, ale także z bardziej współczesnych pozycji z tego gatunku. Pinsent wskazała między innymi cykl The Worst Witch Jill Murphy i powieść Upiorna szkoła Anthony’ego Horowitza, które również przedstawiają naukę w szkole magii. Różnica polega według niej na tym, że Rowling pisze w sposób atrakcyjny nie tylko dla dzieci, ale również dorosłych.
Średniowiecze
Według Heather Arden i Kathryn Lorenz, autorek artykułu The Harry Potter Stories and French Arthurian Romance z czasopisma „Arthuriana”, Harry Potter i Kamień Filozoficzny w dużej mierze czerpie z kultury średniowiecza, w szczególności z legend o królu Arturze. Hogwart, główne miejsce akcji powieści, przypomina średniowieczne zamki ze zbrojami na ścianach, jego Wielka Sala nawiązuje do Wielkiej Sali Camelotu, zaś domy mają charakterystyczne herby. Arden i Lorenz porównały rozgrywane na terenie zamku mecze quidditcha do turniejów rycerskich. Do kultury średniowiecza nawiązuje także alchemia, pisanie listów na pergaminach, używanie sów jako posłańców i bogate korzystanie z łaciny. Zdaniem autorek Harry wpisuje się w archetyp średniowiecznego rycerza, zaś jego mentor, Albus Dumbledore, przypomina czarodzieja Merlina. W powieści pojawiają się ponadto bezpośrednie nawiązania do średniowiecza: postać alchemika Nicolasa Flamela, legendarnego stwórcy kamienia filozoficznego, oraz wykłady profesora Binnsa o średniowiecznych postaciach ze świata magii.
Mitologia
Wykreowany w powieści świat magii jest w dużej mierze inspirowany mitologią grecką i rzymską. Wywodzą się z nich na przykład centaury, istoty o mieszanej budowie: od pasa w górę przypominają ludzi, zaś od pasa w dół konie. W powieści centaury zamieszkują Zakazany Las. W szczególności Firenzo, który ratuje Harry’ego przez Voldemortem, nawiązuje do najmądrzejszego z mitycznych centaurów, Chirona. Źródło w mitologii greckiej ma również Puszek, trzygłowy pies strzegący dojścia do kamienia filozoficznego, inspirowany strzegącym wejścia do Hadesu mitycznym Cerberem. Harry, podobnie jak Orfeusz, gra muzykę, by uśpić psa. Również sam kamień filozoficzny, źródło eliksiru życia, jest obiektem wywodzącym się z mitologii greckiej. Od mitycznej Hermiony i Argosa (znanego też jako Argus) wywodzą się imiona dwóch postaci powieści: Hermiony Granger i Argusa Filcha. Z kolei Minerwa McGonagall nosi imię po Minerwie, rzymskiej bogini mądrości, odpowiedniczce greckiej Ateny.
Zdaniem Richarda A. Spencera, autora książki Harry Potter and the Classical World: Greek and Roman Allusions in J.K. Rowling’s Modern Epic, możliwość zmiany swojej postaci przez greckich bogów, na przykład do formy zwierzęcej, zainspirował Rowling do kreacji Minerwy McGonagall, która potrafi zmieniać się w kocicę. Spencer ocenił ponadto, że Harry Potter wpisuje się w grecki archetyp mądrego herosa i wybawcy. Porównuje go do herosa Jazona, który również został osierocony w okresie niemowlęcym i odesłany, a po latach powrócił do swojego królestwa, podobnie jak Harry powrócił do społeczności czarodziejskiej. Ponadto Spencer przyrównał pomysłowego Harry’ego do innego greckiego herosa, Odyseusza.
Powstanie
Joanne Rowling tworzyła literaturę od siódmego roku życia, ale nigdy jej nie publikowała. W 1990, podczas czterogodzinnej podróży zatłoczonym pociągiem z Manchesteru do Londynu, wpadła na pomysł historii o młodym czarodzieju. Nie miała przy sobie długopisu, więc gromadziła pomysły w głowie. W trakcie podróży wymyśliła postacie Harry’ego, Rona, Hermiony, Hagrida, Prawie Bezgłowego Nicka i Irytka oraz stworzyła koncepcję Hogwartu, szkoły magii działającej w zamku w Szkocji. Tego samego wieczoru rozpoczęła pisanie powieści w niewielkim notesie. Postanowiła, że stworzy siedmiotomową serię i jeszcze przed ukończeniem pierwszego tomu wymyśliła historię na cały cykl. Pisząc pierwszą część starała się skupiać przede wszystkim na tworzeniu dobrze zbudowanej fabuły.
30 grudnia 1990 zmarła jej matka, co wpłynęło w dużej mierze na fabułę powieści. Dziewięć miesięcy później Rowling przeprowadziła się do Porto, gdzie popołudniami i wieczorami pracowała jako nauczycielka języka angielskiego, zaś rano pisała powieść, słuchając koncertu skrzypcowego Piotra Czajkowskiego. Na początku pobytu w Portugalii stworzyła swój ulubiony rozdział książki, zatytułowany Zwierciadło Ain Eingarp i zainspirowany uczuciami do zmarłej matki. Również w Porto wpadła na pomysł, że główny wątek powieści będzie związany z kamieniem filozoficznym.
Do lipca 1993, gdy urodziła córkę Jessikę, ukończyła trzy pierwsze rozdziały. Napisała wiele wersji pierwszego z nich. Jedna z nich przedstawiała morderstwo Jamesa i Lily Potterów w Dolinie Godryka. W innej rodzice Hermiony mieszkali na wybrzeżu i zauważyli wybuch na pobliskiej wyspie, gdzie mieszkali Potterowie. W jeszcze innej Syriusz Black spotkał się pod domem Potterów z nieuwzględnionym w ostatecznych wersjach powieści sługą Voldemorta o imieniu Pyrites.
W grudniu 1993 autorka przeprowadziła się z Jessiką do Edynburga. Tam planowała przyspieszyć pracę nad powieścią, a po zakończeniu jej pójść na studia podyplomowe i ponownie zostać nauczycielką. Cierpiała w tym czasie na depresję, co wraz z koniecznością opieki nad córką utrudniało pisanie. Po latach wyznała: „Wychowywanie dziecka zmusiło mnie, bym skończyła tę cholerną książkę. Nie żebym myślała, że to nas uratuje, tylko dlatego, że była to ostatnia szansa, bym ją dokończyła”.
Przez prawie dziewięć miesięcy Rowling była bezrobotna i utrzymywała się z zasiłków dla młodych Brytyjczyków rozpoczynających karierę zawodową. W tym czasie niemal codziennie pracowała nad powieścią w edynburskich kawiarniach, głównie w Nicolson’s (należącej do jej szwagra) i Elephant House, w towarzystwie śpiącej w wózku córki. Pisała odręcznie, a następnie przepisywała gotowy tekst na maszynie do pisania. Ostatecznie powieść została zakończona w 1995.
Publikacja i tłumaczenia
Wielka Brytania
Na początku 1996 Rowling udała się z manuskryptem trzech pierwszych rozdziałów do Central Library w Edynburgu, gdzie chciała znaleźć agenta literackiego. Agent, którego wybrała, tego samego dnia odrzucił tekst. Następnie pisarka wysłała trzy rozdziały do działającej w Fulham agencji Christopher Little Literary Agency. Bryony Evans ocenił tekst pozytywnie i polecił go freelancerowi Fleurowi Howle’owi. Wspólnie przekonali oni stojącego na czele agencji Christophera Little’a do złożenia Rowling propozycji współpracy. Kilka dni później pisarka otrzymała list z prośbą o wysłanie reszty książki. Choć zawierał on tylko dwa zdania, Rowling przyznała, że był to najlepszy list, jaki otrzymała w życiu. Przez około rok Little wysyłał 200-stronicowy tekst wydawcom, otrzymując odmowę od dwunastu.
W sierpniu 1996 zainteresowanie publikacją wyraziło niewielkie londyńskie wydawnictwo Bloomsbury Publishing. Nigel Newton, prezes Bloomsbury, został przekonany do wydania powieści przez ośmioletnią córkę Alice, która po przeczytaniu fragmentu uznała, że „to jest lepsze niż cokolwiek innego”. Wydawnictwo zaoferowało Rowling 2500 funtów brytyjskich zaliczki. Pisarka przyznała, że pieniądze nie miały dla niej pierwszorzędnego znaczenia – liczyła się dla niej możliwość wydrukowania powieści. Wydawnictwo zasugerowało jej, żeby przyjęła pseudonim artystyczny, podejrzewając, że chłopcy mogą wyrażać niechęć do książki napisanej przez kobietę. Rowling postanowiła przyjąć inicjały J.K. od swojego imienia Joanne i imienia prababci, Kathleen (w rzeczywistości pisarka nie posiada drugiego imienia).
Zgodnie ze zwyczajem literatury dziecięcej przed premierą powieści Bloomsbury wysłało ją autorom, krytykom i sprzedawcom z prośbą o wypowiedź, która może zostać zacytowana na okładce książki. Ostatecznie wydawnictwo wybrało wypowiedzi Wendy Cooling z organizacji Bookstart, Davida Mortona ze sklepu Daisy & Tom, recenzentki Fiony Waters i Lindsey Fraser z organizacji charytatywnej Scottish Book Trust. Do stworzenia rysunków na okładkę został zatrudniony Thomas Taylor, dla którego było to pierwsze profesjonalne zlecenie. Przednia okładka przedstawia Harry’ego stojącego przy Ekspresie Hogwart, zaś tylna czarodzieja w krótkiej, brązowej brodzie, narysowanego na wzór ojca Taylora. Ilustrator pracował w sumie dwa dni na podstawie niepełnego tekstu powieści, który otrzymał. Jako że czarodziej na tylnej okładce nie odpowiadał żadnemu bohaterowi książki, Bloomsbury poprosiło Taylora o stworzenie rysunku Dumbledore’a, który pojawił się na późniejszych wydaniach.
Premiera Harry’ego Pottera i Kamienia Filozoficznego na terenie Wielkiej Brytanii odbyła się 26 czerwca 1997. Pierwsze wydanie obejmowało 500 egzemplarzy, z czego 300 zostało wysłane do bibliotek. Ewenementem w skali całego cyklu Harry Potter jest to, że autorka była wymieniona w tej transzy jako Joanne Rowling. Ponadto wydanie zawierałało dwa błędy: na tylnej okładce zamiast słowa „philosopher’s” widniało „philospher’s”, zaś na stronie 53 różdżka wymieniona została dwukrotnie w wymaganiach dla uczniów pierwszego roku w Hogwarcie. W 2019 jeden z tych 500 egzemplarzy, z autografem Rowling w środku, został sprzedany w domu aukcyjnym Bonhams za 68 812 funtów. W 2020 inny egzemplarz, ale bez podpisu Rowling, został sprzedany na aukcji za 50 tysięcy funtów.
Stany Zjednoczone
W kwietniu 1997, jeszcze przed publikacją powieści, Bloombsbury prezentowało ją na targach książki dla dzieci w Bolonii we Włoszech. Arthur Levine, wydawca prowadzący Arthur Levine Books, imprint amerykańskiego wydawnictwa Scholastic Corporation, otrzymał egzemplarz i przeczytał go podczas powrotu samolotem do Stanów Zjednoczonych. Zachwycony powieścią, wziął udział w zorganizowanej przez Bloombsury aukcji praw do jej dystrybucji na terenie Stanów. Zaoferował 105 tysięcy dolarów, dzięki czemu wygrał aukcję, pokonując siedmiu kontrkandydatów.
Levine uznał, że tytuł książki nie wyraża jej magicznego charakteru, który powinien być przekazany amerykańskim czytelnikom w bardziej jawny sposób. Zasugerował Rowling zmianę go na Harry Potter and the School of Magic (Harry Potter i Szkoła Magii), jednak pisarka zaprotestowała, uważając go za niewłaściwy. Zaproponowała tytuł Harry Potter and the Sorcerer’s Stone (Harry Potter i Kamień Czarodzieja), mimo że stał on w sprzeczności z faktem, że kamień filozoficzny jest pojęciem z zakresu alchemii, a nie wymyślonym przez nią. Levine się zgodził, wskutek czego powieść i jej adaptacje są do dziś dystrybuowane w Stanach Zjednoczonych pod tym tytułem. Rowling przyznała, że żałuje zgody na porzucenie oryginalnego tytułu, ale jako debiutująca pisarka musiała dokonywać wyrzeczeń.
Również tekst powieści został zmodyfikowany, by brzmieć przystępniej dla amerykańskich czytelników. Około 80 słów bądź wyrażeń zostało zmienione. Przykładowo, „sherbet lemon” (cytrynowa landrynka) został zastąpiony przez „lemon drop”, „motorbike” (motocykl) przez „motorcycle”, „football” (piłka nożna) przez „soccer”, a „chips” (frytki) przez „fries”. Ponadto nastąpiły zmiany w układzie przecinków i konstrukcji niektórych fragmentów. Przykładowo, gdy Dean Thomas domaga się czerwonej kartki podczas meczu quidditcha, w oryginalnym tekście Rowling Ron Weasley wyjaśnia mu, że to nie mecz piłki nożnej, podczas gdy w wersji amerykańskiej uprzednio pyta Deana, co ma na myśli. Levine wyznał, że nie miał na celu amerykanizację powieści, lecz chciał, by amerykańskie dzieci przeżywały to samo doświadczenie literackie, co brytyjskie. Philip Nel, naukowiec z Kansas State University zajmujący się literaturą dziecięcą, uważa jednak, iż korekty Scholastic są „ukradkowym wandalizmem” wobec powieści i niekiedy wykraczają poza zwykłe tłumaczenie, zmieniając sens słów. Ponadto zwraca uwagę, że amerykańska wersja traci względem brytyjskiej nawiązania do lokalnej kultury. Przełożenie „quidditch pitch” (pitch do quidditcha) jako „quidditch field” (pole do qudditcha) wymazuje skojarzenie z krykietem. Z kolei wspólne użycie „mom” zamiast słów „mum” i „mam”, używanych kolejno przez Weasleyów i Seamusa Finnigana na określenie matki, prowadzi do utraty sugestii o różnym pochodzeniu bohaterów: „mum” jest określeniem popularniejszym wśród Brytyjczyków, zaś „mam” wśród Irlandczyków.
Wydawnictwo Scholastic zleciło Mary GrandPré zaprojektowanie oprawy graficznej amerykańskiego wydania. Na okładce (przedniej i tylnej) znalazł się jej rysunek przestawiający Harry’ego Pottera lecącego na miotle pomiędzy kolumnami otwartego korytarza, usiłującego, zgodnie z zasadami quidditcha, chwycić złoty znicz. Na ilustracji znajdują się także sowa Hedwiga, Albus Dumbledore, jednorożec i trójgłowy pies Puszek, zaś w tle widać Hogwart i Zakazany Las. GrandPré narysowała ponadto ilustracje, które znalazły się na początku każdego rozdziału. Choć nie została o to poproszona, zaprojektowała także logo na okładkę. Napis „Harry Potter” z literą P w kształcie błyskawicy był później wykorzystywany przez Warner Bros. w filmach i stanowi logo Harry’ego Pottera w większości elementów franczyzy Wizarding World.
Premiera powieści na terenie Stanów Zjednoczonych odbyła się 1 września 1998. Mimo to niektórzy czytelnicy nabyli już wcześniej brytyjskie wydanie poprzez Internet. Christopher Little skrytykował sklep Amazon za umożliwienie takiej sprzedaży, które uważał za „rażące lekceważenie prawa terytorialnego, a zatem działanie nielegalne”. Pierwsze amerykańskie wydanie obejmowało 50 tysięcy egzemplarzy, a do końca 1998 wydawnictwo zamówiło siedem dodruków.
Polska
Christopher Little wysłał książkę kilku polskim wydawcom, którzy początkowo nie wyrażali zainteresowania opublikowaniem jej. W 1999 Robert Gamble, założyciel wydawnictwa Media Rodzina, otrzymał egzemplarz od brata i zaczął zastanawiać się nad złożeniem oferty kupna praw do wydania powieści w Polsce. Poinformował o tym znajomą pastor w Edynburgu. Okazało się, że Rowling jest jej parafianką i w niedziele po mszach przychodzi na plebanię na herbatę. W następną niedzielę Gamble wziął udział w spotkaniu z Rowling na plebanii, gdzie wyraził chęć kupna praw do jej powieści. Media Rodzina złożyło ofertę i otrzymało zgodę. Dyrektor wydawnictwa, Bronisław Kledzik, zdradził: „Christopher Little (…) powiedział (…) później, że zadecydowała o tym nie tylko położona na stole zaliczka, ale zawarty w korespondencji nasz entuzjazm i głęboka wiara w wartości, jakie ta książka zawiera”.
Tłumaczenia powieści dokonał Andrzej Polkowski. W późniejszych wydaniach jego przekład był modyfikowany. Przykładowo, słowo „mugol” było w pierwszym tłumaczeniu pisane wielką literą, a w późniejszych transzach małą. W polskim wydaniu została wykorzystana oprawa graficzna autorstwa Mary GrandPré, stworzona na potrzeby wersji amerykańskiej. Powieść ukazała się w Polsce 10 kwietnia 2000, a jej pierwszy nakład obejmował 5 tysięcy egzemplarzy. Latem tego samego roku odbył się dodruk 20 tysięcy kopii. Kolejna transza została wyprodukowana jesienią, wraz z premierowymi egzemplarzami następnego tomu, Harry’ego Pottera i Komnaty Tajemnic.
Pozostałe tłumaczenia
Do 2001 powieść została przetłumaczona na ponad 40 języków zaś do 2008 na 67. W 2017 liczba ta przekroczyła 80 wraz z premierą przekładu na język scots. Część tłumaczeń obejmuje języki martwe i zostało dokonane przez środowisko akademickie. W 2001 Bloomsbury zleciło stworzenie przekładów na łacinę i język starogrecki, których dokonali kolejno Peter Needham z Eton College i Andrew Wilson z University of Bedfordshire. Powieść jest najdłuższym tekstem w drugim z tych języków od czasu tworzącego w III wieku Heliodora z Emesy.
Odbiór krytyków
Wielka Brytania
Lindsey Fraser napisała w swojej recenzji dla „The Scotsman”: „Harry Potter i Kamień Filozoficzny ma wszystko, co trzeba, by stać się klasykiem (…). Rowling z polotem i oryginalnością używa klasycznych narzędzi narracyjnych, zapewniając złożoną i wymagającą fabułę w formie niezwykle rozrywkowego dreszczowca. Jest pierwszoligową pisarką dziecięcą”. Recenzent „Herald Scotland” nazwał książkę „wspaniałym debiutem” i „całkowicie absorbującą”, zwracając uwagę na „dobrze zarysowane postacie i cudownie pomysłową, szybką historię”. Krytyk z „The Glasgow Herald” napisał, że „ciężko znaleźć dziecko, które by mogło się oderwać”. Recenzent „The Guardian” określił książkę jako „wielowarstwową debiutancką powieść, napędzaną pomysłowym humorem”. Krytycy z „The Guardian”, „The Sunday Times” i „Sunday Mail” porównywali Rowling do Roalda Dahla, przy czym ostatni z nich nazwał książkę najbardziej pomysłową od czasów Dahla. Rosemary Stones z „Books for Keeps” wystawiła powieści cztery gwiazdki w skali do pięciu, nazywając Rowling „najbardziej eskcytującym i energicznym nowym talentem”.
Anthony Holden z „The Guardian” skrytykował powieść jako „jednowymiarową” i określił ją jako „spisaną bajkę Disneya i nic ponadto”. Recenzent z Catholic Education Resource Center nazwał książkę „czystą watą cukrową”, a jej przesłanie „płytkim”.
Stany Zjednoczone
Recenzent magazynu „Kirkus Reviews” nazwał powieść „niezwykle przyjemnym fantasy”. Michael Cart z magazynu „Booklist” napisał: „Debiutancka powieść Rowling (…) to wspaniale wymyślone i pięknie napisane fantasy z elementami tradycyjnych brytyjskich historii szkolnych, które ani razu nie naruszają magicznych podstaw fabuły. Zdolność Rowling do fantastycznego ujęcia sportu, rywalizacji uczniów i ekscentrycznych zdolności przyczynia się do humoru, uroku i radości jej urzekającej powieści”. Denise Yagel z magazynu „Bookpage” oceniła: „Rowling napisała historię o magicznym chaosie, naprawdę godną często nadużywanej frazy współczesnego klasyka (…). Harry Potter i Kamień Filozoficzny jest pomysłowy i wciągający. Choć przeznaczony dla dzieci od lat 8 do 12, napisany jest dla każdego, kto uwielbia dobrze opowiedziane historie, angażujące umysł i chwytając za serce. Rowling to pisarka, którą warto śledzić i zapamiętać”. Charles Taylor z serwisu Salon.com napisał: „Powiedzieć, że J.K. Rowling napisała wspaniałą powieść dziecięcą, to za mało. Ona napisała wspaniałą powieść”.
Michael Winerip z „The New York Times” napisał: „J.K. Rowling, podobnie jak Roald Dahl, posiada dar utrzymywania emocji, lęków i triumfów postaci w ludzkiej skali, nawet gdy zewsząd wyskakują elementy nadprzyrodzone”. Zwrócił uwagę na humor, a postacie nazwał „imponująco trójwymiarowymi (a czasami nawet czterowymiarowymi) przez większość książki”. Skrytykował jednak ostatnie cztery rozdziały, wytykając im irytujące i wymyślne zwroty akcji oraz bezsensowne zachowanie bohaterów. Liz Rosenberg z „The Boston Globe” nazwała książkę „uroczą, pomysłową i magiczną”, jednak skrytykowała ostatnie 20–30 stron za zbyt pospieszne prowadzenie fabuły.
Sprzedaż
Do końca 1997 w Wielkiej Brytanii sprzedano 70 tysięcy egzemplarzy powieści. W marcu 1999 sprzedaż na terenie tego państwa przekroczyła 300 tysięcy sztuk. W samym 2001 w Wielkiej Brytanii kupiono 1,1 miliona egzemplarzy powieści, co było najwyższym wynikiem spośród wszystkich książek w tym roku. Do czerwca 2003 zostały sprzedane 2 534 993 sztuki. W samej dekadzie 2000–2009 sprzedaż powieści w kraju wyniosła 3,42 miliony egzemplarzy, co było szóstym najwyższym wynikiem spośród wszystkich książek, zaraz za Kodem Leonarda da Vinci Dana Browna i czterema innymi tomami cyklu Harry Potter. W 1998 firma The Nielsen Company, zajmująca się badaniami marketingowymi, zaczęła gromadzić dane na temat sprzedaży książek w Wielkiej Brytanii. Według jej danych do 2010 sprzedaż Harry’ego Pottera i Kamienia Filozoficznego wyniosła 3 844 316 egzemplarzy, zaś do 2012 4 200 654 egzemplarzy, co było trzecim najwyższym wynikiem spośród wszystkich książek, zaraz za Kodem Leonarda da Vinci oraz Harrym Potterem i Insygniami Śmierci.
W Stanach Zjednoczonych do końca 1998 zostało sprzedane 190 tysięcy egzemplarzy powieści. W grudniu 1998 Harry Potter i Kamień Filozoficzny objął szesnastą, ostatnią pozycję notowania bestsellerów beletrystycznych na terenie kraju, publikowanej przez „The New York Times”. W sierpniu 1999, w 34. tygodniu obecności na liście, po raz pierwszy znalazł się na miejscu pierwszym. Przez kolejne miesiące trzy wydane dotychczas tomy cyklu Harry Potter nieustannie znajdowały się w rankingu, niekiedy zajmując trzy pierwsze pozycje. Niezadowolenie wydawców z tego faktu doprowadziło do podjęcia przez „The New York Times” decyzji o wydzieleniu w lipcu 2000 odrębnego notowania dla literatury dziecięcej, która od teraz nie mogła się znajdować na głównej liście. Do 2001 sprzedaż Harry’ego Pottera i Kamienia Filozoficznego w Stanach Zjednoczonych wyniosła 11 719 111 egzemplarzy (6 631 807 w miękkiej oprawie i 5 087 304 w twardej). W 2007 wydawnictwo Scholastic Corporation zdradziło, że dotychczas wydrukowało 29 milionów kopii powieści.
W Polsce Harry Potter i Kamień Filozoficzny sprzedał się w pierwszych pięciu miesiącach (czyli do lipca 2000) w tysiącu egzemplarzy. Popularność powieści znacznie zwiększyła się w drugiej połowie roku wskutek informacji o ekranizacji oraz światowej premiery czwartego tomu cyklu Harry Potter. Sprzedaż książki wyniosła około 130 tysięcy egzemplarzy w 2000 i około 495 tysięcy w 2001 (z czego 100 tysięcy kupił koncern Coca-Cola dla celów promocyjnych). Do połowy 2008 liczba kupionych kopii powieści w Polsce przekroczyła 927 tysiące, zaś do stycznia 2012 1,024 miliona egzemplarzy (863 tysięcy w oprawie miękkiej i 161 tysięcy w twardej).
Światową sprzedaż Harry’ego Pottera i Kamienia Filozoficznego szacuje się na 120 milionów egzemplarzy, co czyni z niej jedną z najchętniej kupowanych książek w historii. Jest to zarazem najwyższy wynik z całego cyklu Harry Potter.
Adaptacje
Film
W 1997 angielski producent filmowy David Heyman, stojący na czele wytwórni Heyday Films, wyraził zainteresowanie realizacją adaptacji Harry’ego Pottera i Kamienia Filozoficznego. Za sprawą swojego przyjaciela Lionela Wigrama przekonał wytwórnię Warner Bros. Pictures w Los Angeles, w której Wigram był zatrudniony, do stworzenia ekranizacji. Początkowo Rowling nie chciała wyrazić zgody na film, gdyż obawiała się utraty praw do stworzonych przez siebie postaci. Ostatecznie zgodziła się, otrzymawszy w umowie gwarancję, że nie będą powstawały nieautoryzowane przez nią filmy oraz że obsada będzie się składać wyłącznie z Brytyjczyków. Kontrakt został podpisany 1 września 1998, w dniu amerykańskiej premiery powieści.
Angaż na scenarzystę filmu otrzymał Steve Kloves, zaś na reżysera Chris Columbus. Heyday był producentem filmu, który powstał jako współprodukcja Warner Bros. Pictures, Heyday Film oraz należącej do Columbusa wytwórni 1492 Pictures. W głównych rolach zostali obsadzeni: Daniel Radcliffe jako Harry Potter, Rupert Grint jako Ron Weasley i Emma Watson jako Hermiona Granger. Angaż do ról drugoplanowych otrzymali między innymi: Robbie Coltrane, Richard Harris, Maggie Smith, Alan Rickman, Richard Griffiths, Fiona Shaw, Ian Hart, John Cleese i Tom Felton. Zdjęcia odbywały się głównie w kompleksie Leavesden Studios w miejscowości Leavesden, położonej około 32 kilometry od Londynu.
Premiera filmu odbyła się 4 listopada 2001. Produkcja spotkała się głównie z pozytywnym odbiorem wśród krytyków, gromadząc wynik 81% pozytywnych recenzji w serwisie Rotten Tomatoes. W 2002, gdy zakończyła się emisja kinowa filmu, jego dochód brutto wynosił ponad 974 miliony dolarów amerykańskich, co było drugim najwyższym wynikiem w historii, zaraz za Titanikiem (1997). Aktualnie jego łączny dochód (obejmujący wznowienia emisji kinowej) to ponad 1,022 miliarda dolarów amerykańskich. Produkcja otrzymała trzy nominacje do Nagród Akademii Filmowej (Oscarów) i siedem nominacji do Nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA).
Gra komputerowa
16 listopada 2001 przedsiębiorstwo Electronic Arts wydało grę komputerową Harry Potter i Kamień Filozoficzny, której fabuła bazuje na powieści i jej filmowej adaptacji. Ukazała się ona wówczas w wariantach na PlayStation, Microsoft Windows, Game Boy Color i Game Boy Advance. 28 lutego 2002 przedsiębiorstwo Aspyr Media opublikowało jej wersję na macOS. 9 grudnia 2003 Electronic Arts wydał grę na PlayStation 2, Xbox i GameCube.
|
[
{
"question_id": "11560123",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "W jakich krajach J.K. Rowling pisała swój debiut literacki?",
"answer": "J.K. Rowling swój debiut literacki pisała w Wielkiej Brytanii i Portugalii.",
"span": [
0,
44
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11593400",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Harry Potter i Kamień filozoficzny jest powieścią?",
"answer": "Tak.",
"span": [
46,
193
]
},
{
"question_id": "11593391",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Harry Potter i Kamień filozoficzny jest debiutem literackim J. K. Rowling?",
"answer": "Tak.",
"span": [
306,
418
]
},
{
"question_id": "11560125",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak nazywa się główny bohater powieści Harry Potter i Kamień Filozoficzny?",
"answer": "Główny bohater powieści Harry Potter i Kamień Filozoficzny nazywa się Harry Potter.",
"span": [
0,
12
]
},
{
"question_id": "11560126",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak nazywa się morderca rodziców Harry'ego Pottera?",
"answer": "Morderca rodziców Harry'ego Pottera nazywa się Lord Voldemort.",
"span": [
900,
916
]
},
{
"question_id": "11593414",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie J.K. Rowling pisała powieść Harry Potter i Kamień Filozoficzny?",
"answer": "J.K. Rowling pisała powieść Harry Potter i Kamień Filozoficzny w Wielkiej Brytanii i Portugalii.",
"span": [
993,
1070
]
}
] |
00807153
|
Manga
Manga (jap. 漫画) – komiks, obraz, rysunek, szkic, karykatura. Japońskie słowo wywodzące się ze sposobu ozdabiania rycin i innych form sztuki użytkowej. Współcześnie używane poza Japonią oznacza japoński komiks.
Manga wyewoluowała z połączenia drzeworytu ukiyo-e i wschodniego stylu rysowania z zachodnimi technikami, a swoją obecną formę przybrała krótko po II wojnie światowej. Manga jest drukowana głównie w czerni i bieli, nie licząc okładek i ewentualnie kilku pierwszych stron.
Popularne mangi są adaptowane na filmy animowane i seriale anime.
Pochodzenie
Słowo „manga” weszło do powszechnego obiegu po opublikowaniu w XIX w. Edehon Hokusai manga (Manga Hokusaia do nauki rysowania), zawierającej posortowane rysunki ze szkicowników znanego artysty ukiyo-e, Katsushiki Hokusaia, które miały służyć jego uczniom (i każdemu, kto chciał zgłębiać wiedzę w tej dziedzinie) za modele.
Termin „manga” odnosił się początkowo do karykatur i humorystycznych rysunków, później (końcem XIX w.) zaczął wychodzić z użycia i został zastąpiony starszymi określeniami jak „giga” czy „Tobae” (od imienia mnicha Tōby, autora Zwoju z humorystycznymi obrazami zwierząt i ludzi). W obecnej formie manga zaistniała dopiero po II wojnie światowej.
W drugiej połowie XIX w., kiedy Japonia dokonała otwarcia na świat (okres Meiji), do kraju zaczęli przyjeżdżać zachodni artyści, którzy przekazywali Japończykom wiedzę na temat europejskich metod i technik kreowania obrazu.
W XX w. słowo „manga” zaczęło odnosić się głównie do komiksu, który w kulturze japońskiej jest traktowany inaczej niż w kulturze amerykańskiej. W Japonii jest on formą sztuki i jednocześnie popularnej literatury. Podobnie jak jej amerykański odpowiednik, manga była i jest krytykowana – głównie przez zachodnich odbiorców – za zawartą w niej przemoc i podteksty seksualne (choć już w epoce Edo tworzono erotyczne drzeworyty shunga). Te nurty to jednak tylko część tego rodzaju twórczości. Wolność w doborze problematyki pozwala artystom rysować mangi dla każdej grupy wiekowej i na każdy temat.
W Japonii używa się kilku określeń japońskiego komiksu, ale słowo „manga” jest najczęściej używane wśród fanów gatunku. Z drugiej strony – ludzie związani z branżą wydawniczą, szukający bardziej prestiżowej nazwy dla swojej profesji, nierzadko używają formy komikkusu, która jest tłumaczeniem angielskiego comic book.
Formaty i styl mangi
Większość mang publikowana jest w periodycznie ukazujących się magazynach. Każdy z nich prowadzi zwykle od kilku do kilkunastu serii w odcinkach. Zazwyczaj po 20–40 stron na odcinek. Wydawnictwa te są drukowane na papierze o niskiej jakości i mogą mieć od 200 do ponad 850 stron. Mogą też zawierać pojedyncze historyjki i yonkomy (paski komiksowe). Twórcy takich komiksów zaczynają od kilku obrazkowych opowiastek, pracując w ten sposób na uznanie. Jeśli te okażą się sukcesem, są kontynuowane, ale kiedy nie odniosą spodziewanego sukcesu – mogą zostać przerwane nawet w środku rozwijającej się historii.
Dla obniżenia kosztów produkcji większość mang jest drukowana w czarno-białej kolorystyce (oprócz okładek). Gdy seria publikowana jest przez dłuższy czas, jej rozdziały zostają zebrane razem i wydrukowane w oddzielnych tomikach zwanych tankōbon. Drukuje się je na papierze wyższej jakości, gdyż są przeznaczone do kolekcjonowania.
Japoński komiks charakteryzują: linia (tzw. kreska) górująca nad formą oraz rozkład paneli inny niż w zachodnim komiksie. Okienka i strony czyta się od prawej do lewej, tak jak w tradycyjnym japońskim piśmie, przez co mangę przegląda się od ostatniej kartki do pierwszej (z europejskiego punktu widzenia), czyli inaczej niż w krajach zachodnich. Niektórzy wydawcy tłumaczonej mangi trzymają się takiego układu, inni jednak odwracają kierunek, żeby ułatwić czytanie swoim czytelnikom.
Mimo że grafika waha się od realistycznej do prostej i komiksowej, postacie często posiadają „wschodnie” rysy i ogromne oczy. Stały się one charakterystycznym elementem mangi, odkąd w latach 50–60. XX wieku Osamu Tezuka, twórca Astro Boya, uznawany za ojca współczesnej mangi, zaczął je w taki sposób rysować, inspirując się stylem kreskówek Disneya. Nie wszyscy artyści trzymają się jednak tej konwencji.
Gatunki
Gatunki większości mang zbieżne są z tymi obecnymi w komiksie zachodnim. Istnieją jednak również takie, które są charakterystyczne dla komiksu japońskiego i pojawiają się w nim znacznie częściej niż w innych:
- shōjo-manga (jap. 少女漫画) – rodzaj mangi przeznaczonej głównie dla dziewcząt;
- shōnen-manga (jap. 少年漫画) – rodzaj mangi przeznaczonej głównie dla chłopców;
- seinen-manga (jap. 青年漫画) – manga adresowana głównie do młodych mężczyzn w wieku pomiędzy 18 a 30 lat;
- josei-manga (jap. 女性漫画) – rodzaj mangi, który opowiada o codziennym życiu kobiet w Japonii i jest skierowany do starszych nastolatek i dojrzałej widowni żeńskiej;
- manga alternatywna:
- gekiga (jap. 劇画, dosł. dramatyczne obrazy) – odpowiednik zachodniego określenia powieść graficzna, ukuty przez Yoshihiro Tatsumiego, dla odróżnienia od popularnych komiksów skierowanych do młodszego czytelnika. Są to komiksy, które „odmalowują najczęściej w czarnych barwach życie codzienne i problemy społeczne”;
- la nouvelle manga – francusko-belgijsko-japoński ruch artystyczny, przypominający stylem mangę (np. Szpinak Yukiko);
- nurt erotyczny, czyli ecchi (lekko erotyczne, często widać bieliznę, nagie ciało bez szczegółów lub z przysłoniętymi częściami intymnymi), hentai (z jap. „zboczeniec”; sceny erotyczne i pornograficzne, szczególnie w anime), a także mniej dosłowne w pokazywaniu erotyki nurty komiksów o tematyce homoseksualnej, czyli shōjo-ai (dziewczęca miłość) lub yuri oraz shōnen-ai (chłopięca miłość) lub yaoi.
Manga poza Japonią
We Francji pojawiają się dramaty dla dorosłych i formy eksperymentalne prezentowane w formie mangi. Istnieje też ruch Nouvelle Manga zapoczątkowany przez Frédérica Boileta, dążący do połączenia dojrzałej, wyszukanej mangi ze stylem tradycyjnego komiksu francusko-belgijskiego.
Wydawnictwo Chuang Yi publikuje mangę po angielsku i chińsku w Singapurze. Niektóre angielskojęzyczne tytuły tego wydawnictwa są importowane do Australii i Nowej Zelandii. W Indonezji rynek komiksu japońskiego w krótkim czasie stał się jednym z najszybciej rosnących poza Japonią. Manga w Indonezji jest publikowana przez Elex Media Komputindo, Acolyte, Gramedia. W Australii wiele popularnych japońsko- i chińskojęzycznych komiksów i anime jest wydawanych przez Madman Entertainment.
Manga okazała się na tyle popularna, że wydawnictwa takie jak Antarctic Press, Oni Press, Seven Seas Entertainment, TOKYOPOP, a nawet Archie Comics zaczęły wydawać własne, inspirowane mangą zeszyty w podobnej stylizacji. Pierwsze z nich pojawiły się w 1985.
Ze względu na znaczący wzrost popularności mangi poza Japonią, brytyjska pisarka Emma Hayley wraz z wydawnictwem SelfMadeHero postanowiła wydać mangi opowiadające dzieła Szekspirowskie w postaci japońskiego komiksu. Chciała w ten sposób przybliżyć twórczość poety i zachęcić czytelników mangi do czytania jego dramatów.
Manga w Polsce
Pierwszą mangą oficjalnie wydaną w Polsce było Aż do nieba (jap. Ten-no hate made) autorstwa Riyoko Ikedy, wydane przez Japonica Polonica Fantastica. Na polskim rynku (2021) działają wydawnictwa specjalizujące się w mandze, takie jak Japonica Polonica Fantastica, Waneko, Hanami czy Studio JG. Manga znajduje się także w ofercie wydawców komiksowych, takich jak Egmont czy Kultura Gniewu. Publikowane są zarówno pozycje jednotomowe, jak też serie. Za pierwszy polski komiks narysowany w tym stylu uważana jest Meago Saga autorstwa Magdaleny Kani wydana w 2007 roku.
W Polsce wychodziły i wychodzą również magazyny poświęcone mandze i anime. Najpopularniejsze z nich to „Kawaii”, „Otaku”, „Kyaa!” (nadal wychodzi w roku 2021) czy „Arigato”.
|
[
{
"question_id": "11558400",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy termin manga zaczął być powszechnie stosowany w czasie, gdy tworzył Osamu Tezuka?",
"answer": "Nie.",
"span": [
1,
6
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558401",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym wieku słowo manga weszło do powszechnego obiegu?",
"answer": "Słowo manga weszło do powszechnego obiegu w XIX w.",
"span": [
632,
640
]
},
{
"question_id": "11558405",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Osamu Tezuka tworzył w latach 50-60. XX wieku?",
"answer": "Tak.",
"span": [
3952,
4176
]
},
{
"question_id": "11558402",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy Osamu Tezuka tworzył mangi inspirowane kreskówkami Disneya?",
"answer": "Osamu Tezuka tworzył mangi inspirowane kreskówkami Disneya w latach 50-60. XX wieku.",
"span": [
4008,
4032
]
}
] |
00807171
|
Kodeks Hammurabiego
Kodeks Hammurabiego – babiloński zbiór praw zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za panowania króla Hammurabiego, szóstego przedstawiciela I dynastii z Babilonu.
Ogólna charakterystyka
Z dotychczas odnalezionych podczas wykopalisk archeologicznych mezopotamskich zbiorów praw kodeks Hammurabiego jest w najlepszym stanie. Odnaleziony w 1902 roku w Suzie (dzisiejszy Iran) przez francuskiego archeologa – M. Jequier, członka wyprawy de Morgana. Tekst wyryto w diorycie pismem klinowym w dialekcie babilońskim języka akadyjskiego, niemal kompletny. Jako pierwszy tłumaczeniem 51 zachowanych kolumn tekstu zajął się francuski asyriolog Vincent Scheil. Sama stela znajduje się obecnie w Luwrze. W górnej części stożka zobrazowano króla Hammurabiego, stojącego w kornej postawie przed bogiem słońca, Szamaszem, który siedzi na tronie. Król przyjmuje insygnia władzy z rąk tego głównego bóstwa całej Mezopotamii. W ten sposób Hammurabi uświadamiał wszystkim, że władza oraz prawa przez niego nadane pochodzą od samego boga i są nienaruszalne. Stelę dla podkreślenia jej znaczenia ustawiono przy największej świątyni Babilonu.
Źródła poznania
Intencją Hammurabiego jako prawodawcy było spisanie wszystkich panujących zwyczajów i praw oraz ustanowienie jednolitych norm ułatwiających rozwój społeczno-gospodarczy Mezopotamii. Przez tę kodyfikację dążył też do zatarcia różnic pomiędzy południem a północą rozległego kraju (pomiędzy Sumerami i Akadami). W tym celu kazał wyryć obowiązujące w jego państwie prawa (prawdopodobnie w znacznej mierze stosowane przez Sumerów) na wysokiej ponad dwa metry steli. W roku 1160 p.n.e., po najeździe Elamitów pod wodzą Szutruk-Nahhunte I na dolną Mezopotamię, stela z Kodeksem została zrabowana z Sippar i wywieziona do Suzy.
Znane są także wcześniejsze zbiory praw, zachowane fragmentarycznie, starsze od kodeksu Hammurabiego: kodeks Urukaginy (I połowa XXIV wieku p.n.e.), kodeks Ur-Nammu (przełom XXII–XXI wieku p.n.e.), kodeks Bilalamy z Esznunny (przełom XXI–XX wieku p.n.e.), kodeks Lipit-Isztara (XX wiek p.n.e.), zapisane – podobnie jak Kodeks Hammurabiego – po babilońsku.
Charakter praw Hammurabiego
Tekst ze steli pozbawiony wyróżnień i punktów, a przez to faktycznie niemający charakteru kodeksu, we współczesnych przekładach dzieli się na trzy części: wstęp, właściwe przepisy prawne z 282 paragrafami oraz epilog zawierający sankcje prawne.
Kodeks unifikował i systematyzował obowiązujące prawa z wielu dziedzin. Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego. Znaczna część spisanych praw dotyczyła kwestii ochrony majątku oraz spraw rodzinnych (np. rozstrzygnięć w sprawach dziedziczenia, przynależności dzieci, zdrady małżeńskiej). Wiele miejsca poświęca się też problemom handlowym, kredytom, umowom, odpowiedzialności z tytułu wynagrodzenia szkody. Uwzględniono także podstawowe ceny towarów i usług. Opisano procedurę postępowania sądowego oraz wymieniono przestępstwa i odpowiednie dla nich kary. System kar opierał się na prawie talionu oraz mutylacji (Czym uczyniłeś to ci odetniemy, na przykład jeśli syn uderzył ojca, ucinano mu rękę). Wiele przestępstw zagrożonych było karą śmierci. Tylko nieliczne kary były bezkrwawe i ograniczały się do grzywny w srebrze, co dla karanego mogło się skończyć niewolą za długi.
Prawo ustanowione przez Hammurabiego miało charakter kazuistyczny, to znaczy jego przepisy formułowano przewidując konkretne, możliwe do popełnienia przestępstwa, nie starając się o wypracowanie uniwersalnych zasad ogólnych. Mieszkańcy państwa Hammurabiego nie byli równi wobec prawa. O wielkości kary decydował status: wolny czy niewolnik, posiadany majątek lub funkcja (wyróżnia się urzędników – dwór). Liczyło się, kto skarżył i kto był oskarżonym. Za uszkodzenie ciała niewolnika odszkodowanie brał jego właściciel (odszkodowanie za utratę zdolności do pracy).
Przykłady prawne w Kodeksie Hammurabiego
§ 1 Jeśli ktoś kogoś oskarżył i rzucił na niego podejrzenie o zabójstwo, zaś tego mu nie udowodnił, ten kto go oskarżył, poniesie karę śmierci.
§ 22 Jeśli obywatel dokonał rabunku i został złapany, człowiek ten zostanie zabity.
§ 102 Jeśli kupiec dał agentowi handlowemu pieniądze jako pożyczkę bezprocentową, a on tam, gdzie poszedł, poniósł stratę, zwróci kupcowi kapitał.
§ 103 Jeśli podczas jego podróży nieprzyjaciel zabierze mu wszystko, co niósł, przed bogiem przysięgnie i będzie uwolniony.
§ 128 Jeśli obywatel żonę sobie wziął, a umowy z nią nie zawarł, kobieta ta nie jest jego żoną.
§ 153 Żona, która dla poślubienia drugiego mężczyzny kazała zabić swego męża, ma zostać wbita na pal.
§ 195 Jeśli syn ojca swego uderzył, rękę mu utną.
§ 196 Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko mu wybiją.
§ 197 Jeżeli obywatel złamał kość, kość złamią jemu.
§ 198 Jeśli wyrwał oko poddanego albo złamał kość poddanego, zapłaci jedną minę srebra.
§ 199 Jeśli wyrwał oko niewolnika innej osoby albo złamał kość niewolnikowi innej osoby, zapłaci połowę ceny jego kupna.
§ 200 Jeśli obywatel wybił ząb obywatelowi równemu sobie, ząb wybiją jemu.
§ 205 Jeśli niewolnik obywatela w policzek obywatela uderzył, ucho mu utną.
§ 221 Jeśli lekarz kość obywatela złamaną wyleczył lub mięsień bolący uzdrowił, ranny da lekarzowi 5 szekli srebra [1 szekiel to około 10,5 g].
§ 218 Jeśli lekarz obywatelowi operację ciężką nożem z brązu wykonał i spowodował śmierć obywatela lub łuk brwiowy obywatela nożem z brązu otworzył i oka obywatela pozbawił, rękę utną mu.
§ 229 Jeśli budowniczy wybudował komuś dom, a dzieła swego nie wykonał trwale i dom, który wybudował, zawali się i zabije właściciela, budowniczy poniesie karę śmierci.
Wartość praw Hammurabiego
Prawa ustalone w Kodeksie Hammurabiego są obecnie uważane za największe dzieło legislacyjne starożytnego Wschodu, którego celność myśli prawnej przewyższyły dopiero kodyfikacje Justyniana (Digesta Justyniana: Corpus Iuris Civilis). Kazuistyczny system budowy norm, mimo upływu blisko dwóch tysięcy lat, zastosowali również juryści Justyniana. Zniesienie systemu prawnego Hammurabiego było rezultatem upadku ówczesnej cywilizacji pod naporem Persów.
Znajomość Prawa Hammurabiego w Polsce
Pierwsze, częściowe tłumaczenie Kodeksu Hammurabiego, ukazało się w 1905 roku. Następnie w 1957 roku ukazało się polskie tłumaczenie tekstu czeskiego asyriologa i historyka prawa, Josefa Klimy, wraz z obszernymi komentarzami, zachowującymi do dziś swoją wartość. Pierwsze pełne tłumaczenie z oryginału na język polski przygotował dr Marek Stępień. Ukazało się drukiem w 1996 roku pod tytułem Kodeks Hammurabiego.
|
[
{
"question_id": "11592313",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Który lud przyczynił się do zniesienia ustanowionego w XVIII w. p.n.e. babilońskiego systemu praw?",
"answer": "Lud, który przyczynił się do zniesienia ustanowionego w XVIII w. p.n.e. babilońskiego systemu praw, to Persowie.",
"span": [
0,
19
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11592314",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywamy ustanowiony w XVIII w. p.n.e. babiloński zbiór praw?",
"answer": "Ustanowiony w XVIII w. p.n.e. babiloński zbiór praw to kodeks Hammurabiego.",
"span": [
0,
19
]
},
{
"question_id": "11592315",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy kodeks Hammurabiego zniesiono w wyniku upadku cywilizacji babilońskiej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
6011,
6116
]
},
{
"question_id": "11592316",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Który lud doprowadził do upadku cywilizacji babilońskiej?",
"answer": "Lud, który doprowadził do upadku cywilizacji babilońskiej, to Persowie.",
"span": [
6109,
6115
]
}
] |
00807205
|
Łuskiewnik czyli nie zawsze rośliny są samożywne
W podręcznikach szkolnych rośliny są przedstawiane jako samożywne (autotroficzne), zdolne do fotosyntezy. W odróżnieniu o heterotrofów, żywiących się "cudzą" materią organiczną. Ramy są potrzebne. To one pokazują mimochodem także i to, co poza nimi. Spotykanie wyjątków jest frapujące. Co zrobisz z takim niepasującym wyjątkiem, jak już dostrzeżesz? Wyrzucisz, przemilczysz, usuniesz z podręcznika czy może skłoni Cię do refleksji i poszerzy Twoją wiedzę?
Wczesną wiosną w lesie spotkałem niezwykłą roślinę, wymykającą się ze schematów. To łuskiewnik różowy (Lathraea quamaria) roślina pasożytnicza z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Rodzaj łuskiewnik obejmuje co najmniej cztery gatunki. Występują w Eurazji. W Europie rosną trzy gatunki, z których jeden w Polsce – właśnie łuskiewnik różowy. Łuskiewniki są pasożytami całkowitymi, ich pędy pozbawione są chlorofilu a więc nie są zdolne do fotosyntezy jak na roślinę przystało. Łuskiewniki są pasożytami różnych gatunków drzew (najczęściej olch, wierzb i topoli, także leszczyny i buka). Pasożytuje na korzeniach tych drzew, pobierając za pomocą ssawek wodę wraz z solami mineralnymi i substancjami organicznymi. A że dzieje się to pod ziemią to zdolność do fotosyntezy zaniknęła całkowicie, jako zbędna (proszę porównać półpasożytniczą jemiołę). A ponieważ przez kilka lat prowadzi życie całkowicie podziemne, to i nie transpiruje. Wiosną tylko pojawiają się pędy nadziemne z kwiatami. I ujawnia się związek tej niecodziennej rośliny z owadami.
Pędy nadziemne z kwiatami łuskiewników rozwijają się wiosną. Wtedy można je zobaczyć. Jak na rośliny przystało mają kwiaty, które zapylane są przez muchówki i błonkoskrzydłe, często występuje także samopylność. Nasiona zaopatrzone są w elajosomy, zjadane przez mrówki, które przy okazji roznoszą nasiona. Raz więc owady przenoszą pyłek i pomagają w zapyleniu, dwa - roznoszą nasiona i pomagają w dyspersji. Podwójny związek z owadami i historia wspólnej ewolucji (koewolucji).
Ale to nie wszystko z zadziwiających cech łuskiewników. Na ich pędach podziemnych zredukowane, łuskowate liście tworzą zagłębienia, mogące według niektórych badaczy funkcjonować jako pułapki, sugerując, że są to także rośliny mięsożerne. Ale to tylko przypuszczenie. Nie zaobserwowano odpowiednich enzymów jak i nie widziano ofiar. Następnym razem na spacerze w lesie uważnie się przyjrzyj się, może będziesz świadkiem przełomowej i sensacyjnej obserwacji.
Moja zbuntowana dusza od zawsze (mojego życia a nie Wszechświata) szukała tego, co nie mieści się w schematach i sztywno wyznaczonych ramach. Ciekawiło mnie to, co poza (żeby zobaczyć to, co poza, najpierw trzeba poznać to, co w wyznaczonych przegródkach. Bez tego nie da się wyjść poza ramy). Dotrzeć do końca świata i zobaczyć co tam jest, co jest poza końcem (jak na słynnej grafice ze średniowiecza czy renesansu, już nie pamiętam). Wyjątki zwracały i zwracają moją uwagę. Dodają smaku.
Przypomniało mi się to a propos rozkładu materiału i szkolnego programu oceniania, pięknie zebranego w tabelkę. Życie jest jednak znacznie bogatsze a sytuacje szkolne często wykraczają poza ramy, przewidziane przez autorów takich uroczych tabelek. Wolałbym, aby nauczyciele z nich korzystający czuli się buntownikami i samodzielnie wychodzili poza nakreślone ramy. Bo i tak muszą.
Nie wszystko zmieści się w przegródkach, tabelkach. Klasyfikacja czy rozumienie? Sztywna reguła czy tylko punkt wyjścia? Bogactwo relacji w świecie organizmów żywych jest ogromne. Próbując to uogólnić warto wspomnieć o klasach abstrakcji i klasach dyskrecji. To dwa sposoby porządkowania obserwowanych zjawisk.
Te pierwsze są tymczasowe (klasy abstrakcji), wskazują na czynnik wyróżniający, definiujący podział. I zakładają, że zawsze można dokonać wyabstrahowania w oparciu o inny czynnik. Można inaczej podzielić i wyróżnić obiekty. Z tego powodu mamy sporo różnych podziałów zachodzących na siebie. Klasy dyskrecji to sztywne i nieprzekraczalne granice, dzielenie na zbiory zamknięte (klasyczne). Można zaliczyć obiekt tu albo tam, bez żadnych niuansów i innych możliwości. Na przykład w klasie szkolnej możemy wyróżnić zbiór chłopców i zbiór dziewczynek. A co zrobić, gdy ktoś nie w pełni pasuje ani tu ani tam? Biologia zna wiele takich przypadków. To co, usunąć, zaprzeczyć, na siłę przyporządkować wbrew rzeczywistości? Usunąć z tabelki, usunąć z lekcji? Może lepiej wyjść z ciasnych ram i mieć odwagę spojrzeć inaczej? Wymaga to rozumienia istoty sprawy a nie tylko zapamiętania "tabelki".
Wyjście z ramek, z wyznaczonych tabelkami przegródek wymaga samodzielności i odwagi rozumienia a nie tylko zapamiętania. Skoro w tabelce nie przewidziano to nie istnieje? Matematyka stworzyła teorie zbiorów rozmytych, czyli nawet matematycznie da się. Z czego korzystają biolodzy i ekolodzy. Bo taki model lepiej opisuje rzeczywistość. Mieć odwagę spojrzeć inaczej i sprawdzić, czy się rozumie.
Co z tym łuskiewnikiem? Jest przecież rośliną. Ale jednocześnie jest niefotosyntetyzującym pasożytem. Czy ewolucja po raz kolejny powtarza powstawianie różnych poziomów troficznych i różnych relacji? Parafrazując porzekadło można napisać, że ewolucja to i na gwoździu zupę ugotuje.
|
[
{
"question_id": "11696425",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy wszystkie rośliny posiadające kwiaty są autotroficzne?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
48
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11696428",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy rośliny autotroficzne to rośliny samożywne?",
"answer": "Tak.",
"span": [
50,
132
]
},
{
"question_id": "11696429",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "Co oznacza, że rośliny są samożywne?",
"answer": "To, że rośliny są samożywne, oznacza, że są zdolne do fotosyntezy.",
"span": [
50,
155
]
},
{
"question_id": "11696430",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy łuskiewniki są zdolne do fotosyntezy?",
"answer": "Nie.",
"span": [
852,
986
]
},
{
"question_id": "11696431",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy łuskiewniki mają kwiaty? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
1442,
1495
]
}
] |
00807155
|
Marta Nieradkiewicz
Marta Nieradkiewicz (ur. 21 czerwca 1983 w Łodzi) – polska aktorka teatralna i filmowa.
Życiorys
Marta Nieradkiewicz ukończyła VI Liceum Ogólnokształcące w Łodzi, w klasie o profilu teatralno-filmowym. W 2007 ukończyła studia na Wydziale Aktorskim PWSFTviT w Łodzi i w tym samym roku na XXV Festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi otrzymała Wyróżnienie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za rolę Klarysy Hailsham-Brown w przedstawieniu Pajęcza sieć oraz nagrodę Publiczności w kategorii „najbardziej elektryzująca rola żeńska”. Za rolę Sylwii w filmie Płynące wieżowce otrzymała Nagrodę za drugoplanową rolę kobiecą na 38. Gdynia Film Festival, Złotego Szczeniaka za drugoplanową kreację aktorską kobiecą na Festiwalu Aktorstwa Filmowego im. Tadeusza Szymkowa we Wrocławiu i nominację do Polskiej Nagrody Filmowej w kategorii najlepsza drugoplanowa rola kobieca. W 2014 otrzymała Nagrodę „Złotą Maskę” za żeńską rolę w spektaklu Bracia i siostry w reżyserii Mai Kleczewskiej wystawianym przez Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu. Występowała m.in. w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (2008–2012) i Teatrze Dramatycznym w Opolu (2012–2013), a od roku 2013 jest aktorką Starego Teatru w Krakowie. W 2014 roku wystąpiła w teledysku Dawida Podsiadły do piosenki „No”, a w marcu 2016 roku zagrała w teledysku do utworu „Co jest ze mną nie tak” Pezeta i Czarnego HIFI.
Życie prywatne
Jest związana z Dawidem Ogrodnikiem, ma z nim córkę Jaśminę (ur. 2018).
|
[
{
"question_id": "11558409",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Marta Nieradkiewicz pracowała w Starym Teatrze w Krakowie, gdy otrzymała nagrodę Złotej Maski?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
19
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558410",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Kiedy Marta Nieradkiewicz otrzymała Nagrodę Złotej Maski?",
"answer": "Marta Nieradkiewicz otrzymała Nagrodę Złotej Maski w 2014 roku.",
"span": [
889,
895
]
},
{
"question_id": "11558414",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Od którego roku Marta Nieradkiewicz pracuje w Starym Teatrze w Krakowie?",
"answer": "Marta Nieradkiewicz pracuje w Starym Teatrze w Krakowie od 2013 roku.",
"span": [
1156,
1160
]
}
] |
00807145
|
Tuatha Dé Danann
Tuatha Dé Danann (wymowa nowoirlandzka: [t̪ˠuːəhə dʲeː d̪ˠan̪ˠən̪ˠ], wymowa staroirlandzka: [t̪uːaθa d̪ʲeː d̪an̪an̪]; „plemię, lud bogini Danu”) – według tradycji Lebor Gabála Érenn (Księga Inwazji) piąta grupa ludności zamieszkująca Irlandię. Są uważani za reprezentantów bogów goidelo-iryjskich; chrześcijańscy redaktorzy księgi zredukowali ich do stopnia historycznych królów i bohaterów.
Pochodzenie i historia
Poemat w Księdze z Leinster wymienia wielu z Tuatha Dé, ale kończy się słowami „Mimo że (autor) wylicza ich, nie oddaje im czci”. Goibniu, Creidhne i Luchta przypisani są do Tri Dée Dána („trzej bogowie kunsztu”), a imię Dagdy jest w średniowiecznych tekstach interpretowane, jako „dobry bóg”. Nawet po tym jak zostali usunięci z listy władców Irlandii, postaci takie jak Lug, Mórrigan, Aengus i Manannan pojawiają się w historiach umiejscowionych stulecia później, zdradzając wszelkie znamiona nieśmiertelności. Posiadają liczne paralele w całym świecie Celtów. Nuada jest spokrewniony z brytyjskim bogiem Nondesem; Lug jest odbiciem pan-celtyckiego bóstwa Lugusa; Tuireann jest związany z galijskim Taranisem; Ogma z Ogmiosem; Badb z Catuboduą.
Tuatha Dé Danann pochodzili od Nameda, przywódcy poprzedniej fali ludności zamieszkującej Irlandię. Przybyli z czterech północnych miast: Falias, Gorias, Murias i Finias, gdzie zdobyli swe zdolności nadprzyrodzone i atrybuty. Przybyli do Irlandii około 1 maja (data święta Beltaine), na burzowych chmurach, jednak późniejsze przekazy racjonalizują to, mówiąc, że spalili swe statki, zapobiegając odwrotowi a „chmury” były dymem z płonących okrętów. Inne źródła podają, że przybyli z zachodu na chmurach.
Pod przywództwem swego króla Nuady, wzięli udział w pierwszej bitwie pod Magh Tuiredh, na zachodnim wybrzeżu, z której wyszli zwycięsko, rozgramiając i wypierając niezdarnych i słabo uzbrojonych Fir Bolgów, którzy w tym czasie zamieszkiwali Irlandię. Podczas bitwy Nuada stracił ramię. Odkąd nie był już doskonały, nie mógł już dłużej być królem i został zastąpiony przez pół-Fomorianina, Bresa, który w swych rządach wprowadził tyranię. Medyk Dian Cecht odtworzył ramię Nuady przy użyciu płynnego srebra, co pozwoliło królowi na ponowne przejęcie władzy nad plemieniem. Wkrótce Tuatha Dé zmierzyli się z Fomorianami w drugiej bitwie pod Magh Tuiredh. Nuada został zabity przez zatrute oko króla Fomorian Balora, lecz Balor zginął z rąk Luga, który przejął rządy jako król.
Trzecia bitwa została stoczona przeciwko kolejnym falom najeźdźców, Milezjan z Hiszpanii potomków Mila Espáine (który, jak uważa się, reprezentuje Celtów goidelickich). Milezjanie napotkali na swej drodze trzy boginie z Tuatha Dé, Ériu, Banbę, i Fodlę, które poprosili o pozwolenie na osiedlenie się na wyspie. Boginie zażądały w zamian, aby od ich imion nazwać ową wyspę; od słowa Ériu wywodzi się współczesna nazwa Éire, a Banba i Fodla są wciąż w użyciu jako poetyczne określenia Irlandii.
Jednak nie zgodzili się na to mężowie bogiń Mac Cuill, Mac Cecht, Mac Gréine, którzy w tym czasie byli królami Tuatha Dé. Poprosili więc o trzydniowy rozejm, podczas którego Milezjanie mieli wrócić na statki i odpłynąć na odległość „dziewięciu fal” od brzegu, aby rozegrać bitwę sprawiedliwie. Milezjanie przystali na to, ale Tuatha Dé użyli swych mocy i stworzyli magiczny sztorm, który miał zepchnąć najeźdźców z dala od wyspy. Milezjański poeta Amergin chwycił morze swymi wersami, aby jego lud mógł wylądować i pokonać Tuatha Dé pod Tailtiu. Ci jednak poprowadzeni przez Dagdę, zdołali ukryć się pod ziemią wzgórz Sídhe.
Walczyli jeszcze przeciwko wiedźmie Carman i jej trzem synom. Mówi się, że sprowadzili do Irlandii rydwany i druidów.
|
[
{
"question_id": "11558313",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Nuada brał udział w bitwie z Milezjanami?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
16
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558382",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Nuada został zabity podczas drugiej bitwy Tuatha Dé Danann z Fomorianami?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2340,
2400
]
},
{
"question_id": "11558383",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy trzecią bitwę Tuatha Dé Danann stoczyli z Milezjanami?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2463,
2631
]
}
] |
00807154
|
Roger Cicero
Roger Cicero (ur. 6 lipca 1970 w Berlinie, zm. 24 marca 2016 w Hamburgu) – niemiecki piosenkarz jazzowy, reprezentant Niemiec w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji w 2007 roku.
Kariera muzyczna
Cicero był synem pianisty Eugena Cicero. Jako piosenkarz zadebiutował w wieku 11 lat występem z niemiecką piosenkarką Heleną Vitą. Jako szesnastolatek został członkiem RIAS-Tanzorchester pod dyrekcją Horsta Jankowskiego. W wieku osiemnastu lat wstąpił do Hohner Conservatory w Trossingen, gdzie otrzymał wykształcenie w klasie fortepianu, gitary i śpiewu.
W latach 1989–1993 występował z Eugen Cicero Trio, zaś od 1991 do 1996 roku studiował śpiew w klasie jazzu w Hogeschool voor de Kunsten (Akademii Sztuk Pięknych) w Hilversum. Od tego czasu występował w takich zespołach jak Jazzkantine i Soulounge, z którymi brał udział w Montreux Jazz Festival.
W 2003 roku założył swój własny zespół Roger Cicero Quartet. W 2006 nagrał album zatytułowany Good Morning Midnight wraz z jazzową pianistką Julią Hülsmann, zaś pod koniec maja tego samego roku ukazała się jego debiutancka solowa płyta długogrająca zatytułowana Männersachen.
W 2007 roku Cicero wydał swój drugi album studyjny zatytułowany Beziehungsweise. W tym samym roku piosenkarz zgłosił się do udziału w krajowych eliminacjach eurowizyjnych z utworem „Frauen regier’n die Welt”. W marcu wystąpił w finale selekcji i zajął pierwsze miejsce po zdobyciu największego poparcia telewidzów, dzięki czemu został wybrany na reprezentanta Niemiec w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji organizowanym w Helsinkach. 12 maja wystąpił w finale widowiska i zajął ostatecznie 19. miejsce z 49 punktami na koncie.
3 kwietnia 2009 roku premierę miała jego trzecia solowa płyta studyjna zatytułowana Artgerecht. W tym samym roku Cicero zadebiutował jako aktor w filmie Hilde wyreżyserowanym przez Kaia Wessela, w którym wcielił się w rolę Ricciego Bluma, a także użyczył swojego głosu Księciu Naveenowi w niemieckiej wersji językowej filmu animowanego Księżniczka i żaba. W sierpniu wystąpił jako jeden z artystów podczas koncertu zagranego we Frankfurcie nad Menem w hołdzie Dalajlamie Tenzinowi Gjaco.
12 lutego 2010 roku wraz ze swoim zespołem zagrał koncert w ramach festiwalu jazzowego Montreux Jazz Festival organizowanego w Szwajcarii. Zapis dźwiękowy z koncertu został wydany na nowej płycie koncertowej Cicero zatytułowanej Roger Cicero – Live at Montreux 2010. W październiku premierę miała jego debiutancka książka zatytułowana Weggefährten: Meine Songs fürs Leben, w której piosenkarz opowiedział o utworach muzycznych mających największy wpływ na jego życie i twórczość, a także o swoich początkach muzycznych i studiach w Holandii. Niedługo po wydaniu książki artysta wyruszył w trasę koncertową wraz z pianistą Lutzem Krajenskim.
W 2011 roku Cicero wydał swój czwarty album studyjny zatytułowany In diesem Moment. Jeden z utworów z płyty, „Für nichts auf dieser Welt”, został wybrany przez niemieckie stowarzyszenie piłkarskie na oficjalny hymn fanów reprezentacji Niemiec podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej „Euro 2012”. W kwietniu 2012 roku Cicero wystąpił razem z amerykańskim aktorem i piosenkarzem Robertem Davim w programie Durch die Nacht mit... emitowanym na francusko-niemieckim kanale telewizyjnym Arte.
W 2014 roku premierę miała jego piąta płyta studyjna zatytułowana Was immer auch kommt. W tym samym roku wziął udział w programie Sing meinen Song – Das Tauschkonzert 2014 emitowanym przez telewizję VOX, w którym wystąpił u boku takich wykonawców, jak Xavier Naidoo, Sarah Connor, Sascha Schmitz, Andreas Gabalier, Sandra Nasić i Gregor Meyle. Zapis dźwiękowy występu ukazał się na specjalnej płycie studyjnej o tym samym tytule. Pod koniec roku wziął udział z tymi samymi artystami w nagraniu świątecznego odcinka programu, a zapis koncertu ukazał się na płycie studyjnej zatytułowanej Sing meinen Song (Das Weihnachtskonzert).
Życie prywatne
Roger Cicero spotykał się z Kathrin Claasen, z którą 1 maja 2008 roku doczekał się syna, Louisa. W sierpniu 2013 roku para rozstała się.
24 marca 2016 zmarł w wieku 45 lat w wyniku udaru mózgu.
|
[
{
"question_id": "11558406",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Komu w 2009 roku użyczył głosu reprezentant Niemiec w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji z 2007 roku?",
"answer": "Reprezentant Niemiec w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji z 2007 w roku 2009 użyczył głosu Księciu Naveenowi.",
"span": [
1,
13
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558407",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Roger Cicero był reprezentantem Niemiec w 52. Konkursie Piosenki Eurowizji w 2007 roku?",
"answer": "Tak.",
"span": [
15,
189
]
},
{
"question_id": "11558408",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Komu w 2009 roku użyczył głosu Roger Cicero?",
"answer": "Roger Cicero w 2009 roku użyczył swojego głosu Księciu Naveenowi.",
"span": [
1932,
1949
]
}
] |
00806040
|
Faza REM
REM (z ang. rapid eye movement, dosł. „szybki ruch okiem”) lub sen paradoksalny – faza snu, w której występują szybkie ruchy gałek ocznych. Na tym etapie snu występuje wysoka aktywność mózgu, oddech jest nieregularny, wzrasta częstość skurczów serca, pojawiają się marzenia senne.
Faza REM występuje okresowo, zajmując około 25% czasu snu u młodych osób. Po tej fazie pojawia się faza NREM. Epizody snu REM normalnie powtarzają się co 90 minut i trwają od 5 do 30 minut.
Sen REM daje mniej wypoczynku niż sen wolnofalowy i jest zwykle związany z pojawieniem się marzeń sennych. Chociaż jego funkcja nie jest znana, wydaje się, że jest ważny dla zdrowia. Deprywacja snu REM u szczurów może doprowadzić do śmierci w ciągu kilku tygodni.
Chorobą związaną z napadowym pojawianiem się snu REM podczas czuwania (w dzień) jest narkolepsja.
Znaczenie snu REM
Badania nad pozbawieniem snu REM człowieka po raz pierwszy przeprowadził w 1966 roku William Dement. W tych czasach powszechne było mniemanie, że tylko w tym śnie pojawiają się marzenia senne. Wówczas Dement przypuszczał, że deprywacja snu REM u człowieka powoduje drażliwość i trudności w skupieniu uwagi. Później jednak, po dalszych badaniach wycofał się z tych twierdzeń.
Mimo tego większość badań wykazuje istotne znaczenie ilości snu REM dla jakości samopoczucia psychicznego i funkcjonowania umysłowego oraz dla zapamiętywania, nauki. Jednak właściwie nie ma obecnie przekonujących dowodów, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić bądź obalić znaczenie snu REM dla powstawania śladów pamięciowych u człowieka i ogólnie poprzeć lub obalić którąś z licznych teorii tłumaczących znaczenie snu REM. Mimo to wciąż pleni się przekonanie o rzekomych zgubnych następstwach braku snu REM u człowieka.
Zgodnie z tzw. „teorią wartownika” (ang. sentinel hypothesis), której autorem jest Amerykanin Fred Snyder, sen REM, w którym aktywność bioelektryczna mózgu przypomina czuwanie i w którym istnieje skłonność do łatwego wybudzenia się umożliwia podczas nocy okresową kontrolę otoczenia, co w niepewnym środowisku ułatwia przeżycie.
|
[
{
"question_id": "11524090",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy faza snu przypominająca czuwanie daje mniej wypoczynku niż sen wolnofalowy?",
"answer": " Tak.",
"span": [
0,
8
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11529958",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Która faza snu daje mniej wypoczynku niż sen wolnofalowy? ",
"answer": "Mniej wypoczynku niż sen wolnofalowy daje sen REM.",
"span": [
483,
490
]
},
{
"question_id": "11540300",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaka jest aktywność mózgu w trakcie snu REM?",
"answer": "Aktywność mózgu w trakcie fazy snu REM przypomina czuwanie.",
"span": [
1921,
1940
]
}
] |
00807138
|
Kabaret Potem
Kabaret Potem – działający w latach 80. i 90. XX w. kabaret, założony przez studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. Istniał od 25 listopada 1984 do 28 czerwca 1999, z roczną przerwą w 1988. Był pierwszym kabaretem zaliczanym do Zielonogórskiego Zagłębia Kabaretowego.
Historia kabaretu
Początki kabaretu Potem to występy na studenckich imprezach okolicznościowych. Nazwa powstała przez skojarzenie z nazwą klubu studenckiego „Zatem”. Próby kabaretu odbywały się w klubach Zatem i Gęba.
Pierwotny skład (od 25 listopada 1984) tworzyli dwaj studenci pedagogiki kulturalno-oświatowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej: Krzysztof Langer (do 1985) i Dariusz Kamys. Początkowo występowali też, między innymi: Janusz Klimenko (1985–1990), Ewa Sopielewska (do 1987), Andrzej Kłos (do 1985) i Mirosław Kowalik. Pierwszym pianistą zespołu był Paweł Jarosz (do 1985). W kwietniu 1985 Władysław Sikora (wówczas pracujący jako monter telefonów) zajął miejsce Krzysztofa Langera w roli lidera kabaretu.
Po trzech latach działalności kabaret Potem rozpadł się. Bezpośrednią przyczyną rozpadu było powołanie do zasadniczej służby wojskowej Dariusza Kamysa i Janusza Klimenko, ale pośrednio także spadek formy artystycznej kabaretu w kolejnych programach. Potem reaktywował się w 1989, a w nowym składzie znaleźli się byli członkowie kabaretu Drugi Garnitur: Joanna Chuda (obecnie Kołaczkowska) i Adam Nowak (do 1990, późniejszy lider zespołu Raz, Dwa, Trzy). Od około 1990 tworzyli go: Joanna Kołaczkowska, Mirosław Gancarz (od 1986), Leszek Jenek, Dariusz Kamys, Adam Pernal (pianista) i Władysław Sikora (kierownictwo).
Potem stanowił podstawę kabaretowej Formacji Zaś (1988–1990). Niektórzy członkowie Potem, na czele z liderem całego środowiska, Władysławem Sikorą, w ramach Formacji opiekowali się nowymi kabaretami Zielonogórskiego Zagłębia Kabaretowego.
Pożegnalny występ kabaretu miał miejsce 28 czerwca 1999 w kinie „Newa” w Zielonej Górze, ostatni występ odbył się 30 czerwca 1999 w Teatrze Ziemi Rybnickiej w Rybniku.
Po zamknięciu
Działalność kabaretową do dziś prowadzą Joanna Kołaczkowska i Dariusz Kamys, którzy występują w kabarecie Hrabi (dla którego teksty pisuje również Władysław Sikora). Leszek Jenek występuje w kabarecie Ciach. Władysław Sikora wraz z Zenonem Laskowikiem prowadził scenę kabaretową O.B.O.R.A. w Poznaniu, a od listopada 2007 współtworzył kabaret Adin założony razem z Adamem Pernalem (zmarłym w czerwcu 2013), potem również m.in. kabaret Adi i kabaret Perły z Odry. Wszyscy członkowie w mniejszym bądź większym stopniu udzielali się w tworzeniu amatorskich filmów wytwórni A’Yoy. W sierpniu 2019 odbył się pierwszy światowy zlot fanów kabaretu Potem.
Twórczość
Teksty dla Potemów pisał głównie Władysław Sikora, a także Joanna Kołaczkowska i Dariusz Kamys, kabaret korzystał też z tekstów opracowanych w ramach Klubu Literatów Zeppelin. Autorami muzyki byli Władysław Sikora oraz Adam Pernal. Sikora był także scenarzystą i reżyserem programów.
Sztandarowa piosenka kabaretu Potem, Zrób kabaret, jest dziełem grupy „Nieznani Sprawcy” z Lublina.
|
[
{
"question_id": "11558292",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy od początku istnienia Kabaretu Potem liderem była ta sama osoba?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
13
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558330",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku powstał Kabaret Potem?",
"answer": "Kabaret Potem powstał w 1984 roku.",
"span": [
172,
176
]
},
{
"question_id": "11558331",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku Władysław Sikora został liderem Kabaretu Potem?",
"answer": "Władysław Sikora został liderem Kabaretu Potem w 1985 roku.",
"span": [
667,
671
]
},
{
"question_id": "11558332",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto był liderem Kabaretu Potem przed Władysławem Sikorą?",
"answer": "Przed Władysławem Sikorą liderem Kabaretu Potem był Krzysztof Langer.",
"span": [
976,
994
]
}
] |
00807139
|
Harrry Houdini
Harry Houdini (ur. 24 marca 1874 w Budapeszcie, zm. 31 października 1926 w Detroit) – jeden z najsłynniejszych iluzjonistów, specjalistów od ucieczek i pokazów akrobacji wszech czasów. Był także znanym demaskatorem mediów spirytystycznych.
Młodość
Houdini urodził się jako Erik Weisz, 24 marca 1874 w Budapeszcie, na Węgrzech, ale od przybycia do USA znany był jako Ehrich Weiss. Począwszy od 1900 roku zaczął podawać w wywiadach jako miejsce urodzenia Appleton w stanie Wisconsin i datę 6 kwietnia 1874, lecz po jego śmierci badacze odnaleźli jego węgierski akt urodzenia. Houdini był Żydem, jego ojcem był rabin Rabbi Mayer Samuel Weisz (1829-1892), a matką Cecilia Steiner (1841–1913). W 1878 roku jego rodzina wyemigrowała do USA, gdzie wymawiano jego nazwisko jako Ehrich Weiss, lecz przyjaciele nazywali go „Erie” lub „Harry”. Zadebiutował publicznie w wieku 9 lat pokazem występów na trapezie, każąc się nazywać „Ehrich, książę powietrza”. Oficjalnie zmienił nazwisko na Harry Houdini w roku 1913.
Początkowo żył wraz z rodziną w Appleton w stanie Wisconsin, gdzie jego ojciec był rabinem w Zion Reform Jewish Congregation. 6 czerwca 1882, Rabbi Weisz uzyskał obywatelstwo USA, po czym rodzina opuściła Appleton, przenosząc się do Nowego Jorku wraz z Ehrichem. Zamieszkali przy ulicy 79. Wschodniej w drewnianym domu. Rabbi Weisz dołączył do rodziny później, gdy znalazł dla niej lepszy i trwalszy dom. Jako dziecko Ehrich podejmował się różnych prac, jedną z nich była praktyka u ślusarza. To wyjaśniałoby, w jaki sposób nauczył się otwierać zamki bez używania klucza.
Kariera
W 1891 roku Weiss rozpoczął karierę jako profesjonalny iluzjonista i zaczął używać nazwiska Harry Houdini z powodu podobieństwa nazwiska do znanego francuskiego iluzjonisty Jeana Eugène’a Robert-Houdina, co doradził mu przyjaciel twierdząc, że w języku francuskim dodanie „i” do nazwiska Houdin da w efekcie znaczenie „będący jak Houdin”. Na początku kariera iluzjonisty nie przyniosła mu wielkiego sukcesu, dopóki nie spotkał na swej drodze artystki Wilhelminy Beatrice (Bess) Rahner w roku 1893, którą poślubił po trzech tygodniach znajomości. Przez całą jego dalszą karierę Bess pracowała jako jego sceniczna asystentka.
Houdini początkowo koncentrował się na tradycyjnych sztuczkach z kartami. W końcu „zaszufladkował” siebie jako „Króla kart” i „Króla uwalniania się z zakuć”. Jedna z jego najsłynniejszych sztuczek (poza ucieczkami) była przedstawiona na londyńskim hipodromie: spowodował zniknięcie ogromnego słonia (wraz z treserem) ze sceny, pod którą znajdował się basen.
Szybko zaczął eksperymentować ze sztukami ucieczek. „Wielki przełom” dla Houdiniego nastąpił w roku 1899, gdy spotkał showmana Martina Becka. Będąc pod wrażeniem umiejętności Houdiniego uwalniania się z więzów, Beck nakłonił go do doskonalenia się w sztuce ucieczek i zaangażował go w objazdowym wodewilu Orpheum. W ciągu kilku miesięcy Orpheum stał się jednym z najbardziej znanych wodewili w kraju. W 1900 roku Houdini udał się do Europy ze swymi występami. Po powrocie w 1904 jego występy zostały okrzyknięte sensacją.
Od 1904 i latach 1910–1920 Houdini występował z wielkimi sukcesami w Stanach Zjednoczonych. Uwalniał się z kajdan, łańcuchów, więzów i kaftanów bezpieczeństwa, nawet gdy był zawieszony na linie i znajdował się pod wodą. W 1913 roku przedstawił być może swą najbardziej znaną sztuczkę, „wodną komorę chińskich tortur”, w której umieszczony był w pozycji „do góry nogami” w zamkniętej skrzyni ze stali i szkła do pełna zalanej wodą. Powstrzymywał w niej oddech przez 3 minuty.
Niektóre swoje sztuczki wyjaśniał w książkach, publikowanych jeszcze w czasie trwania jego kariery. W „Handcuff Secrets” (1909) wyjaśniał, jak wiele zamków i kajdanek można otworzyć stosując odpowiednio dobraną siłę, nawet posługując się sznurówką. W innych przypadkach, ukrywał w gardle wytrychy lub klucze, a następnie zwracał je, będąc np. pod wodą. Potrafił uwolnić się z bańki na mleko dokładnie zamkniętej z zewnątrz, gdyż w tym jej typie było możliwe odkręcenie wieczka od środka. Gdy wisiał na linie odziany w kaftan bezpieczeństwa, podczas jego zakładania nabierał maksymalną ilość powietrza i napinał na ile zdołał wszystkie mięśnie, co powodowało, iż po wypuszczeniu powietrza i rozluźnieniu mięśni kaftan był założony na tyle luźno, by można się było wyswobodzić. Pierwotnie ucieczki z kaftanu bezpieczeństwa przedstawiał ukrywając się za kurtyną, zza której wyłaniał się już uwolniony. Brat Houdiniego, również iluzjonista – specjalista od ucieczek używający pseudonimu Theodore Hardeen, pewnego razu wyzwał go do zaprezentowania tej sztuczki bez kurtyny, przekonując go, że uczyni to jeszcze większe wrażenie na widzach, gdy będą mogli obserwować, w jaki sposób się uwalnia. Nieraz obydwaj prezentowali uwalnianie się z kaftanów bezpieczeństwa, zwisając głową w dół na linach. Uważa się, że część sztuczek z uwalnianiem się z kaftanów bezpieczeństwa niesłusznie przypisuje się Harry’emu Houdini, podczas gdy rzeczywistym ich wykonawcą był jego brat, Hardeen.
W 1919 roku Houdini został szefem Martinka & Co., najstarszej firmy w branży iluzjonistycznej w USA. Firma ta działa do dnia dzisiejszego.
W 1910 roku na tournée w Australii Houdini zabrał ze sobą samolot dwupłatowy, którym wykonał pierwszy kontrolowany lot w historii Australii, nad Diggers Rest w australijskim stanie Wiktoria.
Demaskator spirytystów
W latach 20. XX w., po śmierci matki, którą bardzo kochał, Houdini poświęcił swoją energię na demaskowanie samozwańczych parapsychologów i mediów. Do podobnych działań zainspirował też innych iluzjonistów: Jamesa Randi i P.C. Sorcara, a nawet Penn i Teller. Praktyka Houdiniego w sztuce iluzji pozwalała mu ujawniać oszustwa, którym dawali się zwieść nawet uznani naukowcy. Został członkiem komitetu przy Scientific American, oferującego dużą nagrodę pieniężną każdemu, kto zademonstruje swe paranormalne zdolności. Dzięki wiedzy Houdiniego i pozostałych iluzjonistów – członków komitetu (w sumie komitet liczył pięciu członków), nagroda ta nigdy nie została wypłacona. Korzystając z rosnącej sławy „pogromcy duchów”, Houdini zaczął ujawniać oszustwa w owych seansach, w towarzystwie reportera i oficera policji. Prawdopodobnie najsłynniejszym medium tak zdemaskowanym była Mina Crandon, znana też jako medium Margery z Bostonu. Houdini spisał swoje doświadczenia z demaskowaniem spirytystów w książce A Magician Among the Spirits.
Ta aktywność kosztowała Houdiniego utratę przyjaźni sir Arthura Conana Doyle’a, twórcy postaci Sherlocka Holmesa. Doyle, gorący wyznawca spirytyzmu pod koniec swego życia, nie dawał wiary oświadczeniom Houdiniego na ten temat. Doyle sądził, że sam Houdini jest potężnym medium spirytystycznym, uważając wiele jego sztuczek za przejawy działania sił paranormalnych, a jego demaskatorska działalność jest po prostu pozbywaniem się konkurencji (zobacz: Na skraju nieznanego Doyle’a, opublikowana po śmierci Houdiniego, w 1931 roku). Sprawa ta uczyniła z tych dwóch niegdysiejszych przyjaciół publicznych wrogów.
W swym testamencie Houdini zapisał ogromną bibliotekę Amerykańskiemu Towarzystwu Badań Psychiki pod warunkiem, że jej szef działu badań i wydawca czasopisma ASPR, J. Malcolm Bird, złoży dymisję. Po odmowie Wenta księgozbiór przekazano Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych.
Sława Harry’ego Houdiniego jako demaskatora spirytystów dorównywała tej, którą zdobył jako iluzjonista.
Śmierć
Ostatni występ Houdiniego miał miejsce w teatrze Garrick Theatre w Detroit w stanie Michigan dnia 24 października 1926. Następnego dnia został hospitalizowany w Detroit's Grace Hospital. Houdini zmarł na zapalenie otrzewnej w następstwie przechodzonego zapalenia wyrostka robaczkowego, 31 października 1926 roku, w wieku 52 lat.
Szeroko znana legenda miejska głosi, iż chorobę spowodował student Uniwersytetu McGill J. Gordon Whitehead, 22 października 1926 w Montrealu zadając mu wielokrotne ciosy w podbrzusze. Naocznymi świadkami tego zdarzenia mieli być studenci owego uniwersytetu, Jacques Price i Sam Smilovitz (w innej wersji: Jack Price i Sam Smiley). Ich relacje są w zasadzie zgodne. Ta poniżej jest relacją Price’a.
Według Price’a, Houdini leżał na swej kanapie po występie, pozując pewnemu studentowi sztuki. Wówczas wszedł Whitehead i spytał, czy to prawda, że Houdini może przyjąć dowolnie silny cios w brzuch. Houdini potwierdził. Zanim Price zdążył zaprotestować, Houdini został powalony i Whiteahead przystąpił do zadawania mu ciosów w brzuch, dopóki ten nie zaczął okazywać oznak bólu. Price opowiada, że Houdini po prostu nie miał czasu właściwie się przygotować do przyjęcia ciosów, nie był też w odpowiedniej pozycji, by móc to zrobić.
Na podstawie relacji Price’a i Smileya firma ubezpieczeniowa orzekła, że do śmierci doszło w wyniku incydentu w garderobie i wypłaciła podwójną sumę ubezpieczenia. Wersję tę podważa jednak współczesna medycyna, zaprzeczając, by pobicie mogło być przyczyną choroby takiej, jak ta Houdiniego.
Pogrzeb Houdiniego odbył się 4 listopada w Nowym Jorku, w kondukcie przeszły tysiące żałobników. Houdini został odprowadzony na cmentarz Machpelach w Queens, a na jego pomniku wyryto herb Amerykańskiego Towarzystwa Iluzjonistów. Jego członkowie do dziś odbywają rytuał „łamania czarodziejskiej różdżki” przy grobie Houdiniego w każdą rocznicę jego śmierci.
Autor
Houdini wydał kilka książek podczas swej kariery, współautorem niektórych był jego przyjaciel Walter Brown Gibson, twórca „The Shadow”:
- The Right Way to do Wrong (1906)
- Handcuff Secrets (1907)
- The Unmasking of Robert Houdin (1908)
- Magical Rope Ties and Escapes (1920)
- Miracle Mongers and their Methods (1920)
- Houdini’s Paper Magic (1921)
- A Magician Among the Spirits (1924)
Dziedzictwo
- Houdini został już po śmierci ugodzony przez swych wrogów, spirytystów, którzy przekonali wdowę po nim, Bess Houdini, do utrzymywania kontaktu z duchem męża za ich pośrednictwem. W każde Halloween przez następne 10 lat, uczestniczyła ona w seansach. W roku 1936, po ostatnim, nieudanym seansie na dachu hotelu Knickerbocker przestała zapalać świece przed zdjęciem męża. Później, w 1943, powiedziała: „10 lat to wystarczająco długi okres oczekiwania na mężczyznę”.
- Poczta USA wydała znaczek z repliką plakatu z występów Houdiniego 3 lutego 2002.
- W 1918 roku Houdini podpisał kontrakt z producentem filmowym B.A. Rolfe na występy w jego 15-częściowym serialu The Master Mystery (oddanym do dystrybucji w styczniu 1919). Jak często się wówczas zdarzało, równolegle z serialem opublikowano też powieść. Jednakże problemy finansowe spowodowały, że firma B.A. Rolfe Productions wycofała się z interesu, a Houdini został przez Famous Players-Lasky Corporation ogłoszony twórcą dwóch filmów, The Grim Game (1919) oraz Terror Island (1920). Wówczas założył on własną wytwórnię filmową pod nazwą „Houdini Picture Corporation”, w której wyprodukował dwa filmy: The Man From Beyond (1921) i Haldane of the Secret Service (1923), do których napisał też scenariusz oraz sam w nich wystąpił. Mimo sukcesów, wycofał się z branży filmowej w 1923 roku. Jego wielki dzień nadszedł w latach późniejszych, gdy umieszczono gwiazdę z jego nazwiskiem w Alei Gwiazd przy 7001 Hollywood Blvd.
- W większości fikcyjną biografią Houdiniego jest film z 1953 roku, z Tony Curtisem. Na przykład pokazuje jego śmierć w „chińskiej celi wodnych tortur”, zamiast mniej spektakularnego zapalenia otrzewnej.
- Houdini był jedną z postaci w filmie Paula Michaela Grasera Starsky i Hutch oraz w telewizyjnym obrazie z 1976 roku pod tytułem „The Great Houdinis”, również w dużym stopniu opartym na fikcji. Film koncentruje się na relacji Houdiniego z żoną i matką, gdzie jest ukazany jako kłótliwy (podczas gdy ich rzeczywiste relacje były serdeczne) oraz zafascynowany życiem pozagrobowym. W filmie wystąpili m.in. Sally Struthers, Bill Bixby, i Ruth Gordon.
- Zdobywca nagrody Tony, musical „Ragtime”, na podstawie powieści E.L. Doctorowa również przedstawia postać Houdiniego, jako jedną z nielicznych postaci historycznych w tym dziele.
- Houdini pojawia się również (obok Arthura Conana Doyle, Howarda Phillipsa Lovecrafta oraz Charlesa Forta) jako główny bohater komiksu „Nekronauci” Gordona Rennie wydanego w 2003 roku.
- W serialu Detektyw Murdoch (2009) młody Houdini zostaje oskarżony o napad na bank i morderstwo (odcinek pt. Zrobił to Houdini). W postać Houdiniego wcielił się kanadyjski aktor Joe Dinicol.
- Harry Houdini jest głównym bohaterem opowiadania „Under the Pyramids” H. P. Lovecrafta. Autor napisał tekst na zlecenie właściciela “Weird Tales”. Houdini w 1924 roku prowadził w piśmie swoją kolumnę. Pisarze publikujący w magazynie tworzyli opowieści z nim w roli głównej, a na autora jednej z nich został wybrany Lovecraft.
|
[
{
"question_id": "11558432",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jak nazywała się firma, której szefem został Erik Weisz?",
"answer": "Firma, której szefem został Erik Weisz, nazywała Martinka & Co.",
"span": [
0,
14
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558433",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak brzmiało oryginalne imię i nazwisko Harry'ego Houdiniego?",
"answer": "Oryginalne imię i nazwisko Harry'ego Houdiniego brzmiało Erik Weisz.",
"span": [
291,
301
]
},
{
"question_id": "11558437",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywała się firma, której szefem został Harry Houdini?",
"answer": "Firma, której szefem został Harry Houdini, nazywała się Martinka & Co.",
"span": [
5097,
5111
]
},
{
"question_id": "11558434",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaki był tytuł opowiadania H. P. Lovecrafta, którego Harry Houdini był głównym bohaterem?",
"answer": "Tytuł opowiadania H. P. Lovercrafta, któego bohaterem był Harry Houdini, to Under the Pyramids.",
"span": [
12517,
12537
]
}
] |
00807150
|
Zakład pracy chronionej
Zakład pracy chronionej (ZPCh, zakład chroniony) – przedsiębiorstwo o specjalnym statusie prawnym, które jest przystosowane do zatrudniania osób z wyższymi stopniami niepełnosprawności. Głównym celem przedsiębiorstwa, oprócz wypracowania zysku, jest również aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych, które miałyby problem z wykonywaniem swoich zadań w zwykłym zakładzie pracy. W 2015 roku istniało w Polsce 1269 zakładów pracy chronionej.
Zasady tworzenia i działania
Zasady tworzenia i działania zakładu pracy chronionej reguluje Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 roku.
Decyzje w sprawie nadania statusu zakładu pracy chronionej wydaje wojewoda. By otrzymać taki status przedsiębiorstwo musi:
- prowadzić działalność gospodarczą przez co najmniej 12 miesięcy;
- zatrudniać co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na etaty;
- przez co najmniej 6 miesięcy osiągać następujące wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych: co najmniej 50%, w tym co najmniej 20% ogółu zatrudnionych, stanowią osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności albo co najmniej 30% pracowników stanowią osoby niewidome, psychicznie chore lub upośledzone umysłowo, zaliczone do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
- posiadać obiekty i pomieszczenia odpowiadające przepisom oraz zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy, spełniające wymagania dostępności do nich i uwzględniające potrzeby niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych;
- zapewnić doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne.
Dodatkowo, przedsiębiorca jest zobowiązany do stworzenia Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Uprawnienia i przywileje
Zakładom pracy chronionej przysługują między innymi:
- zwolnienia z podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego;
- zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych;
- dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych;
- dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych
- zwrot kosztów: budowy lub rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu, transportowych, administracyjnych z zastrzeżeniem, że są to wyłącznie dodatkowe koszty pracodawcy wynikające z zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
|
[
{
"question_id": "11558373",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy przedsiębiorstwa zatrudniające osoby niepełnosprawne są zwolnione z niektórych podatków? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
23
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558374",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaki zakład pracy zatrudniający osoby niepełnosprawne jest zwolniony z niektórych podatków?",
"answer": "Zakładem pracy zatrudniającym osoby niepełnosprawne zwolnionym z niektórych podatków jest zakład pracy chronionej.",
"span": [
0,
23
]
},
{
"question_id": "11558377",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy zakładom pracy chronionej przysługuje zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1868,
2034
]
}
] |
00813838
|
STATUT WROCŁAWIA
CZĘŚĆ I
Postanowienia ogólne
§ 1. Użyte w Statucie Wrocławia sformułowania, oznaczają:
Klub - Klub Radnych Rady Miejskiej Wrocławia,
Komisja - Komisję Rady Miejskiej Wrocławia,
Miasto lub Wrocław - Gminę Wrocław,
Prezydent - Prezydenta Wrocławia,
Przewodniczący - Przewodniczącego Rady Miejskiej Wrocławia,
Rada - Radę Miejską Wrocławia,
Rada Osiedla - Radę Osiedla Gminy Wrocław,
Radny - Członka Rady Miejskiej Wrocławia,
Radny Osiedla - Członka Rady Osiedla,
Statut - Statut Gminy Wrocław,
Ustawa - ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r.
poz. 506, 1309 i 1571),
Wiceprzewodniczący - Wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej Wrocławia,
Wiceprezydent - zastępcę Prezydenta Wrocławia.
§ 2. 1. Wrocław jest wspólnotą samorządową osób mających miejsce zamieszkania na terenie Miasta.
1a. Wrocław jest miastem na prawach powiatu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 511 i 1571).
2. Granice Wrocławia określone są na planie stanowiącym załącznik nr 1 do Statutu.
§ 3. 1. Insygniami Wrocławia są: herb, pieczęć urzędowa i flaga.
2. Herbem Wrocławia jest tarcza podzielona w krzyż na cztery pola:
1) w polu górnym po stronie prawej (heraldycznie) lew wspięty w lewo z koroną na głowie, pyskiem otwartym z podniesionym i rozwidlonym ogonem. Lew biały z konturem czarnym, koroną żółtą z konturem czarnym i tłem czerwonym;
2) w polu lewym orzeł o skrzydłach symetrycznie rozłożonych, zwrócony głową w prawo z wyraźnie zaznaczoną półksiężycową przepaską przez tułów i skrzydła, z krzyżem równoramiennym pośrodku. Orzeł czarny, półksiężyc i krzyż białe, tło żółte;
3) w polu dolnym prawym duża litera „W” ze ściętymi szeryfami - czarna na żółtym tle;
4) w polu dolnym lewym głowa św. Jana Ewangelisty skierowana na wprost, o twarzy młodzieńca z lokami jakby kobiecymi, w nimbie dookoła głowy, osadzona na odwróconej koronie. Głowa biała z konturem czarnym, nimb i korona żółte z konturem czarnym, tło pola czerwone;
5) pośrodku czteropolowej tarczy głowa św. Jana Chrzciciela skierowana skośnie w prawo, wewnątrz okrągłej misy. Głowa biała z włosami i brodą czarnymi, misa biała z podwójnym czarnym konturem.
3. Herb jest znakiem prawnie chronionym.
4. Rozpowszechnianie nazwy Miasta i herbu wymaga zgody Prezydenta.
5. Miasto posługuje się pieczęcią metalową tłoczoną, okrągłą, zawierającą pośrodku herb, a w otoku napis „Miasto Wrocław”.
6. Flagą Miasta jest prostokątny płat tkaniny w kolorach czerwonym i żółtym. Stosunek szerokości flagi do jej długości wynosi: 5:8. Zezwala się na umieszczenie herbu Miasta na tle flagi.
7. Wzory herbu, flagi oraz pieczęci zawiera załącznik nr 2 do Statutu.
8. Świętem Wrocławia jest dzień 24 czerwca.
§ 4. 1. Osoby szczególnie zasłużone dla Wrocławia Rada może wyróżnić tytułem Civitate Wratislaviensi Donatus, będącym honorowym obywatelstwem Wrocławia.
2. Zasady nadawania i pozbawiania honorowego obywatelstwa Rada określa w formie uchwały.
§ 5. 1. Miasto posiada osobowość prawną.
2. Zadania publiczne o znaczeniu lokalnym niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów Miasto wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność.
3. Miasto wykonuje swoje zadania za pośrednictwem: Rady i Prezydenta.
CZĘŚĆ II
Organizacja i tryb pracy Rady
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
§ 6. 1. Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym Miasta.
2. Do właściwości Rady należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania Miasta, o ile ustawy nie stanowią inaczej.
3. Działalność Rady i jej komisji wygasa z upływem kadencji, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
4. (uchylony)
5. Kompetencje Rady określają ustawy oraz niniejszy Statut.
§ 6a. 1. Miasto podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców Wrocławia, w tym zwłaszcza wśród młodzieży.
2. Rada na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie Młodzieżowej Rady Miasta mającej charakter konsultacyjny.
3. Rada, powołując Młodzieżową Radę Miasta, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.
§ 7. Do wyłącznej właściwości Rady należy:
1) uchwalanie Statutu Miasta i Statutu Osiedla;
2) przyjmowanie sprawozdań z działalności Prezydenta i ustalanie jego wynagrodzenia za pracę;
3) na wniosek Prezydenta powoływanie i odwoływanie Sekretarza oraz Skarbnika Miasta, który jest głównym księgowym budżetu;
3a) powoływanie i odwoływanie Miejskiego Rzecznika Konsumentów oraz ustalanie warunków pracy, płacy i zasad wynagrodzenia;
4) uchwalanie budżetu Miasta, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium Prezydentowi z tego tytułu;
4a) rozpatrywanie raportu o stanie gminy oraz przeprowadzanie głosowania nad udzieleniem Prezydentowi wotum zaufania;
5) uchwalanie strategii rozwoju Miasta i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;
6) uchwalanie programów gospodarczych;
7) ustalanie zakresu działania osiedla, zasad przekazywania mu składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację jego zadań;
8) rozpatrywanie spraw spornych pomiędzy radami osiedli;
9) podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w ustawach;
10) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych Miasta, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących:
a) określania zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawiania lub
najmu na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej,
b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez Prezydenta,
c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez
Prezydenta w roku budżetowym,
e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną
corocznie przez Radę,
f) tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich,
g) określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez Prezydenta,
h) tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych miejskich jednostek
organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,
i) zatwierdzenia regulaminów określających zasady zbywania i najmu lokali użytkowych oraz
mieszkalnych,
j) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez Prezydenta w roku
budżetowym,
11) określanie wysokości sumy, do której Prezydent może samodzielnie zaciągać zobowiązania;
12) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej, o których mowa
w art. 8 ust. 2 ustawy;
12a) przyjmowanie sprawozdań z działalności służb, inspekcji i straży;
13) podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi jednostkami samorządu terytorialnego oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku;
14) podejmowanie uchwał w sprawach herbu Miasta, nazw: ulic, placów publicznych, mostów, parków i innych obiektów oraz wznoszenia pomników;
14a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych;
14b) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów;
15) stanowienie w innych sprawach, zastrzeżonych ustawami do kompetencji Rady.
§ 8. 1. Rada wybiera ze swego grona Przewodniczącego oraz trzech Wiceprzewodniczących oraz ich odwołuje.
2. Prawo zgłaszania kandydatów na stanowisko Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego przysługuje każdemu radnemu. Przeprowadza się odrębne głosowanie na każde stanowisko Wiceprzewodniczącego.
3. W przypadku rezygnacji Przewodniczącego lub Wiceprzewodniczącego Rada podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji. Niepodjęcie uchwały jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez Radę Miasta z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym uchwała powinna być podjęta.
§ 9. 1. Rada obraduje na sesjach zwoływanych przez Przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał (sesje zwyczajne).
2. Na wniosek Prezydenta lub co najmniej 1/4 ustawowego składu Rady Przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od daty złożenia wniosku (sesję nadzwyczajną).
3. (skreślony).
§ 10. 1. Obsługę administracyjną Rady i jej komisji zapewnia Biuro Rady.
2. Działalność Biura Rady określa regulamin organizacyjny Urzędu Miejskiego.
Rozdział 2
Radny
§ 11. 1. Radny jest obowiązany brać udział w pracach Rady i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.
2. Radny ma obowiązek stałego i aktywnego reprezentowania wyborców, zwłaszcza przez udział w spotkaniach organizowanych z własnej inicjatywy lub mieszkańców Wrocławia, przekazując interpelacje, wnioski i zapytania na posiedzeniach organów Rady lub innych właściwych organów. Radny ma obowiązek uwzględniania interesów całego Miasta.
3. Radny może zwrócić się z interwencją do właściwej jednostki organizacyjnej Miasta niezależnie od działań Rady czy Prezydenta.
§ 12. 1. W celu usprawnienia swojej pracy radni mogą tworzyć kluby, które łączą radnych o wspólnych celach działania.
2. Klub powinien liczyć co najmniej 3 radnych. Można należeć tylko do jednego klubu;
3. Powstanie klubu następuje z chwilą doręczenia Przewodniczącemu powiadomienia wraz z listą członków klubu i oświadczeniami o ich przystąpieniu do klubu. Przewodniczący prowadzi rejestr klubów.
4. Przewodniczący klubu reprezentuje klub na zewnątrz.
5. Działalność klubu nie może ograniczać uprawnień poszczególnych radnych zagwarantowanych w ustawach i niniejszym Statucie.
6. Przewodniczący zapewni klubom warunki do właściwej pracy.
§ 13. 1. Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.
2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody Rady. Wyrażenie zgody na rozwiązanie z radnym stosunku pracy lub jej odmowa następuje po zapoznaniu się z opinią odpowiedniej komisji.
3. Rada odmówi zgody, o której mowa w ust. 2, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.
4. Przewodniczący powiadamia pracodawcę radnego o wyrażeniu zgody lub odmowie wyrażenia zgody przez Radę na rozwiązanie stosunku pracy z radnym.
§ 14. 1. Radny stwierdza swoją obecność na posiedzeniu Rady lub komisji podpisując się na liście obecności.
2. W razie niemożności wzięcia udziału w sesji lub posiedzeniu komisji, której jest członkiem, radny usprawiedliwia swoją nieobecność Przewodniczącemu lub przewodniczącemu komisji.
§ 15. Radnym i członkom komisji spoza Rady przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych w wysokości i na zasadach ustalonych przez Radę w odrębnych przepisach.
Rozdział 3
Przewodniczący, Wiceprzewodniczący i Komisje
§ 16. 1. Do zadań Przewodniczącego należy:
1) organizacja prac Rady;
2) zwoływanie sesji i ustalanie porządku obrad Rady;
3) prowadzenie obrad Rady;
4) przyjmowanie skarg mieszkańców Miasta i nadawanie im biegu;
5) organizacja współpracy Rady i jej organów z Prezydentem oraz organami jednostek pomocniczych;
6) opiniowanie projektu budżetu Rady, określającego środki finansowe niezbędne dla realizacji zadań Rady, klubów, radnych, jednostek pomocniczych, działalności ekspertów oraz Biura Rady;
7) przyjmowanie oświadczeń i informacji radnych oraz wykonywanie innych czynności z tym związanych, przewidzianych ustawą.
2. Przewodniczący realizuje zadania, o których mowa w ust. 1, przy pomocy Wiceprzewodniczących.
3. Przewodniczący określa zakres oraz zasady realizacji jego zadań przez Wiceprzewodniczących.
4. Przewodniczący lub wskazany przez Przewodniczącego Wiceprzewodniczący uprawniony jest do:
1) składania oświadczeń w sprawach, które były przedmiotem obrad Rady lub jej komisji;
2) reprezentowania Rady na zewnątrz;
3) przyjmowania i wysyłania delegacji Rady, określania ich składu oraz zasad pokrywania kosztów.
§ 17. 1. Przewodniczący, Wiceprzewodniczący oraz Przewodniczący Klubów tworzą Komisję Główną. Posiedzeniom Komisji Głównej przewodniczy Przewodniczący. W posiedzeniach Komisji Głównej uczestniczy Prezydent.
1a. Do uczestniczenia w posiedzeniu Komisji Głównej, Prezydent a także Przewodniczący Klubu może wyznaczyć inną osobę.
2. Komisja Główna jest organem opiniodawczo-doradczym.
3. Celem działania Komisji Głównej jest:
1) opiniowanie projektu porządku obrad sesji;
2) analiza przebiegu sesji;
3) wyrażanie opinii w innych sprawach przekazanych przez Przewodniczącego.
§ 18. 1. Rada w drodze uchwały powołuje stałe i doraźne komisje problemowe, a także ustala liczbę członków komisji i ich skład osobowy.
2. Rada, powołując komisję określa przedmiotowy zakres jej działania oraz skład osobowy, który uwzględnia reprezentację w komisji przedstawicieli klubów i radnych niezrzeszonych, chyba że sami z reprezentacji tej zrezygnują.
3. W przypadku zgłoszenia chęci pracy w komisji przez większą liczbę radnych niż określona w uchwale powołującej daną komisję zgodnie z zasadami wyrażonymi w ust. 2, Rada ustala skład, uwzględniając także odpowiednio reprezentację radnych niezrzeszonych.
4. Tryb powoływania, łączenia i rozwiązywania komisji oraz ich uprawnienia określa odrębna uchwała.
5. Rada zatwierdza i odwołuje, na wniosek komisji, jej przewodniczącego.
6. Komisja ze swego grona powołuje i odwołuje zastępcę (zastępców) przewodniczącego, o czym powiadamia Radę.
§ 18a. (uchylony)
§ 19. (uchylony)
§ 20. (uchylony)
§ 21. 1. Radny jest zobowiązany do członkostwa przynajmniej w jednej komisji, lecz nie więcej niż w trzech komisjach.
2. Radny może brać udział w posiedzeniu każdej komisji Rady.
Rozdział 3a
Zasady i tryb działania Komisji skarg, wniosków i petycji
§ 21a. 1. Rada powołuje Komisję skarg, wniosków i petycji w celu rozpatrywania skarg i wniosków oraz petycji składanych do Rady i należących do jej właściwości na zasadach i w trybie określonym ustawami.
2. Rada może zobowiązać Komisję do prowadzenia dodatkowo spraw innych niż określone w ust. 1.
§ 21b. W skład Komisji wchodzą Radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów. W skład Komisji nie mogą wchodzić Przewodniczący oraz Wiceprzewodniczący.
§ 21c. 1. Przewodniczący (Rady) koordynuje procedurę rozpatrywania i załatwiania skarg, wniosków i petycji poprzez:
1) prowadzenie wymaganych prawem rejestrów;
2) kwalifikowanie wpływających spraw;
3) występowanie o uzupełnienie sprawy, w przypadku wątpliwości co do kwalifikacji zarzutów;
4) niezwłoczne nadawanie biegu sprawom poprzez skierowanie do Komisji;
5) zawiadamianie składającego o terminie rozpatrzenia sprawy przez Radę.
2. Komisja w celu rozpatrzenia sprawy może:
1) występować do Prezydenta i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych o złożenie wyjaśnień w zakresie skargi lub o stanowisko w zakresie wniosku bądź petycji;
2) przeprowadzać w niezbędnym zakresie postępowanie wyjaśniające.
3. Komisja przygotowuje i przedstawia Radzie opinię zawierającą wniosek o uwzględnienie bądź nieuwzględnienie skargi, wniosku lub petycji wraz z projektem uchwały.
§ 21d. 1. Pierwsze posiedzenie Komisji zwołuje i prowadzi Przewodniczący lub wyznaczony przez niego Wiceprzewodniczący.
2. Podczas pierwszego posiedzenia Komisja dokonuje wyboru przewodniczącego komisji oraz jego zastępcy.
3. Posiedzenia Komisji odbywają się w miarę potrzeb.
4. Posiedzenia Komisji zwołuje przewodniczący Komisji z własnej inicjatywy albo na pisemny wniosek co najmniej 1/3 składu Komisji, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
5. Do zawiadomienia o zwołaniu posiedzenia Komisji dołącza się porządek obrad. W przypadku zwołania posiedzenia na wniosek, przedmiot posiedzenia określa wnioskodawca.
6. Do zmiany porządku obrad posiedzenia zwołanego na wniosek wymagana jest zgoda wnioskodawcy.
7. O terminie posiedzenia członków Komisji zawiadamia się z sześciodniowym wyprzedzeniem.
8. W uzasadnionych przypadkach przewodniczący Komisji lub Przewodniczący (Rady) może zwołać posiedzenie Komisji bez zachowania terminu, o którym mowa w ust. 7 (tryb pilny).
9. Rozstrzygnięcia Komisji podejmowane są zwykłą większością głosów w głosowaniu jawnym w obecności co najmniej połowy składu Komisji.
10. Posiedzenia Komisji są protokołowane.
11. Protokół przyjmuje się na następnym posiedzeniu Komisji po uwzględnieniu ewentualnych uwag, chyba że zaistnieją okoliczności uniemożliwiające jego sporządzenie w tym terminie.
12. Jeśli nie wniesiono do niego zastrzeżeń, protokół uważa się za przyjęty.
13. Protokół podpisuje przewodniczący Komisji i protokolant.
Rozdział 3b
Zasady i tryb działania Komisji Rewizyjnej
§ 21e. 1. W celu kontrolowania działalności Prezydenta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych Miasta, Rada powołuje Komisję Rewizyjną.
2. W skład Komisji wchodzą Radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów. W skład Komisji nie mogą wchodzić Przewodniczący oraz Wiceprzewodniczący.
3. Ilekroć w niniejszym rozdziale mowa jest o „Przewodniczącym” lub „Przewodniczącym (Rady)”, należy przez to rozumieć Przewodniczącego Rady Miejskiej Wrocławia.
§ 21f. 1. Komisja Rewizyjna przeprowadza kontrole na podstawie rocznego planu kontroli uchwalonego przez Radę, a ponadto – na zlecenie Rady zawarte w odrębnej uchwale.
2. Projekt planu, o którym mowa w ust. 1, Komisja Rewizyjna przedstawia Radzie do dnia 30 listopada każdego roku, uwzględniając elementy rocznego planu kontroli, określone w ust. 3.
3. Roczny plan kontroli określa:
1) podmioty kontrolowane;
2) przedmiot i zakres kontroli;
3) planowany termin rozpoczęcia oraz zakończenia kontroli.
4. Komisja Rewizyjna może powoływać ze swojego składu co najmniej trzyosobowe zespoły kontrolujące.
5. Powołując zespoły kontrolujące, Komisja Rewizyjna określa:
1) imiona i nazwiska członków zespołu oraz przewodniczącego zespołu;
2) zakres zadań poszczególnych zespołów.
6. Członkowie zespołów kontrolujących działają na podstawie upoważnień wystawionych przez Przewodniczącego Rady.
§ 21g. Dokonując kontroli, Komisja Rewizyjna uwzględnia kryteria:
1) legalności;
2) celowości;
3) gospodarności.
§ 21h. 1. Przed przystąpieniem do czynności kontrolnych członkowie zespołu kontrolującego obowiązani są bez wezwania okazać kierownikowi jednostki upoważnienie do przeprowadzenia kontroli wystawionych przez Przewodniczącego Rady oraz wpisać się do książki kontroli.
2. Przewodniczący Komisji występuje do Prezydenta lub kierownika kontrolowanej jednostki o przekazanie materiałów niezbędnych do przeprowadzenia kontroli.
3. Materiały, o których mowa w ust. 2, przekazywane są Komisji w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
4. Dokumenty niezbędne do przeprowadzenia kontroli udostępniane są kontrolującym na zasadach określonych w ustawie.
§ 21i. 1. Kierownik jednostki kontrolowanej obowiązany jest zapewnić warunki lokalowe i techniczne dla prawidłowego przeprowadzenia kontroli, a w szczególności przedkładać na żądanie Komisji dokumenty i materiały niezbędne do przeprowadzenia kontroli.
2. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić udostępnienia dokumentów, o ile ich udostępnienie narusza przepisy prawa związane z ich ochroną. Odmawiając udostępnienia dokumentów kierownik jednostki kontrolowanej szczegółowo uzasadnia odmowę.
§ 21j. 1. Czynności kontrolne przeprowadza się w sposób nie utrudniający zwykłego funkcjonowania jednostki kontrolowanej.
2. Osoba kontrolująca ma prawo:
1) wstępu do pomieszczeń;
2) wglądu do dokumentów;
3) wezwania do złożenia przez pracowników kontrolowanej jednostki wyjaśnień, w tym na piśmie;
4) sporządzania kopii wymaganych dokumentów.
§ 21k. Przewodniczący Komisji zawiadamia na piśmie Prezydenta i kierownika kontrolowanej jednostki o dniu rozpoczęcia czynności kontrolnych, nie później niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem kontroli.
§ 21l. W uzasadnionych przypadkach Komisja, w związku z prowadzoną kontrolą, może wystąpić do
Prezydenta o zasięgnięcie opinii specjalisty w danej dziedzinie. Opinię specjalisty załącza się do akt kontroli.
§ 21m. 1. Po zakończeniu kontroli Komisja Rewizyjna sporządza protokół pokontrolny zawierający:
1) wskazanie miejsca, przedmiotu i terminu kontroli;
2) opis stwierdzonego stanu faktycznego;
3) wykaz ustalonych nieprawidłowości z powołaniem dowodów, na podstawie których ustalono te nieprawidłowości, a zwłaszcza dokumentów, wyjaśnień pracowników jednostki kontrolowanej, oględzin i opinii specjalistów;
4) wnioski pokontrolne;
5) podpisy członków Komisji i kierownika jednostki kontrolowanej.
2. Kierownik jednostki kontrolowanej ma prawo zgłaszania uwag do protokołu.
3. Kopie protokołu są przekazywane:
1) Przewodniczącemu (Rady);
2) Prezydentowi;
3) kierownikowi jednostki kontrolowanej.
§ 21n. Komisja Rewizyjna podejmuje rozstrzygnięcia zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy członków.
§ 21o. 1. Posiedzenia Komisji Rewizyjnej odbywają się w miarę potrzeby.
2. Posiedzenia Komisji zwołuje jej przewodniczący z własnej inicjatywy albo na wniosek nie mniej niż trzech członków Komisji.
3. Do zawiadomienia o zwołaniu posiedzenia Komisji dołącza się porządek obrad. W przypadku zwołania posiedzenia na wniosek, przedmiot posiedzenia określa wnioskodawca.
4. Do zmiany porządku obrad posiedzenia zwołanego na wniosek wymagana jest zgoda wnioskodawcy.
5. Jeżeli porządek posiedzenia Komisji Rewizyjnej przewiduje rozpatrywanie spraw związanych bezpośrednio z zakresem przedmiotowym działania innej komisji Rady, przewodniczący Komisji Rewizyjnej zawiadamia o posiedzeniu przewodniczącego właściwej komisji.
§ 21p. Posiedzenia Komisji Rewizyjnej są protokołowane. Protokół podpisuje przewodniczący Komisji Rewizyjnej i protokolant.
Rozdział 4
Sesja Rady
§ 22. 1. Przewodniczący przygotowuje i zwołuje sesje Rady (sesje zwyczajne).
1a. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań Wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności Przewodniczącego i niewyznaczenia Wiceprzewodniczącego, zadania Przewodniczącego wykonuje Wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.
2. Radni, komisje, kluby oraz Prezydent mogą wskazać Przewodniczącemu sprawy, które powinny znaleźć się w porządku zwoływanej sesji.
3. Przewodniczący ustala: porządek obrad, miejsce, dzień i godzinę rozpoczęcia sesji. Przy podejmowaniu decyzji o zwołaniu sesji powinny być gotowe projekty uchwał, które będą przedmiotem obrad, a także materiały niezbędne radnym.
4. Na wniosek Prezydenta Przewodniczący jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji Rady projekt uchwały, jeżeli projekt wpłynął do Rady co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji Rady.
5. W trybie określonym w ustawie, ust. 4 stosuje się odpowiednio do projektu uchwały składanego przez klub radnych.
§ 23. 1. Porządek obrad Rady winien być następujący:
1) informacje i komunikaty Przewodniczącego i Prezydenta;
2) rozpatrzenie wniosków w sprawie zmiany porządku obrad;
3) uchwały;
4) przyjęcie protokołu z poprzedniej sesji Rady;
5) interpelacje i zapytania, który to punkt porządku obrad nie może trwać dłużej niż 60 minut;
6) wolne wnioski i oświadczenia.
2. Wnioski o uzupełnienie porządku obrad o sprawy nieobjęte projektem należy zgłaszać wraz z uzasadnieniem na piśmie do godz. 12.00 dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia sesji.
3. Rada może wprowadzić zmiany w porządku obrad bezwzględną większością głosów ustawowego składu Rady.
§ 24. 1. Radni oraz przewodniczący zarządu osiedli powinni być powiadomieni o zwołaniu sesji co najmniej na 7 dni przed jej terminem. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał.
2. W przypadku niecierpiącym zwłoki, a także w sytuacjach określonych w odrębnych przepisach sesje zwołuje się bez zachowania wymogów ust. 1 (sesje nadzwyczajne).
§ 25. 1. Radny ma prawo zgłaszać w trakcie sesji wnioski formalne. Wnioskiem formalnym jest wniosek o:
1) sprawdzenie kworum;
2) ograniczenie czasu wystąpień dyskutantów;
3) zarządzenie przerwy;
4) zakończenie dyskusji;
5) ograniczenie liczby dyskutantów (taki wniosek nie może dotyczyć wypowiedzi przewodniczących klubów, przewodniczących komisji, sprawozdawcy i Prezydenta);
6) (skreślony);
7) głosowanie bez dyskusji;
8) reasumpcję głosowania;
9) sprawdzenie listy obecności;
10) (skreślony);
11) głosowanie imienne.
2. (skreślony).
3. W sprawie formalnej głosu udziela się poza listą mówców.
4. Rada rozstrzyga o wniosku formalnym po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz ewentualnie jednego przeciwnika i jednego zwolennika wniosku.
§ 26. 1. Wnioski merytoryczne radny może składać tylko w odniesieniu do problematyki będącej aktualnie przedmiotem obrad lub w punkcie „wolne wnioski”.
2. Wniosek merytoryczny przedstawiany w punkcie „wolne wnioski” winien być przedłożony Przewodniczącemu na piśmie przed rozpoczęciem sesji i krótko uzasadniony.
3. W wolnych wnioskach nie wolno podejmować: uchwał, stanowisk i rezolucji.
4. Wnioski merytoryczne powinny zawierać jasno określony postulat, sposób realizacji i ewentualnego wykonawcę.
5. Wnioski podlegają głosowaniu.
§ 27. (skreślony).
§ 28. 1. Sesja może odbywać się w ciągu jednego lub kilku posiedzeń. W tym ostatnim przypadku powodem przedłużenia sesji może być niewyczerpanie porządku obrad. Ogłoszenie terminu następnego posiedzenia odbywa się z pominięciem wymogów wskazanych w § 24 ust. 1 Statutu.
2. W przypadku stwierdzenia braku kworum uniemożliwiającego dokończenie sesji, Przewodniczący może zarządzić przerwę. Nazwiska radnych, którzy bez usprawiedliwienia opuścili salę obrad, wpisuje się do protokołu.
§ 29. 1. Sesję otwiera Przewodniczący lub w razie jego nieobecności jeden z Wiceprzewodniczących formułą: „Otwieram sesję Rady Miejskiej Wrocławia”. W trakcie sesji Przewodniczący może przekazać przewodniczenie obradom Wiceprzewodniczącemu.
2. Po stwierdzeniu prawomocności obrad (kworum) Przewodniczący przedstawia porządek obrad wraz z wnioskami, o których mowa w § 23 ust. 2, odczytując ich uzasadnienie.
3. (skreślony).
4. (skreślony).
§ 30. 1. Przewodniczący prowadzi obrady według ustalonego porządku.
2. Przewodniczący udziela głosu w debacie przewodniczącym klubów (ich przedstawicielom) w kolejności od najliczniejszego, a następnie radnym według kolejności zgłoszeń, a w uzasadnionych przypadkach może udzielić głosu poza kolejnością. Przewodniczący komisji właściwych dla przedmiotu obrad
i Prezydent otrzymują prawo głosu poza kolejnością.
3. Czas wystąpienia: przewodniczących klubów (ich przedstawicieli), przewodniczącego komisji (sprawozdawcy) i Prezydenta jest nieograniczony, chyba że Rada postanowi inaczej. Radny, który pragnie zabrać głos przy omawianiu konkretnego punktu porządku obrad, zgłasza ten fakt, wpisując się na listę mówców. Jeżeli Rada nie postanowi inaczej, wystąpienie radnego nie może przekroczyć 5 minut.
4. Oprócz zabrania głosu, radny w tym samym punkcie obrad, ma prawo do jednej repliki oraz gdy okoliczności repliki będą tego wymagały, do sprostowania własnej wypowiedzi. Czas repliki nie powinien przekraczać 3 minut, a sprostowania 1 minuty. Prawo do repliki i sprostowania nie dotyczy punktu porządku obrad - komunikaty Przewodniczącego i Prezydenta.
4a. W sprawach udzielania głosu nieuregulowanych w Statucie stosuje się przepisy ustawy.
5. Po stwierdzeniu, że lista mówców została wyczerpana, Przewodniczący udziela głosu tylko w sprawach wniosków formalnych dotyczących trybu głosowania.
6. Punkt porządku obrad już wyczerpany nie może być ponownie przedmiotem obrad podczas tej samej sesji.
§ 31. 1. Przewodniczący czuwa nad sprawnym przebiegiem obrad.
2. Jeżeli treść lub sposób wystąpienia albo zachowanie radnego w oczywisty sposób zakłóca porządek obrad bądź uchybia powadze sesji, Przewodniczący przywołuje radnego „do porządku”, a gdy przywołanie nie odniosło skutku, może odebrać mu głos. Fakt taki odnotowuje się w protokole sesji.
3. Prowadzący obrady może przywołać mówcę „do rzeczy” ilekroć odbiega on od tematu lub powraca do sprawy przedyskutowanej albo przegłosowanej. Po trzykrotnym upomnieniu prowadzący obrad może odebrać głos mówcy.
4. Postanowienia ust. 2 i 3 stosuje się także do wystąpień osób spoza Rady.
5. Przewodniczący może nakazać opuszczenie sali przez osoby spoza Rady, które zachowaniem swoim zakłócają porządek obrad.
§ 32. W trakcie obrad Przewodniczący zarządza przerwy:
1) z własnej inicjatywy minimum co dwie godziny;
2) z inicjatywy klubów radnych, jednak nie częściej niż dwa razy w danym dniu z inicjatywy tego samego klubu.
§ 33. 1. Z każdego posiedzenia Rady sporządza się protokół, który powinien zawierać:
1) numer, datę i miejsce posiedzenia oraz numery uchwał;
2) stwierdzenie prawomocności posiedzenia;
3) nazwiska nieobecnych członków Rady (usprawiedliwionych i nieusprawiedliwionych) oraz nazwiska osób delegowanych na posiedzenie z urzędu;
4) stwierdzenie przyjęcia protokołu z poprzedniego posiedzenia;
5) zatwierdzony porządek obrad;
6) przebieg obrad, treść wystąpień i dyskusji oraz teksty zgłoszonych i uchwalonych wniosków, wraz z informacją dotyczącą przebiegu głosowań i ich wyników, w tym imiennych wyników poszczególnych głosowań (wydruk z elektronicznego urządzenia do liczenia głosów), oraz fonicznym, elektronicznym zapisem przebiegu obrad;
7) czas trwania posiedzenia;
8) podpisy Przewodniczącego i protokolanta.
2. Protokoły numeruje się cyframi rzymskimi, a uchwały arabskimi.
3. Nowa numeracja zaczyna się z początkiem każdej kadencji Rady.
4. Protokół przyjmuje się na sesji zwyczajnej w ten sposób, że jeżeli nie wniesiono do niego zastrzeżeń lub poprawek, protokół uważa się za przyjęty. O przyjęciu lub odrzuceniu poprawek decyduje Rada bez dyskusji. Radni powinni mieć możliwość zapoznania się z tekstem protokołu na dwa dni przed sesją, na której protokół będzie zatwierdzany.
§ 34. 1. Kopie protokołu powinny być w ciągu 14 dni, od odbycia posiedzenia Rady, przesłane do Prezydenta.
2. Wyciągi z protokołu Prezydent przekazuje zainteresowanym jednostkom organizacyjnym.
3. Protokoły z obrad przechowuje się w Biurze Rady.
4. Każdy mieszkaniec Miasta ma prawo wglądu do protokołów, robienia notatek i odpisów z wyjątkiem części protokołu, który dotyczy tajność obrad Rady.
§ 35. Po wyczerpaniu porządku obrad, Przewodniczący kończy sesję, wypowiadając formułę: „Zamykam sesję Rady Miejskiej Wrocławia”.
Rozdział 5
Uchwały i inne akty Rady
§ 36. 1. Rada na sesji podejmuje:
1) uchwały;
2) rezolucje i apele;
3) stanowiska;
4) postanowienia porządkowe.
1a. Rada na sesji wydaje obwieszczenia w sprawie ogłoszenia tekstów jednolitych uchwał, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 4611).
2. W uchwałach Rada ustala sposoby rozwiązania zagadnień lub odnosi się do spraw będących przedmiotem obrad.
3. W sprawach porządkowych Rada podejmuje postanowienia.
4. W sprawach ogólnospołecznych Rada podejmuje rezolucje lub apele oraz zajmuje stanowiska.
§ 37. 1. Uchwały są odrębnymi aktami zawierającymi:
1) tytuł, datę i numer;
2) podstawę prawną;
3) ścisłe określenie przedmiotu uchwały, środków na jej realizację, organów odpowiedzialnych za jej wykonanie;
4) przepisy przejściowe i uchylające;
5) termin wejścia w życie.
1a. Uchwały powinny być sporządzane zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. z 2016 r. poz. 283).
2. Uchwałę lub obwieszczenie podpisuje Przewodniczący lub Wiceprzewodniczący, który przewodniczył obradom.
3. Uchwały Rady podlegają publikacji w Biuletynie Urzędowym Rady Miejskiej Wrocławia.
4. Uchwały Rady zawierające akty prawa miejscowego podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego.
§ 38. 1. Zmiana uchwały następuje w takim samym trybie jak jej uchwalenie.
2. Rada prostuje w drodze obwieszczenia oczywiste błędy językowe i rachunkowe zawarte w opublikowanych tekstach uchwał Rady.
3. (uchylony)
§ 39. 1. Z wnioskiem o podjęcie uchwały przez Radę może wystąpić radny. Z wnioskiem takim może wystąpić także: Przewodniczący, klub radnych, komisja rady Prezydent, działające wspólnie organy stanowiące co najmniej trzech osiedli, wskazując jednocześnie przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania wnioskodawcy w pracach nad tym projektem.
1a. Na zasadach określonych w ustawie i w odrębnej uchwale Rady, w ramach obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej, z wnioskiem o podjęcie uchwały przez Radę może wystąpić grupa mieszkańców Wrocławia.
1b. (uchylony)
1c. (uchylony)
2. Projekt uchwały, spełniający wymogi formalne określone w § 37, powinien być przekazany na piśmie do Biura Rady z dołączonym uzasadnieniem określającym potrzebę podjęcia uchwały nie później niż 28 dni przed rozpoczęciem sesji, na której projekt będzie rozpatrywany. Przewodniczący przekazuje projekt do klubów, właściwych komisji i do Prezydenta w celu uzyskania opinii. W posiedzeniu komisji uczestniczą upoważnieni przedstawiciele wnioskodawców oraz Prezydenta.
2a. (uchylony)
2b. (uchylony)
2c. (uchylony)
3. Opinię, o której mowa w ust. 2, przedstawia się na sesji bezpośrednio po zapoznaniu Rady z projektem uchwały, a stanowiska klubów przedstawiają ich przewodniczący (lub upoważnione osoby) w dyskusji, zgodnie z zasadami wynikającymi z § 30 ust. 2.
4. Do projektu uchwały wnioskodawca dołącza uzasadnienie, które powinno zawierać:
1) wyjaśnienie celu i przewidywanych skutków podjęcia uchwały;
2) przedstawienie aktualnego stanu faktycznego i prawnego w dziedzinie, której ma dotyczyć uchwała;
3) wskazanie różnicy pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym;
4) wskazanie źródła finansowania, jeżeli projektowana uchwała pociąga za sobą obciążenia budżetu gminy.
§ 40. 1. Prezydent, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może określić wniesiony przez siebie projekt uchwały jako pilny.
2. Projekt, o którym mowa w ust. 1, może być wniesiony również w trakcie posiedzenia Rady, a po niezwłocznym przekazaniu do komisji winien być poddany debacie plenarnej oraz przegłosowany na najbliższej sesji Rady.
3. Prezydent może wnosić o uchwalenie projektu pilnego, o którym mowa w ust. 1, podczas tej samej sesji.
4. Prezydent do momentu podjęcia uchwały może wnosić o przegłosowanie projektu w wersji zaproponowanej przez siebie.
Rozdział 6
Interpelacje i zapytania
§ 41. 1. 1. Radni mogą kierować do Prezydenta interpelacje i zapytania na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
2. (uchylony)
§ 42. (uchylony)
§ 43. (uchylony)
Rozdział 7
Głosowanie
§ 44. 1. W głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów, podejmowane są uchwały, wnioski merytoryczne, postanowienia, rezolucje, apele i stanowiska. W pierwszej kolejności głosuje się wnioski o ich odrzucenie w całości, jeżeli takie zostały postawione.
2. W przypadku projektu uchwał porządek głosowania przewiduje w kolejności:
1) głosowanie za odrzuceniem w całości, jeśli wniosek taki został postawiony;
2) głosowanie poprawek ujętych w opinii: klubów, komisji, Prezydenta lub podniesionych na posiedzeniu plenarnym; w pierwszej kolejności głosuje się poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach;
3) głosowanie projektu w całości ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.
3. Głosowanie tajne lub imienne odbywa się w wypadkach wskazanych przez przepisy prawa.
4. (skreślony).
§ 45. 1. Zwykła większość głosów jest to taka liczba głosów „za”, która przewyższa co najmniej o jeden głos liczbę głosów „przeciw”.
2. Bezwzględna większość głosów oznacza, iż wymagana jest liczba głosów „za” przewyższająca co najmniej o jeden głos sumę pozostałych ważnie oddanych głosów („przeciw” i „wstrzymujących się”).
§ 46. 1. W głosowaniu jawnym radni głosują przez podniesienie ręki oraz równoczesne naciśnięcie przycisku na konsoli elektronicznego urządzenia do liczenia głosów, które umożliwia sporządzenie imiennego wykazu głosowań. Za głosy oddane uznaje się te, które oddano: „za”, „przeciw” i „wstrzymujące się”. W przypadku braku możliwości przeprowadzenia głosowania przy pomocy elektronicznego urządzenia do liczenia głosów, przeprowadza się głosowanie imienne.
2. (skreślony).
3. Głosowanie tajne przeprowadza Komisja Skrutacyjna, powołana na sesji spośród radnych. Komisja Skrutacyjna składa się z przewodniczącego i co najmniej 3 członków. W głosowaniu tajnym radni głosują kartkami, przy czym za głosy ważne uznaje się te, które oddano zgodnie z zasadami ustalonymi przez Komisję Skrutacyjną i na właściwych kartkach.
4. Dopuszczalne są następujące sposoby głosowania imiennego:
a) poprzez podniesienie ręki i jednoczesne oznaczenie przez radnego sposobu głosowania na imiennej karcie głosowań,
b) poprzez podniesienie ręki i równoczesne odnotowanie na imiennych listach radnych sposobu głosowania radnych przez pracowników Biura Rady lub wskazanych przez Radę radnych,
c) radni wyczytywani według listy wstają i określają sposób swojego głosowania,
d) w inny sposób umożliwiający sporządzenie imiennych wykazów głosowań, o ile Rada tak zdecyduje.
§ 47. (uchylony)
§ 47a. 1. Wniosek o reasumpcję głosowania może być zgłoszony tylko w ramach rozpatrywanego punktu porządku obrad Rady.
2. Wniosek o reasumpcję można zgłosić, jeśli zachodzą uzasadnione wątpliwości co do:
1) przebiegu głosowania;
2) obliczenia wyników głosowania;
3) błędnego zrozumienia przez radnych przedmiotu lub sposobu (zasad) głosowania.
3. (uchylony)
CZĘŚĆ III
(skreślona)
CZĘŚĆ IV
Organy wykonawcze
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
§ 49. Organem wykonawczym Miasta jest Prezydent.
§ 49a. 1. Prezydent wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Miasta oraz miejskich jednostek organizacyjnych, w tym powiatowego urzędu pracy.
2. Miejską administrację zespoloną stanowią:
1) Urząd Miejski;
2) Powiatowy Urząd Pracy, będący jednostką organizacyjną Miasta;
3) jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników miejskich służb, inspekcji i straży.
§ 50. Rada w przypadkach określonych w ustawie stwierdza wygaśnięcie mandatu Prezydenta.
§ 51. (skreślony).
§ 52. (skreślony).
§ 53. (skreślony).
Rozdział 1a
Miejski Rzecznik Konsumentów
§ 53a. 1. Zadania Miasta w zakresie ochrony praw konsumentów wykonuje Miejski Rzecznik Konsumentów.
2. Miejskiego Rzecznika Konsumentów powołuje i odwołuje Rada.
3. Tryb powoływania Miejskiego Rzecznika określają odrębne przepisy.
§ 53b. 1. Obsługę organizacyjno-prawną Miejskiego Rzecznika zapewnia wyodrębniona jednostka organizacyjna w Urzędzie Miejskim.
2. Miejski Rzecznik jest kierownikiem jednostki organizacyjnej, o której mowa w ust. 1.
Rozdział 2
Zadania Prezydenta
§ 54. 1. Prezydent wykonuje zadania wynikające z funkcji organu wykonawczego Miasta, a w szczególności:
1) wykonuje uchwały Rady i zadania Miasta określone przepisami prawa;
2) przygotowuje wszelkie sprawy, o których stanowi Rada, w tym zwłaszcza przygotowuje projekt budżetu;
3) informuje Radę i mieszkańców Miasta o założeniach projektu budżetu, kierunkach programu społecznogospodarczego i wykorzystania budżetu;
4) podejmuje uchwały o koniecznych wydatkach, które nie są uwzględnione w budżecie bądź też uwzględnione w niedostatecznej wysokości w przypadkach, gdy obowiązujące przepisy uprawniają Prezydenta do takiej decyzji;
5) decyduje o wszczęciu i rezygnacji ze sporu sądowego oraz ustalaniu warunków ugody w sprawach prywatnoprawnych albo w tych publicznoprawnych, w których na zawarcie takiej ugody zezwalają przepisy prawa;
6) zaskarża rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące wydawanych przez niego zarządzeń;
7) rozpatruje oferty przy przetargach publicznych ogłaszanych przez Miasto w myśl zasad ustalonych przez Radę;
8) udziela kierownikom miejskich jednostek organizacyjnych pełnomocnictw do zarządzania mieniem tych jednostek;
9) określa zakres, w jakim powierza prowadzenie spraw Wrocławia w swoim imieniu Wiceprezydentowi lub Sekretarzowi Miasta;
10) wykonuje zadania zlecone, określone odrębnymi przepisami;
11) składa Radzie okresowe sprawozdania z działalności finansowej Miasta.
2. Projekty uchwał przedkładane Radzie przez Prezydenta powinny być zaopiniowane przez radcę prawnego.
3. (uchylony)
4. (skreślony).
§ 55. Do zadań Prezydenta należy w szczególności:
1) reprezentowanie Miasta na zewnątrz;
2) (skreślony);
3) zgłaszanie Radzie wniosków w sprawie kandydatur na stanowiska Sekretarza i Skarbnika;
4) kierowanie bieżącymi sprawami Miasta;
5) kierowanie pracą Urzędu Miejskiego;
6) współdziałanie z organami osiedli;
7) niezwłoczne ogłaszanie budżetu Miasta oraz ogłaszanie sprawozdania z wykonania budżetu za rok poprzedni do dnia 31 marca następnego roku budżetowego;
8) podejmowanie czynności w sprawach niecierpiących zwłoki związanych z zagrożeniem interesu publicznego, narażających bezpośrednio zdrowie i życie oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne; nie dotyczy to zarządzeń porządkowych (art. 41 ust. 2 ustawy);
9) nawiązywanie i rozwiązywanie z pracownikami samorządowymi stosunku pracy na podstawie umowy o pracę, powołania lub mianowania;
10) wyznaczanie, spośród mianowanych pracowników samorządowych, Rzecznika Dyscyplinarnego;
11) wykonywanie innych czynności z zakresu prawa pracy;
12) powoływanie i odwoływanie kierowników miejskich służb, inspekcji i straży, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonywanie wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
CZĘŚĆ IVa
Jawność działania organów Miasta
§ 55a. 1. Działalność organów Miasta jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw.
2. Jawność działania organów Miasta obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje Rady i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym z protokołów posiedzeń organów Miasta i komisji Rady.
3. Zasady określone w ust. 2 stosuje się odpowiednio do organów osiedli.
§ 55b. 1. Przewodniczący podaje do publicznej wiadomości, w drodze ogłoszenia na tablicy ogłoszeń w budynku siedziby Rady oraz w formie przekazu elektronicznego, termin, miejsce i przedmiot obrad co najmniej na 3 dni przed sesją. W ogłoszeniu o porządku obrad zaznacza się sprawy, co do których istnieją ustawowe ograniczenia jawności.
2. O terminie, miejscu i porządku obrad Przewodniczący zawiadamia na dwa dni przed sesją prasę, radio i telewizję działającą na terenie Miasta.
3. Procedurę określoną w ust. 1 stosuje się odpowiednio do posiedzeń komisji Rady.
4. Publiczność oraz przedstawiciele prasy, radia i telewizji mają prawo przebywać tylko w miejscu do tego wyznaczonym.
5. Przed przystąpieniem do punktu obrad Rady lub komisji, obejmującego sprawę zawierającą informację objętą ustawowym ograniczeniem jawności, Przewodniczący Rady lub odpowiednio komisji informuje o tym zebranych, zarządzając jednocześnie opuszczenie pomieszczenia, w którym odbywa się sesja lub posiedzenie przez osoby niespełniające wymogów określonych w ustawie z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 742).
§ 55c. 1. Każdy ma prawo dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania przez Miasto zadań publicznych, w tym protokołów z posiedzeń organów Miasta i komisji.
2. Dokumenty udostępniane są na pisemny wniosek osoby zainteresowanej. We wniosku określa się rodzaj dokumentu lub zakres spraw, które są przedmiotem jej zainteresowania. Wnioski rozpatruje kierownik jednostki organizacyjnej Urzędu Miasta Wrocławia, w której dokumenty są przechowywane. Dokumenty udostępniane są na miejscu, w godzinach pracy Urzędu, w obecności pracownika tej jednostki.
3. Jeżeli dokumenty, o których mowa w ust. 1, zawierają informacje, co do których istnieją ustawowe ograniczenia jawności, udostępniane są z wyłączeniem tych informacji.
4. Odmowa udostępnienia informacji publicznej następuje w drodze decyzji administracyjnej. Na odmowę można wnieść skargę w trybie właściwym dla postępowania skargowego.
5. Udostępnianie dokumentów jest nieodpłatne, jednakże wydawanie kopii, wyciągów bądź odpisów może być odpłatne na podstawie odrębnych przepisów.
6. Udostępnienie dokumentów następuje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku.
CZĘŚĆ V
Samorządowe jednostki pomocnicze
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
§ 56. 1. Samorządowymi jednostkami pomocniczymi Miasta są osiedla.
2. Osiedla tworzy Rada Miejska w drodze uchwały po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy.
3. Projekt podziału obszaru Miasta na jednostki pomocnicze przedstawia Rada Miejska do publicznej konsultacji. W konsultacji mogą uczestniczyć mieszkańcy projektowanych jednostek oraz instytucje i organizacje prowadzące działalność na tym terenie. Okres konsultacji trwa 6 tygodni od chwili ogłoszenia projektu we właściwym trybie. Po upływie tego okresu, projekt uwzględniający wyniki konsultacji, zostaje niezwłocznie przedstawiony Radzie Miejskiej do zatwierdzenia.
4. Zniesienie, podział albo łączenie osiedli może nastąpić z ważnych powodów, z inicjatywy Rady Miejskiej lub na wniosek właściwych rad osiedli.
4a. W przypadkach, o których mowa w ust. 4, Rada Miejska zarządza konsultacje z mieszkańcami właściwych osiedli.
4b. Właściwa rada osiedla wyraża wniosek, o którym mowa w ust. 4, w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady.
5. Konsultacje, o których mowa w ust. 3, są kontrolowane przez właściwą komisję. Szczegółowe zasady przeprowadzania konsultacji określa odrębna uchwała Rady Miejskiej.
6. Granice osiedla, jego organizację, a także zakres działania określa statut osiedla nadany przez Radę Miejską.
Rozdział 2
Rada osiedla
§ 57. 1. Mieszkańcy osiedla podejmują decyzje poprzez głosowanie powszechne (referendum) lub za pośrednictwem organów osiedla.
2. Organem uchwałodawczym w osiedlu jest rada osiedla. Statut osiedla może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest Ogólne Zebranie Mieszkańców.
3. Organem wykonawczym w osiedlu jest zarząd osiedla. Na czele zarządu osiedla stoi przewodniczący.
4. Kompetencje rady osiedla określa statut osiedla, uwzględniając postanowienia § 59 niniejszego statutu.
5. Wybory do organów osiedla zarządza i przeprowadza, według uchwalonej ordynacji wyborczej, Rada Miejska.
§ 58. 1. Rada osiedla reprezentuje jego mieszkańców wobec organów i jednostek organizacyjnych Miasta.
2. Rada osiedla realizuje swoje zadania, współpracując z organami samorządu Wrocławia oraz instytucjami i organizacjami działającymi na terenie osiedla.
3. Właściwa w zakresie współpracy między osiedlami oraz mediacji pomiędzy nimi jest komisja powołana przez Radę. Dla usprawnienia współpracy między organami miasta i jednostkami pomocniczymi tworzy się Radę ds. Osiedli. Skład Rady ds. Osiedli, zakres działania oraz kompetencje określa odrębna uchwała Rady Miejskiej.
§ 59. 1. Osiedlom może być w drodze uchwały Rady przyznane prawo zarządu wydzieloną częścią mienia komunalnego znajdującego się na ich terytorium niezbędnego dla wykonywania zadań statutowych osiedla.
2. Czynności dokonywane samodzielnie przez organy osiedla nie mogą przekraczać granic zwykłego zarządu.
3. Osiedla prowadzą gospodarkę finansową w ramach budżetu Miasta.
4. W budżecie winny być zapewnione środki finansowe niezbędne dla prowadzenia działalności statutowej osiedli.
5. W zakresie czynności, o których mowa w ust. 2, osiedla dysponują prawem rozporządzania dochodami z przydzielonego im mienia komunalnego.
6. Obsługa kasowa osiedli odbywa się za pomocą konta bankowego Miasta.
7. Oświadczenia woli w imieniu Miasta w zakresie udzielonego osiedlu pełnomocnictwa do zarządzania mieniem przekazanym na zasadach określonych w ust. 1 składają członek zarządu osiedla, wskazany uchwałą rady osiedla, oraz jeden z Wiceprezydentów.
8. Rada Miejska może upoważnić zarząd osiedla do wykonywania niektórych czynności z zakresu administracji publicznej, gwarantując odpowiednie do zakresu zadania środki finansowe w trybie, o którym mowa w ust. 4.
§ 60. Do właściwości rady osiedla należy:
1) wybór i odwołanie zarządu osiedla;
2) opiniowanie projektu przedsięwzięć Rady Miejskiej i Prezydenta dotyczących mieszkańców i terenu osiedla;
3) opiniowanie projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego osiedla;
4) przedstawianie Radzie Miejskiej do końca lutego każdego roku oceny funkcjonowania na obszarze osiedla administracji samorządowej w zakresie obsługi mieszkańców, współpracy z samorządem osiedla, realizacji inwestycji komunalnych, zarządzania mieniem komunalnym;
5) wspieranie inicjatyw społecznych w osiedlu zmierzających do poprawy warunków życia mieszkańców, rozwoju kultury, infrastruktury komunalnej, handlu i usług; środki do realizacji tego zadania wyodrębnia się w budżecie Miasta;
6) współudział w tworzeniu planu budżetu Miasta w części związanej z działalnością osiedli. W tym celu odpowiednie wnioski należy składać do końca kwietnia każdego roku. Niewykorzystane przez osiedle środki finansowe pozostają do jego dyspozycji w roku następnym tylko w przypadku podjęcia odpowiedniej uchwały Rady Miejskiej;
7) dysponowanie środkami finansowymi, przekazywanymi na potrzeby osiedla z budżetu Miasta;
8) inne sprawy wynikające ze statutu osiedla.
§ 61. 1. Nadzór nad działalnością osiedla sprawuje Rada Miejska oraz Prezydent.
2. (uchylony)
3. (uchylony)
4. (uchylony)
5. ( uchylony)
5a. (uchylony)
6. Jednostki pomocnicze podlegają nadzorowi organów gminy, na zasadach określonych w statutach tych jednostek.
7. (uchylony)
8. (uchylony)
9. (uchylony)
§ 62. (uchylony)
CZĘŚĆ VI
Mienie komunalne i gospodarka finansowa Miasta
Rozdział 1
Mienie komunalne
§ 63. 1. Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do Miasta oraz mienie innych komunalnych osób prawnych.
2. Mieniem komunalnym zarządzają organy Miasta bądź inne powołane przez nie podmioty, którym zostało ono przekazane do realizacji celów komunalnych.
3. Podmioty posiadające osobowość prawną samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych w zakresie określonym w aktach prawnych o ich utworzeniu oraz w obowiązujących przepisach.
4. Mieniem pozostającym w zarządzie komunalnych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej dysponują kierownicy tych jednostek na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Prezydenta. Do czynności przekraczających zakres pełnomocnictwa wymagana jest zgoda Prezydenta.
Rozdział 2
Gospodarka finansowa
§ 64. 1. Miasto prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie swojego budżetu.
2. Budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy.
§ 65. 1. Projekt budżetu przygotowuje Prezydent.
2. Projekt budżetu wraz z informacją o stanie mienia komunalnego i objaśnieniami Prezydent przedkłada Radzie najpóźniej do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.
3. Przed złożeniem projektu budżetu Prezydent przedkłada Radzie do zatwierdzenia założenia społecznogospodarcze do budżetu.
4. Bez zgody Prezydenta Rada nie może wprowadzić w projekcie budżetu gminy zmian powodujących zwiększenie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach lub zwiększenie planowanych dochodów bez jednoczesnego ustanowienia źródeł tych dochodów.
§ 66. Rada określa procedurę uchwalania budżetu oraz rodzaj i szczegółowość niezbędnych materiałów informacyjnych.
§ 67. 1. Prezydent ma prawo do dokonywania zmian w budżecie Miasta w zakresie i granicach określonych przepisami prawa, z wyjątkiem przeniesienia wydatków między działami.
2. Prezydentowi przysługuje wyłączne prawo:
1) zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez Radę Gminy;
2) emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez Radę Gminy;
3) dokonywania wydatków budżetowych;
4) zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy;
5) dysponowania rezerwami budżetu gminy;
6) blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.
CZĘŚĆ VII
Pracownicy samorządowi
§ 68. (skreślony).
§ 69. (skreślony).
§ 70. Prezydent wykonuje obowiązki pracodawcy wobec osób powołanych na stanowisko Sekretarza Miasta i Skarbnika Miasta (głównego księgowego budżetu).
§ 71. Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych mianowanych pracowników samorządowych Rada powołuje komisje dyscyplinarne I i II instancji, według zasad określonych w odrębnych przepisach.
CZĘŚĆ VIII
Przepisy końcowe
§ 72. 1. Uchwała w sprawie Statutu Wrocławia podlega publikacji w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego.
2. Uchwała wchodzi w życie w 14 dni od dnia jej opublikowania.
3. Postanowienia ust. 1 i 2 mają zastosowanie do uchwał w sprawie zmian Statutu Wrocławia.
|
[
{
"question_id": "12116252",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Wizerunek jakiego ptaka widnieje na pieczęci miasta Wrocław?",
"answer": "Na pieczęci miasta Wrocław widnieje wizerunek orła.",
"span": [
1,
17
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
},
{
"question_id": "12116333",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Komisja Rewizyjna może powołać Przewodniczącego Rady Miejskiej Wrocławia do zespołu kontrolującego?",
"answer": "Nie.",
"span": [
1,
17
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12116290",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Wizerunek jakiego ptaka widnieje w herbie Wrocławia?",
"answer": "W herbie Wrocławia widnieje wizerunek orła.",
"span": [
1444,
1449
]
},
{
"question_id": "12162269",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy pieczęć miasta zawiera herb?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2320,
2442
]
},
{
"question_id": "12116300",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co znajduje się pośrodku pieczęci Wrocławia?",
"answer": "Pośrodku pieczęci Wrocławia znajduje się herb Wrocławia.",
"span": [
1106,
1110
]
},
{
"question_id": "12162267",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy w skład Komisji Rewizyjnej może wchodzić Przewodniczący Rady Miejskiej Wrocławia?",
"answer": "Nie.",
"span": [
14229,
14302
]
},
{
"question_id": "12162268",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy zespoły kontrolujące składają się z członków Komisji Rewizyjnej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
17681,
17780
]
}
] |
00807151
|
Tkanina z Bayeux
Tkanina z Bayeux (ang. Bayeux Tapestry, fr. Tapisserie de Bayeux) – ręcznie haftowane płótno przedstawiające podbój Anglii przez Wilhelma I Zdobywcę i bitwę pod Hastings w 1066 roku; dzieło sztuki świeckiej; cenne ikonograficzne źródło historyczne. W roku 2007 została wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata.
Pochodzenie
Pochodzenie tkaniny nie jest udokumentowane. Na podstawie analizy samej tkaniny, specjaliści w większości zgadzają się, że tkanina została wykonana w XI w., niedługo po inwazji na Anglię. Niektóre źródła datują jej powstanie na okres przed 1092 rokiem. Jako że tkanina wykazuje podobieństwa z XI-wiecznymi pracami angielskimi, niektórzy uznają jej angielską proweniencję – nie zostało to jednak jednoznacznie potwierdzone. Za angielskim pochodzeniem dzieła przemawiać miały również błędy w inskrypcjach łacińskich oraz użycie imion anglosaskich.
W XVIII w. jej autorstwo przypisywano królowej Matyldzie (1031–1083), żonie Wilhelma, nie jest to jednak teza potwierdzona. Tkanina mogła powstać na zlecenie biskupa Odona z Bayeux (1049–1097), przyrodniego brata Wilhelma I. Teza ta postawiona w 1824 roku przez Honoré François Delauneya zyskała wielu zwolenników. Od 1732 roku argumentowano, że tkanina powstała dla uczczenia konsekracji katedry Odona w Bayeux w 1077 roku. Hipoteza ta uległa jednak tezie o sekularnym charakterze dzieła, które miało zdobić wnętrza rezydencji prywatnej.
Historia
Początkowo tkanina była najprawdopodobniej wystawiana w różnych miejscach – kościołach i klasztorach na terenie Normandii i Anglii. Pierwsza wzmianka na jej temat pochodzi ze spisu majątkowego katedry w Bayeux z 1476 roku. Tkanina była wystawiana na widok publiczny raz do roku – była wywieszana w nawie katedry w okresie od 24 czerwca do dnia wigilii rocznicy konsekracji świątyni. Była ponownie wzmiankowana przez intendenta Caen N.J. Faucaulta na początku XVIII w. W 1724 roku Antoine Lancelot (1675–1740) sporządził raport na temat tkaniny dla Akademii Inskrypcji i Literatury Pięknej.
Po raz pierwszy zabytek został gruntownie zbadany i opisany w latach 1729–1730 przez benedyktyńskiego uczonego Bernarda de Montfaucona (1655–1741), który opublikował wyniki swojej pracy w dziele Les monuments de la monarchie française. Obiektem zainteresowali się także angielscy antykwariusze – w 1752 roku Andrew Ducarel (1713–1785), a w latach 1818–1820 Charles Alfred Stothard (1786–1821).
W 1792 roku tkanina została skonfiskowana przez państwo, by przykryć wozy bojowe. Została jednak uratowana dzięki interwencji prawnika z Bayeux, Léonarda Leforestiera. W 1804 roku dzieło zostało wystawione w paryskim Luwrze w kontekście planowania przez Napoleona inwazji na Anglię. Następnie tkanina została zwrócona mieszkańcom Bayeux i od 1842 roku udostępniona na stałe dla publiczności. Była przechowywana w bibliotece miejskiej, a w 1913 roku wraz ze zbiorami bibliotecznymi została przeniesiona do dawnego domu diakona katedry. Po 1860 roku została poddana kompleksowej restauracji, materiał został zacerowany w 120 miejscach i załatany w 518 miejscach. W 1885 roku sporządzono wierną kopię dzieła, która znajduje się w Reading Museum w Reading w Wielkiej Brytanii.
II wojnę światową tkanina przetrwała w Luwrze, gdzie była badana przez niemieckiego historyka Herberta Jankuhna (1905–1990). Od 1983 roku zabytek wystawiony jest w XVII-wiecznym gmachu seminarium w Bayeux, gdzie urządzono muzeum poświęcone tkaninie. W roku 2007 tkanina z Bayeux została wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata. W 2018 roku Wielka Brytania i Francja podpisały porozumienie o wypożyczeniu tkaniny Wielkiej Brytanii w 2022 roku – poprzednie starania brytyjskie o wypożyczenie dzieła, by uświetnić koronację królowej w 1953 roku czy 900. rocznicę bitwy pod Hastings w 1966 roku były odrzucane.
Opis
Wymiary
Tkanina ma długość 68,38 m. Złożona jest z 9 paneli o szerokości 0,5 metra i różnej długości – od 13,90 do 2,43 m.
Materiał
Tkanina wykonana jest z materiału płóciennego. Haft wykonano przy użyciu przędzy wełnianej w 10 odcieniach (niektóre źródła wymieniają osiem kolorów: popielaty, żółty, jasny i ciemny zielony, trzy odcienie niebieskiego – jeden tak ciemny, że niemal czarny – i czerwony). Kolory przędzy uzyskano poprzez farbowanie jej trzema barwnikami – kolor czerwony uzyskano poprzez zastosowanie marzany, żółty poprzez zastosowanie rezedy żółtawej, a niebieski i zielony poprzez użycie barwnika indygo pozyskanego z urzetu barwierskiego.
Tkanina była przymocowana do innego materiału, który wywieszany był w nawie katedry w Bayeux. Na tym podkładzie znaleziono numery oznaczające indywidualne sceny, które naniesiono pod koniec XVIII w. W 1724 roku tkanina została podszyta podszewką.
Haft
Inskrypcje i wzory liniowe wykonano przy użyciu stębnówki – ozdobnego ściegu na wierzchniej stronie materiału tworzącego nieprzerwaną linię. Większe powierzchnie pokryto ściegiem łączącym. Ścieg łańcuszkowy dodano podczas współczesnych prac restauracyjnych. Przy hafcie pracowało jednocześnie wiele osób. Na płótnie nie odkryto żadnych śladów szkiców czy wskazówek odnośnie do użycia kolorów. Przyjmuje się jednak, że musiał istnieć jakiś wzór. Na materiale widnieją wizerunki 626 postaci, 202 koni, 55 psów i 505 innych zwierząt, a także przedstawienia 37 budowli, 41 statków i 49 drzew.
Tkanina ma trzy pasy poziomie ciągnące się na całej jej długości – pomiędzy górnym a dolnym pasem o szerokości 7 cm znajduje się pas środkowy o szerokości 33 cm. Historia podboju Anglii ukazana jest w pasie środkowym, natomiast pas dolny i górny ukazują motywy ikonograficzne, których związek ze scenami pasa środkowego nie jest do końca określony. W pasach dolnych i górnych umieszczono przedstawienia zwierząt (m.in. ptaków, lwów, psów, jeleni i wielbłądów) oraz stworzeń fikcyjnych (m.in. smoków ziejących ogniem, gryfów czy centaurów). Na początku tkaniny zidentyfikowano postaci z bajek Fedrusa (15? p.n.e.–50? n.e.) (m.in. lisa i kruka, wilka i jagnię, wilka i żurawia). Dolny pas przedstawia również sceny z życia codziennego (m.in. sceny polowań i pracy w polu) oraz przedstawienia nagich kobiet i mężczyzn, których związek z historią pasa środkowego pozostaje niejasny.
Sceny pasa środkowego
Na płótnie w pasie środkowym wyhaftowano kilkadziesiąt scen przedstawiających podbój Anglii przez Wilhelma I Zdobywcę w 1066 roku i wydarzenia go poprzedzające. Przy scenach znajdują się inskrypcje po łacinie. Opowieść zaczyna się od podróży Harolda II do Normandii – lądowania w Ponthieu, spotkania z księciem Wilhelmem, wyprawy do Bretanii i złożenia przysięgi na relikwie z Bayeux. Następnie ukazany jest powrót Harolda do Anglii i jego koronacja na króla Anglii po śmierci Edwarda Wyznawcy. Dalej przedstawiono przygotowania Wilhelma do inwazji na Anglię i jego przeprawę przez kanał La Manche. Całość kończą sceny bitwy pod Hastings w 1066 roku. Przedstawienie historii inwazji jest ogólnie zbieżne z przekazami kronikarzy z XI w. takich jak: Wilhelm z Jumieges, Wilhelm z Poitiers czy Orderic Vitalis. Tkanina upamiętnia także pojawienie się komety Halleya, co miało miejsce w tym samym roku co bitwa pod Hastings.
Znaczenie
Tkanina to nie tylko dzieło sztuki, ale cenne źródło historyczne na temat podboju Anglii przez Normanów. Brzegi tkaniny natomiast mają znaczenie dla badań średniowiecznych baśni. Tkanina zawiera niewiele odniesień do codziennego życia poza przedstawieniami ówczesnej broni i taktyki bitewnej. Dla poznania uzbrojenia wojowników z połowy XI w. jest to dzieło fundamentalne – jedno z dwóch najważniejszych (drugim jest o ok. 100 lat późniejszy Roman de Rou, którego autor, Robert Wace mógł korzystać z tkaniny jako źródła dla swego poematu).
|
[
{
"question_id": "11558389",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy tkanina z Bayeux została wystawiona w paryskim Luwrze za życia jej pierwszego badacza?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
16
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558396",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Bernard de Montfaucon żył w latach 1665-1741?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2026,
2173
]
},
{
"question_id": "11558393",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto po raz pierwszy zbadał tkaninę z Bayeux?",
"answer": "Po raz pierwszy tkaninę z Bayeux zbadał Bernard de Montfaucon.",
"span": [
2137,
2160
]
},
{
"question_id": "11558391",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W jakich latach żył Bernard de Montfaucon?",
"answer": "Bernard de Montfaucon żył w latach 1655-1741.",
"span": [
2162,
2171
]
},
{
"question_id": "11558397",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku tkanina z Bayeux została wystawiona w paryskim Luwrze?",
"answer": "Tkanina z Bayeux została wystawiona w paryskim Luwrze w 1804 roku.",
"span": [
2589,
2600
]
}
] |
00807136
|
Kompozycja otwarta
Kompozycja otwarta – rodzaj kompozycji polegający na pozostawieniu odbiorcy dzieła sztuki pola do interpretacji. Jest to układ specyficznej relacji między elementami kompozycji, poruszający wyobraźnię, sugerujący coś, co jest poza nim. Kompozycja taka zmusza odbiorcę do dopełniania, inicjując indywidualny proces współtworzenia. Przekracza tym samym ramy tradycyjnej, pełnej, zamkniętej formy.
W literaturze
Zrywa z klasyczną zasadą jedności miejsca, czasu i akcji. Przeplatając i krzyżując nieciągłą narrację pobudza wyobraźnię, zmusza do interpretacji, zaskakuje, stawia pytania. Pojawia się w romantyzmie. Przykładami kompozycji otwartej w literaturze mogą być: Kordian Juliusza Słowackiego, Hamlet Williama Szekspira, Kubuś Fatalista i jego pan Denisa Diderota.
W muzyce
Pozostawia dyrygentowi lub wykonawcy pole do dowolnego składania sekwencji, warstw, czy innych elementów kompozycji. Zdaje się na wyczucie, intuicję, twórczą inwencję, improwizację wykonawców albo pozostawia ich układ przypadkowi. W muzyce współczesnej pojawia się na przykład jako aleatoryzm. Przykładami kompozycji otwartej w muzyce XX wieku mogą być: Klavierstück XI Karlheinza Stockhausena, A piacere Kazimierza Serockiego.
W sztukach plastycznych
Inicjuje wyobraźnię dla zbudowania szerszego obrazu, sugeruje coś, co swoją przestrzenią wykracza poza faktyczne ramy dzieła, tworzy gotowość do nawiązania relacji z otoczeniem, a nawet je zawłaszcza. Pojawia się w końcu XVIII wieku wraz z początkami modernizmu. Przykład kompozycji otwartej w malarstwie stanowią Nenufary Claude'a Moneta (1916, The National Museum of Western Art, Tokio), a w rzeźbie – Nierozpoznani Magdaleny Abakanowicz (2002, park na Cytadeli w Poznaniu).
|
[
{
"question_id": "11558429",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jaki utwór Denisa Diderota inicjuje indywidualny proces współtworzenia?",
"answer": "Utwór Denisa Diderota inicjujący indywidualny proces tworzenia to Kubuś Fatalista i jego pan.",
"span": [
0,
18
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558430",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak nazywa się kompozycja inicjująca indywidualny proces tworzenia?",
"answer": "Kompozycja inicjująca indywidualny proces tworzenia to kompozycja otwarta.",
"span": [
0,
18
]
},
{
"question_id": "11558431",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaki utwór Denisa Diderota charakteryzuje się kompozycją otwartą?",
"answer": "Utwór Denisa Diderota, który charakteryzuje się kompozycją otwartą, to Kubuś Fatalista i jego pan.",
"span": [
745,
771
]
}
] |
00806089
|
Kleopatra
Kleopatra VII Filopator, Kleopatra Wielka (gr. Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ, egip. Qlwpdrt – Kliupadrat; ur. 69 rok p.n.e., zm. 12 sierpnia 30 roku p.n.e. w Aleksandrii) – ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu, panująca w latach 51–30 p.n.e. Nosiła tytuły Królowa, Nowa Bogini, Bogini Miłująca Ojca, Bogini Miłująca Ojczyznę. Była córką Ptolemeusza XII Auletesa. Po wstąpieniu na tron poślubiła swego brata Ptolemeusza XIII. Na skutek intryg dworskich opuściła Egipt i udała się do Palestyny, gdzie zdobyła poparcie Cezara, z którym miała syna, Ptolemeusza XV Cezariona. Dzięki interwencji wojskowej Cezara powróciła na tron egipski. Po śmierci Ptolemeusza XIII, który zginął na skutek zamieszek antyrzymskich w Aleksandrii, Kleopatra poślubiła drugiego brata, Ptolemeusza XIV. Z nim odbyła podróż do Rzymu w celu wzmocnienia więzi politycznych pomiędzy obydwoma państwami. Po śmierci Cezara powróciła do Egiptu i rozkazała zamordować małżonka, po czym w imieniu małoletniego Cezariona objęła rządy.
W trwającej w Rzymie wojnie domowej Kleopatra poparła zwolenników Oktawiana Augusta i Marka Antoniusza. W 42 roku p.n.e. osobiście poznała tego drugiego, czego skutkiem był długoletni związek uczuciowy. W późniejszym konflikcie pomiędzy Oktawianem a Antoniuszem opowiedziała się za kochankiem, z którym miała troje dzieci: bliźnięta Aleksandra Heliosa i Kleopatrę Selene oraz syna Ptolemeusza Filadelfosa. Oktawian w bitwie pod Akcjum w 31 roku p.n.e. pokonał połączone siły Antoniusza i Kleopatry, po czym wkroczył do Egiptu. Kleopatra po nieudanych pertraktacjach ze zwycięzcą, polegających na dążeniu do zapewnienia władzy w Egipcie swoim potomkom, 12 sierpnia 30 roku p.n.e. popełniła samobójstwo.
Życie i rządy
Młodość
Kleopatra była córką Ptolemeusza XII Auletesa i nieznanej z imienia matki, prawdopodobnie pochodzącej z rodu kapłanów Ptaha z Memfis i będącej królewską małżonką o niższej randze. Ptolemeusz XII Auletes zmarł w 51 roku p.n.e. Siedemnastoletnia wówczas Kleopatra i jej rodzony brat dziesięcioletni Ptolemeusz XIII objęli władzę i zgodnie z tradycją egipską zawarli małżeństwo.
Konflikt z Ptolemeuszem XIII
Młody Ptolemeusz XIII popadł w zależność polityczną od własnych dostojników dworu: eunucha Pothejnosa, nauczyciela króla, retora Theodetesa z Chios oraz dowódcy armii Achillasa, którzy dążyli do odsunięcia od władzy królowej. Kleopatra w 49 roku p.n.e. musiała opuścić kraj i udać się do Palestyny, gdzie za własne fundusze przystąpiła do organizowania wojska najemnego. Na wieść o tym stronnictwo króla zaczęło przygotowywać się do odparcia potencjalnego najazdu, gromadząc siły w portowym mieście Peluzjum. Podczas spotkania obu armii w 48 roku p.n.e. do portu przybił statek Pompejusza, uciekającego po klęsce pod Farsalos, którą poniósł z rąk Cezara. Aby przypodobać się Rzymowi, stronnicy Ptolemeusza XIII zamordowali zbiega, czym wywołali niezadowolenie Cezara.
Sojusz i związek z Juliuszem Cezarem
Kleopatra wzięła z sobą jednego ze swych zaufanych ludzi, Apollodora z Sycylii, wsiadła z nim do łodzi i gdy się już ściemniło, podpłynęła na niej pod pałac królewski. Nie mogąc się inaczej ukryć, weszła do skórzanego worka na pościel, ułożyła się w nim wzdłuż, po czym Apollodor zasznurował worek rzemieniem i tak go poniósł wprost do Cezara.
Plutarch z Cheronei „Żywot Cezara” 49, [w:] „Żywoty sławnych mężów”
Cezar w konflikcie pomiędzy parą królewską poparł Kleopatrę, która już podczas swego pobytu w Aleksandrii została jego kochanką. Zażądał, aby Ptolemeusz XIII rozpuścił armię i pogodził się z żoną-siostrą. Ponadto król egipski miał unormować kwestię zaciągniętego przez swojego poprzednika długu. Ingerencja Cezara wywołała niezadowolenie społeczeństwa egipskiego. Przeciwko niemu i królowej wybuchł bunt, który był akceptowany przez Ptolemeusza XIII i Arsinoe IV, młodszą siostrę pary królewskiej. Dla poskromienia powstania sprowadzono rzymskie posiłki z Syrii i Palestyny. Ptolemeusz zginął na skutek walk w 47 roku p.n.e., zaś Kleopatra poślubiła swego przyrodniego brata Ptolemeusza XIV.
Po spacyfikowaniu Aleksandrii Kleopatra i Cezar wybrali się w podróż na południe wzdłuż Nilu. Pod koniec kwietnia 47 roku p.n.e. Cezar opuścił Egipt, pozostawiając w Aleksandrii trzy legiony (w późniejszych czasach garnizon został zasilony jeszcze czwartym legionem). Kilka tygodni po wyjeździe Cezara królowa urodziła syna, któremu nadała imiona Ptolemeusz Cezar, lecz nazywano go powszechnie Cezarionem, tj. Małym Cezarem. W połowie 46 roku p.n.e. Kleopatra ze swym małżonkiem udała się do Italii w celu odnowienia sojuszu z Rzymem. Po śmierci Cezara została zmuszona do opuszczenia stolicy imperium.
Rządy w Egipcie w imieniu syna
Po powrocie do Egiptu Ptolemeusz XIV w 44 roku p.n.e. został skrytobójczo zamordowany z rozkazu małżonki. Kleopatra objęła rządy w imieniu swego syna Cezariona, który wstąpił na tron jako Ptolemeusz XV z przydomkami Filopator, tj. kochający ojca, i Filometor, tj. kochający matkę. W okresie, gdy po śmierci Cezara w Rzymie wybuchła wojna domowa, która decydowała o przyszłych losach imperium, Kleopatra poparła cezarianów na Wschodzie. W bitwie pod Filippi w 42 roku p.n.e. zwyciężyli zwolennicy cesarstwa pod wodzą Marka Antoniusza i Oktawiana Augusta. Kleopatra mogła liczyć, że zwycięzcy wesprą pozycję jej syna w Egipcie. Antoniusz wezwał ją do Tarsu, gdzie trwały rozmowy w sprawie organizacji nowego porządku na Wschodzie. W ich trakcie między wodzem rzymskim a królową egipską narodził się związek.
Sojusz i związek z Markiem Antoniuszem
Kleopatra umiała pochlebstwa dzielić nie na czworo, jak mówi Platon, lecz na wielokroć: czy Antoniusz chciał poważnego działania czy żartów, stale dawała mu jakąś nową i pochlebną przyjemność i wychowywała go sobie niczym dziecko, nie opuszczając go ni dniem, ni nocą. Razem z nim grała w kości, razem piła, chodziła na polowania, przyglądała się mu w czasie ćwiczeń z bronią.
Plutarch z Cheronei „Żywot Antoniusza” 29, [w:] „Żywoty sławnych mężów”
W zimie 41–40 roku p.n.e. Antoniusz przebywał wraz z Kleopatrą w Aleksandrii. Musiał jednak opuścić królową z kilku powodów. Po pierwsze, organizował wyprawę przeciwko Partom, po drugie, miał zamiar zrealizować plan poślubienia Oktawii, siostry Oktawiana Augusta, w celach politycznych. Kleopatra, która pozostała w Egipcie, urodziła Antoniuszowi bliźnięta Aleksandra Heliosa i Kleopatrę Selene. Imiona nadane dzieciom, zdaniem niektórych badaczy, mogły nawiązywać do tytułu króla Partów: Brat Słońca i Księżyca, choć niewykluczone, że nie miały żadnych podtekstów politycznych. Nauczycielem bliźniąt był historyk Mikołaj z Damaszku.
Sojusz pomiędzy rezydującym w Antiochii Antoniuszem a przebywającym w Rzymie Oktawianem nie trwał długo. W 37 roku p.n.e. Antoniusz odesłał żonę do Rzymu. Do Antiochii wezwał Kleopatrę. Z jednej strony na tę decyzję miały wpływ jego uczucia do królowej, z drugiej zaś potrzebował poparcia Egiptu w wojnie z Rzymem. Kleopatra, również darząca miłością Antoniusza, miała w konflikcie Antoniusza z Oktawianem cel polityczny. Przybyła do Antiochii z dziećmi Antoniusza. Nie jest pewne, czy w 37 roku p.n.e. między Antoniuszem a Kleopatrą doszło do małżeństwa. Nawet gdyby zostało ono zawarte, nie miałoby mocy prawnej w świetle prawa rzymskiego, gdyż Kleopatra nie była obywatelką Rzymu.
Na skutek sojuszu politycznego Kleopatry i Antoniusza Egipt rozszerzył swoje granice o Cypr, Cyrenajkę, część Cylicji, Krety i obszarów zamieszkanych przez Arabów Nabatejskich, a także ziemie Iturejczyków z ich najważniejszym miastem Chalkis i środkową część wybrzeża fenickiego. Mimo nacisków Kleopatry Antoniusz nie oddał Egiptowi Judei, rządzonej przez Heroda Wielkiego. Znaczenie Egiptu dla skonfliktowanego z Oktawianem Antoniusza wzrosło w tym okresie, o czym świadczy kilka faktów. Po zwycięstwie nad Partami Antoniusz odbył triumf w Aleksandrii, a nie zgodnie z tradycją w Rzymie. Podczas uroczystości Kleopatra otrzymała tytuł królowej królów, a Cezarion – króla królów. Swoim dzieciom Antoniusz wykroił królestwa z obszarów Wschodu rzymskiego oraz z terytoriów Wschodu partyjskiego i nierzymskiego, które planował podbić. Tak Aleksander Helios w przyszłości miał dostać Armenię i ziemie na wschód od Eufratu. Kleopatra Selene II objęła panowanie w Libii i Cyrenajce. Najmłodszy syn Kleopatry i Antoniusza – Ptolemeusz Filadelfos – miał sprawować rządy na ziemiach na zachód od Eufratu – od Hellespontu do Fenicji.
Epilog
We wrześniu 31 roku p.n.e. doszło do bitwy pod Akcjum pomiędzy wojskami Oktawiana i Antoniusza, wspieranego przez Kleopatrę. Antoniusz poniósł klęskę. Dziesięć miesięcy później Oktawian wkroczył do Egiptu. Marek Antoniusz popełnił samobójstwo. Kleopatra zaś podjęła działania na rzecz zachowania niezależności królestwa i zapewnienia swoim dzieciom władzy. Pertraktacje z Oktawianem nie przyniosły jednak pomyślnych rezultatów. Obawiał się on politycznego wzmocnienia Cezariona i skupienia się wokół niego przeciwników rzymskiego panowania w Egipcie.
Śmierć
Uważa się, że 12 sierpnia 30 roku p.n.e. Kleopatra popełniła samobójstwo przez dopuszczenie do ukąszenia jadowitego węża lub przez spożycie trucizny, gdy okazało się, że żadne jej próby zachowania niezależności królestwa i zapewnienia swoim dzieciom władzy nie przynoszą spodziewanych wyników.
(...) zastali Kleopatrę nieżywą na złotym łożu przyozdobionym po królewsku. Z owych dwu kobiet jedna, już martwa u stóp jej leżała, a druga, Charmiona, już osłabiona, z bólem głowy, przyozdabiała głowę Kleopatry w diadem. Ktoś się odezwał zagniewany: „Tak Charmiono? To pięknie?” – odpowiedziała: „Bardzo pięknie. I należy się potomkini tak mnogich królów”. I nie rzekłszy nic więcej tamże upadła koło łoża martwa.
Plutarch z Cheronei „Żywot Antoniusza” 85, 86, [w:] „Żywoty sławnych mężów”
Istnieje jednak teoria, według której Kleopatra nie popełniła samobójstwa, a została zamordowana na zlecenie Oktawiana.
Kleopatra w kulturze masowej
Film
Kleopatrę zagrała również Monica Bellucci w filmie Asterix i Obelix: Misja Kleopatra z 2002 roku.
Gry
Kleopatra jest przywódczynią cywilizacji Egiptu w komputerowej grze strategicznej Civilization VI z 2016 roku.
|
[
{
"question_id": "11523894",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "Dlaczego Kleopatra zamordowała swojego drugiego męża?",
"answer": " Kleopatra zamordowała drugiego męża, aby objąć władzę.",
"span": [
0,
9
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11540380",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto został drugim mężem Kleopatry?",
"answer": "Drugim mężem Kleopatry został Ptolemeusz XIV.",
"span": [
766,
781
]
},
{
"question_id": "11533978",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto zlecił morderstwo Ptolemeusza XIV?",
"answer": "Morderstwo Ptolemeusza XIV zleciła jego żona.",
"span": [
4517,
4525
]
},
{
"question_id": "11533979",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co zrobiła Kleopatra po śmierci swojego drugiego męża?",
"answer": "Po śmierci swojego drugiego męża Kleopatra objęła rządy. ",
"span": [
991,
1003
]
}
] |
00807147
|
Simon Rattle
Simon Rattle (ur. 19 stycznia 1955) – angielski dyrygent. Zdobył sławę z City of Birmingham Symphony Orchestra, był dyrygentem Filharmoników Berlińskich od 2002 do 2018 (BPO). Jego żoną jest śpiewaczka Magdalena Kožená (mezzosopran).
Życiorys
Wczesne lata
Urodził się w Liverpoolu, syn Pauline Lila Violet i Denis Guttridge Rattle, porucznik marynarki w Royal Naval Volunteer Reserves. Studiował w Liverpool College. Uczył się gry na fortepianie i skrzypcach, ale swoją pracę w orkiestrze zaczął jako perkusista.
Życie prywatne
Pierwszą żoną Simona była Elise Ross, amerykańska śpiewaczka (sopranistka), z którą miał dwóch synów (jeden z nich, Sacha jest klarnecistą). Rozwiedli się w 1995 roku, po piętnastu latach małżeństwa. Drugi związek małżeński zawarł z Candace Allen, hollywoodzką scenarzystką. Ich małżeństwo rozpadło się na skutek znajomości z czeską sopranistką (Magdaleną Koženą), która jest aktualnie jego żoną. Kožená i Rattle mają dwóch synów: Jonasa i Milosa.
Odznaczenia i nagrody
W roku 1999 został laureatem Nagrody im. Karola Szymanowskiego, przyznawanej przez Fundację im. Karola Szymanowskiego. Otrzymał ją za zasługi w propagowaniu muzyki tego kompozytora, w tym nagranie jego utworów symfonicznych oraz wokalno-instrumentalnych. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2009) oraz Legią Honorową (2010). 26 września 2009 r. z rąk ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego odebrał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2013 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning. W 2018 roku otrzymał Order Berliński Zasługi.
|
[
{
"question_id": "11558450",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jakie odznaczenie Bogdan Zdrojewski wręczył byłemu mężowi Elise Ross?",
"answer": "Bogdan Zdrojowski wręczył byłemu mężowi Elise Ross Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558451",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywała się pierwsza żona Simona Rattle?",
"answer": "Pierwsza żona Simona Rattle nazywała się Elise Ross.",
"span": [
572,
582
]
},
{
"question_id": "11558452",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy małżeństwo Elise Ross i Simona Rattle zostało zakończone?",
"answer": "Tak.",
"span": [
687,
745
]
},
{
"question_id": "11558453",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jakie odznaczenie Simon Rattle otrzymał od Bogdana Zdrojewskiego?",
"answer": "Simon Rattle od Bogdana Zdrojewskiego otrzymał Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.",
"span": [
1479,
1524
]
}
] |
00806090
|
Memetyka
Memetyka (ang. memetics) – nauka badająca zarówno teoretycznie, jak i empirycznie, procesy replikacji memów, ich rozprzestrzenianie się i ewolucję. Memetyka jest paradygmatem ewolucji kulturowej zakładającym, że tak jak w ewolucji biologicznej jednostką doboru jest gen, tak w ewolucji kulturowej jednostką doboru jest mem, czyli najmniejsza jednostka informacji kulturowej.
Historia memetyki
Termin meme został stworzony przez Richarda Dawkinsa w książce "Samolubny gen" wydanej w 1976) i zdefiniowany jako jednostka przekazu kulturowego lub jednostka naśladownictwa będąca replikatorem kulturowym analogicznym do replikatora w biologii, jakim jest gen. Koncepcja memu posłużyła mu jako uzupełnienie teorii samolubnego genu. Początkowo uwaga psychologów i socjologów próbujących rozwijać koncepcję memetyki skupiała się na aspekcie naśladownictwa, które w ramach tych nauk było wcześniej opisywane, a później zaczęto zwracać większą uwagę na aspekty neurobiologiczne i epidemiologiczne. Pojęcie memu nie jest pierwszym określającym najmniejszą jednostkę informacji kulturowej. Proponowane były także inne terminy, jak kulturgeny, socjogeny, mnemotypy, idene, i-kultura/m-kultura, a także typy kulturowe, idee i pojęcia. Dawkins wprowadzając w swojej pracy to pojęcie, użył go tylko jako analogii wobec pojęcia genu dla lepszego wytłumaczenia na czym polega dobór genowy. Dopiero w latach 90. XX wieku, dzięki pracom Richarda Brodiego Wirus umysłu i Susan Blackmore Maszyna memowa, koncepcja memu stała się popularna. W tej samej dekadzie na popularność paradygmatu wpływ miały internetowe listy dyskusyjne Virus i alt.memetics, subskrybowane przez kilkuset internautów, do których grona należeli m.in. Richard Brodie, Daniel Dennett i Marvin Minsky.
Powiązania z innymi naukami
W memetyce zakłada się, że ewolucja kultury jest silnie związana z ewolucją biologiczną. Terminologia memetyki jest w znacznym stopniu stworzona poprzez przystosowanie terminów biologicznych (np.: zamiana gen na mem, a także: pula memowa, memotyp, inżynieria memetyczna, mempleks, socjotyp), ale samo pojęcie memu zaproponowane przez Dawkinsa powstało także z inspiracji filozoficznych. Memetyka korzysta też z dorobku innych nauk, przede wszystkim socjobiologii, psychologii ewolucyjnej, teorii gier, neurobiologii, biologii ewolucyjnej oraz nauk kognitywnych. Niektóre pojęcia bliskie są podejściu semiologii. Twórca socjobiologii Edward Wilson w pozycji Konsiliencja postuluje rozwój tej nauki poprzez zbliżenie jej do semiotyki, utożsamiając pojęcie memu z węzłem pamięci semantycznej .
Memetyka zakłada, że w przypadku ewolucji kulturowej, odmiennie niż w ewolucji biologicznej, dobór ma charakter nie darwinowski, a lamarckowski, tzn. że dziedziczone są cechy nabyte w procesie socjalizacji. Memy miałyby, inaczej niż geny, replikować się pośrednio, nie na drodze chemicznej zachodzącej w mózgu, lecz dzięki interakcjom możliwym poprzez sygnały dochodzące do posiadających narządy recepcyjne jednostek. Stanowisko takie odrzuca psycholog ewolucyjny Steven Pinker, stwierdzając, że mózg nie jest organem biernie przyswajającym i kopiującym informacje, ale filtrującym je zależnie od ewolucyjnych korzyści i ulepszającym produkt dzięki intelektualnemu wysiłkowi. Memetyka jest dla niego koncepcją bliższej epidemiologii niż ewolucyjnej teorii kultury. Jako przykłady replikacji memów bądź kompleksów memów (mempleksów) wskazuje się np. rozprzestrzeniające się ideologie, melodie używane przez niektóre gatunki ptaków, bądź sposoby noszenia czapki baseballowej. Według Brodiego najlepiej replikującymi się memami są te, które związane są z pożywieniem, seksem oraz bezpieczeństwem, ponieważ dostęp do pożywienia, rozmnażanie i unikanie śmierci są istotne z punktu widzenia ewolucji biologicznej. Memy, które miały największy wpływ na przeżycie i rozmnożenie się określa jako kryzys, przesłanie, problem, zagrożenie i sposobność. W podejściu Blackmore ostatecznym mempleksem jest jaźń, która zarazem według niej jest bytem iluzorycznym. Zarówno Blackmore, jak i Brodie postulują przeprogramowanie memetyczne, aby pozbyć się szkodliwych memów, które poprzez umysły jednostek realizują swoje, a nie ich interesy.
Model ewolucji memów
Memetyka postuluje stosowanie metod analogicznych jak w genetyce populacyjnej na gruncie kultury. Za pomocą modeli matematycznych i symulacji komputerowych, opartych w szczególności na teorii gier, próbuje wyjaśnić takie kontrowersyjne tematy, jak istnienie religii, systemów politycznych, rozwój nauki, a niekiedy porusza problemy wychodzące zarówno poza proste analogie do zjawisk biologicznych, jak i poza nauki społeczne i wchodzące w zakres „ogólnej teorii replikatorów” np. problem wąskiego gardła wywołany memem radykalnej hierarchizacji, który niweluje się przede wszystkim egalitaryzmem naukowym czy społecznym.
Według Francisa Heylighena memetykę można określić jako dziedzinę próbującą stworzyć model ewolucji memów. Memy przechodzą procesy zmian (mutacji, rekombinacji) swojej wewnętrznej struktury. Różne wersje współzawodniczą o ograniczoną przestrzeń pamięciową dostępną w umysłach, a najlepiej dostosowane wersje wygrywają i rozprzestrzeniają. To rozszerzanie się może być przedstawione według matematycznego modelu, jednak w praktyce trudno jest dobrać odpowiednie wartości parametrów takiego modelu. Bardziej jakościowe podejście proponuje tworzenie kryteriów dopasowania memu w stosunku do innych memów, biorąc pod uwagę poszczególne stadia memetycznego cyklu życia. Tak jak w przypadku genów, nie jest konieczne, aby znać właściwy kod czy nawet wielkość i granice memu, aby mówić o jego dopasowaniu oraz przewidywać jego przyszłe rozprzestrzenianie się, przetrwanie lub wymarcie w populacji współzawodniczących memów. Niektóre hipotezy mogą być testowane, jak np. hipoteza o szybszym rozprzestrzenianiu się memów o mniejszej złożoności.
Inżynieria memetyczna
W niektórych tekstach dotyczących memetyki, autorzy wskazują na możliwość bądź zagrożenie zastosowania inżynierii memetycznej. Pisząc o konieczności przeprogramowania umysłu, Richard Brodie zakładał, że może być to sposób na uniknięcie możliwej manipulacji ludźmi przez socjotechników. Według Mariusza Biedrzyckiego jest to utopią, a wobec braku sukcesów w inżynierii genetycznej mało prawdopodobne byłyby sukcesy osób chcących stosować inżynierię memetyczną. Susan Blackmore stwierdza, że rodzajem inżynierii memetycznej jest psychoterapia, ale bez memetycznych podstaw. Andrzej Stępnik, proponując definicję inżynierii memetycznej, kładzie nacisk na aspekt intencjonalnego skłaniania jednostek do określonych zachowań poprzez tworzenie memów i mempleksów oraz wprowadzanie ich do umysłów jednostek. Działania takie są powszechne w wielu obszarach kultury, m.in. w polityce, reklamie, edukacji, nauce i sztuce. Krytyka inżynierii memetycznej kojarzonej z działaniami nieetycznymi byłaby według niego zarazem godzeniem w działalność ocenianą pozytywnie.
Krytyka memetyki
Zbyt swobodne analogie między memami i genami, w szczególności porównywanie memów do wirusów doprowadziło do braku dalszego rozwoju tej dyscypliny. Z czasem porzucili zajmowanie się nią wcześniejsi zwolennicy, m.in. biolog molekularny Derek Gatherer i redaktor Journal of Memetics Bruce Edmonds. Część przyrodników zajmujących się biologicznymi podstawami ewolucji kulturowej, swoje zainteresowania zaczęła realizować w paradygmacie badania systemów złożonych. Przy rezygnacji z nieuprawnionych analogii i połączeniu memetyki z cybernetyką oraz neurokognitywistyką mogłaby ona według Wojciecha Borkowskiego stanowić teorię kultury analogiczną do teorii ewolucji w biologii.
Jednym z częściej stawianych zarzutów jest kwestia braku wiedzy o tym, czym jest mem i jaka jest jego materialna postać. Zarzut ten jest odpierany w ten sposób, że również struktura genów i ich umiejscowienie nie było znane, gdy formułowano pierwsze koncepcje genetyki, a rozwój neurobiologii pozwala coraz więcej powiedzieć o tym, jak funkcjonuje mózg człowieka i innych ssaków. Innym zarzutem jest to, że łatwo jako mem ujmuje się skomplikowane struktury, takie słowa i znaczenia, których zdefiniowanie wymagałoby czasami dużej ilości stron. W ujęciu Adama McNamary nie ma w tym sprzeczności, ponieważ memom może odpowiadać dynamiczna struktura i nie musi być w pełni logiczna. Podobnie w przypadku genetyki, wraz z postępem badań biologicznych pojęcie genu zaczęło się rozmywać.
Daniel Dennett wskazuje na szereg innych zastrzeżeń wobec memetyki:
wobec stosowanej analogii genetycznej nie można mówić o allelach i loci memów;
brak nowych spostrzeżeń i wyjaśnień dotyczących kultury, brak możliwości wyjaśnień cech kulturowych dzięki memom;
lamarckowski charakter ewolucji kulturowej nie pozwala wobec niej zastosować podejścia darwinowskiego;
charakter przekazu treści kulturowych nie jest wierny i dyskretny (cyfrowy).
Odnosząc się do tych zarzutów, Dennet broni podejścia memetycznego. Jako dyskretne i wiernie przekazywane jednostki informacji kulturowej wskazuje słowa, które według niego są strukturami informacyjnymi określającymi sposoby działania. Innymi strukturami mogą być ułożone na skalach dźwięki, czy „alfabet” tańca, na który składają się poszczególne ruchy. W odróżnieniu od transmisji genów przekaz kulturowy wymaga interpretacji i rozumienia, a nie tylko bezmyślnego powielania, które może także się zdarzać. Wariantywność (allele) może w kulturze występować w przypadku wymowy słów, ich znaczeń, a mutacja polegać mogą na zmianie jednego znaczenia (sposobu wymowy) w inne. Zwiększenie wierności przekazu treści możliwe było dzięki pojawieniu się druku i wraz z rozwojem danego elementu kulturowego ta wierność przekazu jest coraz większa. Jako błędny wskazuje zarzut o lamarckowskim charakterze ewolucji kulturowej, ponieważ w kulturze brak jest rozróżnienia na genotyp i fenotyp, a to było głównym powodem odrzucenia podejścia Lamarcka, zakładającego, że potomstwo może dziedziczyć cechy nabyte przez rodziców. Przez analogię, rodzicami, dzięki którym pojawiają się słowa w umysłach jednostek, są konkretne wypowiedzi. Inni autorzy dokonują jednak rozróżnienia na memy, będące odpowiednikami genów i socjotypy (memotypy, femotypy), będące ekspresjami memów i odpowiednikami fenotypów. Przed publikacją Samolubnego genu podobne stanowisko przedstawił F.T. Cloak, rozróżniając instrukcje i-kultury odnoszące się do procesów nerwowych w mózgu i m-kulturę odnoszącą się do materialnych artekfaktów, będących realizacją i-kultury. Zarzut o niemożliwości wyjaśniania cech kulturowych dzięki memom Dennet również określa jako błędny. Stwierdza, że także dzięki poznaniu samych genów nie można określić cech fenotypowych, nie uwzględniając danych dostępnych z innych specjalizacji biologii, takich jak etologia, embriologia, fizjologia bądź biologia molekularna. Jeżeli chodzi o kwestię braku nowego ujęcia wiedzy o kulturze, zauważa, że nowym podejściem jest możliwość opisywania rozprzestrzeniania się innowacji bez odnoszenia tego do procesów psychologicznych, w których wskazuje się na konieczność zauważania, uznawania i doceniania nowych rozwiązań, aby były one świadomie zaakceptowane w danej kulturze. Dokonywanie nowych odkryć i testowanie hipotez jest zadaniem trudnym w przypadku memetyki jako nauki w ramach paradygmatu ewolucyjnego, ponieważ aby móc określić adaptacyjne funkcje memów, należy wziąć pod uwagę w analizach dwa środowiska – biologiczne i kulturowe – w których pojawiały się określone efekty socjotypowe/femotypowe pozwalające na rozwiązywanie konkretnych problemów adaptacyjnych. Trudne są do zidentyfikowania okoliczności i ramy czasowe, w których takie efekty mogą się pojawiać, a następnie zmieniać w obu tych środowiskach. Problemy adaptacyjne rozważane powinny być też nie z punktu widzenia ich istotności tylko dla środowiska biologicznego (jak w przypadku psychologii ewolucyjnej), ale z punktu widzenia środowiska biologiczno-kulturowego.
Piotr Łaszczyca wskazuje na inne punkty krytyki koncepcji memetycznej, odnoszące się do braków:
jednoznacznego powiązania memu z mechanizmami neurobiologicznymi;
podejścia metodologicznego pozwalającego na pomiar charakterystyki memu, jego rozmiaru i behawioralnej metodyki pomiaru „idei”;
spójności w definiowaniu memu w kontekście neurofizjologicznym;
taksonomii memów i poprzez to granic ich zmienności;
kodyfikacji powiązań między zjawiskami badanymi w ramach memetyki a innymi naukami, takimi jak neurobiologia, psychologia, socjologia bądź kulturoznawstwo.
Memetyka w Polsce
Pierwsze publikacje książkowe z zakresu memetyki w języku polskim ukazały się w drugiej połowie lat 90. XX w.: tłumaczenie "Wirusa umysłu" Richarda Brodiego w roku 1997 i Genetyka kultury Mariusza Biedrzyckiego w roku 1998. Od połowy pierwszej dekady XXI w. odbywają się cykliczne Warsztaty Memetyczne organizowane przez Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych UŚ, których rezultatem są kolejne numery czasopisma Teksty z Ulicy z podtytułem Zeszyt Memetyczny wydawanego przez Uniwersytet Śląski w Katowicach. Późniejsze publikacje zwarte polskich autorów to Moc narrativum Dobrosławy Wężowicz-Ziółkowskiej i Siedem bram memetyki Roberta Borocha. Artykuły w innych czasopismach lub monografiach pojawiają się incydentalnie i dotyczą tematyki m.in. z zakresu globalizacji, kultury masowej bądź badań nad kulturami tradycyjnymi.
|
[
{
"question_id": "11522698",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy pierwsza praca, w której zdefiniowano termin meme, była także pierwszą publikacją z zakresu memetyki przełożoną na język polski?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
8
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11529959",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaki tytuł nosi książka, w której zdefiniowano termin meme?",
"answer": "Książka, w której zdefiniowano termin meme, nosi tytuł Samolubny gen.",
"span": [
467,
482
]
},
{
"question_id": "11530535",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaki tytuł nosi pierwsza przetłumaczona na język polski publikacja z zakresu memetyki?",
"answer": "Pierwsza przetłumaczona na język polski publikacja z zakresu memetyki to Wirus umysłu.",
"span": [
12654,
12669
]
}
] |
00806044
|
Linda Hazzard
Linda Hazzard lub Linda Burfield Hazzard (ur. 18 grudnia 1867 w Carver, zm. 24 czerwca 1938 w Olalla), nazywana „Starvation Doctor”, czyli „Doktor głód” – amerykańska znachorka, naturoterapeutka, oszustka podająca się za lekarkę i morderczyni. Jest autorką metody stosowania głodówki jako środka pseudoleczniczego na wszelakie choroby. Twórczyni hipotezy o detoksykacji organizmu w czasie głodzenia się. Autorka książki promującej głodówki lecznicze pt. Fasting for the Cure of Disease (wyd. 1908). Uznawana za seryjną morderczynię, choć liczba jej ofiar pozostaje nieznana. Wiadomo, że zalecana i nadzorowana przez nią dieta głodowa doprowadziła w latach 1908–1912 do śmierci co najmniej 15 osób oraz przyczyniła się do śmierci kolejnych 2 osób. Hazzard jest także podejrzewana o zastrzelenie swojego pacjenta Eugene’a Stanleya Wakelina. Możliwe, że dokonała także kolejnych zabójstw w latach 1902–1907 oraz 1920–1935. Zmarła w 1938 roku w wyniku stosowanych przez siebie głodówek.
Życiorys
Linda Hazzard urodziła się jako Lynda Laura Burfield w miasteczku Carver w amerykańskim stanie Minnesota. Była jednym z ośmiorga dzieci Montgomery’ego Burfielda i Susanny Burfield z domu Wakefield. Jej przodkowie zajmowali się znachorstwem, a także byli pierwszymi nauczycielami Lindy w kierunku pielęgniarskim. Formalnie nie miała wykształcenia medycznego, ale w późniejszych latach uzyskała licencję na udzielanie porad lekarskich w stanie Waszyngton na podstawie przepisu, który osobom bez tytułu doktora medycyny umożliwiał dziedziczenie raz nabytego prawa do udzielania porad z zakresu tak zwanej medycyny alternatywnej (osteopatii w przypadku Hazzard). Według własnej książki The Science of Fasting studiowała u Edwarda Deweya, promotora idei stosowania postów prozdrowotnych, choć brak jest na to dowodów.
W wieku 18 lat wyszła po raz pierwszy za mąż. 13 lat później, w 1898 roku, opuściła męża i dwoje dzieci, by zająć się karierą naturoterapeutki w Minneapolis. W 1902 roku uzyskała rozwód i w tym samym czasie została oskarżona o kradzież kosztowności (wartościowych pierścionków) należących do pacjentki, która zmarła na skutek głodzenia. Linda Hazarrd zaprzeczyła kradzieży. Według śledczych pacjentka mogła umrzeć na skutek stosowania zaleceń Hazzard.
Opuściwszy Minneapolis, poślubiła Samuela Christmana Hazzarda, absolwenta West Point i byłego wojskowego (zwolniony ze służby po oskarżeniu o sprzeniewierzenie funduszy należących do armii). Samuel Hazzard był dwukrotnie żonaty, zanim ożenił się z Lindą. Z jedną z żon nigdy się nie rozwiódł.
Założyła wraz z mężem Samuelem w 1906 pseudosanatorium pod nazwą Instytut Terapii Naturalnej Hazzardów (ang. Hazzard’s Institute of Natural Therapeutics), początkowo z siedzibą w Seattle, a ostatecznie przeniesione do osady Olalla w stanie Waszyngton do budynku o nazwie Wilderness Heights. Pacjenci pościli lub byli przetrzymywani siłą i w sposób brutalny głodzeni przez wiele tygodni. Niektórzy pacjenci przeżywali kurację i publicznie opisywali jej zalety, co przyczyniło się do popularności diety i ośrodka. Większość kuracjuszy będących pod jej opieką jednak zmarła. Szacunkowo w latach 1908–1912 były to dziesiątki osób, jednak na podstawie rozprawy sądowej wiadomo na pewno o 15 ofiarach bezpośrednich i dwóch dodatkowych, co do których przyczyniła się w znacznym stopniu. Hazzard twierdziła, że wszyscy zmarli z powodu nierozpoznanych wcześniej lub błędnie zdiagnozowanych chorób, takich jak nowotwory lub marskość wątroby.
W 1913 roku została skazana na 20 lat pozbawienia wolności z możliwością ubiegania się o zwolnienie warunkowe po dwóch latach za uśmiercenie Claire Williamson motywowane kradzieżą należących do denatki kosztowności. Została również oskarżona o współudział i przyczynienie się do śmierci 14 innych osób, w tym Lewisa E. Radera – członka Izby Reprezentantów stanu Waszyngton, co do trzech innych ofiar podejrzenia wówczas nie zostały potwierdzone (Eugene Stanley Wakelin, Fred Ebson oraz Daisey Haglund – w jej przypadku potwierdzono później, że również jest ofiarą Hazzard). W 1913 roku została osadzona w waszyngtońskim więzieniu stanowym w Walla Walla. Została uwolniona warunkowo po dwóch latach (26 grudnia 1915). Po sześciu miesiącach została zwolniona z konieczności odbycia pozostałej części kary poprzez ułaskawienie.
Po skazaniu Lindy Hazzard jej ośrodek zaczął być potocznie nazywany „Starvation Heights” (w wolnym tłumaczeniu „Wzgórza Głodu”), a ona sama otrzymała swój przydomek. Równocześnie proponowana przez nią dieta straciła na popularności.
Po tych wydarzeniach na mocy ułaskawienia została zmuszona do emigracji. Wraz z mężem Samuelem Hazzardem, który był w tym czasie oskarżony o bigamię, udała się do Nowej Zelandii. Zaczęła praktykować tam jako lekarka, za co została skazana na karę grzywny. Dalej praktykowała bez wymaganej zgody na udzielanie porad lekarskich, dietetycznych i osteopatycznych, za co groził jej areszt, w związku z tym w 1920 roku wróciła do Stanów Zjednoczonych.
W 1920 roku w miejsce poprzedniego pseudosanatorium założyła szkołę i instytucję zajmującą się badaniem głodówek leczniczych o nazwie „Linda Hazzard School of Health”. W tym miejscu udzielała również potajemnie porad medycznych, choć jej uprawnienia do tej aktywności zawodowej zostały odebrane. W tym czasie wydała kolejną książkę Fasting for the Cure of Disease. Ośrodek działał do 1935, gdy został zniszczony na skutek pożaru o niewyjaśnionej przyczynie. W 1938 roku Linda Hazzard zmarła w wieku 70 lat wskutek głodzenia się.
Dieta Hazzard
Podstawową dietą stosowaną w ośrodku i zalecaną przez Lindę Hazzard w książce Fasting for the Cure of Disease (wyd. 1908) była dieta głodowa zawierająca niewielkie porcje (w wersji podstawowej jest to około 1 łyżki) musu pomidorowego, szparagowego, soku pomarańczowego. Wskazane było co jakiś czas spożywanie pomarańczy na śniadanie lub kremu ziemniaczanego (warzywnego) jako całodzienne danie. Dozwolone było również picie wody w ilości do 12 kwart (11,35 litra) lub w wersji rozszerzonej – piwa lub mleka, co hipotetycznie miało spowodować wymywanie toksyn z organizmu oraz rzekomo rozpocząć proces samoleczenia organizmu.
Dieta Hazzard jest wzorowana na diecie Henry’ego Tannera (z roku 1877) oraz diecie Edwarda Deweya. Hazard wzbogaciła proponowane diety o pseudonaukowe twierdzenia dotyczące samooczyszczania organizmu. Dieta głodowa jest dietą niedoborową, szkodliwą dla zdrowia i życia człowieka. Mimo iż zostało to udowodnione jednoznacznie, już po śmierci Lindy Hazzard (na podstawie eksperymentu przeprowadzonego na Uniwersytecie Minnesoty w 1944 oraz z danych uzyskanych w czasie trwania głodowej zimy) to nadal przypisuje się diecie Hazzard prozdrowotne właściwości, a książki Scientific Fasting: The Ancient and Modern Key to Health i Fasting for the Cure of Disease zostały wydane w postaci przedruków.
Śmierć Daisey Haglund (1908)
Daisey Haglund była pierwszą (a według innych źródeł drugą po Elgin Cox) zmarłą pacjentką kliniki Hazzardów w Ollala. Zmarła 26 lutego 1908 w wieku 38 lat, po przejściu na dietę Lindy Hazzard, którą stosowała przez 50 dni. Haglund była emigrantką z Norwegii i żoną bogatego osadnika, spadkobiercy Alki Point (obecnie wschodnia dzielnica Seattle). Haglund osierociła trzyletniego syna Ivara (w latach późniejszych założyciela sieci restauracji Ivar’s Seafood Restaurants). Hazzard została postawiona w stan oskarżenia pod zarzutem morderstwa Haglund, jednak ostatecznie wina nie została jej udowodniona. Rozpoznaną przyczyną śmierci był nowotwór żołądka. Początkowo nie udowodniono Hazzard motywu finansowego morderstwa, choć głodówkom poddawani byli również mąż Daisey i jej syn, w tym w okresie po śmierci żony i matki. Nie ustalono, czy Haglund została okradziona. Ostatecznie śmierć Daisey przypisuje się Hazzard, a jako przyczynę śmierci uznaje się zagłodzenie, pomimo że pacjentka była śmiertelnie chora i według opinii badającego ją patomorfologa wkrótce by zmarła. Mimo licznych dowodów Linda Hazzard nie została za swój czyn skazana, ponieważ na jej korzyść przeważyły zeznania Johna Ivara Haglunda, męża Daisey.
Morderstwo Claire Williamson (1911)
Zbrodnia ta była podstawą aresztowania i skazania Lindy Hazzard za pozbawienie życia poprzez nakłanianie do niejedzenia, co było motywowane chęcią osiągnięcia korzyści materialnej w wysokości 6000 dolarów, w postaci odzieży, rzeczy osobistych i biżuterii (m.in. diamenty i szafiry).
W 1911 roku Dorothea (Dora) i Claire Williamson, opisywane jako zamożne siostry, sieroty po bogatym oficerze armii brytyjskiej, w wieku ponad 30 lat, rozpoczęły rzekome leczenie pod nadzorem Lindy Hazzard. Początkowo siostry były poddawane zabiegom w wynajętym przez siebie mieszkaniu w Seattle. Zalecana pseudoterapia polegała na ograniczeniu spożywanych potraw wyłącznie do zupy-kremu jarzynowego. Spodziewanym efektem miała być detoksykacja organizmu, mimo iż siostry Williamson były zdrowe. Uzupełnieniem diety były lewatywy oraz zabiegi manualne (masaże osteopatyczne), które wykonywała osobiście Hazzard, regularnie bywając w mieszkaniu sióstr. W tym czasie Hazzard przywłaszczyła pierścionki z brylantami należące do obu sióstr, pod pretekstem przechowania ich w sejfie na czas terapii. Najpóźniej w kwietniu 1911 siostry zostały przeniesione do pseudosanatorium Wilderness Heights, gdzie obie były głodzone, również wbrew ich woli i z użyciem przemocy. Hazzard zmusiła Claire do zmiany testamentu, umieszczając zapis o stypendium na rzecz instytutu Hazzard, oraz wolę, by po jej śmierci jej ciało poddać kremacji pod nadzorem Hazzard.
30 kwietnia Margaret Conway, przebywająca w Sydney przyjaciółka rodziny Williamson i niania z dzieciństwa sióstr, otrzymała anonimowy telegram z prośbą o odwiedzenie Dorothei i Claire w ośrodku w Ollala. Margaret przybyła w czerwcu 1911 do Seattle, tam spotkała się z Samem Hazzardem, który powiadomił ją o śmierci Claire i chorobie psychicznej Dorothei. Według późniejszych zeznań innych pacjentek ośrodka siostry sprawiały wrażenie obłąkanych od początku pobytu w pseudosanatorium. Margaret zeznała też, że okazano jej zabalsamowane ciało w kostnicy, ale nie rozpoznała go jako zwłok Claire Williamson. Według patomorfologa w chwili śmierci Claire Williamson ważyła około 50 funtów (tj. 23,5 kg). Następnie Margaret spotkała się z Dorotheą w sanatorium, według jej zeznań była ona wychudzona i błagała swoją byłą nianię o pomoc w opuszczeniu sanatorium. Na opuszczenie nie zgodzili się Hazzardowie, wskazując konieczność uiszczenia opłaty za pobyt. Następnego dnia Dorothea powiedziała Margaret, która przybyła z pieniędzmi, że nie chce opuszczać ośrodka, ponieważ głodowanie jest dla niej korzystne. Margaret zeznała, że nie widziała innych lokatorów ośrodka oraz że dostarczała potajemnie pożywienie głodującej Dorothei.
4 lipca 1911 roku odbyła się na terenie ośrodka zabawa z okazji Święta Niepodległości. Według zeznań Margaret Conway, która była obecna na uroczystości, Linda Hazzard była ubrana w kosztowną, jedwabną suknię należącą do Claire Williamson i jej kapelusz. Dorothea nie była obecna na zabawie ze względu na osłabienie organizmu, jednak dwie inne pacjentki poinformowały Margaret, że osoby w tym sanatorium są przetrzymywane wbrew ich woli i z użyciem przemocy. Conway nie mogła tego dnia zabrać Dorothei, ponieważ stan pensjonariuszki nie pozwalał jej na samodzielne podjęcie decyzji, a Linda Hazzard przedstawiła pełnomocnictwo do decydowania o wszelakich (życiowych i majątkowych) sprawach Williamson. Uwolnienie Dorothei okazało się możliwe dzięki pomocy prawnej jednego z członków rodziny i uiszczeniu opłaty za rzekome leczenie.
W chwili zwolnienia Dorothea ważyła 60 funtów (tj. 27 kg), była skrajnie wycieńczona oraz miała objawy chorób neurologicznych. W związku z jej stanem zdrowia oraz na podstawie zeznań Margaret Convay dotyczących przekazanych jej informacji przez dwie pensjonariuszki, policja wkroczyła do ośrodka w Ollala. Linda Hazzard została aresztowana w sierpniu 1911 r. W trakcie procesu przyznała się do zalecania i nadzorowania stosowania głodówek w ośrodku w Ollala w przypadku kilkunastu osób, ale nie zeznawała w sprawie Claire Williamson. Na jej korzyść miał natomiast zeznawać John Ivar Haglund, mąż wcześniejszej ofiary Hazzard. Na podstawie licznych zeznań, ustaleń patomorfologa i sfałszowanych dokumentów z pełnomocnictwami Claire Williamson, Linda Hazzard została uznana winną nakłaniania swojej pacjentki do zagłodzenia się.
|
[
{
"question_id": "11521675",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Linda Hazzard doprowadziła do śmierci obu sióstr Williamson?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
13
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11529298",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Linda Hazzard zajmowała się obiema siostrami Williamson?",
"answer": "Tak.",
"span": [
8444,
8649
]
},
{
"question_id": "11529520",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy obie siostry, Claire i Dorothea przebywały w ośrodku w Olalla?",
"answer": "Tak.",
"span": [
9588,
9792
]
},
{
"question_id": "11529565",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Czym skończył się pobyt Claire w ośrodku?",
"answer": "Pobyt Claire w ośrodku skończył się jej śmiercią. ",
"span": [
684,
691
]
},
{
"question_id": "11529646",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Dorothea pozostała w ośrodku?",
"answer": "Nie.",
"span": [
11514,
11645
]
}
] |
00809052
|
Ukraina mówi: #5 Wyrabianie cyfrowej odporności
Cykl debat Fundacji im. Stefana Batorego i tygodnika „Polityka”
Rosyjska agresja i wojna z Ukrainą zdominowały uwagę mediów publicznych. Patrzymy w napięciu na doniesienia z pola walki. Z trwogą przyglądamy się bombardowaniu miast i cierpieniu ludności cywilnej. Informacje i widok osób uciekających przed wojną wywołują współczucie i gesty bezprecedensowej solidarności.
W natłoku doniesień i wiadomości ginie często głos samej Ukrainy, jej mieszkanek i mieszkańców. Skąd się bierze taka skuteczność ukraińskiego sprzeciwu i odporność społeczeństwa? Jakie cele wyznaczają sobie Ukraińcy, stawiając zbrojny opór rosyjskiej agresji? Jakie są granice pokojowego kompromisu? Jakie są aspiracje ukraińskiego społeczeństwa wobec Unii Europejskiej, NATO i innych sojuszy? Jak ma wyglądać
powojenna odbudowa kraju? Jak będą układać się relacje Ukrainy z państwami sąsiednimi?
To tylko kilka pytań, które zadamy ukraińskim ekspertom, publicystom, artystom, politykom. Nie mamy wątpliwości, że w Ukrainie tworzy się dziś przyszłość, a jej kształt w wielkim stopniu zależeć będzie od mieszkańców i mieszkanek Ukrainy. Posłuchajmy ich. Tematem piątej dyskusji w cyklu była ukraińska odporność cyfrowa. Odbyła się̨ 15 czerwca 2022 roku z udziałem Mstysława Banika, Ołeny Huńko, Nadiji Babynskiej, Wiktora Nestuli oraz prowadzącego rozmowę Krzysztofa Izdebskiego.
Krzysztof Izdebski
Ukraina jest stawiana za wzór kraju, który systemowo podszedł do transformacji cyfrowej. Model decentralizacyjny nie był wprowadzany wyłącznie w kontekście reformy samorządu, ale wykorzystywano go również w budowie i wdrażaniu rozwiązań technologicznych. Ostatnio wielokrotnie mówił o tym Wasyl Zadwornyj, który odpowiada m.in. za stworzenie systemu zamówień publicznych ProZorro. Ten model decentralizacyjny ma duże znaczenie również dla obecnej sytuacji cyfryzacyjnej czy technologicznej w kontekście odporności Ukrainy wobec agresji Rosji. Takie podejście przesądziło o sukcesie aplikacji Diia nie tylko w czasie pokoju, ale również wojny, która wymusiła szybki rozwój usług cyfrowych i stała się trwałym elementem zarządzania państwem. To nie jest nowy fenomen. W Ukrainie od wielu lat są wdrażane polityki otwierania danych publicznych, zarówno na poziomie rządowym – np. wspomniany system zamówień publicznych ProZorro – jak i samorządowym.
Lwów jest jednym z tych miast, gdzie otworzono wiele zasobów danych, co pozwoliło na stworzenie lepszych polityk miejskich. Technologie umożliwiły również zwiększenie skuteczności walki z korupcją oraz zaangażowanie obywateli i organizacji społecznych. Na tej bazie wyrosło powszechnie podziwiane zaangażowanie Ukraińców i Ukrainek we wsparcie wysiłku wojennego również w internecie (np. słynna Armia IT). Wojna ma jednak także negatywny wpływ na otwartość danych publicznych. Część z baz danych zamknięto, co spotkało się ze sprzeciwem wielu aktywistów i aktywistek.
Zastanowimy się, czy to tylko przejściowy trend, czy ryzyko cofnięcia się do czasów przed transformacją cyfrową. Czy sami Ukraińcy są zadowoleni z tej transformacji? Wiemy, jak wyglądała współpraca różnych sektorów w jej wprowadzaniu, i doceniamy fakt, że wdrażano zmiany przy udziale wielu aktorów. Czy ten model sprawdza się w czasie wojny? Wielu ekspertów mówi, że Ukraina nabyła cyfrową odporność. Co to znaczy? Czy można się podpisać pod takim stwierdzeniem i uznać, że to cyfrowo odporny kraj?
Mstysław Banik
Po pierwsze, cyfrowa transformacja serwisów, którą wprowadzamy w Ukrainie poprzez aplikację Diia, jest ukierunkowana na indywidualne potrzeby. Te rozwiązania cyfrowe na początku agresji rosyjskiej pomogły wielu ludziom, np. podczas przekraczania granic chociażby z Polską. Wiele osób pozostawiało fizyczne dokumenty w domu czy je gubiło; wtedy pomagały im rozwiązania cyfrowe.
Po drugie, chciałbym wspomnieć o kwestii, która dotyczy transformacji cyfrowej na rządowym poziomie. Diia to aplikacja z dokumentami i usługami, rozwijająca się podobnie, jak polska aplikacja mObywatel. Nasza aplikacja Diia wyświetla dokumenty, które istnieją w rejestrach, ale nie przechowujemy tych danych u siebie. W aplikacji jest część publiczna i niepubliczna. Publiczna, czyli to, z czego ludzie korzystają, jeśli chodzi o kopie dokumentów czy wnioski, jakie składają na różne usługi. Ale część tej góry lodowej znajduje się pod wodą: do tej części należą usprawnianie działania rejestrów państwowych, zwiększanie ich zabezpieczeń, ochrona danych itd.
Jeśli chodzi o odporność, to ataki w cyberprzestrzeni zaczęły się o wiele wcześniej, zanim nastąpiła rosyjska inwazja; wyjątkowo duże ataki odnotowaliśmy i w styczniu, i w lutym. W połowie lutego, mniej więcej półtora tygodnia przed agresją, podjęto próby zniszczenia całego ukraińskiego systemu bankowego, uzyskania dostępu do rejestrów państwowych itd. Na szczęście mogę zapewnić, że wszystkie ukraińskie systemy wytrzymały, architektura bezpieczeństwa była w odpowiedni sposób ustawiona. Te niekończące się ataki dodatkowo motywowały obecne Ministerstwo Transformacji Cyfrowej i inne instytucje do tego, aby zwiększać poziom dostępnych zabezpieczeń. Udało się przetrwać, co jest dowodem na tezę o odporności państwa. Jeżeli w cyberprzestrzeni atakuje inne państwo, to jego celem nie jest kradzież danych obywateli – to robią oszuści chcący zarobić dzięki dostępowi do nieruchomości, majątku czy innych danych. Ale wyobraźmy sobie sytuację, kiedy przestępcy podczas wtargnięcia do kraju uzyskują dostęp do rejestru dowodów i po prostu go usuwają. To oznaczałoby absolutny krach, kiedy ludzie tracą możliwość posiadania dokumentów. Potrzebna jest wtedy weryfikacja nośników fizycznych. Idąc dalej tym tropem: jeżeli nie ma bazy dokumentów, to w jaki sposób dana osoba może np. wyjechać za granicę?
Udało nam się wytrzymać i przeciwstawić atakom, jakie przed 24 lutego wymierzono w Ukrainę. Od rana 24 lutego prawie wszystkie rejestry państwowe zostały odłączone ze względu na dodatkowe zabezpieczenia. W ciągu marca stopniowo wracano do trybu online i ponownie otwierano dostęp.
Ołena Huńko
Jeśli chodzi o otwarte dane, to portale są niedostępne. Nie możemy publikować informacji w formacie danych źródłowych, bo tam są informacje wrażliwe o krytycznych obiektach infrastruktury. Nie chcemy, aby z tej informacji skorzystano w złym celu. Skoro mowa o odporności, warto wspomnieć o serwisach, które utworzono na podstawie otwartych danych. W pierwszych dniach wojny ograniczyliśmy dostęp do portalu otwartych danych Lwowa,
ale działanie kontynuują serwisy na podstawie tych samych otwartych danych, np. bot „City Helper bot”, gdzie utworzyliśmy dział z informacją o schronach przeciwbombowych znajdujących się najbliżej mieszkańca. Te informacje można łatwo uzyskać w wygodnym komunikatorze, gdy ktoś chce się dowiedzieć, gdzie znaleźć bezpieczne miejsce w chwili alarmu przeciwlotniczego. Te serwisy, które wcześniej zostały zbudowane na podstawie otwartych danych, także są elementem uprzednio zapewnionej odporności.
Wiktor Nestula
Chciałbym, abyśmy porozmawiali na temat otwartych i zamkniętych danych: które serwisy obecnie funkcjonują i w jaki sposób? Jeśli chodzi o odporność, to moim zdaniem zmieniło się nasze nastawienie do serwisów IT. Pamiętam rok 2014, kiedy na Amazonie zaczęliśmy tworzyć system ProZorro. Dmytro Szymkiw agitował wtedy za ustawą dotyczącą wykorzystywania zewnętrznych serwisów w chmurze. Ostatecznie nic nie uchwalono i ProZorro zostało zobowiązane do migracji danych do ukraińskiego centrum danych. Ale potem w Ukrainie wybuchła wojna i ze względu na ryzyko związane z tym, że spadają rakiety i mogą zniszczyć ukraińskie centra danych, wiele serwisów zaczęło migrować z powrotem na Amazon. Obecnie wszyscy są zobowiązani do posiadania backupu na zewnątrz. PrywatBank, największy bank państwowy Ukrainy, zorganizował przeniesienie całej swojej infrastruktury za granicę, aby zminimalizować te ryzyka.
Weszliśmy w nowy etap, kiedy nie tylko Ukraina, ale zapewne też inne kraje – zakładam, że wiele z nich obserwuje Ukrainę – zastanawiają się, jak zapewnić odporność w sytuacji zagrożeń międzynarodowych. Nie tylko z punktu widzenia zagrożeń cybernetycznych – ale w naszym przypadku na centrum przechowywania informacji może spaść rakieta... Mamy duży postęp i jestem dumny z tego, na jakim poziomie jest obecnie Ukraina: funkcjonują nasza aplikacja Diia i systemy elektroniczne dotyczące np. ochrony zdrowia czy zamówień publicznych. Jeszcze wiele musimy się nauczyć. Trzeba wejść głębiej w temat odporności rozumianej jako stabilność systemu i zrównoważenia (stability and sustainability). Z punktu widzenia sustainability mam obawy, kiedy rozmawiamy o otwartych danych. Chciałbym znaleźć jakieś środki zapobiegawcze, aby rzeczywiście te dane zostawały otwarte i abyśmy po wojnie pozostali liderami w tym obszarze. Ale to będzie już później.
Mstysław Banik
Dodam kilka słów ze swojej strony. Obiecuję, że dane będą znowu otwarte, to też część mojego departamentu. Ten krok był niestety wymuszony. Dla lepszego zrozumienia dodam, że są różne typy otwartych danych. Niektóre nie zawierają danych osobowych. Ale mówiąc ogólnie, gdy przestępcy uzyskają dostęp do starszych baz, to podczas wojny mogą metodą parsingu uzupełniać dane, które wcześniej były zdepersonalizowane. Może się okazać, że dane staną się przydatne dla wroga, np. do wykrywania wolontariuszy czy ujawnienia, kto wcześniej walczył w ramach operacji antyterrorystycznej. Dlatego ze względu na dodatkowe bezpieczeństwo to zostało zablokowane. Ale na pewno będziemy przywracać ten dostęp. W zeszłym roku byliśmy w rankingu otwartości danych na szóstym miejscu na świecie i mieliśmy plan, aby wejść do pierwszej trójki krajów przewodzących w transparentności danych. Niestety z powodu rosyjskiego ataku na Ukrainę stało się inaczej.
Nadija Babynska
Nie jestem urzędniczką państwową ani nie należę do organizacji obywatelskiej, reprezentuję wspólnotę horyzontalną: to ludzie, którzy interesują się otwartymi danymi, pracują z nimi i korzystają z nich w swoim biznesie czy aktywności społecznej, jak choćby działania Civic Tech czy projekty dziennikarskie. Zebraliśmy się, aby promować otwartość danych na różnych poziomach, zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym.
Jak sytuacja wygląda obecnie? 24 lutego w związku z początkiem wojny na pełną skalę – wojna tak naprawdę trwa już od ośmiu lat! – zostały zamknięte wszystkie znane rejestry i dane. W całości został zamknięty portal otwartych danych, wprowadzono ograniczenia na publikacje ProZorro.
Pytanie nie dotyczy dostępu do danych, tylko tego, co jest publikowane. Jak powiedział jeden z uczestników naszej inicjatywy, 24 lutego otwarte dane umarły albo zapadły w śpiączkę. Jak będziemy wychodzić z tego stanu? Czy mamy jakiś plan? To wielkie pytania: bo jak w ogóle ocenimy sytuację w Ukrainie,
jeśli nie uzyskamy dostępu do danych? Jak będziemy odbudowywać swój kraj bez dostępu do nich? Nie mówię o rządzie, bo rząd zapewne ma ten dostęp, natomiast chodzi mi o sektor obywatelski, naukowców czy aktywistów antykorupcyjnych. W końcu odbudowa to olbrzymia praca, która powinna bazować na danych. Musimy wszystko to kontrolować i analizować. Podam przykład – koledzy poprosili mnie o przeanalizowanie, w jaki sposób złagodzić szkodę spowodowaną przez wojnę dla przemysłu wydobywczego. Nie można tego teraz zrobić nawet przy największych chęciach. Niestety, na stronach przemysłu wydobywczego i na portalu urzędowym zawierającym dane o przemyśle wydobywczym
brak informacji, które mogłyby także rządowi pomóc przeanalizować, jak wyjść z kryzysu. Podobnie jest w wielu innych sektorach.
Jak powiedzieli moi przedmówcy, w Ukrainie otwarte dane były na dość wysokim poziomie, w porównaniu z innymi krajami byliśmy trendsetterami i fasttrackerami, mimo zarzutów dotyczących tego, jak i co publikowano. Zamknięcie danych jest często uzasadniane tym, że wróg się czegoś dowie i coś zrobi. Jednak bądźmy realistami – wróg ma dostęp do wszystkich danych, jakich potrzebuje. Dane ze wspólnego rejestru osób fizycznych i prawnych, gdzie znajdują się informacje o adresach czy telefonach, są otwarte na zasadach płatnego dostępu. Firmy – także te o rosyjskim pochodzeniu – mają dostęp do płatnego serwisu udostępnianego przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Można zapytać, na ile uzasadnione jest zamknięcie wszystkich danych. Czy nie naruszamy zasady przejrzystości działania władzy, gdy decydujemy o tym, co zamykamy, a czego nie zamykamy – bez wyjaśnień? 24 lutego decyzja była szybka, ale wojna trwa już ponad pięć miesięcy, więc jeśli chodzi o odporność cyfrową, musimy zwrócić uwagę na to, jak wchodzimy w kryzys i jak na niego reagujemy, jaki mamy algorytm działań i jakie działania podejmujemy, jakie instrukcje przekazujemy tym, którzy są interesariuszami otwartych danych. Chodzi także o instytucje rządowe. Lokalne organy władzy zwracały się do mnie o radę. Pytałam wtedy, czy wiedzieli, co robić z otwartymi danymi, czy ktoś im powiedział, które serwisy zamykać, a które nie. Musi istnieć kompleksowa polityka państwowa. Po paru
miesiącach wojny możemy zaczynać budować odporność cyfrową w zakresie dostępu do danych – nie mówię tylko o danych prywatnych i bezpieczeństwie cyfrowym, ale też o otwartych danych. To są informacje publiczne, więc tam z zasady nie powinno być nic takiego, co szkodzi interesom narodowym czy jedności terytorialnej. Takie są zasady otwartości: otwarte jest to, co nie szkodzi i w zakresie czego interes publiczny staje się ważniejszy od potencjalnej szkody. W Polsce jest tak samo, a Polska też nie leży daleko od Rosji.
Nie wiadomo, w jakim kierunku to wszystko pójdzie. Trzeba się zastanowić, jak zbudować obszar otwartych danych w warunkach kryzysu i zagrożenia. Nie wypowiadam się o cyfrowej odporności czy – węziej – o cyberbezpieczeństwie w kontekście otwartych danych i innych państwowych rozwiązaniach IT, bo tutaj nie jestem ekspertką.
Krzysztof Izdebski
Ołena Huńko została wywołana niejako w imieniu samorządów, które podejmują działania nie tylko w zakresie transformacji cyfrowej. W wielu innych aspektach tej wojny są wzorem działań, które możemy nazwać odpornością. Cieszy mnie przede wszystkim deklaracja Mstysława Banika, że po wojnie dane będą otwierane. Oczywiście wszyscy życzymy sobie, aby tak się stało jak najszybciej, aby Ukraina zwyciężyła i nastąpił, na ile to możliwe, powrót do normalności. Tą normalnością była też transformacja cyfrowa.
Chciałbym na chwilę zająć się społeczeństwem. W Polsce byliśmy pod ogromnym wrażeniem zaangażowania ze strony rządu i samorządów, ale widzieliśmy też zaangażowanie społeczeństwa w rodzaj walki w mediach społecznościowych, z wykorzystaniem technologii. Odniosłem wrażenie, że społeczeństwo ukraińskie otworzyło swoje komputery i Ukraińcy zostali swoistymi wojownikami klawiatury. Pojawiło się wcześniej przypomniane przeze mnie pojęcie „Armii IT”, która ma charakter rozproszony, a jednak sprawia wrażenie skoordynowanej. Jak można ocenić zaangażowanie społeczeństwa ukraińskiego w cyfrową walkę z okupantem? Na ile wynika to z działań, jakie podejmowano
od lat? Mówimy, że wojna wybuchła w lutym 2022 roku, ale doskonale wiemy, że tak naprawdę zaczęła się dużo wcześniej, w roku 2014. Działania cyfryzacyjne i angażujące społeczeństwo były jeszcze wcześniejsze. To jest efekt konsekwentnych działań. Z czego wynika to zaangażowanie społeczeństwa? Jak inne kraje mogą działać w przypadku kryzysów, chociażby COVID-19? Jak przygotować społeczeństwo do takiego zaangażowania?
Wiktor Nestula
Jestem ciekaw opinii Ministerstwa Transformacji Cyfrowej, bo ono w bardzo dobry sposób koordynowało społeczność IT; działania były m.in. koordynowane poprzez kanały Telegram i inne środki łączności.
Od pierwszych dni wojny nasza społeczność DoZorro, która zajmowała się monitorowaniem zamówień publicznych – dość duża grupa w całej Ukrainie: dziennikarze, działacze społeczni – postawiła sobie za cel utrudnianie funkcjonowania systemu zamówień publicznych w Rosji. Od pierwszych dni robiliśmy wszystko, aby ich serwisy zamówień publicznych po prostu leżały i właściwie żadna z platform w Rosji nie działała. Zdajemy sobie sprawę, że zamówienia publiczne to nieodłączna działalność każdego państwa czy miasta; dzięki istnieniu takich wspaniałych sieci, które w ciągu ostatnich ośmiu lat współdziałały w celu podwyższenia skuteczności ukraińskich zamówień publicznych, zrozumieliśmy, że trzeba walczyć za pomocą wszystkich dostępnych środków, i skoordynowaliśmy swoją działalność tak, aby skomplikować życie naszemu sąsiadowi, agresorowi, czyli Federacji Rosyjskiej. Wcześniej w czasie pokoju zobaczyliśmy, jakie mamy fantastyczne dane i w jak wielu aspektach te dane pomagają walczyć z korupcją, z praniem brudnych pieniędzy, z przestępczością.
Teraz aktywnie zajmujemy się agitowaniem za otwarciem informacji o osobach związanych z Kremlem, które prowadzą działalność biznesową w Europie. Namawiamy do tego m.in. w krążącej w krajach Unii Europejskiej petycji w tej sprawie. Kiedy pojawiła się potrzeba ustalenia, jakie firmy rosyjskie otrzymują kontrakty za pośrednictwem przetargów organizowanych przez instytucje Unii Europejskiej, wspólnie z kolegami z YouControl, m.in. z Serhijem Milmanem, zaczęliśmy szukać zbiorów danych (data sets) w różnych krajach. Jeśli chodzi o zamówienia publiczne, to właściwie nie było problemów. Ale kiedy pojawiła się kwestia beneficjentów rzeczywistych, to okazało się, że jest tutaj duża luka. Aktywiści społeczni bardzo szybko zmobilizowali się i ustalili wszystkie możliwe zbiory danych dotyczących zamówień ze wszystkich możliwych krajów. Konieczna jest koordynacja – i tutaj prośba o pomoc europejskich przyjaciół, także z Polski. Mobilizujmy społeczeństwo po to, aby podwyższać standardy udostępniania danych i zapewniać dostęp do niezbędnej informacji, która pozwoli nam wszystkim walczyć z antydemokracją. Nie mówimy tutaj tylko o Federacji Rosyjskiej. To wszystko, co dotyczy korupcji i prania pieniędzy – z jednej strony mogliśmy organizować szybkie działania po to, aby bronić Ukrainę, z drugiej zaś teraz aktualna jest kwestia obrony świata demokratycznego. Aby to zrobić, musimy zminimalizować wpływ korupcyjnego kapitału.
Ukraińskie społeczeństwo szybko się zmobilizowało – to bardzo ważne, aby europejskie społeczeństwo też się zmobilizowało w celu podwyższenia standardów udostępniania danych, zminimalizowania możliwości korupcji, prania brudnych pieniędzy, nadużyć. Mam nadzieję, że ta ukraińska lekcja stanie się też natchnieniem dla wszystkich Europejczyków.
Mstysław Banik
Możemy mówić bardzo dużo na temat Armii IT. To, co najważniejsze – dla Ukraińców ta wojna jest wojną o ojczyznę. Armia IT czy inne formy cyberaktywności to są przejawy sprzeciwu narodowego, które odpowiadają naszym czasom. W dowolnej wojnie za ojczyznę, kiedy okupant przychodził do innego kraju, próbując przejąć teren – zawsze byli ludzie, którzy zostawali partyzantami, zawsze był sprzeciw narodowy na tym lub innym poziomie. I tak dzieje się też teraz: ponieważ świat w wielu dziedzinach jest cyfrowy, ludziom przy pomocy narzędzi cyfrowych znacznie łatwiej połączyć swoje wysiłki.
Mamy osobny, nowy front, dotąd nieznany z punktu widzenia wojny. Jeszcze przed pojawieniem się Armii IT były różne inicjatywy, poza strukturami zbrojnymi i poza służbą bezpieczeństwa Ukrainy czy policją. Pojawiały się różne nieskoordynowane próby, aby atakować te lub inne zasoby wroga. Później wszystko się połączyło we wspólny ruch wolontariuszy Armii IT i odtąd mamy globalne próby wpłynięcia na aparat państwowy w kwestii np. zamówień publicznych w Rosji, ruchu samolotów i pociągów, upadku serwisów pocztowych itd. Na kanale Armii IT publikujemy cele i efekty. Innym poziomem zainteresowania są serwisy społecznościowe, z których korzystają rosyjscy obywatele: uniemożliwienie ich funkcjonowania lub dyskomfort wywołany tym, że nie działają, ma skłaniać Rosjan do myślenia. Oni mają czuć, że to ich kraj zaatakował Ukrainę. Wszyscy dobrze wiedzą, jaki jest procent poparcia społeczeństwa rosyjskiego dla wojny, dlatego nie można oddzielać działań państwa rosyjskiego od społeczeństwa. Zwykli obywatele też są uczestnikami tej inwazji i mają to poczuć na sobie.
Armia IT okazała się e-fenomenem jako bardzo dobrze działający ruch około 300 tysięcy wolontariuszy. To nadzwyczajna liczba: do grupy tej należą nie tylko obywatele Ukrainy, są tam ludzie ze wszystkich zakątków świata, którzy mogą przyłączyć się do działań na tym froncie. Tak jak 55 krajów ma swoją reprezentację w zagranicznym legionie Sił Zbrojnych Ukrainy, tak samo w przypadku ukraińskiej Armii IT działania też są skoordynowane. Fenomen polega częściowo na tym, że tak naprawdę nie znamy tych ludzi, nie mamy ich nazwisk czy adresów, ale udaje się koordynować ich działania. To wszystko jest zbudowane na ich inicjatywie. Oczywiście ci ludzie mają różne poziomy przygotowania, tylko niektórzy są profesjonalistami w sferze cyberbezpieczeństwa. Znam wiele przykładów, kiedy dana osoba, która jest designerem i wie, że ma komputer z dużą mocą, może użyć go w takim celu. Są instrukcje i ta osoba wykorzystuje swój komputer do ataków DDoS itd.
Oprócz Armii IT i oprócz tego doświadczenia, z którego po wojnie całej społeczności światowej przyjdzie wyciągać wnioski, funkcjonuje nasz chatbot e-Wróg. Poprzez komunikator Telegramu można w chatbotach informować o przemieszczaniu się wojska okupantów rosyjskich, co pomaga naszym siłom zbrojnym wykrywać i niszczyć wroga. Mechanizm ten uruchomiliśmy w drugiej połowie marca, mniej niż miesiąc od rozpoczęcia agresji rosyjskiej. Mamy 250–270 tysięcy zgłoszeń w tym chatbocie. Na czym polega jego wyjątkowość? Można tam trafić bezpośrednio poprzez aplikację Diia, gdzie ikonka dostępu do chatbota jest umieszczona na ekranie startowym. Dlaczego to takie ważne? Jeżeli
widzisz czołg wroga, grupę czy kolumnę rosyjskich żołnierzy, nie powinieneś sobie przypominać adresu chatbota czy szukać go w Telegramie – zamiast tego od razu przechodzisz do aplikacji Diia. Mamy 17,5 miliona użytkowników tej aplikacji. Zanim przekaże się informację o wrogiej sile, trzeba przejść krótką weryfikację osoby przez Diia. Nie chodzi tu o przekazanie danych wraz z treścią raportu, tylko o potwierdzenie, że dana osoba ma aplikację Diia. Tak pozbywamy się spamu, bo poprzez chatbota w Telegramie Rosjanie próbują wprowadzać rozmieszczenie ukraińskich żołnierzy i ukraińską geolokację. Weryfikacja osoby pomaga nam sprawdzić informacje, które nasi pracownicy przeglądają i przekazują siłom zbrojnym.
Te 250–270 tysięcy raportów to też jest sprzeciw narodowy. Czym to się różni od zatrutych pasztecików lub innych metod, poprzez które próbuje działać starsze pokolenie? Tak naprawdę w żaden sposób się nie różni, to są po prostu dodatkowe narzędzia, które naprawdę działają, co mogę potwierdzić po wielu rozmowach, także z kolegami z zagranicy. „Stara” część Europy jest pod ogromnym wrażeniem udziału zwykłych ludzi i funkcjonowania chatbota e-Wróg. Biorą w tym udział setki tysięcy osób i można to nazwać jeszcze jedną siłą wojskową, która pojawiła się we współczesnej wojnie. To wszystko świadczy o tym, że dla nas to jest wojna o nasz kraj i o naszą niepodległość.
Ołena Huńko
Nasza społeczność IT zmobilizowała się nie tylko w postaci Armii IT, ale również tworzyła inne aplikacje, chatboty czy serwisy, które powstały w pierwszym miesiącu wojny. To niesamowite, jak szybko były tworzone i odpowiadały ówczesnym potrzebom. Jedną z najpopularniejszych jest aplikacja mobilna Powitriana trywoha (Trywoha – Alarm), która w statystykach zapewne wyprzedziła w liczbie pobrań aplikację Diia. Trywoha poinformuje każdą osobę, w każdym miejscu i o każdej porze, o alarmie przeciwlotniczym. Powstała w ciągu dwóch dni i cały czas ją udoskonalano. Początkowo wiele osób było niezadowolonych, ale teraz bardzo im to pomaga. Stary system informowania nie odpowiadał wielu osobom, bo nie był skuteczny. Chodzi o informowanie każdego, kto znajdzie się np. na ulicy, ale też
pozostaje z dala od dużych skupisk ludzkich. Każde miasto i każda administracja na początku otrzymywały wiele zażaleń, że ludzie nie słyszą alarmu przeciwlotniczego. Urywała się gorąca linia: „Dlaczego nie słychać alarmu bombowego? Jak mamy reagować w takim przypadku?”. Najpierw powstał kanał Telegram z powiadomieniami i później aplikacja, która rzeczywiście zaalarmuje każdą osobę. Tworząc tę aplikację, firmy połączyły swoje wysiłki, podzieliły się technologiami i dlatego Trywoha stała się jeszcze bardziej przydatna.
Oprócz e-Wróg są też inne chatboty – również lokalne, serwisy wolontariuszy i najróżniejsze systemy informacyjne, które pomagają zarządzać pomocą humanitarną, inwentaryzować ją, przekazywać między regionami i na poziomie całego kraju. Koordynacja wspólnoty osób zajmujących się tworzeniem rozwiązań cyfrowych, bardzo często nieznanych sobie nawzajem ludzi, przyniosła niesamowite efekty w najróżniejszych dziedzinach.
Krzysztof Izdebski
Chciałbym zrozumieć, jak ludzie byli przygotowywani do tego, aby tak się zaangażować. To się nie stało nagle, 24 lutego. Od lat obserwuję to, co się dzieje w Ukrainie, np. wiem, jak wyglądał proces wdrażania systemu ProZorro. Już wcześniej była wyrobiona tradycja współpracy pomiędzy różnymi sektorami. Mstysław Banik przyszedł z biznesu, Ołena Huńko była zaangażowana w działalność społeczną, Wiktor Nestula zajmował się i biznesem, i działalnością społeczną, był też urzędnikiem państwowym, a Nadija Babynska współpracuje z urzędnikami. To fenomen, że w Ukrainie potrafiliście wypracować taką formę współpracy z różnymi sektorami. Czy to jest nowa rzecz, którą zainspirowała wojna?
Nadija Babynska
Po prostu mamy bardzo „dobrego” sąsiada, który zawsze trzyma nas w napięciu i skłania do tego, że musimy być w gotowości, aby w jednej sekundzie się zorganizować.
Mamy za sobą kampanię „Ukraina bez Kuczmy” (2000–2001), a potem pomarańczoną rewolucję (2004–2005; byłam wtedy zastępczynią kierownika związku studentów i wtedy też musieliśmy się organizować); mamy za sobą Euromajdan i rewolucję godności (2013–2014).
Narzędzia cyfrowe stawały się też narzędziami do koordynacji, organizacji, pozyskiwania funduszy i innych inicjatyw. Teraz mamy chatboty w różnych komunikatorach, np. w Telegramie, na Facebooku itp. To zwykłe serwisy, które w sytuacji kryzysu stają się niezbędnymi kanałami komunikacyjnymi i organizacyjnymi, gdzie można powiadomić o potrzebach, wszystko załatwić i skoordynować. To nie jest dziwne, że przed wojną 2022 roku zapaliła się czerwona lampka i wszyscy sobie przypomnieli – korzystajcie z tego, co jest, i twórzcie nowe. Nastąpiła social disruption – kiedy kryzys prowokuje kreatywność. Jak powiedział Mstysław Banik, po prostu nie mamy innego wyboru. Mamy jeden kraj, Ukrainę,
i jesteśmy zmuszeni robić wszystko, co możliwe, bazując na swoich kompetencjach, wiedzy, zasobach, pieniądzach albo też na przekazywaniu informacji o tym, co tu się dzieje, zagranicznej opinii publicznej. Ta olbrzymia fala aktywności społecznej dokonała się dzięki wysiłkowi wolontariuszy. Chciałabym, aby to pozostało po zwycięstwie, w czasie odbudowy.
Wiktor Nestula
Przyłączam się do pragnienia, abyśmy po zwycięstwie nadal działali w takim samym tempie. Ukraińcy bardzo dobrze jednoczą się „przeciwko” – gdy pojawia się jakieś zagrożenie, to szybko potrafimy się skoordynować. To pokazały rewolucja 2004 roku i Euromajdan (lata 2013–2014). Wolontariat był skierowany na to, aby zaopatrywać nasze wojsko w czasie „operacji specjalnej”. Gdy pojawia się kwestia walki o przyszłość Ukrainy, to tutaj ujawnia się wiele konfliktów i różnic zdań, więc trudno się skonsolidować. Obyśmy po zwycięstwie mogli znaleźć wspólny punkt walki „o coś”. Obyśmy umieli wspólnie pracować. Istnieje wiele możliwości współpracy, mnóstwo wspaniałych inicjatyw i organizacji, które są gotowe jako wolontariusze pomagać, działać, inwestować swoje zasoby, aby pokonać wroga i aby Ukraina zwyciężyła. Później będziemy musieli budować swoją świetlaną przyszłość.
To nie jest wyjątkowa cecha Ukraińców: widzimy, że światowe tendencje są podobne. Technologie pomagają zmobilizować ludzi i ułatwiają życie, np. serwis inwestycyjny Robin Hood. Zwykły obywatel ma szansę wpływać na rynki, przy użyciu współczesnych technologii można inaczej podejść do złożonych spraw. Ważne, aby znaleźć możliwości, które dają nowoczesne technologie, i nie stracić tego w przyszłości, w okresie odbudowy.
Mstysław Banik
W naszym społeczeństwie mamy wielkie dążenie do demokracji. Gdy nie trzeba łączyć wysiłków w walce ze wspólnym wrogiem, jesteśmy wolnymi ludźmi: każdy ma własne zdanie i własną wizję. Po prostu musimy trochę lepiej nauczyć się działać wspólnie.
W odpowiedzi na pytanie, jak nam się udało uruchomić narzędzia IT: Ukraina jest jednym z największych eksporterów produktów IT na rynku światowym. Wiele ukraińskich firm IT działa w ramach outsourcingu na rynki zagraniczne Europy i Stanów Zjednoczonych; ukraińskie środowisko osób zajmujących się IT jest wielkie. Może działa nieco w ukryciu, ponieważ nie ma wielkiej liczby firm-jednorożców, jak mogłoby się wydawać osobom z zagranicy. Wybiły się takie produkty, jak Reface czy Ajax (który jest jednocześnie firmą technologiczną). Ci wszyscy ludzie, niezależnie od zadań, jakie wykonują w ramach obowiązków w pracy, wykorzystują swoje umiejętności i kompetencje, biorąc udział w pracy
Armii IT.
Są takie firmy, które działają w Ukrainie, ale skupiają się na rynkach zagranicznych. Jeden z moich przyjaciół pracuje w firmie, którą uważałem za amerykańską, ale okazało się, że całe biuro i wszyscy informatycy znajdują się w Ukrainie. Ta firma podjęła decyzję, że w okresie wojny nie będzie stosowała kluczowych wskaźników efektywności (Key Performance Indicators, KIP). Każdy może zrobić coś pożytecznego dla państwa w ramach Armii IT, jako wolontariusz może działać z pomocą humanitarną czy dla wojska. Firma nadal płaci pracownikom pełne wynagrodzenie i po prostu jest zadowolona, jeśli nadążają oni z wykonywaniem swoich obowiązków. Są różne przykłady, jak firma może włączyć się w pomaganie państwu: opracowuje jakiś produkt, przeznacza część środków na wsparcie armii czy kupuje sprzęt. Gdy firma w całości utrzymuje pełne wynagrodzenie wszystkich pracowników i jednocześnie może poświęcić wysiłki tych ludzi, aby pomagać innym w czasie wojny – to doskonały przykład, jak można łączyć różne cele. To wszystko dzięki temu, że mamy wielką wspólnotę i rozwinięte produkty informatyczne.
Nadija Babynska
W pierwszych miesiącach rozmawiałam z informatykami, którzy do nas przychodzili i pytali, jak mogą pomóc. Tutaj upatruję podłoże psychologiczne. 24 lutego wszyscy zamarli. Nie wiedzieliśmy, co będzie dalej i ile to potrwa. Później były kolejki do wojskowych punktów rekrutacyjnych, do obrony terytorialnej. Ale przyszedł taki okres, kiedy wszyscy zrozumieli, że każdy może pomagać w obszarze, który najlepiej zna, tym, co najlepiej umie. Informatycy także się zmobilizowali: może nie umiemy dobrze walczyć czy nawet odpowiednio trzymać broni, ale możemy dobrze opracować aplikację, która pomoże ludziom w walce. To ma psychologiczne podłoże, aby nie zwariować w tej trudnej sytuacji, a jednocześnie tu i teraz pomóc zwykłą, codzienną pracą, np. w ramach outsourcingu.
Mstysław Banik
W latach 2019–2020 pierwszą wersję aplikacji Diia, która zawierała prawo jazdy, dowód rejestracyjny, paszport i dowód osobisty, stworzyła ukraińska firma EPAM. Oni to zrobili bezpłatnie, to był ich wkład społeczny.
Wiktor Nastula
W ostatnich kilku latach bardzo zaktywizowało się społeczeństwo obywatelskie i nastąpił olbrzymi postęp w cyfryzacji oraz opracowywaniu różnych serwisów. Oczywiście liderem jest tutaj państwo. Ale przy wielkiej wspólnocie wolontariuszy i informatyków-aktywistów plusem jest wsparcie sponsorów, które było bardzo elastyczne. Na początku wojny wielu międzynarodowych partnerów zapewniało o swojej gotowości, a nawet pozwoliło licznym projektom, które wcześniej były skupione na innych zadaniach, wykorzystać przyznane finansowanie na cele wynikające z potrzeb wojennych, częściowo na pomoc humanitarną, ale też różne serwisy informatyczne czy opracowanie koniecznych programowych zabezpieczeń. Bardzo ważne były obecność wspólnoty plus jakieś niewielkie zasoby finansowe i grono wolontariuszy, osób gotowych się angażować, rozumiejących wartość, jaką tworzą.
Swoją rolę odegrało tutaj partnerstwo budowane od lat między władzą a społeczeństwem obywatelskim. W wielu obszarach mamy wysoki poziom zaufania i współdziałania; tym Ukraina wyróżnia się na tle wielu krajów w regionie. Gdy spojrzymy na instytucje państwowe i organizacje społeczne w sąsiednich krajach, to tam brakuje tak wysokiego zaufania do siebie. Nasze współdziałanie i partnerstwo sprzyjały szybkiemu rozwojowi podobnych serwisów.
Krzysztof Izdebski
Mówiliśmy o społeczeństwie i współpracy różnych grup. Ludzie tworzą technologie, które ratują życie, jak chociażby wspomniany system alarmów. Jak wygląda kwestia infrastruktury? Zdaje się, że tu też został przyjęty model decentralizacyjny. Słyszeliśmy o tym w Polsce m.in. dlatego, że jedna z większych spółek państwowych pomagała sprowadzić Starlink, czyli internet zaawansowanej technologii, stworzony i podarowany przez firmę Elona Muska. Budowaliście tę infrastrukturę z myślą, żeby była odporna i trwała?
Mstysław Banik
Oczywiście – łączność: mowa tutaj nie tylko o internecie, ale też o zasięgu telefonii komórkowej na terenach okupowanych przez wroga, gdzie Rosjanie próbowali pozbawić ludzi dostępu do internetu i telewizji. Co istotne – było dużo pomocy sponsorów i zakup Starlinków w Europie, aby Ukraina miała dostęp do internetu. Są takie regiony, które nie ucierpiały z powodu wojny, ale z powodu dużej liczby gości, osób wewnętrznie przesiedlonych, pojawiły się wyzwania w komunikacji. Zresztą tak naprawdę rakiety leciały wszędzie...
Kiedy wróg ustąpił i obwód czernihowski został uwolniony, wiele miejscowości pozostało bez jakiegokolwiek dostępu do łączności, nawet bez telefonii komórkowej. Zdajemy sobie sprawę, że zapewnienie łączności ze światem i dostępu do informacji to kwestia życia, ponieważ kiedy przyjeżdżają karetki, gdy ratowane jest ludzkie życie, ratownicy muszą wiedzieć, czy w danym szpitalu są wolne miejsca, czy należy jechać gdzie indziej. Ludzie przemieszczali się wewnątrz Ukrainy i wielu nie ma ze sobą kontaktu, jak to bywa na wojnie. Oglądaliśmy to kiedyś w filmach i czytaliśmy w książkach, kiedy różne osoby tracą kontakt ze sobą, a później próbują się odnaleźć.
Starlinki bardzo pomogły w rozwiązywaniu takich problemów. Starlink to nie jest antena na ulicy, taka że każdy, kto wokół niej chodzi, ma dostęp do sieci. Starlink działa jako łączność satelitarna. Satelita daje sygnał, jest talerz, który go przyjmuje, i router rozdający internet jak wi-fi. Było wiele adaptacji hybrydowych, kiedy np. operator komórkowy, a nawet operator łączności stacjonarnej mógł na swoim sprzęcie zainstalować Starlink i przekazywać dostęp do internetu, aby ludzie mieli możliwość skorzystania z niego. Oczywiście dużo sprzętu pojechało do obiektów infrastruktury socjalnej: szkół, szpitali, przedszkoli.
Wróg, niszcząc nasze obiekty infrastruktury łączności, oprócz oczywistych celów, które w ten sposób osiąga, pozbawia też ludzi informacji o tym, co tak naprawdę dzieje się w kraju. Wszyscy widzieliśmy kadry z ostrzału wież telewizyjnych i słyszeliśmy informacje o przejęciu studiów po to, aby opowiadać kłamstwa, że ukraińska armia skapitulowała, a prezydent Zełenski się poddał itd. Rosjanie chcieli manipulować i tworzyć inny obraz świata dla ludzi, którzy przebywają na terenach okupowanych. Dlatego praktycznie od samego początku w aplikacji Diia uruchomiliśmy telewizję i radio. Przed wojną nie mieliśmy w planach, aby telewizja i radio były w aplikacji z dokumentami i usługami publicznymi, ale teraz zdaliśmy sobie sprawę, że jeżeli ktoś ma jakikolwiek dostęp do mobilnego internetu, może w aplikacji
Diia oglądać lub słuchać wiadomości.
To świetne rozwiązanie, że większość najważniejszych ukraińskich kanałów ma wspólny eter, aby ludzie uzyskiwali te same informacje. Istnieje mnóstwo serwisów, które pozwalają oglądać streamy itd. To wszystko umożliwiło dostęp do kanałów telewizyjnych. W Ukrainie działa serwis MEGOGO, gdzie są udostępnione filmy i telewizja. Aby dana osoba mogła bezpłatnie oglądać kanały telewizyjne czy inne rzeczy na MEGOGO, musi mieć jakiekolwiek doświadczenie, jak to działa. To samo dotyczy transmisji na takich kanałach, jak YouTube. Wszystkim się zdaje, że każdy potrafi z tego korzystać, tymczasem wiele osób nadal odkrywa YT dla siebie.
Możliwość oglądania takich kanałów w aplikacji Diia zwiększa szanse, bo nie trzeba podejmować dodatkowych wysiłków, aby uzyskać dostęp do aktualnych wiadomości w telewizji lub radiu. Odkąd zaczęliśmy działać w ten sposób, przyniosło to duże korzyści i spora liczba ludzi otrzymała dostęp. Z czasem zdecydowaliśmy, że będziemy utrzymywać tylko kanały telewizyjne, np. puściliśmy w aplikacji Diia transmisję Eurowizji, którą obejrzało ponad milion osób. Fenomenalny wynik, ale co ważniejsze, to wywołało pozytywne emocje. Ukraińcy są dumni z aplikacji Diia, szczególnie ci, którzy wyjechali za granicę, gdzie mają do czynienia z serwisami offline, podczas gdy oni już przywykli do rozwiązań online. Widziałem dużą liczbę postów na Twitterze: „W aplikacji Diia jest cyfrowy dowód i cyfrowe prawo jazdy, oglądasz Eurowizję. A co będzie dalej?”.
Z jednej strony taka rzecz jak transmisja Eurowizji w czasie wojny wydaje się niezgodna z profilem aplikacji; z drugiej strony – jest dla nas ważne, w jakim stanie emocjonalnym są ludzie, a my za cenę niedużych wysiłków możemy przynajmniej na jakiś czas polepszyć im nastrój, dodać motywacji, patriotyzmu i odpowiedniego ducha. Wszyscy są naprawdę w trudnej sytuacji. Tu udaje się zrobić rzecz poboczną i nie taką oczywistą.
Wiktor Nestula
Byłem jednym z miliona widzów, którzy oglądali ukraińskie zwycięstwo w konkursie Eurowizji poprzez aplikację Diia. Chcę podziękować za to Ministerstwu Transformacji Cyfrowej. To był rzeczywiście świetny pomysł. Mam nadzieję, że ta aplikacja faktycznie pomaga ratować życie ludzi i zapewnia dostęp do informacji tym, którzy mają ograniczone możliwości.
W pierwszych dniach wojny straszna była świadomość, że może zniknąć łączność, nie będzie internetu czy telewizji. Wszyscy zdawaliśmy sobie sprawę, z jakimi informacjami może wyjść do nas agresor i jak emocjonalny stan mieszkańców może zmienić przebieg wojny. Dzięki bohaterstwu i profesjonalizmowi ludzi, którzy odpowiadali i dalej odpowiadają za tę dziedzinę, większość Ukrainy nawet na sekundę nie straciła kontaktu. Oczywiście na terenach okupowanych Rosjanie fizycznie robią wszystko, aby nie było tej łączności. W przypadku ataków rakietowych następowały przerwy w dostawach energii. Przewidujący ludzie mieli powerbanki, ale wiele osób całe tygodnie siedziało bez dostępu do prądu, nie
mając możliwości naładowania telefonów.
Znam historię z prywatnych domów, które mają panele słoneczne. Dużo mówimy o Zielonym Ładzie, o zrównoważonej transformacji i o tym, że Ukraina ma się nie tylko odbudować, ale też zmodernizować. Cała infrastruktura ma odpowiadać zielonym wymaganiom. Należy jeszcze raz zastanowić się nad rolą prywatnych gospodarstw w tym obszarze, aby domy, które są wyposażone w panele słoneczne pod atakami bombowymi i pod okupacją, pomagały innym ładować telefony i utrzymywać łączność. Być może to też stanie się elementem polityki państwowej.
Jeśli chodzi o samorządy – muszą one zmierzyć się z wyzwaniem, jak zapewniać źródła energii odnawialnej nie na poziomie centralnym i nie na ropę, bo paliwo do silników diesla też może szybko się skończyć. Jak to uwzględniać na przyszłość, bo paliwo w obecnej cenie jest teraz w Ukrainie produktem deficytowym. Europejczycy być może tego nie zrozumieją.
Nadija Babynska
W Ukrainie nie w każdym gospodarstwie domowym jest dostęp do internetu, a umiejętności cyfrowe też nie są na zbyt wysokim poziomie. Musimy o tym myśleć i pamiętać o zachowaniu inkluzyjnego podejścia do wprowadzania różnorodnych technologii, w tym także służących przekazywaniu informacji. Należy mieć świadomość, że nie każdy może korzystać ze smartfona. Trzeba myśleć, jak nie wykluczać tych, którzy nie mają dostępu do tych technologii albo nie chcą, nie mogą lub nie wiedzą, jak z nich korzystać. Dotyczy to szczególnie sytuacji kryzysowych. Jeżeli popatrzymy na sytuację osób, których domy zniszczono, warto pomyśleć o stworzeniu prostego i zrozumiałego algorytmu, co należy zrobić w takiej sytuacji. Pojawiła się baza, nad którą pracuje rząd. Prowadzono już rozmowy, aby wszystko skupić i aby wszystkie procesy odbywały się w aplikacji Diia, ale rozumiemy, że rzecz polega na tym, aby nikogo nie dyskryminować. Muszą być różne opcje dla osób, które korzystają ze smartfonów czy z portalu internetowego.
Trzeba realizować różne potrzeby i należy zrozumieć, że zarówno aplikacja Diia, jak i inne serwisy cyfrowe są po prostu otoczką dla różnych procesów wewnętrznych. Bez względu na to, czy to Polska, czy Ukraina – nawet najlepsza otoczka nie jest w stanie ukryć bałaganu, jaki mamy wewnątrz. Gdy budujemy nowe narzędzie w aplikacji Diia, należy zmieniać procesy biznesowe, które działają wewnątrz. To dotyczy zarówno wznoszenia nowych budynków, jak i zmiany miejsca pobytu. Miejsce zamieszkania nie powinno być takim radzieckim resentymentem. My próbujemy „nawlec” nowoczesne narzędzie Diia na pozostałości starego systemu. Musimy zmienić nasze podejście. Należy przemyśleć i zmienić konstrukcję procesów biznesowych, a dopiero na to nałożyć nowoczesne, cyfrowe rozwiązania.
Mstysław Banik
Od początku istnienia Ministerstwa Transformacji Cyfrowej założyliśmy cztery cele. Pierwszy to objęcie Ukrainy szybkim internetem, aby ludzie mieli dostęp do serwisów – dość skutecznie szliśmy w tym kierunku. Drugim celem jest polepszenie umiejętności cyfrowych wśród mieszkańców. Trzeci cel to dostępność w każdym przypadku: większość serwisów, które istnieją w Ukrainie, jeśli są dostępne online, to przeważnie funkcjonują także offline. Są różne rozwiązania, np. we wspominanym systemie składania powiadomień o zniszczonych miejscach zamieszkania. To działa też na poziomie samorządów, jest odpowiedni formularz. Współpracujemy w tym zakresie z samorządami w danych regionach.
Diia to otoczka, ale ta aplikacja nie świadczy usług będących zamiennikiem innych organów państwowych. Żadna usługa cyfrowa nie pojawia się w aplikacji bez udoskonalenia takiego czy innego systemu ze strony organów państwa. Rzeczywiście, problem stanowią i przestarzała architektura, i częste wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa. Wobec 17 milionów ludzi z dowodami papierowymi, zanim pojawiły się paszporty, z rejestrem dawniej pracowało mniej niż tysiąc osób. Te dane mówią o zupełnie innym systemie pracy rejestru, bezpieczeństwa i jego przepustowości.
Krzysztof Izdebski
Powtórzę zastrzeżenie: nie można podtrzymywać takiego wrażenia, że wystarczy cyfryzacja i państwo działa lepiej. Sam często mówię, że nie uda się cyfryzacja, która polega na digitalizowaniu biurokracji. To musi być połączone z pomysłem na transformację państwa. Wiem, że w Ukrainie był taki pomysł. Pewnie mogło to wypaść lepiej, ale chyba nie było też tak źle. Warto podkreślić, że tutaj wiodącą rolę odegrały samorządy.
Ołena Huńko
Jeśli chodzi o serwisy elektroniczne, m.in. te, które dotyczą rejestracji miejsca zamieszkania, to nasza współpraca z Ministerstwem Transformacji Cyfrowej jest bardzo ścisła. Ta usługa jest świadczona przez samorząd, ale jednocześnie rozumiemy, że musimy reagować na ogólne tendencje. Mimo iż mamy swój rejestr, ciągle współpracujemy z rejestrami krajowymi i przy użyciu narzędzi elektronicznych zapewniamy mieszkańcom dostęp do usług publicznych. Jeszcze przed wojną prowadziliśmy rozmowy o tym, żeby odpis z rejestru danej wspólnoty samorządowej można było uzyskać poza miejscem zamieszkania i rejestracji, aby nie trzeba było po takie zaświadczenie jeździć. Ta usługa się rozwija
i mam nadzieję, że wkrótce nawet ci mieszkańcy, którzy nie mają możliwości zamówienia jej przez aplikację Diia, będą mogli przyjść do centrum świadczenia usług publicznych, gdzie tę usługę uzyskają. Teraz synchronizujemy nasze rejestry i opracowujemy regulamin świadczenia usług tego typu.
Jeśli chodzi o internet w schronach, to rzeczywiście jeszcze na początku wojny niejednokrotnie mówiono, że w Ukrainie nie ma bezpiecznych miejsc. Oczywiście w porównaniu do wschodu i południa sytuacja na zachodzie jest o wiele lepsza, ale w Ukrainie nie ma w pełni bezpiecznych miejsc. Czym jest schron, wszyscy wiedzą także na zachodzie Ukrainy, tu mieszkańcy również spędzają w schronach wiele godzin. Dostawcy usług internetowych, m.in. u nas, we Lwowie, zwrócili się z inicjatywą, że podłączą szybki internet w schronach. Tak rzeczywiście się stało i wiele schronów podłączono, aby znajdując się
bezpiecznym miejscu, w schronie czy piwnicy, ludzie mieli dostęp do informacji i wiedzieli, co się dzieje dookoła, jaka jest bieżąca sytuacja. Oczywiście wszędzie obowiązuje zakaz przekazywania zbędnych informacji, aby wróg ich nie pozyskał, ale mimo wszystko trzeba mieć dostęp do oficjalnych wiadomości, do komunikatów prezydenta miasta czy władz obwodu: „rzeczywiście coś się stało, ale sytuację kontrolujemy, wszystko się uspokoi, bądźcie bezpieczni, zostańcie w schronie”... Tutaj niezbędna jest współpraca z dostawcami usług internetowych.
Jeśli chodzi o Starlink, to była dla nas nauka, jak korzystać z internetu satelitarnego w trudnej sytuacji. Byliśmy przygotowani na to, że zniknie normalna łączność, bo wojna nauczyła nas, że należy przygotować się na wszystko.
Krzysztof Izdebski
Sytuacje kryzysowe uczą nas wielu rzeczy, także w kontekście technologii: które technologie działają, a które się nie przyjmują. Nasza perspektywa Europy Zachodniej oczywiście jest inna, pewnie bardziej związana z pandemią, ale przecież w Ukrainie też był COVID-19 i stanowił problem, do którego państwo musiało się dostosować i zareagować.
Czego nauczyliście się, co pozwoli w przyszłości na lepsze rozwijanie siebie, rozwój usług, cyfryzacji w przyszłości? Co to jest za lekcja?
Mstysław Banik
Przede wszystkim to oczywiście szybkość. Zawsze w ministerstwie pracowaliśmy bardzo sprawnie i produkty były szybko opracowywane, ale wobec wojny nie ma tyle czasu, jak w okresie pokoju. Tak naprawdę te produkty, które się tworzy, mają zaspokoić potrzeby bieżące ludzi tutaj i teraz. Wiele rzeczy dzieje się o wiele szybciej. Jeśli chodzi o pandemię COVID-19, to rzeczywiście było wcześniejsze doświadczenie, które zwiększyło zakres pracy zdalnej. Już nie jesteśmy tak fizycznie związani z miejscem pracy. Kiedy w lutym doszło do inwazji, skorzystaliśmy z tego doświadczenia, nie straciliśmy wydajności i skuteczności funkcjonowania. Wiele urzędów, których pracownicy byli przyzwyczajeni do pracy w biurze, przy swoim komputerze, wydawało się zupełnie zdezorientowanych w pierwszym okresie pandemii, gdy próbowano ustalić nowy system pracy. To doświadczenie potwierdziło, że trzeba być mobilnym i mieć możliwość pracy z dowolnego miejsca. Oczywiście gdy pracuje się dla ludzi, nie można mieć sztywnego harmonogramu pracy.
Wiktor Nastula
Czego się nauczyliśmy? Po pierwsze – inwestujcie w zaufanie i partnerstwo. Myślę, że żaden Ukrainiec nie zastanawiał się ani sekundy nad tym, czy ma zacząć działać jako wolontariusz lub pomagać wojsku. Zgodnie z sondażami w ostatnich 10 latach te dwie instytucje mają najwyższy poziom zaufania wśród społeczeństwa. Jeśli chodzi o instytucje państwowe, to te urzędy państwowe i przedsiębiorstwa, które zainwestowały w partnerstwo i w zaufanie z kluczowymi interesariuszami, zarówno międzynarodowymi, jak i organizacjami obywatelskimi, były o wiele szybsze, bardziej elastyczne i mogły reagować w pierwszych dniach. Inne później dołączyły.
Po drugie – należy inwestować we wspólnoty. Tam, gdzie istniały wspólnoty, które miały trwałe kontakty horyzontalne, o wiele szybciej i łatwiej mogliśmy współpracować i ruszyć do przodu, bazując na zaufaniu.
Po trzecie – otwarte dane. Chciałbym podkreślić, że wierzymy, iż dane po wojnie z powrotem zostaną otwarte. Chcielibyśmy, aby to „po” nastąpiło jak najszybciej, i w tym względzie Ukraina naprawdę może stać się przykładem dla całego świata. Teraz walczymy, ale już zaczynamy odbudowywać i modernizować swój kraj. To bardzo ważne, aby modernizacja i odbudowa brały pod uwagę te trzy kluczowe lekcje. Po pierwsze, zaufanie i partnerstwo między władzą, biznesem i społeczeństwem. Po drugie, zaangażowanie specjalistycznych, zawodowych środowisk – ktoś odpowiada za urbanistykę, ktoś inny
za dostępność czy za zrównoważony rozwój. Po trzecie, odbudowa ma być cyfrowa. Zaczęła się ona już od tworzonego teraz rejestru strat wojennych w formie cyfrowej. Chcemy, aby po oddaniu projektów do użytku wszystko odbywało się w zrozumiałych systemach elektronicznych z wyraźnym podziałem kompetencji w podejmowaniu decyzji. W tej sprawie już współpracujemy z Ministerstwem Transformacji Cyfrowej oraz Ministerstwem Infrastruktury i liczymy na to, że w odbudowie będzie obowiązywała zasada „wszyscy wiedzą wszystko” oraz publikacja otwartych danych na wszystkich etapach, aby zdobyć zaufanie nie tylko wewnątrz Ukrainy, ale też na zewnątrz, wśród społeczności międzynarodowej. Świat będzie pomagał Ukrainie w odbudowie i chcemy, aby obywatele za granicą widzieli, jak skutecznie są wydatkowane także ich pieniądze.
Nadija Babynska
Chciałabym uzupełnić, że dane powinny być otwarte nie po wojnie, ale teraz. Teraz ich potrzebujemy. Wiem, że ministerstwo nad tym pracuje. Musimy opracować rozwiązania dotyczące tego, jak są upowszechniane dane, w jaki sposób realizujemy politykę otwartych danych w warunkach stanu wojennego. To ważne, aby zrozumieć, jak to zrobimy. Należy ustalić, co publikujemy, bo są serwisy, które dysponują wielkimi zasobami danych, także osobowych. Oczywiście po zwycięstwie będziemy musieli otworzyć jeszcze więcej i szybciej.
A jeśli chodzi o lekcje, to według mnie pierwsza lekcja polega na tym, że nie należy rezygnować z żadnych scenariuszy, bo psychika tak działa, że nie chcemy wiedzieć złego. Musimy tworzyć algorytmy i działać według wszystkich scenariuszy. Na przykład państwo ma algorytm: trwa wojna i podejmujemy kolejne kroki w danym obszarze. Będzie wtedy mniej chaotycznych ruchów i więcej zaufania ze strony społeczeństwa obywatelskiego. Warto inwestować nie tylko we wspólnoty, ale także w edukację i w zwalczanie dezinformacji, którą dotkliwie odczuwamy. Już teraz należy się zastanowić, jak zbudować odporność cyfrową w sytuacji stałego zagrożenia. Jestem przekonana, że gdy ma się takiego sąsiada, nie warto czekać na długotrwały odpoczynek. Odporność należy budować na podstawie wiedzy o wszelkich ryzykach. Przez ostatnie osiem lat nie dość dobrze pracowaliśmy w tym zakresie i chciałabym, abyśmy w przyszłości zrobili to lepiej.
Mstysław Banik
Dla wszystkich bardzo dużym odkryciem w dobrym sensie było wsparcie narodu polskiego. Nie powiem, że to było nieoczekiwane, ale chodzi o skalę i na poziomie rządowym, i na poziomie zwykłych ludzi. Wsparcie, jakie otrzymaliśmy od Polski, to jest duże odkrycie. To trzeba doceniać i zwiększać po zakończeniu wojny, po ukraińskim zwycięstwie. Myślę, że każdy z nas jest bardzo wdzięczny każdemu Polakowi. To, z jaką prędkością i mocą zmobilizował się cały naród polski, wspierając Ukrainę, zasługuje na oddzielną dyskusję, na ogromny szacunek i wielkie ciepło wobec siebie nawzajem.
Ołena Huńko
Zapewne niejednokrotnie jeszcze będziemy o tym wspominać. Wiele razy będziemy dziękować, bo każdy z nas na poziomie relacji osobistych, towarzyskich, rodzinnych uzyskał wsparcie i pomoc na terenie Polski. To nie ulega wątpliwości. Dostaliśmy lekcję, aby szybko podejmować decyzje, sprawnie działać i być przygotowanym na wszystko. Ostatnia lekcja: mamy inwestować zasoby w nasze bezpieczeństwo, w tym cyberbezpieczeństwo. Nie tylko w zasoby materialne, ale też intelektualne. Trzeba się tego uczyć. Wcześniej kwestie bezpieczeństwa naszych zasobów i naszej infrastruktury nie były aż tak omawiane i tak aktualne. Te wewnętrzne procesy nie są medialne, nie są na pokaz. Nie możemy zawsze powiedzieć, gdzie co leży i z jakich narzędzi korzystamy. Zabezpieczenie naszej infrastruktury wcześniej nie uzyskiwało rozgłosu i niezbędnej uwagi, ale teraz jest z pewnością jednym z priorytetów. Musimy być przygotowani na wszystko.
Krzysztof Izdebski
Dziękuję za te słowa. To my mamy dług wdzięczności i ogromne zobowiązanie za trud, wysiłek i ofiarę, jaką ponosicie również w naszym imieniu. Na pewno będziemy wracać do tych tematów: trzeba wejść głębiej w zagadnienia cyberbezpieczeństwa czy dezinformacji, na którą Europa jest narażona ze strony Rosji i Chin. Jako Polska i narody Europy Zachodniej możemy wiele nauczyć się od Ukrainy.
Nadija Babynska (Надія Бабинська) – ekspertka ds. otwartych danych i koordynatorka projektów z Ukrainy. Tworzy i koordynuje projekty z zakresu technologii obywatelskich, gov-tech oraz otwartych danych. Założycielka jednej z największych w Ukrainie społeczności otwartych danych OpenUp. Konsultantka międzynarodowych organizacji w zakresie otwartych danych i otwartego rządu. Została uznana za jedną z dziewięciu kobiet, które według listy civictechwomen Inkubatora 1991 zmieniły technologie obywatelskie i IT w Ukrainie. Finalistka nagrody Open Data Leaders Award w Ukrainie w 2018 roku.
Mstysław Banik (Мстислав Банік) – od trzech lat pracuje w Ministerstwie Transformacji Cyfrowej Ukrainy. Obecnie jest dyrektorem odpowiedzialnym za rozwój usług cyfrowych dla ludności, a wcześniej był doradcą ministra. Jest jednym z pomysłodawców i twórców aplikacji Diia, czyli „Państwo i ja”, która zastępuje obywatelom Ukrainy dokumenty tożsamości oraz pozwala na korzystanie z usług publicznych. Diia zyskała szczególne znaczenie w czasie wojny, pozwalając m.in. zachować obywatelom możliwość kontaktu z urzędami. Przed objęciem stanowiska w ministerstwie pracował w sektorze prywatnym i specjalizował się w marketingu oraz komunikacji w internecie.
Ołena Huńko (Олена Гунько) – kierowniczka Biura Informatyki w Lwowskiej Radzie Miejskiej. W latach 2017–2019 kierowniczka projektu „Otwarte dane Lwowa” w Miejskim Centrum Informatycznym. W latach 2010–2016 analityczka programu analityczno-badawczego w Instytucie Miejskim. Od 2017 roku członkini Ukrainian Oped Data Leaders Network.
Krzysztof Izdebski – ekspert ForumIdei Fundacji im. Stefana Batorego oraz Open Spending EU Coalition. Członek Rady Programowej Archiwum Osiatyńskiego. Stypendysta Marshall Memorial, Marcin Król Fellowship i Recharge Advocacy Rights in Europe. Prawnik – specjalizuje się w dostępie do informacji publicznej, ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego oraz wpływie technologii na demokrację. Autor publikacji z zakresu przejrzystości, technologii, administracji publicznej, korupcji oraz partycypacji społecznej.
Wiktor Nestula (Віктор Нестуля) – przed dołączeniem do Open Contracting Partnership pełnił funkcję p.o. dyrektora w państwowej spółce Medyczne Przetargi w Ukrainie, czyli centralnej jednostce zakupowej powołanej przez Ministerstwo Zdrowia Ukrainy do realizacji medycznych zamówień publicznych. W latach 2015–2018 dyrektor programowy w Transparency International Ukraina. Uczestniczył w przygotowaniu pięciu znaczących inicjatyw – rozwoju systemów ProZorro, ProZorro.Sale, budowaniu społeczności DOZORRO oraz rozwoju systemu e-Zdrowie.
|
[
{
"question_id": "11744673",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy rządowa aplikacja zawierająca elektroniczne dokumenty jest powiązana z chatbotem służącym do informowania o położeniu wojsk rosyjskich na terenie Ukrainy?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
47
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11744713",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywa się rządowa aplikacja zawierająca elektroniczne dokumenty?",
"answer": "Rządowa aplikacja zawierająca elektroniczne dokumenty nazywa się Diia.",
"span": [
2024,
2028
]
},
{
"question_id": "11745083",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak nazywa się chatbot służący do informowania o położeniu wojsk rosyjskich na terenie Ukrainy?",
"answer": "Chatbot służący do informowania o położeniu wojsk rosyjskich na terenie Ukrainy nazywa się e-Wróg.",
"span": [
21346,
21352
]
},
{
"question_id": "11745189",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy aplikacja Diia umożliwia bezpośredni dostęp do chatbota e-Wróg?",
"answer": "Tak.",
"span": [
21710,
21835
]
}
] |
00807131
|
Wielki głód w Irlandii (1845–1849)
Wielki głód (ang. Great Hunger, Great Famine, irl. An Gorta Mór, An Drochshaol) – klęska głodu, która dotknęła Irlandię w latach 1845−1849. Głód został spowodowany przez pierwotniaka grzybopodobnego – Phytophthora infestans, który gwałtownie rozprzestrzeniał się w Europie w połowie XIX wieku i spowodował masowe straty w uprawach ziemniaków. Populacja Irlandii zmniejszyła się wówczas o 20%, doszło również do wielkiej fali emigracji – Irlandię opuściły 2 miliony ludzi.
Historia
W 1845 roku przywleczona do Irlandii ze Stanów Zjednoczonych choroba ziemniaków (zaraza ziemniaka) zniszczyła zbiory. Jednak interwencja rządu brytyjskiego (Irlandia była wówczas w unii z Wielką Brytanią) nie uchroniła kraj przed głodem. W roku następnym (1846) zaraza nie ustąpiła, ale nowy rząd brytyjski nie zareagował. To wówczas powstało irlandzkie powiedzenie: Bóg zesłał na nas zarazę ziemniaczaną, ale to Anglicy dali nam głód. Zniszczenie zbiorów ziemniaków samo w sobie nie oznaczało jeszcze braku żywności w kraju, gdyż pola były w tym roku pełne zboża. Jednak irlandzcy chłopi musieli je sprzedawać, aby opłacać czynsze za dzierżawę ziemi (bardzo wysokie i bezlitośnie egzekwowane). W efekcie wielu mieszkańców wyspy nie miało co jeść (ziemniaki stanowiły wówczas podstawowe pożywienie w tym kraju). Głód i choroby zaczęły zbierać straszliwe żniwo. W roku 1848 klęska głodu trwała dalej, a liczba ofiar sięgnęła miliona. Irlandzka organizacja rewolucyjna Młoda Irlandia próbowała wzniecić powstanie, ale nim wybuchło, aresztowani zostali przywódcy tej organizacji. Tymczasem Irlandczycy zaczęli masowo emigrować z dotkniętego klęską kraju – głównie do Ameryki. W latach 1845–1850 wyjechało z wyspy około miliona jej mieszkańców. W roku 1849 zaraza ostatecznie ustąpiła, ale jeszcze przez dwa lata wywołane głodem choroby zabijały ludzi.
Ostateczna liczba ofiar sięgnęła liczby półtora miliona osób. W ciągu 10 lat nastąpił znaczny spadek liczby ludności wyspy. Podczas gdy w roku 1841 Irlandię zamieszkiwało około 8,2 miliona ludzi, a w 1845 prawie 9 milionów, to w 1851 już tylko 6,5 miliona. Sytuację dodatkowo pogorszyła przeprowadzona po wielkim głodzie reforma agrarna, w ramach której konfiskowano zadłużone grunty (najczęściej zadłużeni byli ci właściciele ziemscy, którzy dobrodusznie zrezygnowali z pobierania czynszu od głodujących dzierżawców).
|
[
{
"question_id": "11558326",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy choroba ziemniaków była jedyną przyczyną Wielkiego Głodu w Irlandii?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
34
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11558328",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy choroba ziemniaków zniszczyła zbiory?",
"answer": "Tak.",
"span": [
519,
636
]
},
{
"question_id": "11558329",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy ziemniaki były w Irlandii jedynym źródłem pożywienia?",
"answer": "Nie.",
"span": [
955,
1083
]
},
{
"question_id": "11558327",
"question_type": "Descriptive_cont",
"question": "Dlaczego obfite plony zboża nie uchroniły przed głodem w Irlandii?",
"answer": "Obfite plony zboża nie uchroniły przed głodem w Irlandii, gdyż chłopi musieli je sprzedawać, aby opłacić czynsze za dzierżawę ziemi.",
"span": [
1084,
1213
]
}
] |
00806098
|
Płaca brutto
Płaca brutto (ang. gross salary) – wynagrodzenie całkowite, przed odliczeniem podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne opłacanych przez pracownika. W praktyce tym terminem określa się wysokość wynagrodzenia określonego w umowie o pracę, które przed wypłaceniem pracownikowi podlega potrąceniom wynikającym z prawa.
Płaca brutto
W Polsce płaca brutto składa się z następujących elementów:
- wynagrodzenia netto (potocznie: „na rękę”);
- składek na ubezpieczenia społeczne – ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w części płaconej przez pracownika) oraz chorobowe i zdrowotne;
- zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Płaca brutto a łączny koszt pracodawcy
Wynagrodzenie brutto w Polsce nie obejmuje składek na ubezpieczenia społeczne odprowadzanych przez pracodawcę a wyliczanych od wynagrodzenia pracownika. Całość obciążeń związanych z wypłatą wynagrodzeń po stronie pracodawców obejmuje:
- płacę brutto;
- składki na ubezpieczenie społeczne – ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w części płaconej przez pracodawcę) oraz wypadkowe;
- składkę na Fundusz Pracy;
- składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Dla odróżnienia od płacy brutto całość powyższych obciążeń określa się potocznie płacą brutto-brutto lub łącznym kosztem pracodawcy. Pomimo formalnego podziału na część płaconą przez pracodawcę i pracownika rozliczenia wszystkich składek oraz zaliczek na poczet rozliczeń podatkowych są prowadzone przez pracodawcę.
|
[
{
"question_id": "11521442",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Kto opłaca składki na ubezpieczenie społeczne zawarte w płacy brutto-brutto?",
"answer": " Składki na ubezpieczenie społeczne zawarte w pensji brutto-brutto opłaca pracodawca i pracownik.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11536065",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto opłaca skladki na ubezpieczenie społeczne zawarte w płacy brutto?",
"answer": "Skladki na ubezpieczenie społeczne zawarte w płacy brutto opłaca pracownik.",
"span": [
158,
168
]
},
{
"question_id": "11558458",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy łączny koszt pracodawcy obejmuje składki na ubezpieczenie społeczne?",
"answer": "Tak.",
"span": [
841,
938
]
},
{
"question_id": "11558457",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak inaczej nazywana jest całość kosztów zatrudnienia pracownika ponoszona przez pracodawcę?",
"answer": "Całość kosztów zatrudnienia pracownika ponoszona przez pracodawcę nazywana jest płacą brutto-brutto.",
"span": [
1237,
1256
]
}
] |
00809051
|
AI w pracy. Kto chce uregulować niewidzialnego szefa?
Algorytmy nadzorujące pracę i przydzielające zadania są codziennością coraz większej grupy pracowników. Pandemia Covid-19 przyzwyczaiła do elektronicznego szefa osoby pracujące za biurkiem, ale technologicznego nadzoru od lat doświadczali już pracownicy i pracowniczki branży logistycznej, call center czy magazynów. Niektórzy co prawda przekonują, że algorytmiczne zarządzanie zwiększa efektywność pracy, jednak pracownicy i związki zawodowe coraz częściej głośno mówią o negatywnych doświadczeniach związanych chociażby z wyśrubowanymi normami wydajności czy nieprzejrzystymi zasadami ustalania wynagrodzeń w tak zautomatyzowanej pracy.
Problemy zaczynają dostrzegać również politycy, którzy wyszli z konkretnymi pomysłami na regulacje mające zagwarantować pracownikom i pracowniczkom lepszą ochronę przed nieprzejrzystymi i niesprawiedliwymi algorytmami. W Polsce sejmowy klub Lewicy, inspirowany rozwiązaniami już funkcjonującymi w Hiszpanii, proponuje przyznanie związkom zawodowym dostępu do parametrów algorytmów stosowanych wobec pracowników i pracowniczek. Krok dalej idzie Unia Europejska, która w grudniu 2021 r. zaproponowała projekt dyrektywy o pracy platformowej. Regulowałaby ona wykorzystywanie algorytmów wobec osób zatrudnionych przez aplikacje takie jak Uber czy Glovo. Poza sektorowymi regulacjami w UE toczą się także intensywne prace nad przepisami o sztucznej inteligencji (AI Act), także tej stosowanej do zarządzania pracownikami.
Praca w aplikacji – samozatrudnienie na niby?
Pracownicy, którzy znaleźli się pod nadzorem algorytmów, skarżą się na niezrozumiałe i niesprawiedliwe zasady działania systemów, które przecież decydują o tym, ile zarobią, jakie dostaną zlecenie i jak szybko będą zmuszeni pracować. Poczucie bycia „na łasce” algorytmu jest jeszcze większe w przypadku tzw. pracy platformowej, w ramach której zlecenia są przydzielane, monitorowane i wynagradzane za pośrednictwem internetowej aplikacji, bez bezpośredniego kontaktu z człowiekiem (ani z klientem, ani z pośrednikiem). Wedle szacunków Komisji Europejskiej w taki sposób pracuje aż 28 mln osób w UE. Tej formie bardzo często towarzyszą prekaryjne warunki pracy, w których z pracownikiem lub pracowniczką łatwo się rozstać, bo forma umowy nie przewiduje gwarancji, jakie znamy z kodeksu pracy.
Aż 90% dostępnych w UE platform klasyfikuje ludzi jako samozatrudnionych, mimo że – jak podnoszą osoby zatrudnione przez aplikacje – relacje między nimi a dostawcą platformy przypominają tradycyjny stosunek pracy. Na przykład platformy często dyktują warunki wynagrodzenia, ustalają minimalne standardy jakości obsługi klientów, automatycznie przydzielają zlecenia, organizują czas pracy oraz monitorują i oceniają pracowników, co ostatecznie decyduje o liczbie otrzymywanych zleceń.
Pracownicy przeciwko algorytmom
W maju 2021 r. sprzeciw wobec niesprawiedliwych algorytmów decydujących o wynagrodzeniach wyprowadził na ulice kurierów Glovo w Gdańsku i Białymstoku. Powodem strajku, który polegał na nierealizowaniu przyjętych zleceń, była zmiana algorytmu ustalającego wynagrodzenia: Glovo przestało naliczać zapłatę za dojazd do restauracji, z których kurierzy odbierają zamówienia – naliczało ją tylko za dojazd od restauracji do klienta, co znacząco obniżyło zarobki. Glovo nie konsultowało tych zmian z kurierami, a tych, którzy strajkowali, zablokowało w aplikacji.
Głośno o problemach algorytmicznego ustalania i mierzenia wydajności m.in. w polskich magazynach Amazona mówią pracownicy zrzeszeni w OZZ Inicjatywa Pracownicza. Amazon stosuje algorytm, który monitoruje i ocenia szybkość pracy. Jeśli dana osoba nie zrealizuje oczekiwanego minimum, otrzymuje ostrzeżenie, a po trzecim ostrzeżeniu może zostać zwolniona. Problem w tym, że normy wyznaczone przez Amazon są wyśrubowane, a zasady, jakimi kieruje się algorytm, są nieprzejrzyste i zmieniane z miesiąca na miesiąc, bez jakichkolwiek konsultacji z pracownikami.
Lewica: związki zawodowe z dostępem do parametrów algorytmu
Problemy podnoszone przez pracowników zarządzanych przez algorytmy coraz wyraźniej przebijają się do świadomości polskich polityków i polityczek. Dyskutowano o nich chociażby w ramach sejmowej podkomisji ds. algorytmów cyfrowych, w której posiedzeniach regularnie uczestniczymy. Efektem jest niedawna propozycja Lewicy, mająca na celu wzmocnienie pozycji związków zawodowych wobec pracodawców stosujących nadzorcze algorytmy. Projekt zmian w ustawie o związkach zawodowych nie trafił jeszcze do Sejmu, ale najnowsza wersja zakłada przyznanie związkom prawa dostępu do „parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy lub systemy sztucznej inteligencji, które mają wpływ na podejmowanie decyzji, które mogą mieć wpływ na warunki pracy, dostęp do zatrudnienia i jego utrzymanie, w tym profilowanie”. To rozwiązanie miałoby ułatwić reagowanie na niesprawiedliwe lub naruszające BHP założenia algorytmu, a pracownikom i pracowniczkom zapewnić jasność co do stawianych im oczekiwań.
W naszej ocenie ta propozycja idzie w dobrym kierunku, ale – jak zresztą przyznają projektodawcy – to dopiero pierwszy krok. Dostęp związków zawodowych do zasad działania algorytmów stosowanych wobec pracowników i pracowniczek to absolutne minimum. To też ważne uzupełnienie przepisów RODO, które zobowiązują do informowania o logice algorytmu wyłącznie w sytuacji, gdy algorytm podejmuje decyzje bez udziału człowieka, podczas gdy w wielu przypadkach rekomendacje algorytmu są teoretycznie weryfikowane (a w praktyce zazwyczaj potwierdzane) przez ludzkiego menedżera. Jednak biorąc pod uwagę to, że w Polsce mamy do czynienia z niskim poziomem uzwiązkowienia, wydawałoby się zasadne, by wszyscy pracownicy i pracowniczki – nie tylko ci zrzeszeni w związkach – mogli uzyskać informacje o funkcjonowaniu algorytmów wpływających na ich warunki pracy.
Nie ulega wątpliwości, że informacja o podstawowych założeniach, na jakich opiera się algorytm, jest niezbędna do tego, by kontrolować nadużycia i egzekwować prawo. Ale naruszaniu praw pracowniczych i przepisów o ochronie danych mogłaby zapobiec interwencja pracowników lub ich reprezentantów jeszcze przed wdrożeniem algorytmu. Brak konsultacji przed wprowadzaniem zmian w algorytmach np. organizujących pracę lub wyliczających wynagrodzenie jest jednym z głównych problemów zgłaszanych przez osoby poddawane działaniu algorytmu. Dlatego widzimy potrzebę idącej dalej regulacji, która zobowiązywałaby np. do przeprowadzenia konsultacji z pracownikami i pracowniczkami oraz do przeprowadzenia oceny wpływu projektowanego rozwiązania na ich sytuację.
Unia Europejska chce uregulować prace „przez aplikacje”
Nawet jeśli propozycja Lewicy nie zawiera docelowych rozwiązań, bardziej kompleksowa regulacja, przynajmniej dla osób, które pracują za pośrednictwem aplikacji (tzw. pracowników platformowych) – to wyłącznie kwestia czasu. W grudniu 2021 r. za regulację „gig economy”, czyli systemu pracy „od zlecenia do zlecenia”, wzięła się Unia Europejska. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych, a zakłada on:
- uregulowanie statusu osób zatrudnionych przez aplikacje (przez stworzenie kryteriów pozwalających stwierdzić, czy platforma jest pracodawcą);
- zwiększenie przejrzystości parametrów stosowanych algorytmów (nie tylko dla związków zawodowych, ale dla każdej zatrudnionej osoby);
- zapewnienie monitorowania działania algorytmów przez człowieka;
- prawo do wyjaśnienia i zakwestionowania decyzji (nawet tej półautomatycznej, czyli wydanej przez człowieka na podstawie rekomendacji algorytmu);
- obowiązek konsultowania pracowników przed wprowadzeniem algorytmu;
- obowiązek ciągłego monitorowania wpływu algorytmu na prawa pracowników.
Na ostateczny efekt jeszcze trochę poczekamy: prace nad dyrektywą trwają, a po jej przyjęciu przez instytucje unijne państwa członkowskie będą miały jeszcze 2 lata na jej wdrożenie do krajowych przepisów. Pozostaje też dylemat: dlaczego powyższe zasady miałyby się stosować tylko wobec pracowników i pracowniczek platformowych, a nie wszystkich poddanych działaniu algorytmów.
Czy unijny akt o AI ochroni wszystkich pracowników przed algorytmicznym szefem?
Ten ostatni problem może rozwiązać unijny akt o sztucznej inteligencji, który będzie regulował wykorzystanie wszelkich systemów AI do zarządzania pracownikami i pracowniczkami. Jednak żeby ta regulacja faktycznie wzmacniała pozycję osób nadzorowanych przez algorytmy, potrzebne są w niej daleko idące zmiany (szczegółowo pisaliśmy o nich w innych tekstach). Podsumowując, widzimy konieczność ulepszeń polegających na:
- wprowadzeniu obowiązku oceny wpływu algorytmu na prawa pracowników przez podmioty wdrażające system (a nie tylko tworzące go);
- opublikowaniu wyników tej oceny wraz z informacjami o podstawowych założeniach, celach, logice systemu i kluczowych decyzjach projektowych – wraz z uzasadnieniem;
- wprowadzeniu prawa do wyjaśnienia decyzji podejmowanych w indywidualnych sprawach z wykorzystaniem systemu;
- wprowadzeniu prawa do skargi, jeśli system naruszył prawa pracownika lub pracowniczki (w tym do reprezentacji przez organizację pozarządową lub związek zawodowy);
- umożliwieniu organizacjom i związkom zgłaszania naruszających prawo systemów bezpośrednio do organów nadzorczych, nawet jeśli pracownik lub pracowniczka – na przykład ze względu na obawę przed reperkusjami – nie złoży skargi indywidualnej.
|
[
{
"question_id": "11745969",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy dostęp związków zawodowych do zasad działania algorytmów stosowanych wobec pracowników i pracowniczek wystarczy do polepszenia sytuacji wszystkich pracowników?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
53
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11745984",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy zmiany w ustawie o związkach zawodowych przewidują wgląd związków zawodowych do zasad działania algorytmów?",
"answer": "Tak.",
"span": [
4470,
4859
]
},
{
"question_id": "11745985",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy pracownicy niezrzeszeni w związkach zawodowych będą mieli dostęp do danych dotyczących działania algorytmów?",
"answer": "Nie.",
"span": [
5610,
5889
]
}
] |
00807168
|
Pisarze braci polskich
Pisarze braci polskich – twórcy, którzy w okresie reformacji byli zwolennikami unitarianizmu, należący do wspólnoty braci polskich – wyznania powstałego w łonie kalwinizmu (rozłam nastąpił w 1562). Przez przeciwników należących do kalwinistów zostali przezwani „arianami”, którzy ich poglądy wiązali z doktryną teologiczną, sformułowaną w III w. n.e. w Aleksandrii przez Ariusza. Poglądy unitariańskie przyjęli od Miguela Serveta w dobie renesansu za pośrednictwem włoskich reformatorów takich jak Faust Socyn, którzy zmuszeni do opuszczenia Włoch osiedlali się w Polsce. Ośrodkiem ich działalności stał się Raków, gdzie założyli pierwszą własną szkołę – Akademię Rakowską.
Charakterystyka
Sami nazywali siebie „braćmi polskimi” lub „chrystianami”. Odrzucali oni dogmat o boskości Chrystusa oraz o jednym Bogu w trzech osobach, jako tezy sprzeczne z rozumem; byli prekursorami oświeceniowego racjonalizmu. Główny nacisk kładli na ponowne odczytanie Ewangelii i zawarte w niej wskazówki dotyczące zasad miłości bliźniego oraz sprawiedliwości społecznej. Byli przeciwnikami kary śmierci i zaborczych wojen, wskazywali bardzo daleko idącą tolerancję religijną. W obrębie swej wspólnoty dokonali pełnej emancypacji kobiet (zwłaszcza jeśli chodzi o sprawowanie urzędów kościelnych). Zdarzało się, że we własnych majątkach dokonywali uwłaszczenia chłopów; próbowali zakładać gminy społeczne (rodzaj „chrześcijańskich komun”, opartych na zasadach równości i wspólnego korzystania z dóbr materialnych).
Przede wszystkim zaś oddali ogromne usługi kulturze polskiej. Zakładali nowoczesne, jak na owe czasy, szkoły (w 1602 roku w Rakowie, ewangelicka w Pińczowie), drukarnie (w 1574 w Krakowie Aleksego Rodeckiego, oraz w 1602 w Rakowie jego zięcia Sebastiana Sternackiego). Pisali podręczniki, tłumaczyli na język polski Pismo Święte (m.in. Biblia nieświeska). W 1658 – dwadzieścia lat po zlikwidowaniu Akademii Rakowskiej – sejm wydał uchwałę skazującą braci polskich na wygnanie lub zmianę religii pod groźbą kary śmierci.
Pisarze braci polskich byli przede wszystkim myślicielami i propagatorami swojej religii. Ich poglądy wykraczały jednak poza sprawy wiary. Dotykały kwestii społecznych, politycznych, prawnych, moralnych i filozoficznych. Katechizm Rakowski, wydane w 1604 w Rakowie wyznanie wiary braci polskich, głoszące (jako jedno z pierwszych dzieł w historii Europy) zasadę racjonalizmu i tolerancji religijnej inspirowało m.in. Konstytucję Stanów Zjednoczonych.
Przedstawiciele
Najwybitniejsi ideolodzy braci polskich:
- Marcin Czechowic (1532–1613), napisał m.in.: O wolności sumienia (po łacinie);
- Szymon Budny (1530–1593), napisał: O urzędzie miecza używającem, O przedniejszych wiary chrystiańskiej artikulech;
- Piotr z Goniądza (1530–1572), napisał O synu Bożym;
- Andrzej Wiszowaty (1608–1678) – napisał O religii zgodnej z rozumem (po łacinie);
- Jan Crell (1590–1633) – napisał O wolności sumienia (łac. C. Vindiciae pro religionis liberate).
Oprócz ideologów wśród braci polskich spotykamy też znakomitych poetów. Najwybitniejszym był Wacław Potocki (1621–1696). Drugim był Zbigniew Morsztyn (1628–1689), bliski krewny Jana Andrzeja. Miał bardzo bogaty życiorys. Uczestniczył w wojnach kozackich szwedzkich. Po 1658 wyemigrował z kraju, przebywał na Prusach jako dworzanin i dyplomata ks. Bogusława Radziwiłła. Zmarł na emigracji. Jest autorem lekkich, często żartobliwych wierszy, pomieszczonych w zbiorze „Muza domowa”, gdzie znajdujemy jednak i utwory tragiczne, jak Duma niewolnicza, lub piękny poemat o niedolach współwyznawców – Pieśń o ucisku. Prócz tego napisał cykl wierszy religijnych w duchu mistycznej i alegorycznej poezji barokowej – Emblemata.
Z innych poetów warto wymienić jeszcze Jana Stojeńskiego (1590–1654), autora wierszy religijnych; jego ojciec, Piotr Statorius-Stojeński, był reformatorem szkoły braci polskich w Pińczowie i autorem pierwszej polskiej gramatyki (w języku łacińskim). Poetą związanym z braćmi polskimi był kalwinista Erazm Otwinowski (1526–1614), kurator i nauczyciel szkoły w Pińczowie. Jakub Teodor Trembecki napisał wiersze różne i fraszki (podpisane kryptonimem: J. T. T.). Walerian Otwinowski napisał Respons. Samuel Otwinowski przełożył piękną polską prozą Saadiego Perską księgę nazwaną Giulistan to jest Ogród Różany, napisał Historia turecka. Hieronim Moskorzowski przetłumaczył tekst Katechizmu na łacinę. Napisał m.in.: diariusz oraz dzieło polemiczne Oratio, qua continetur brevis calumniarum depulsio..... Jan Mączyński wydał pierwszy wielki łacińsko-polski słownik Lexicon Latino Polonicum Ex Optimis Latinae Linguae Scriptoribus Concinnatum. Mikołaj Kochanowski przetłumaczył Moralia Plutarcha na język polski i napisał Rotuły do synów swych. Olbrycht Karmanowski był autorem wierszy, w tym cyklu Pieśni pokutne. Autorem dzieła, Historia belli cosacco-polonici był Samuel Grądzki.
Jerzy Blandrata, który napisał traktat medyczny (ginekologia), dedykowany królowej Bonie: Gynaeceorum ex Arystoteli et Bonaciolo [...] noviter excerpta de fecundatione, gravitate, partu et puerperio. Marcin Krowicki napisał m.in. Obrona nauki prawdziwej i wiary starodawnej krześciańskiej. Praca Stanisława Lubienieckiego Theatrum cometicum... to największe siedemnastowieczne dzieło o kometach, jeszcze obecnie wykorzystywane jako źródło cennych informacji naukowych. Zawiera opisy około 600 komet, wszystkich jakie widziano na niebie od biblijnego potopu do 1665. Jeden z kraterów Księżyca został nazwany, na cześć astronoma, jego nazwiskiem: Lubieniecki (krater księżycowy). Natomiast Jan Niemojewski był autorem pism polemicznych, m.in.: Ukazanie iż kościół rzymski papieski nie jest apostolski.... Catechesis minor juventuti religione christiana imbuendae conscripta jest dziełem Walentego Smalca. Joachim Stegmann napisał nowatorski podręcznik do nauki matematyki i geometrii. Założyciel miasta Szlichtyngowa, Jan Jerzy Szlichtyng, napisał komentarze do Nowego Testamentu. Jonasz Szlichtyng Wyznanie wiary zborów tych, które się w Polsce Chrystiańskim tytułem pieczętuj. Andrzej Wiszowaty jest autorem 62 prac z dziedziny teologii, filozofii, religii i etyki, m.in. Religio rationalis seu de rationis judicio – O religii zgodnej z rozumem, czyli traktat o posługiwaniu się sądem rozumu także w sprawach teologicznych i religijnych; wydawca dorobku braci polskich, monumentalnego wydawnictwa Bibliotheca Fratrum Polonorum, jego syn Benedykt Wiszowaty jest twórcą Catecheses Ecclesiarum Polonicarum. Compendium religionis Christiana, było dziełem spolonizowanego austriackiego barona Johanna Ludwiga von Wolzogena. Andrzej Lubieniecki (zm. 1623) napisał swoje najważniejsze dzieło: Poloneutichia abo Królestwa Polskiego szczęście, a przy tym i W. Księstwa Litewskiego. A potem tegoż szwankowanie w roku 1612 i 1613. Samuel Przypkowski był zwolennikiem całkowitego rozdziału Kościoła od państwa, co zawarł w rozprawie: Dissertatio de pace et concordia ecclesiae (Rozprawa o pokoju i zgodzie w Kościele). Najważniejszym dziełem Jerzego Szomana jest autobiograficzny Testamentum ultimae voluntatis. W 1577 powstał Nowy Testament w przekładzie Marcina Czechowica.
Bibliotheca Fratrum Polonorum quos Unitarios vocant z 1668 zawiera zbiór najważniejszych dzieł pisarzy ariańskich.
|
[
{
"question_id": "11592372",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Wacław Potocki był zwolennikiem unitarianizmu?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
22
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11592373",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Do jakiej wspólnoty przynależeli twórcy, którzy w okresie reformacji byli zwolennikami unitarianizmu?",
"answer": "Twórcy, którzy w okresie reformacji byli zwolennikami unitarianizmu, przynależeli do wspólnoty braci polskich.",
"span": [
127,
154
]
},
{
"question_id": "11592374",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Wacław Potocki należał do wspólnoty braci polskich?",
"answer": "Tak.",
"span": [
3060,
3108
]
}
] |
00807177
|
Las Kakamega
Las Kakamega (ang. Kakamega Forest, suahili: Msitu wa Kakamega) – las tropikalny w Kenii, niedaleko granicy z Ugandą i ok. 50 km na północ od Kisumu, leżącego nad Jeziorem Wiktorii. Obecnie jest jedyną pozostałością (na terenie Kenii) gwinejsko-kongijskiego lasu równikowego, który 400 lat temu rozciągał się od Oceanu Atlantyckiego do Oceanu Indyjskiego.
Obecnie zajmuje obszar ok. 230 km², a jego powierzchnia jest dziesięć razy mniejsza niż w 1990 r. Jest domem dla ponad 400 gatunków motyli (to ok. 45% motyli znanych w Kenii), ponad 300 gatunków ptaków, 27 gatunków węży, a także 7 gatunków naczelnych w tym: zagrożonego wymarciem koczkodana nadobnego, gerezy czarnej, gerezy białej oraz koczkodana tumbili. W lesie można też spotkać lori potto z rodziny małpiatek (najwolniejszego ssaka na świecie), Dujkery czy osobniki z rodzaju małych antylop Madoqua. Zamieszkują tu także gatunki owocożernych nietoperzy rudawkowatych (m.in. pies młotogłowy o rozpiętości skrzydeł dochodzącej do 1 metra), które szczególnie sobie upodobały szyb nieczynnej już kopalni złota. Większość zwierząt tu występujących to gatunki endemiczne. Występuje tu także ponad 350 gatunków drzew.
Klimat jest tu bardzo wilgotny, z przeciętną roczną sumą opadów wynoszącą ponad 2 metry. Długa pora deszczowa przypada tu na marzec i kwiecień, zaś krótka na listopad i grudzień.
Decyzją kenijskiego parlamentu, część Lasu Kakamega o wielkości 44 km² oficjalnie uzyskała status rezerwatu dopiero w maju 1985 r., chociaż wcześniej również był on chroniony przez władze kolonialne, a potem przez rząd wolnej Kenii.
Dla zwiedzających udostępnione są dwa obszary: Rezerwat Lasu Kakamega (w południowej części) oraz Rezerwat Narodowy Lasu Kakamega (położony nieco na północ), do którego wstęp jest płatny. W lesie jest wiele pieszych ścieżek liczących od 1 do 7 km długości.
|
[
{
"question_id": "11592335",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jak nazywa się jezioro, w pobliżu którego można spotkać najwolniejszego ssaka na świecie?",
"answer": "Jezioro, w pobliżu którego można spotkać najwolniejszego ssaka na świecie, nazywa się Jezioro Wiktorii.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11592336",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywa się jezioro nad którym leży Las Kakamega?",
"answer": "Las Kakamega leży nad Jeziorem Wiktorii.",
"span": [
177,
194
]
},
{
"question_id": "11592337",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy w lesie Kakamega żyje najwolniejszy ssak na świecie?",
"answer": "Tak.",
"span": [
728,
820
]
}
] |
00807202
|
Minóg strumieniowy w Olsztynie
O minogach czytałem w podręcznikach szkolnych i akademickich na kursie zoologii. Znaleźć go można w książkach o rybach mimo, że w zasadzie nie jest rybą. Minogi należą do bezżuchwowców, w pewnym sensie są żywymi skamieniałościami i wspomnieniem dawnego świata. Minogi nie są rybami, choć ryby przypominają. Są kręgowcami i strunowcami, żyją w wodzie, dawniej uważane były za ryby lecz dzięki dociekliwości biologów wydzielone zostały w osobną grupę zwierząt, liczniejszą w dawnych epokach geologicznych. Dla zoologa wielka ciekawostka i wspomnienie procesów ewolucji kręgowców. Stąd moje uproszczone stwierdzanie o żywej skamieniałości.
Niedawno pan Paweł Laskowski opublikował na Facebooku zdjęcia minoga strumieniowego, zrobione w rzece Łynie w Olsztynie: "Mała ciekawostka ichtiologiczna z Olsztyna. Sfotografowano tarło minogów strumieniowy (Lampetra planeri) w rzece Łynie - w ścisłym centrum Olsztyna. To gatunek bezżuchwowca z rodziny minogowatych, prymitywny kręgowiec wodny (Minogi nie są rybami). Jest to bardzo rzadki gatunek ze względu na coraz większe zanieczyszczenie strumieni i rzek. Dorosłe osobniki giną zaraz po odbyciu tarła. Larwy żyją przeciętnie 4–5 lat, po czym następuje ich przeobrażenie w postać dorosłą. Osobniki dojrzałe zaraz po przeobrażeniu przystępują do tarła. W Polsce minóg strumieniowy objęty jest częściową ochroną gatunkową." Miejsce to znam, często przechodzę w czasie spacerów. Z brzegu pewnie trudno takiego minoga wypatrzyć. Tak więc przechodzę i nawet nie wiem, że takie niezwykłości zoologiczne przepływają pod moimi nogami. Oczywiście łatwiej zobaczyć nurkującemu płetwonurkowi niż lądowemu spacerowiczowi, niemniej będę się uważniej wpatrywał w rzekę.
Minóg strumieniowy (Lampetra planeri) należy do gatunków, żyjących w jednym miejscu, nie migruje tak jak minóg rzeczy czy morski. Zamieszkuje górne i środkowe odcinki niewielkich rzek i strumieni nizinnych i podgórskich. W czasie tarła samica składa około tysiąca jaj Wylęgają się w nich ślepe larwy, które żyją zagrzebane w osadach dennych. Dorosłe osobniki giną zaraz po odbyciu tarła. Larwy żyją przeciętnie 4–5 lat, po czym następuje ich przeobrażenie w postać dorosłą. Osobniki dojrzałe zaraz po przeobrażeniu przystępują do tarła.
Z przodu ciała znajduje się otwór gębowy (bez szczęk - stąd nazwa grupy - bezżuchwowce), okolony jest lejkowatą przyssawką, mająca po zamknięciu kształt podłużnej szczeliny. W górnej części otworu gębowego znajdują się dwa rogowe ząbki, natomiast w dolnej od 7 do 9. Szkielet osiowy ciała tworzy struna grzbietowa otoczona chrzęstnymi łukami kręgowymi. Dorosłe się nie odżywiają, larwy są filtratorami, żywią się glonami, innymi mikroorganizmami i detrytusem. Są zagrzebane w osadach i wystawiają na powierzchnię tylko głowę. Postacie dorosłe minoga strumieniowego jak już zaznaczyłem nie odżywiają się, w przeciwieństwie do swoich krewniaków: minoga rzecznego i minoga morskiego. Minóg rzeczny oraz minóg morski to gatunki wędrowne, dwuśrodowiskowe. Osobniki dorosłe żyją w morzu i wędrują na tarło do wód słodkich, w ujścia rzek. Osobniki dorosłe zjadają małe zwierzęta bentosowe a okresowo także przysysają się do ryb i na nich pasożytują. To ten właśnie fakt znamy zapewne z podręczników szkolnych. Ale minóg strumieniowy wyłamuje się z tego schematu. Różnorodność w świecie życiem i w cyklach życiowych jest ogromna, z czym kłopoty mają uczniowie i studenci. Zawsze są jakieś wyjątki. U minoga strumieniowego skrócony została faza życia dorosłego, stąd się nie odżywiają a co za tym idzie nie pasożytują na rybach.
U minoga strumieniowego zauważalny jest dymorfizm płciowy. W czasie tarła podejmują krótkie wędrówki do kilkuset metrów w górę strumienia. Ciekawostką tarła minoga strumieniowego jest to, że w ciągu jednego dnia może dojść nawet do 100 kontaktów płciowych u jednej samicy! Samica wybiera przy tym 1-3 samców.
Minóg strumieniowy jest gatunkiem rzadkim, od 2011 roku był na liście gatunków chronionych, od 2014 objęto go ochroną częściową. Spotkanie minoga w rzece Łynie i to w mieście jest z pewnością niezwykłym i unikalnym przeżyciem. Przynajmniej dla przyrodnika i biologa.
|
[
{
"question_id": "11696417",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy wszystkie dorosłe osobniki bezżuchwowców odżywiają się?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
30
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11696418",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy minogi należą do bezżuchwowców?",
"answer": "Tak.",
"span": [
186,
217
]
},
{
"question_id": "11696421",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy dorosłe osobniki minoga strumieniowego się odżywiają?",
"answer": "Nie.",
"span": [
2626,
2652
]
},
{
"question_id": "11696424",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy dorosłe osobniki minoga rzecznego i morskiego się odżywiają?",
"answer": "Tak.",
"span": [
3105,
3215
]
}
] |
00806095
|
Dylemat jeża
Dylemat jeża albo dylemat jeżozwierza jest metaforą wyzwań związanych z intymnością i intymnymi relacjami. Opisuje sytuację grupy jeży, starającej się zbliżyć i trzymać blisko siebie podczas zimnej pogody. Nie mogą tego zrobić, ponieważ nie mogą uniknąć ranienia się nawzajem swoimi ostrymi kolcami. Chociaż wszystkie pragną bliskiego i odwzajemnionego kontaktu, może się on nie zdarzyć z przyczyn, których jeże nie mogą uniknąć.
Zarówno Arthur Schopenhauer, jak i Zygmunt Freud wykorzystali tę sytuację, aby opisać stan jednostki w stosunku do innych w społeczeństwie. Dylemat jeża sugeruje, że pomimo dobrej woli, intymność nie może wystąpić bez znaczącej wzajemnej krzywdy, a rezultatem są ostrożne zachowania i słabe relacje. Dylemat jeża sugeruje stosowanie umiaru w relacjach z innymi, zarówno ze względu na własny interes, jak i ze względu na innych. Dylemat jeża może służyć jako wytłumaczenie introwersji i narzuconej przez siebie społecznej izolacji.
Schopenhauer
Koncepcja ta wywodzi się z następującej przypowieści z niemieckiego filozofa Arthura Schopenhauera Parerga und Paralipomena, tom II, rozdział XXXI, sekcja 396.
Freud
Dylemat jeża wkroczył do psychologii po tym, jak opowieść Schopenhauera została odkryta i zaadaptowana przez Zygmunta Freuda. Wersja niemieckiego filozofa została zacytowana przez Freuda w przypisie do jego pracy z 1921 r. pod tytułem Psychologia zbiorowości i analiza "ja" (niem. Massenpsychologie und Ich-Analyse). Freud oświadczył, że jego podróż do Stanów Zjednoczonych w 1909 roku była następująca: "Jadę do USA, aby zobaczyć dzikiego jeżozwierza i dać kilka wykładów".
Społeczne badania psychologiczne
Dylemat ten uzyskał empiryczną uwagę we współczesnych naukach psychologicznych. Jon Maner z zespołem (Nathan DeWall, Roy Baumeister i Mark Schaller) odnosili się do "problemu jeżozwierza" Schopenhauera interpretując wyniki z eksperymentów badających reakcje na ostracyzm i inne formy społecznego odrzucenia. Ich wyniki ujawniły, że w przypadku osób, które cierpią na fobie społeczne, doświadczenie odrzucenia doprowadziło do tego, że ludzie są względnie mało skłonni do socjalizacji; ale wśród osób o bardziej optymistycznych skłonnościach, doświadczenie odrzucenia doprowadziło do wzmożonych wysiłków, aby zbliżyć się do innych. Stwierdzili, że choć według Schoppenhauera ludzie ostatecznie doprowadzają siebie do zachowania dystansu i umiarkowanego zaspokojenia potrzeb, to filozof był znany ze zgorzknienia i egoizmu, co mogło wpłynąć na pesymistyczną filozofię.
W kulturze popularnej
Przypowieść ta stała się podstawą wielu dzieł kultury, w tym odcinka Dylemat jeża serialu anime Neon Genesis Evangelion. Wielokrotnie nagradzany film krótkometrażowy Henry jest modernistyczną wersją dylematu jeża: w tej opowieści jeż ostatecznie odnajduje komfort towarzyski dzięki żółwiowi, niewrażliwemu na kolce jeża. W kontekście pierwotnego dylematu można to uznać za potrzebę zróżnicowania ludzkich preferencji społecznych.
|
[
{
"question_id": "11522687",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Kto wprowadził do psychologii metaforę opisującą wyzwania związane z intymnością i intymnymi relacjami?",
"answer": " Metaforę opisującą wyzwania związane z intymnością i intymnymi relacjami do psychologii wprowadził Zygmunt Freud.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11530950",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jakiej metafory użyto do opisania wyzwań związanych z intymnością i intymnymi relacjami?",
"answer": "By opisać wyzwania związane z intymnością i intymnymi relacjami użyto metafory dylematu jeża lub dylematu jeżozwierza.",
"span": [
14,
51
]
},
{
"question_id": "11530965",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto wprowadził do psychologii metaforę dylematu jeża?",
"answer": "Do psychologii metaforę dylematu jeża wprowadził Zygmunt Freud.",
"span": [
1266,
1281
]
}
] |
00807172
|
Memento mori
Memento mori (śrdw.-łac. pamiętaj o śmierci) – przypomnienie, że nie da się uniknąć śmierci.
Pozdrowienie „Memento mori” było używane w literaturze przez wiele zgromadzeń zakonnych, przede wszystkim przez kamedułów, kartuzów i trapistów, jakkolwiek jest to szeroko rozpowszechniona legenda związana z mało znanym ogółowi życiem klasztorów kontemplacyjnych. Treść tej formuły stanowi argument przeciwko zbytnim dążeniom ku sprawom przyziemnym, które przemijają wraz ze śmiercią. Istotny motyw w literaturze i sztuce późnego średniowiecza. „Memento mori” jest także hasłem przewodnim Bractwa Męki Pańskiej.
W sztuce przypomnienie śmierci często zaznaczane jest motywem czaszki ludzkiej (np. La Tour), klepsydrą, ściętymi kwiatami czy też szkieletem ludzkim.
|
[
{
"question_id": "11592328",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Mottem którego bractwa jest przypomnienie, że nie da się uniknąć śmierci?",
"answer": "Przypomnienie, że nie da się uniknąć śmierci, to motto Bractwa Męki Pańskiej.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11592329",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak inaczej nazywamy przypomnienie, że nie da się uniknąć śmierci?",
"answer": "Przypomnienie, że nie da się uniknąć śmierci to inaczej Memento mori.",
"span": [
0,
12
]
},
{
"question_id": "11592330",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Hasłem przewodnim którego bractwa było Memento mori?",
"answer": "Memento mori było hasłem przewodnim Bractwa Męki Pańskiej.",
"span": [
597,
618
]
}
] |
00807160
|
Pergamin
Pergamin – materiał pisarski (podłoże, na którym można pisać) wyrabiany ze skór zwierzęcych. Wytwarzanie pergaminu zwano pergaminnictwem.
Pergamin wyparł rozpowszechniony wcześniej papirus stosowany w starożytności i był głównym materiałem pisarskim w Europie i na Bliskim Wschodzie przez cały okres średniowiecza, po czym został skutecznie wyparty przez papier. Używano go również jako materiału pokryciowego do opraw książek. Pergamin to również potoczna nazwa papieru pergaminowego.
Pergamin (membrana, pergamena, charta pergamena) jest wytwarzany ze skóry zwierzęcej. W starożytności służył przeważnie do produkcji małych bloczków zastępujących tabliczki. Rozpowszechnienie jego użycia było związane z pojawieniem się kodeksu. Tego surowca używano już w II w. p.n.e. w Egipcie (Księga Umarłych z Kairu), jednak z uwagi na własności techniczne, pergamin nie znalazł tam szerszego zastosowania. Już w IV w. rywalizował z papirusem i stał się głównym materiałem piśmienniczym. W VII w. dotarł do kancelarii frankońskich. Rozpowszechnił się w VIII w., a do kancelarii papieskich dotarł w X w. Technika produkcji i nazwa wiąże się prawdopodobnie z greckim miastem Pergamon, gdzie co prawda nie wynaleziono pergaminu, ale znacznie ulepszono jego produkcję.
Produkcja i właściwości
Jako surowca do produkcji pergaminu najczęściej stosowano skóry baranie, cielęce i kozie; do cenniejszych rękopisów przeznaczano skóry jagniąt nieurodzonych (charta virginea, welin, charta non nata). Bez potrzeby stosowania specjalistycznych narzędzi, można odróżnić gołym okiem dwie strony skóry – licową (od strony sierści) oraz mizdrową (od strony mięsa). Pergamin sporządzany ze skór kóz i owiec był delikatniejszy i cieńszy, natomiast ze skór cieląt grubszy i bardziej chropowaty. Skórę zwierzęcą, starannie umytą, moczono w wodzie z wapnem gaszonym, dzięki któremu można było łatwiej pozbyć się sierści i naskórka. Kilkukrotnie powtarzano te kąpiele w coraz mniejszym stężeniu wapna. Były one połączone ze stosowanym naprzemiennie wygładzaniem skóry, aby usunąć tłuszcz i żółtą barwę. Ostre narzędzie, którym zeskrobywano sierść to tzw. rasorium. Później skórę naciągano na drewnianą ramę, nadając jej odpowiednią grubość, suszono, wygładzano bismutem (pumeksem), a na końcu blichowano (bielono) kredą. Całość przygotowań trwała od 6 do 12 tygodni.
Nieco inną technikę oczyszczania skóry stosowano na Bliskim Wschodzie. Wytrawiano ją w mieszance substancji roślinnych, czasem z dodatkiem zwierzęcego moczu i odchodów. Podczas suszenia rozciągniętego pergaminu pozycja włókien ulegała zmianie. Układały się one warstwami równolegle do kierunku ciągnięcia. Dzięki tej strukturze pergamin był delikatny i elastyczny, wyróżniający go spośród skór garbowanych taninami czy ałunem. Materiał, który pozyskiwano w ten sposób, znakomicie nadawał się do pisania, ponieważ jego powierzchnia z obu stron była gładka i wystarczająco mocna. Wyjątkową zaletą, która przyłożyła się do jego rozpowszechnienia, była możliwość usuwania z niego tekstu i powtórnego użycia. Dlatego wśród rękopisów pergaminowych – w szczególności doby średniowiecza – spotykamy palimpsesty, tzn. manuskrypty, z których usunięto pierwotny tekst i sporządzono nowy. Duże koszty produkcji pergaminu wpływały na wysoką cenę, co powodowało jego oszczędne zużycie, a także właśnie podejmowanie prób umożliwiających powtórne wykorzystanie go. W tym celu, głównie w V-VIII w., zeskrobywano stare teksty i pisano nowe. Taki pergamin nazywany jest palimpsestem, z łaciny codex rescriptus. Palimpsest oznacza dosłownie „na nowo wygładzony”. Pergamin był produkowany na obszarze prawie całej Europy i stał się alternatywą dla papirusu, ponieważ był od niego trwalszy, gładszy i jaśniejszy, a do pisania i iluminowania nadawały się obie karty. Ważną zaletą pergaminu była możliwość jego produkowania na dowolnym obszarze, z surowców dostępnych na miejscu.
Ze względu na sposób wyrobu wyróżniamy dwa gatunki pergaminu: południowy oraz północny. Pergamin południowy (charta Italica) był bielony z jednej strony, tej nie pokrytej włosami, produkowany głównie ze skóry jagniąt i koźląt, dzięki czemu był delikatniejszy, bardziej miękki. Wyrabiano go we Włoszech, Hiszpanii i południowej Francji. Tylko jedna strona (tzw. album) była przeznaczona do pisania. Pergamin południowy był więc swoistym naśladownictwem papirusu. Natomiast pergamin północny (charta Theutonica) bielono z obu stron, które były przeznaczone do pisania. Produkowano go głównie ze skór cielęcych, przez co był grubszy. Pochodził z terenów północnej Francji, Niemiec, Polski oraz Węgier. Pergamin można było zginać, tak jak papirus, chociaż jego giętkość jest mniejsza. Początkowo książki pergaminowe formowano w zwoje, podobnie jak książki papirusowe. Długość pergaminowego zwoju była ograniczona długością skóry zwierzęcia, z której go wykonano. Dla potrzeb obszerniejszych tekstów zszywano więc kilka kawałków pergaminu. Używano go również jako oprawy dla zwojów papirusowych.
Wytwarzaniem pergaminu zajmowali się uprzednio mnisi, z tego względu, że surowców do produkcji dostarczały im stajnie klasztorne. Jednakże wraz z nastaniem XII w. i powstawaniem ośrodków miejskich, gdzie osiadali różni rzemieślnicy, produkcja pergaminu zaczęła się tam przenosić. Początkowo zakonnicy wysyłali niewyprawione skóry do miast, gdzie ich wyprawianiem zajmowali się pergaminiści (pergaminarii, pergamentarii, membranarii).
Najpierw na pergaminie pisano trzciną, a od około V w. – specjalnie przygotowanymi piórami ptaków, najczęściej gęsimi, kurzymi, łabędzimi lub orlimi. Również w tym stuleciu zaczęto używać nowego rodzaju atramentu – inkaustu, którego zaletą była łatwość przygotowania. Był on mieszanką kwasu garbnikowego, pochodzącego z narośli na dębach zwanych galasówkami, gumy arabskiej oraz siarczanu miedzi. Inkaust wyjątkowo dobrze spajał się z pergaminem i pozostawiał na nim trwały znak, o czym świadczą palimpsesty. Na pergaminach pisano również czerwonym atramentem, wyrabianym z rtęci i siarki lub z bieli ołowianej, a także farbkami ze sproszkowanego srebra i złota, rozpuszczonymi w gumie arabskiej lub kurzym białku. Sztuka pisania srebrem i złotem nosi nazwę chryzografii, a do Europy przyszła z Bizancjum. Dopiero w XII w. zaczęto używać znanego obecnie atramentu, produkowanego z garbnika i siarczanu żelaza.
Szlachetniejsze pergaminy były używane do produkcji m.in. kobiecych modlitewników. Natomiast czasami, przed rozpoczęciem pisania, pergamin barwiono, ale zdarzało się to dosyć rzadko. Częściej produkowano pergaminy purpurowe, jednak rzemieślnicy używali również błękitu, żółci, szafranu, zieleni, oranżu, spotykało się również pergaminy czarne. Tego rodzaju materiału używano do sporządzania ksiąg liturgicznych, a przede wszystkim rękopisów Pisma Świętego. Jednym ze słynniejszych przykładów rękopisu sporządzonego na pergaminie barwionym jest Błękitny Koran, skopiowany prawdopodobnie w Kairuanie w X w., a z polskich rękopisów – purpurowy Sakramentarz tyniecki z 1060 r. Do pisania na barwionych pergaminach używano złota lub srebra.
Historia
Najstarsze zachowane zabytki piśmiennicze na skórze zwierzęcej to już XX wiek p.n.e., jednak najstarsze znane dziś wyroby o cechach pergaminu (odnalezione w Mezopotamii, w Dura Europos) datowane są na III-II wiek p.n.e. Rozwój materiałów pisarskich został najprawdopodobniej wymuszony rywalizacją pomiędzy dwiema ówczesnymi największymi bibliotekami – aleksandryjską i pergamońską. Za Pliniuszem Starszym podaje się, że nazwa pergamin pochodzi od miasta Pergamon w Azji Mniejszej, którego król Eumenes II (195-158 p.n.e.) został zmuszony do szukania nowego materiału po zakazie wywozu papirusu z Egiptu wydanym przez Ptolemeusza. Najprawdopodobniej właśnie w Pergamonie udoskonalono wtedy znacznie metody produkcji pergaminu, przez co stał się on jego ważnym ośrodkiem produkcji. Informacje Pliniusza nie są jednak potwierdzone, a Pergamon był wtedy najważniejszym ośrodkiem kultury helleńskiej, stąd może rozpowszechnienie przez Pergamon tego nowego podłoża.
Rozpowszechniony wcześniej papirus został skutecznie wyparty przez pergamin dopiero w V wieku n.e., chociaż oba materiały były jeszcze dość długo używane równolegle (np. kancelaria kurii papieskiej używała papirusu jeszcze w X wieku). Również wypieranie pergaminu przez papier było rozciągnięte w czasie. Papier, wynaleziony ok. 2000 lat temu w Chinach, produkowany był na Bliskim Wschodzie od VIII w. W Europie był stosowany od XI wieku, jednak pierwsza europejska papiernia (jeszcze arabska) powstała dopiero na początku XII wieku. Pergamin bardzo wolno tracił na znaczeniu, a jednym z tego powodów był fakt, iż do Europy papier trafił właśnie od Arabów i stąd uważany był za wynalazek pogański. Zasadnicze wyparcie pergaminu przez papier nastąpiło w ciągu wieku XIV. Pergamin jednak znajdował nadal szereg zastosowań – do XVI w. utrzymał się w rękopisach i drukach iluminowanych, a do XVII używano go także do sporządzania ważnych dokumentów. W początkach ery druku w Europie, w XV i XVI wieku, oba podłoża drukowe były stosowane równolegle. Pergamin (znacznie droższy od papieru) był stosowany do wydawnictw o lepszej jakości lub z zamiarem dłuższego lub częstszego ich użytkowania, oraz w wyrobach o charakterze luksusowym. Np. 42-wierszowa Biblia Gutenberga została odbita na pergaminie w 35 egzemplarzach, a na papierze w 165 egz. Nierzadko wytwarzano również wydawnictwa o mieszanym składzie – papierowe z pergaminowymi wkładkami (co przypomina dzisiejsze wyroby z papieru offsetowego z wkładkami z papieru kredowego).
W Polsce produkcję pergaminu zaczęto późno, bo dopiero w XIV wieku, jednak najstarszy polski druk pergaminowy pochodzi już z 1509 r. (Missale Vratislaviense wydrukowany w Krakowie u J. Hallera).
Produkcję pergaminu w Europie dzieli się na dwa obszary. Wcześniej produkowany był w krajach południowych (Włochy, Hiszpania, płd. Francja). Był on cienki, ale dokładnie wyprawiony tylko z jednej strony – odwrotnej niż sierść, i tylko z jednej strony pozwalał na zapisywanie go, co było nawykiem przejętym z możliwości pokrywania papirusu. Umownie nazywa się go "pergaminem włoskim". Późniejszy jest tzw. "pergamin niemiecki" (znany m.in. także z płn. Francji, Węgier, a także Polski), grubszy, za to przygotowany do zapisywania jednakowo na obu powierzchniach. Ponadto szczególną postacią pergaminu był welin – bardzo cienki i miękki, wyrabiany ze skór płodów jagnięcych lub świeżo urodzonych jagniąt. Stosowano go do niewielkich, za to wielokartkowych wyrobów, szczególnie tych przeznaczonych do używania w czasie podróży, jak modlitewniki czy Biblie niewielkich rozmiarów (na jego podobieństwo wynaleziono później papier welinowy).
Pergamin umożliwił przejście z formy zwoju, rotulusa, do współczesnej postaci książki – kodeksu. Kodeks pojawił się w początkach II w. n.e. W miejsce sklejania poszczególnych kart papirusu lub pergaminu, zaczęto je łamać w połowie i składać jedna w drugą, a później przeszywać przez środek. W ten sposób powstał kodeks jednoskładkowy, który kształtem przypominał poliptych, od której przyswoił sobie nazwę. Dokumenty sporządzano na kartach (chartae) i pisano wzdłuż dłuższego boku, jednak w przypadku obszerniejszej treści odchodzono od tej praktyki. Kiedy rękopis składał się z kilku kart, które łączono w jeden arkusz – zszywkę, zabezpieczoną sznurem, który służył jednocześnie do przytwierdzania pieczęci. Chociaż książka w swej nowej postaci była o wiele trwalsza i poręczniejsza, nieprędko zyskała uznanie. Przez długi czas kodeks współistniał na równi ze zwojem i dopiero w IV w. n.e. zyskał nad nim przewagę, aby od V w. n.e. stać się powszechną formą książki.
|
[
{
"question_id": "11558342",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Kto zajmował się pergaminnictwem do XII w.?",
"answer": "Pergaminnictwem do XII w. zajmowali się mnisi.",
"span": [
0,
8
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558343",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Czym zajmowało się pergaminnictwo?",
"answer": "Pergaminnictwo zajmowało się wytwarzaniem pergaminu.",
"span": [
103,
124
]
},
{
"question_id": "11558344",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto zajmował się wytwarzaniem papieru?",
"answer": "Wytwarzaniem pergaminu zajmowali się mnisi.",
"span": [
5045,
5050
]
},
{
"question_id": "11558345",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "W którym wieku mnisi przestali wytwarzać pergamin?",
"answer": "Mnisi przestali wytwarzać pergamin w XII wieku.",
"span": [
5154,
5160
]
}
] |
00806093
|
Stanfordzki eksperyment więzienny
Stanfordzki eksperyment więzienny (ang. Stanford Prison Experiment) – projekt badawczy, który miał za zadanie zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego. Przeprowadziła go grupa psychologów Uniwersytetu Stanforda pod przewodnictwem Philipa Zimbardo w 1971 roku. Podczas selekcji kandydatów kierowano się ich dobrą kondycją psychofizyczną oraz brakiem kryminalnej przeszłości. Selekcję przeszło 24 studentów, z których 18 ostatecznie wzięło udział w eksperymencie (pozostała szóstka stanowiła rezerwę). Eksperymentalne więzienie skonstruowano w piwnicy wydziału psychologii w Stanfordzie.
Opis eksperymentu
Ogłoszenie
W lokalnej gazecie pojawiło się ogłoszenie, w którym oferowano 15 $ za dzień udziału w eksperymencie (ok. 86 $ po uwzględnieniu inflacji). Ponad 70 ochotników przebadano i wybierano tych, którzy m.in. nie mieli kryminalnej przeszłości (a więc i nie przebywali w więzieniu) oraz nie byli uzależnieni od narkotyków, a także byli w pełni zdrowi psychicznie. Ostatecznie wytypowano spośród nich 24 studentów z Kanady i Stanów Zjednoczonych.
Przygotowanie
Piwnice wydziału psychologii uniwersytetu Stanforda przerobiono na więzienie w oparciu o opinie byłych więźniów i personelu więziennego. Wymieniono w tym celu drzwi trzech sal, zastępując je stalowymi kratami. Końce 9-metrowego korytarza, stanowiącego „główny dziedziniec”, zabito deskami. Urządzono również trzy inne pomieszczenia: przebieralnię dla strażników, pokój wartownika oraz biuro dyrektora więzienia. Przełożonym obiektu został sam Zimbardo, co jak sam później stwierdził: „było poważnym błędem w założeniach” i zaangażowało go zbyt emocjonalnie w eksperyment.
Obraz rejestrowała kamera umieszczona w otworze na jednym z końców głównego korytarza. Rozmowy więźniów były podsłuchiwane. Więzienie pozbawione było okien i zegarów.
Strażnikom pozwolono wybrać umundurowanie i wyposażenie w pobliskim sklepie militarnym (ten zabieg miał silniej związać tę część uczestników z nowym więzieniem). Zdecydowali się oni na koszule w kolorze khaki, pałki policyjne i ciemne okulary przeciwsłoneczne, uniemożliwiające kontakt wzrokowy. Zimbardo nie poinstruował dokładnie strażników, jak powinni się zachowywać – wskazywał jedynie na konieczność pozbawienia więźniów prywatności oraz odebrania im podstawowych praw. Zakazał także używania bezpośredniej przemocy fizycznej – strażnicy mieli zakaz uderzania więźniów, a pałka, którą mieli przy sobie, miała pozostać jedynie symbolem władzy. Poinformowano ich także, że w razie ucieczki więźniów eksperyment dobiegnie końca. Reszta pozostawała w ich gestii.
9 strażników pracowało trójkami w czasie ośmiogodzinnych zmian (z możliwością wezwania wsparcia). Trzy cele mieściły po trzech więźniów. Pozostali uczestnicy mieli zostać wezwani w razie potrzeby.
Uczestnicy eksperymentu zostali poinformowani, że w razie wytypowania ich na więźniów będą otrzymywali minimalne racje żywnościowe a część ich praw obywatelskich zostanie ograniczona.
Zatrzymanie
W pierwszym dniu eksperymentu nieświadomi uczestnicy projektu (więźniowie) zostali aresztowani przez policję we własnych domach. Przedstawiono im zarzuty (napad z bronią w ręku i włamanie), odczytano prawa i skutych kajdankami odwieziono do pobliskiego komisariatu (policja zgodziła się współpracować z badaczami). Na miejscu ich spisano, zdjęto odciski palców i zamknięto w celi, przewiązując uprzednio oczy.
„Więźniowie” zostali odeskortowani do „uniwersyteckiego więzienia”, gdzie po przywitaniu przez naczelnika i powtórzeniu ciążących na nich zarzutów, zostali dokładnie przeszukani i rozebrani do naga. Następnie poddano ich procesowi odwszenia za pomocą aerozolu.
Zasady panujące w więzieniu
Skazańcy zostali ubrani w długie białe koszule z numerem identyfikacyjnym po obu stronach. Do prawej stopy każdego z nich umocowano łańcuch zapięty na kłódkę. Czapkę stanowiła damska pończocha. Przygotowany w ten sposób strój miał ich upokorzyć i maksymalnie ujednolicić.
Więźniowie musieli zwracać się do strażników formułą „Panie oficerze penitencjarny”, a do siebie jedynie po numerze identyfikacyjnym. Aby utrwalić je w ich pamięci, strażnicy organizowali kilkakrotnie w ciągu pierwszego dnia eksperymentu liczne „odliczania”. Początkowo więźniowie nie traktowali ich poważnie, manifestując przy tym chętnie swoją niezależność. Strażnicy nie byli jeszcze zdolni zmusić ich do posłuszeństwa. Jak sami wspominali po eksperymencie, w pierwszym dniu byli zdezorientowani i zbytnio nie wiedzieli jak postępować. Popularną formą karania przez strażników były pompki. Pozornie niegroźne, stały się z czasem metodą poniżania więźniów (zwłaszcza, kiedy strażnik stawiał nogę na odbywającym karę, albo kazał na nim siadać innemu więźniowi).
Bunt i jego konsekwencje
Drugiego dnia eksperymentu wybuchł bunt. Więźniowie zabarykadowali się w celach, zdjęli czepki i zerwali numery identyfikacyjne. Zaczęli drwić ze strażników. Ci wezwali do pomocy nocną zmianę i razem potraktowali skazańców dwutlenkiem węgla z gaśnicy. Zszokowani więźniowie zostali rozebrani, ich łóżka wystawiono na korytarz, a inicjatorów buntu zamknięto w karcerze. Innych zmuszono do robienia pompek, odmówiono im posiłków i poduszek.
Strażnicy wyciągnęli wnioski z minionych zdarzeń i zgodnie z sugestią jednego z nich, postanowili „podejść więźniów psychologicznie, a nie fizycznie”. W tym celu stworzono specjalną „celę uprzywilejowanych”, w której znalazły się łóżka i koce, lepsze posiłki (spożywane w obecności pozostałych, którym tymczasowo zakazano jeść) i odebrane uprzednio ubrania. Ponadto uprzywilejowani mogli myć zęby i brać kąpiele.
Po połowie dnia „uprzywilejowanych” wysłano z powrotem do zwykłych cel, a na ich miejsce wprowadzono niektórych z inicjatorów buntu. Więźniowie poczuli się zdezorientowani. Pojawiły się spekulacje o współpracy „uprzywilejowanych” ze strażnikami. Relacje w poszczególnych grupach zupełnie się zmieniły. Strażnicy zjednoczyli się w obliczu zagrożenia, solidarność więźniów uległa skruszeniu.
Strażnicy zaczęli traktować więźniów znacznie surowiej. Możliwość wyjścia do toalety zależała od ich humoru. Po godzinie 22 więźniowie korzystali z wiader pozostawionych w celach, których czasem nie pozwalano im opróżniać. Strażnicy wykazywali się szczególną bezwzględnością po zmroku, myśląc że nie są obserwowani przez badaczy.
Więzień nr 8612
Po 36 godzinach eksperymentu więzień o numerze 8612 zaczął wykazywać szereg niepokojących objawów. Na zmianę zachowywał się agresywnie i wybuchał płaczem, miał „zdezorganizowany sposób myślenia”. Strażnicy i naukowcy podejrzewali go o próbę oszustwa. Badający go specjalista zaproponował mu bycie informatorem w zamian za łagodniejsze traktowanie przez strażników. 8612 miał przemyśleć tę propozycję.
Podczas następnego odliczania więzień powiedział do pozostałych: „nie możecie stąd wyjść, nie da się przerwać eksperymentu”. Później stracił nad sobą panowanie: krzyczał i przeklinał. Dopiero wtedy badacze postanowili go wypuścić. Wśród więźniów umocniło się przekonanie, że to nie eksperyment, tylko prawdziwe więzienie.
Odwiedziny
Następnego dnia urządzono odwiedziny dla rodziny i przyjaciół. Aby sprawić dobre wrażenie, wyczyszczono całe więzienie, więźniom pozwolono się umyć i zjeść obfity posiłek, a nawet włączono przyjemną muzykę przez interkom. Dla wzmocnienia pozytywnego efektu przyjmowaniem gości zajmowała się cheerleaderka ze Stanford, Susie Phillips.
Przybyli musieli znieść szereg niedogodności przed zobaczeniem się z bliskim: zezwolenie wydawał każdorazowo naczelnik więzienia (Zimbardo), na spotkanie trzeba było czekać około pół godziny, wizyty były ograniczone do 10 minut, mogły w nich uczestniczyć tylko 2 osoby i przebiegały w obecności strażnika. Część odwiedzających zwróciła uwagę na zły stan swoich bliskich, ale pod wpływem autorytetu organizatorów eksperymentu rezygnowali z jakichkolwiek działań.
Plan ucieczki
Jeden ze strażników podsłuchał więźniów omawiających plan ucieczki. Zgodnie z nim wypuszczony wcześniejszej nocy nr 8612 miał zebrać kilku przyjaciół, wtargnąć do więzienia i uwolnić pozostałych. Naukowcy i strażnicy postanowili udaremnić ten plan za wszelką cenę.
Pierwszym krokiem było umieszczenie na miejscu nr 8612 nowego więźnia, który był współpracownikiem i informatorem „władzy”. Następnie Zimbardo zgłosił się do miejscowej policji z prośbą o przeniesienie więźniów do prawdziwego więzienia. Prośba została jednak odrzucona. Ostatecznie zdecydowano się rozebrać wszystkich więźniów, założyć im na głowy worki, skuć razem i przetransportować do magazynu, gdzie mieli przeczekać „włamanie”. Zimbardo liczył, że „włamywacze” zastaną na miejscu tylko jego, który obwieści im, że eksperyment dobiegł końca i wszyscy zostali zwolnieni. Później praca więzienia miała wrócić do normy. Rozważano również zwabienie byłego więźnia nr 8612 i aresztowanie go ponownie, tłumacząc to „fałszywymi przesłankami” wcześniejszego zwolnienia.
Ostatecznie nikt nie wtargnął do więzienia. Zimbarda odwiedził natomiast Gordon Bower, współlokator z czasów na Uniwersytecie Yale’a, który chciał przyjrzeć się wynikom eksperymentu. Zasugerował on Zimbardo, że całe przedsięwzięcie odbiega od obiektywizmu i za bardzo angażuje emocjonalnie jego organizatorów. Zimbardo docenił jego spostrzeżenie dopiero znacznie później.
Zemsta
Po niedoszłym włamaniu strażnicy nasilili prześladowania wobec więźniów. Zmuszano ich do czyszczenia muszli toaletowych gołymi rękoma, robienia pompek, pajacyków i odliczeń, które przeciągały się nawet do kilku godzin.
Wizyta księdza
W celu zbadania wpływu stworzonej atmosfery na więźniów, naukowcy zaprosili do współpracy katolickiego księdza, byłego kapelana więziennego. Odbył on osobiste spotkanie z niemal każdym z więźniów. Połowa z nich przedstawiła się za pomocą swojego numeru identyfikacyjnego.
Więzień nr 819 nie chciał widzieć się z księdzem, prosząc natomiast o wizytę lekarza. Podczas rozmowy z Zimbardo załamał się i wybuchnął płaczem. Równocześnie jeden ze strażników ustawił pozostałych więźniów w szeregu i kazał im głośno powtarzać: „więzień nr 819 jest złym więźniem. Przez to, co zrobił więzień nr 819, w mojej celi jest bałagan, panie władzo”. Zgromadzeni wykrzyczeli to kilkakrotnie. Gdy dotarło to do uszu więźnia nr 819, załamał się po raz kolejny. Mimo że był chory, chciał wrócić i udowodnić, że nie jest złym więźniem. Uspokoił go dopiero Zimbardo, tłumacząc, że to tylko eksperyment naukowy, a nie prawdziwe więzienie.
Komisja
Następnego dnia część więźniów stanęła przed komisją, która miała rozważyć ich warunkowe zwolnienie. Na jej czele stanął wspomniany wcześniej były więzień i konsultant grupy Zimbardo. Większość więźniów gotowa byłaby zrezygnować z należnych im pieniędzy w zamian za natychmiastowe zwolnienie. Złożone przez nich wnioski o wypuszczenie miały zostać rozpatrzone w bliżej nieokreślonym terminie, na co więźniowie (nieczujący się już zupełnie jak uczestnicy eksperymentu) milcząco wyrazili zgodę.
Przerwanie
Eksperyment zakończono już szóstego dnia z dwóch powodów. Strażnicy zaczęli dopuszczać się coraz bardziej gorszących praktyk, np. zmuszając więźniów do symulowania aktów homoseksualnych. Ponadto Christina Maslach, późniejsza żona Zimbardo, stanowczo sprzeciwiła się eksperymentowi po tym, jak przeanalizowała jego zgubny wpływ na psychikę więźniów. Była to pierwsza osoba, która zanegowała moralną stronę eksperymentu. To między innymi dzięki uwagom jej, jako osoby niezaangażowanej w eksperyment, Zimbardo postanowił go przerwać. Jak sam potem twierdził zachowywał się bardziej jak dyrektor więzienia, niż badacz prowadzący eksperyment naukowy, a także, że brakowało mu empatii wobec więźniów, których tak nieludzko traktowali strażnicy.
Interwencja Christiny Maslach miała też charakter osobisty. W osobistej rozmowie z Philem Zimbardo zakomunikowała "albo ja albo ten eksperyment". Był to też czynnik, który istotnie wpłynął na decyzję o przerwaniu eksperymentu oraz na przeanalizowanie zachowań zarówno „więźniów” i „strażników” jak i naukowców prowadzących i obserwujących cały eksperyment.
Zachowanie uczestników
Typy strażników
Wśród strażników można było wyróżnić trzy podstawowe typy zachowań. Pierwsza grupa była surowa, choć sprawiedliwa. Strażnicy z drugiej grupy starali się nie krzywdzić więźniów i oddawać im „drobne przysługi”. Pozostali natomiast znajdowali satysfakcję w znęcaniu się nad skazańcami, mimo że żaden test osobowości nie wykazywał u nich takich tendencji. Wszystkich strażników łączyło jedno: nie odmawiali wykonania żadnego rozkazu. Najbardziej znienawidzony z nich zyskał sobie miano „Johna Wayne’a”, ze względu na nieugiętość i bezwzględność.
Zachowanie więźniów
Więźniowie radzili sobie na różne sposoby z atmosferą podległości i poniżenia. Początkowo niektórzy z nich przeciwstawiali się i bili ze strażnikami. Czterech więźniów zareagowało załamaniem emocjonalnym, u jednego stres spowodował wysypkę psychosomatyczną. Część stała się „dobrymi więźniami”, którzy wykonywali wszystkie rozkazy strażników. Więźniowie jako grupa zostali całkowicie rozproszeni i zdominowani przez strażników.
Komentarz byłego więźnia nr 416 (2 miesiące po zakończeniu eksperymentu): "Zacząłem mieć poczucie, że tracę tożsamość. Tożsamość osoby, którą nazywałem „Clay”, osoby, która kazała mi iść do tego miejsca, osoby, która dała się w tym więzieniu zamknąć – bo to było dla mnie więzienie i nadal jest. Nie uważam, że to eksperyment ani symulacja, bo to po prostu więzienie prowadzone przez psychologów zamiast przez państwo. Zacząłem mieć poczucie, że osoba, którą byłem i która kazała mi iść do więzienia, była mi obca – obca tak bardzo, że w końcu stałem się 416. Naprawdę byłem swoim numerem."
Cele eksperymentu według Zimbardo
Skonfrontowanie tezy o radykalnej zmianie zachowania (skłonności do ogromnego okrucieństwa) zwyczajnych ludzi, kiedy stają się anonimowi i mogą traktować innych przedmiotowo.
Zbadanie wpływu otoczenia, autorytetu, solidarności grupowej oraz konkretnej sytuacji na działania jednostek (eksperyment Milgrama).
Wnioski Zimbardo
Amerykański psycholog tym samym zaobserwował, że ludzie zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach mogą z powodzeniem wcielać się w role oprawców i ofiar. Powodów takich zachowań upatruje on nie w zaburzeniach ludzkiej psychiki, lecz we wpływie otoczenia na jednostkę.
Przez następne lata uczestnicy byli obserwowani, przez rok po eksperymencie prowadzono terapie indywidualne oraz grupowe uczestników oraz utrzymywano kontakt telefoniczny i listowny w ciągu następnych 10 lat. Ostatecznie eksperyment nie wpłynął negatywnie na ich życie. Było to spowodowane tym, że zostali poddani terapii, na której dokładnie im wytłumaczono, czego byli uczestnikami i świadkami. Jednostki wyselekcjonowane do eksperymentu były w pełni zdrowe psychicznie, a eksperyment odbył się w jednym miejscu, dzięki czemu badani po jego zakończeniu wyszli ze swoich ról, zdjęli mundury i wrócili do normalnego życia. Starania eksperymentatorów sprawiły, że nie czuli oni winy ani wstydu. Sami uczestnicy przyznali, że pomimo tygodnia spędzonego w nieludzkich warunkach, dowiedzieli się bardzo dużo o sobie i własnej naturze, co dla większości z nich było bardzo pouczające. Ponadto efekty ograniczyły się tylko do samego czasu trwania eksperymentu, a ostatecznie wszyscy przyznali, że to, co przeżyli było jedynie efektem realiów, w jakich się znaleźli, a nie cech ich własnej osobowości.
Wnioskiem z ww. było też spostrzeżenie, że odgrywanie ról społecznych może wpływać na kształtowanie się osobowości jednostki, w szczególności w sytuacji, gdy nie ma ona możliwości zrzucenia schematu roli lub gdy rola społeczna nie pozwala jej na margines swobody postępowania (zaplanowany na dwa tygodnie eksperyment przerwany został już po sześciu dniach ze względu na brutalne zachowania osób, które przyjęły role strażników).
Późniejsze spostrzeżenia
Po wydarzeniach znęcania się nad więźniami podczas drugiej wojny w Iraku Zimbardo przypomniał o wyniku swojego eksperymentu, wskazując na warunki więzienne jako szczególnie sprzyjające przemocy.
Podkreślał, że incydentom takim jak wydarzenia w więzieniu Abu Ghraib nie są winni żołnierze, lecz system, który sprawia, że:
strażnikami są najniżej postawieni ludzie w armii (niedoświadczeni, słabo wyedukowani zawodowo),
więźniów nadzorują ludzie przez długi czas przebywający w izolacji w podobnych warunkach (rzadko opuszczają mury więzienia, nie mają innych obowiązków),
zarówno więźniowie jak i strażnicy narażeni są na stres (oddalenie od domu, warunki wojenne),
strażnicy z braku innych zajęć wymyślają wyrafinowane tortury,
więźniowie najpierw byli przesłuchiwani przez agentów CIA, którzy jako pierwsi dopuścili się aktów przemocy, co widzieli żołnierze – w wyniku tego włączył się u nich mechanizm obniżenia moralnych barier i poziom przemocy szybko wzrósł,
zachowania agresywne przejawiają także kobiety, ze względu na fakt, iż stanowią one niewielki procent żołnierzy w armii (muszą wykazać swoją przydatność, udowodnić innym, że są równie odporne, wytrzymałe i brutalne),
wcześniejsze badania Zimbardo potwierdzają także, że jeśli kobietom zapewni się anonimowość, są zdolne do zadawania ogromnego bólu.
Zimbardo w wypowiedziach na temat tego incydentu sugerował też, że zarówno żołnierzom jak i więźniom potrzebna będzie opieka terapeutyczna, taka jak ta, którą zapewnił uczestnikom swojego eksperymentu, by nie doszło do tragedii i samobójstw, życia w potępieniu przez opinię społeczną, w poczuciu winy za czyny, których to dopuścić może się każdy w takich specyficznych warunkach.
Podobne eksperymenty
Eksperyment Zimbardo był kilka razy powtarzany. W 2005 roku zrobił to polski reżyser Artur Żmijewski. Jego eksperyment miał dużo łagodniejszy przebieg niż eksperyment Zimbardo. Zakończył się „okrągłym stołem” więźniów i strażników, którzy w ten sposób zbuntowali się przeciwko artyście i wszyscy zrezygnowali z dalszego udziału. Zapisem eksperymentu jest film Powtórzenie pokazywany na Biennale Sztuki w Wenecji.
W 1967 roku w Palo Alto w Kalifornii nauczyciel historii w liceum, Ron Jones, wraz ze swoimi uczniami przeprowadził tygodniowy eksperyment (znany jako „The Third Wave”), który pokazał mechanizmy kształtowania się społeczności na wzór państwa totalitarnego.
Eksperyment w kulturze popularnej
Na podstawie eksperymentu, niemiecki reżyser Oliver Hirschbiegel nakręcił w 2001 film Eksperyment, natomiast w roku 2010 ukazał się amerykański film Eksperyment, którego reżyserem jest Paul Scheuring, a w główne role wcielili się Adrien Brody i Forest Whitaker. W 2015 roku powstał film The Stanford Prison Experiment (w reż. Kyle’a Patricka Alvareza) też oparty na tym eksperymencie. W rolach głównych wystąpili Billy Crudup, Ezra Miller, Michael Angarano, Olivia Thirlby, Tye Sheridan i Nelsan Ellis.
|
[
{
"question_id": "11522684",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy kierownik projektu wcielił się w rolę kierownika więzienia?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
33
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558387",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak nazywał się kierownik projektu, który miał zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego?",
"answer": "Kierownik projektu, który miał zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego, nazywał się Phillip Zimbardo.",
"span": [
281,
297
]
},
{
"question_id": "11558388",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Kto w eksperymencie wcielił się w rolę kierownika więzienia?",
"answer": "W rolę kierownika więzienia w eksperymencie wcielił się Philip Zimbardo.",
"span": [
289,
297
]
}
] |
00807146
|
Marcin Myszka
Marcin Myszka (ur. 1991 w Człuchowie) − polski youtuber, tropiciel nierozwiązanych zagadek kryminalnych oraz twórca Kryminatorium, jednego z najpopularniejszych podcastów w Polsce, który był pierwszym tego typu podcastem w Polsce. Jest także autorem audioserialu z czasów PRL − „Rozpruwacz z Bydgoszczy”, nazywanego Polskim Kubą Rozpruwaczem.
Życiorys
Studiował w Koszalinie transport, ze specjalizacją logistyka oraz dziennikarstwo na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Aktualnie również mieszka w Poznaniu. W 2015 roku założył swój pierwszy kanał na YouTube „Niediegetyczne”; w 2018 roku stworzył projekt „Kryminatorium”, które doczekało się swojej wersji radiowej w RMF FM oraz wydania w Empik Go pod tytułem „Kryminatorium. Zbrodnie, które wstrząsnęły światem”. Razem z pisarką Joanną Opiat-Bojarską poprowadził program DNA polskich zbrodni dla kanału CBS Reality. W wywiadzie przyznał się, że w swoich projektach kryminalnych skupia się na tematach zamkniętych, gdyż jego celem nigdy nie było dziennikarstwo śledcze. Wiedzę do programów opiera nie tylko na materiałach prasowych, ale także w przypadku niektórych spraw spędza czas w archiwach sądowych oraz odwiedza miejsca zbrodni.
Dorobek
Projekt Kryminatorium
Autor cotygodniowych podcastów kryminalnych, opisujących i wyjaśniających zagadki kryminalne z całego świata. Najczęściej są to zbrodnie z pierwszych stron gazet, jednak projekt ten uwzględnia również wydarzenia mocno archiwalne i zapomniane. Na przestrzeni kilku lat Kryminatorium uplasowało się w czołówce zestawień najpopularniejszych podcastów w Polsce. Obecnie projekt Kryminatorium przybrał postać słuchowiska i jest dostępny również na kanale YouTube. Ma grubo ponad 48 mln wyświetleń i zrzesza blisko 291 tys. subskrybentów. Wśród playlist Kryminatorium znajdują się m.in. najgłośniejsze śledztwa PRL, sylwetki seryjnych morderców, opis zbrodni w Górach Stołowych czy tajemnicze zaginięcia. Projekt Kryminatorium doczekał się także dedykowanej serii, która trafiła do Empik Go – serwisu z audiobookami i e-bookami. W specjalnej serii projektu autor opisuje najgłośniejsze sprawy kryminalne sprzed ostatnich 20 lat. Kryminatorium Empik Go prowadzony jest w podobnym stylu, co autorski cykl podcastów, jednak dostępny wyłącznie w Empik Go.
Kanał na YouTube: Niediegetyczne
Posiadacz własnego kanału na YouTube – Niediegetyczne. Regularnie publikuje tam materiały o tematyce kryminalnej – w tym tajemnicze zaginięcia ludzi czy działania seryjnych polskich morderców. W sierpniu 2022 r. kanał ogólny subskrybowało blisko 570 tys. użytkowników.
Program: DNA Polskich Zbrodni
Współtwórca programu kryminalnego “DNA Polskich Zbrodni” emitowanego na kanale CBS Reality i składającego się w sumie z 10 odcinków. Razem z pisarką Joanną Opiat-Bojarską opowiada o najbardziej poruszających sprawach kryminalnych, zabójcach i ich motywach, jednocześnie szczegółowo analizując postawę śledczych i biegłych. Premiera programu “DNA Polskich Zbrodni” odbyła się 18 listopada 2019 roku, a produkcją serii zajęła się firma TimecodeFilm Production.
Audioserial: Rozpruwacz z Bydgoszczy
Główny narrator historii seryjnego mordercy i nekrofila, znanego jako Rozpruwacz z Bydgoszczy. Trwający 4 godziny i 51 minut audioserial szczegółowo przedstawia sprawę kryminalną, która obejmuje wydarzenia z 1965 roku i dotyczy sylwetki jednego z najbardziej brutalnych morderców w historii Polski. Projekt ten składa się z 10 części. Źródłem wiedzy są m.in. sądowe akta sprawy, zeznania świadków, wyjaśnienia samego podejrzanego, a także niepublikowane dotąd informacje – w tym opinie psychiatryczne i psychologiczne. Na potrzeby audioserialu zrealizowano autorski podkład dźwiękowy, a swojego głosu użyczyli m.in. Filip Kosior i Anna Ryźlak. Formą uzupełnienia audioserialu jest rozbudowany przewodnik po sprawie, liczący blisko 100 stron dodatkowych informacji i zdjęć – w tym fotografii z kluczowych miejsc zdarzeń.
Audioserial: Sprawa Edmunda Kolanowskiego
Cykl programów dokumentalnych przedstawiających szczegóły działania Edmunda Kolanowskiego – działającego w latach 80. seryjnego mordercy i nekrofila. Dzięki unikatowym materiałom udało się rzucić na światło dzienne nowe fakty z postępu śledztwa, które zakończyło się spektakularnym sukcesem. Autor wykorzystał zarówno zeznania śledczych, prowadzących sprawę Edmunda Kolanowskiego, jak i opinię niezależnych ekspertów z dziedziny kryminalistyki, psychologii oraz prawa. Partnerem audioserialu jest kanał CBS Reality.
|
[
{
"question_id": "11558445",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy twórca pierwszego podcastu o tematyce kryminalnej w Polsce jest jedynym prowadzącym program DNA Polskich Zbrodni?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
13
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558446",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto jest twórcą pierwszego podcastu o tematyce kryminalnej?",
"answer": "Twórcą pierwszego podcastu o tematyce kryminalnej jest Marcin Myszka.",
"span": [
0,
13
]
},
{
"question_id": "11558448",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Z kim Marcin Myszka prowadzi program DNA Polskich Zbrodni?",
"answer": "Marcin Myszka prowadzi program DNA Polskich Zbrodni z Joanną Opiat-Bojarską.",
"span": [
812,
833
]
}
] |
00807163
|
Shrek
Shrek – amerykański film animowany z 2001 w reżyserii Andrew Adamsona i Vicky Jenson, będący adaptacją ilustrowanej książki Shrek! autorstwa Williama Steiga. Film został nagrodzony Nagrodą Akademii Filmowej w kategorii najlepszy film animowany pełnometrażowy na 74. ceremonii wręczenia Oscarów. Był to pierwszy Oscar w tej kategorii, gdyż nagrodę tę zaczęto przyznawać od 2002. Piosenki w filmie śpiewają: Smash Mouth, Joan Jett, The Proclaimers, Jason Wade, The Baha Men i Rufus Wainwright. W 2020 roku film został dodany Narodowego Rejestru Filmowego Stanów Zjednoczonych i wybrany do przechowywania w Bibliotece Kongresu jako „film znaczący kulturowo, historycznie lub estetycznie”. Animacja doczekała się trzech pełnometrażowych kontynuacji: Shrek 2 (2004), Shrek Trzeci (2007) i Shrek Forever (2010), a także spin-offu – Kot w butach (2011).
Opis fabuły
Ogr o imieniu Shrek wiedzie samotne życie do czasu gdy w wyniku represji okrutnego Lorda Farquaada zostały zesłane różne bajkowe postacie, w tym Pinokio, Wilk czy siedmiu krasnoludków, chcąc za wszelką cenę odzyskać spokój na terenie swojej posiadłości na bagnach. Shrek decyduje się na wyprawę do siedziby Farquaada, miasta Duloc, by odebrać prawa do swoich ziem, a w konsekwencji odzyskać utracony spokój. W wyprawie towarzyszy mu niezdarny Osioł. W wyniku negocjacji zawarty zostaje układ: w zamian za otrzymanie dokumentu ogr zobowiązuje się uwolnić ze smoczej wieży piękną królewnę Fionę, którą Lord wybrał na swoją przyszłą małżonkę.
Po dotarciu do smoczej wieży Shrek odbija Fionę i wychodzi cało z potyczki ze smokiem. Podczas drogi powrotnej nawiązuje się uczucie pomiędzy Shrekiem a Fioną. Żadne z nich nie zdobyło się jednak na miłosne wyznanie. W międzyczasie ujawniona zostaje tajemnica skrywana przez królewnę – Fiona po zachodzie słońca w konsekwencji rzuconego na nią uroku przemienia się w ogra. Fiona, mimo uczucia, jakim darzy Shreka, decyduje się na zaślubiny z Lordem Farquaadem, gdyż wierzy, że pocałunek prawdziwej miłości z Lordem przerwie urok rzucony na nią.
Na skutek mobilizacji ze strony Osła Shrek rusza do Duloc, by wyznać uczucie Fionie. W ostatniej chwili przerywa ceremonię zaślubin, ofiarując swą miłość Fionie, która zmienia się na stałe w ogra, natomiast Lord Farquaad zostaje zjedzony przez smoka, który uwolnił się z wieży. Shrek i Fiona biorą ślub.
Odbiór
Box office
Budżet filmu wyniósł 60 milionów dolarów. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie film zarobił blisko 268 mln USD. W innych krajach przychody wyniosły blisko 217 mln, a łączny przychód z biletów 484,4 miliona dolarów.
Krytyka w mediach
Film spotkał się z dobrą reakcją krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 88% z 203 recenzji jest pozytywne, a średnia ocen wyniosła 7,81/10. Na portalu Metacritic średnia ocen z 34 recenzji wyniosła 84 punkty na 100.
Nagrody i nominacje
Film zdobył wiele nagród m.in.:
- Oscara za najlepszy film animowany pełnometrażowy (2002).
Był ponadto nominowany do Oscara w kategorii Najlepszy Scenariusz Adaptowany. Otrzymał również 4 nominacje do MTV Movie Awards w kategoriach Najlepszy Film, Najlepsza Rola Komediowa (zarówno Mike Myers, jak i Eddie Murphy) oraz Najlepszy Zespół (Cameron Diaz, Eddie Murphy i Mike Myers).
|
[
{
"question_id": "11558339",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "W którym roku odbyła się 74. ceremonia rozdania Oscarów?",
"answer": "74. ceremonia rozdania Oscarów odbyła się w 2002 r. ",
"span": [
0,
5
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558340",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Podczas której ceremonii wręczenia Oscarów film Shrek otrzymał nagrodę w kategorii najlepszy film animowany pełnometrażowy?",
"answer": "Film Shrek otrzymał nagrodę w kategorii najlepszy film animowany pełnometrażowy podczas 74. ceremonii wręczenia Oscarów.",
"span": [
269,
272
]
},
{
"question_id": "11558341",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku film Shrek otrzymał Oscara za najlepszy film animowany pełnometrażowy?",
"answer": "Film Shrek otrzymał Oscara za najlepszy film animowany pełnometrażowy w 2002 roku.",
"span": [
379,
383
]
}
] |
00807159
|
Komiks
Komiks – sekwencyjna historia obrazkowa, często z dodanym tekstem, publikowana w prasie lub w formie osobnych zeszytów, która wykształciła się jako odrębna forma wydawnicza na przełomie XIX i XX wieku z gazetowej grafiki satyrycznej.
Nazwa
Polski wyraz „komiks” jest spolszczeniem angielskiego zwrotu comic strip, który upowszechnił się w liczbie mnogiej jako potoczny skrótowiec comics. Drugi wywód wiąże pochodzenie nazwy od satyrycznego charakteru pierwszych komiksów. Nazwa comic oznacza w języku angielskim termin komiczny czyli komediowy. Nazwa ta przyjęła się także w innych językach jednak stosowane są w nich również odrębne nazwy jak np. francuski odpowiednik bande dessinee lub włoski fumetti, czyli po polsku „dymki”.
Pojęcia the comics strip po raz pierwszy użył amerykański pisarz Gilbert Seldes w prekursorskiej książce o amerykańskiej kulturze masowej The Seven Liveely Arts wydanej w 1924 roku w USA. Angielski termin comics strip oznacza „długi, wąski pasek; seria obrazków umieszczonych w linii”. W takiej formie był bowiem reprodukowany w amerykańskich codziennych gazetach. Skrótu comics na nazwanie gatunku po raz pierwszy użyto w latach 30. XX wieku i rozpowszechnił się on później na całym świecie dopiero po II wojnie światowej. We Francji w 1914 roku komiksy nazywane były histoires en images (pol. historie obrazkowe) oraz illustrations (pol. ilustracje), a w Wielkiej Brytanii i USA początkowo nazywano je adventures (pol. przygody) oraz funnies. Na całym świecie, poza Stanami Zjednoczonymi, zarówno nazwa comics jak również terminologia z nim związana nie była obecna w większości słowników i encyklopedii przed rokiem 1950. Jeszcze w 1953 roku w jednym z anglojęzycznych słowników termin comics zakwalifikowany został jako neologizm.
W Polsce używano również rodzimych nazw na określenie gatunku. W okresie międzywojennym oraz w okresie PRL podobnie jak we Francji używano nazwy „historyjki obrazkowe” oraz „kolorowe zeszyty”.
Definicja
Definicja pracy uznawanej za komiks nie jest jednoznaczna. Istnieje kilka równoległych teorii na ten temat, z których najbardziej popularne są zazwyczaj dwie. Pierwsza rozpowszechniona głównie w USA uznaje za komiks sekwencyjną historię obrazkową, publikowaną co najmniej w dwóch odcinkach (dzięki czemu stanowi serię) z zastosowaniem kadrów oraz charakterystycznych dymków, zawierających wewnątrz tekst.
Mniej ortodoksyjna definicja, która rozpowszechniona jest głównie w Europie za komiks uznaje opowiadanie, tworzące narrację za pomocą co najmniej dwóch kadrów z rysunkami (najczęstszą formą komiksu jest zbiór kadrów, zwany planszą). Kadry zazwyczaj zaopatrzone są w teksty narratora (po boku) i/lub wypowiedzi postaci (w dymkach). O zakwalifikowaniu danej narracji jako komiksu, decyduje m.in.: wkomponowanie tekstu w obraz, graficzne elementy upływu czasu (tzw. „rynna”), powiązanie semantyczne kadrów, ikoniczność znaków.
Rozbieżności interpretacji tego co jest komiksem, a co nim nie jest wynikają bezpośrednio z faktu, że nowoczesna forma komiksu jaką znamy obecnie wykształciła się w latach dwudziestych w USA. Rozpowszechniła się ona w XX wieku na całym świecie wraz ze wzrostem popularności amerykańskiej popkultury. Amerykanie uważają komiks za przejaw swojej rodzimej kultury narodowej i w tym duchu definiują zjawisko podczas kiedy Europejczycy szukają źródeł w znacznie dłuższej od amerykańskiej perspektywie europejskiej kultury i sztuki.
W zależności od przyjętej definicji zmienia się periodyzacja ram czasowych, w których forma komiksu się wykształciła. Badacze zjawiska, którzy przyjmują wersję ortodoksyjną uznającą za komiks jedynie formę jaka obowiązuje obecnie uznają za początek komiksu przełom XIX i XX wieku. Z kolei mniej rygorystyczne kryteria przyjęte przez badaczy, którzy szukają historycznych korzeni oraz form, z których komiks się wykształcił za protokomiksy uznają wcześniejsze artystyczne prace malarskie i rysunkowe. Wiąże się to również z aktualnymi, eksperymentalnymi formami komiksowymi. Awangardowe komiksy często w ogóle nie zawierają tekstów i prowadzą narrację jedynie za pomocą grafiki nie posiadając ani charakterystycznych dymków, ani żadnych tekstów, ani nawet osobnych, odseparowanych kadrów zawierających rysunki. Ewolucja oraz różnorodność form graficznych czasem sprawia trudności w zakwalifikowaniu danej pracy jako komiks.
Dane techniczne
W Stanach Zjednoczonych w procesie projektowania, tworzenia oraz publikowania komiksów na duży rynek amerykański wykształciła się w specjalistycznych wydawnictwach praca zespołowa. Ze względu na zorganizowaną pracę w zespole w komercyjnych firmach wydających duże ilości serii wielu rodzajów komisów, podobnie jak w przypadku innych firm wydawniczych pracą kieruje zespół redakcyjny. W USA nastąpiła również charakterystyczna dla specyfiki komiksów specjalizacja zawodowa: projektanci – zajmujący się tworzeniem wyglądu postaci bohaterów, scenarzyści – tworzący warstwę fabularną historii, inkerzy – zajmujący się jedynie wykonaniem tzw. outline czyli czarnego rysunku tuszem, koloryści – nakładający tylko kolory oraz liternicy – rysujący jedynie dymki z tekstem oraz efekty z tym związane. Komercyjna metoda tworzenia komiksów początkowo charakterystyczna była dla USA gdzie działały korporacje medialne „przemysłowo” zajmujące się przetwarzaniem grafiki: The Walt Disney Company oraz podległego mu Marvel Comics oraz należący do koncernu Time Warner – DC Comics. Komercyjny sukces oraz globalny zasięg tych firm spowodował, że metody pracy zaadaptowali również producenci komiksów z innych krajów świata m.in. japońskich twórców Manga, a także rozwinął się on w niektórych państwach europejskich np. działająca w Polsce duńska firma Egmont.
Dla Europy jednak bardziej charakterystyczne jest zjawisko spersonalizowanych oraz indywidualnych form komiksowych. Dominuje tutaj komiks autorski gdzie komiksy tworzone są przez jednego twórcę, a najczęściej przez zespół dwóch autorów: scenarzysty oraz rysownika. Na kontynencie europejskim dzięki odmiennej metodzie tworzenia komiksów wytworzył się także komiks artystyczny oraz awangardowy, który w Stanach Zjednoczonych ma mniejsze znaczenie oraz niewielki udział na rynku komiksów.
Artyści czerpią często inspirację z książek, filmów i innych dziedzin sztuki. Od lat same stają się inspiracją nowo powstających filmów. Krótkie historie komiksowe umieszczane są w czasopismach, wydawane w formie zeszytów, albumów, czy wreszcie bibliofilskich edycji w ozdobnej oprawie.
Formaty
- zeszyt – termin najczęściej odnosi się do amerykańskiego komiksu liczącego 24 strony i wydawanego w regularnych odstępach czasu (48 w typowym zeszycie frankofońskim). W Ameryce stosuje się na ich określenie słowo comics;
- album – najczęściej stosowane określenie jednego egzemplarza komiksu wydanego jako książka, stosowane też na określenie pojedynczego zeszytu;
- one-shot – amerykańskie określenie dotyczące pojedynczego albumu, niebędącego częścią serii;
- tomik – określenie stosowane dla określenia albumów mangi, czasami samo słowo manga jest używane w odniesieniu do tomiku. W Japonii stosuje się termin tankōbon;
- TPB – (od ang. trade paperback) określenie zbiorcze wydania kilku zeszytów / albumów. W potocznym języku środowiskowym czasem jako „trejd”;
- powieść graficzna – komiks wydany od razu jako książka lub zbiór kilku zeszytów. Część osób uważa, że ta forma komiksów posiada większe walory artystyczne; nieco mylne określenie, mające na celu odróżnianie „poważniejszych” albumów traktujących o poważniejszej tematyce niż przeciętny komiks; używane często, aby zastąpić pejoratywnie kojarzone w niektórych środowiskach określenie „komiks”;
- pasek to krótka forma komiksowa publikowana pierwotnie w gazetach codziennych. W Ameryce stosuje się na ich określenie słowo comic strips;
Rys historyczny
Początków komiksu niektórzy badacze doszukują się już w średniowieczu. Tworzono historie obrazkowe z krótkimi komentarzami sławiące bohaterskie czyny czy historie świętych (np. tkanina z Bayeux). Na niektórych malowidłach czy miniaturach z ust przedstawionych postaci wychodziły banderole z ich wypowiedziami. Te formy graficzne zostają upowszechnione w czasach nowożytnych, gdy wraz z rozwojem druku, pojawiają się satyryczne grafiki polityczne. Za ojca współczesnego komiksu uważa się Rodolphe'a Töpffer'a oraz jego ilustrowane opowieści.
Rozwój komiksów związany jest z rozwojem prasy XIX-wiecznej. Wówczas to zaczęto publikować w prasie codziennej krótkie historyjki obrazkowe w odcinkach. Miały one zwykle charakter komediowy, stąd też wywodzi się ich nazwa pochodząca z angielskiego słowa comic – "komiczny". Formę paska otrzymał komiks w początkach XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Ustaliły się jego typowe cechy: krótka i zwarta budowa złożona z kilku obrazków w formie paska, dymki z tekstami. Szybko zaczęły cieszyć się taką popularnością, że zaczęto je wydawać w formie zeszytów tzw. comic book. Do połowy XX wieku komiksy drukowane w gazetach były czarno-białe. Dopiero w latach 70. w czasie wzrostu popularności komiksów na całym świecie zaczął dominować druk w kolorze.
Za pierwsze komiksy uznaje się zwykle serię Yellow Kid / Hogan's Alley publikowane w New York World oraz New York Journal.
Komiks w Polsce
W Polsce znajdującej się wówczas pod zaborami podobnie jak w innych częściach świata komiks ma swoje korzenie w XIX wiecznej grafice gazetowej oraz publikowanych w nich satyrycznych rysunkach. Najbardziej znanym ilustrowanym czasopismem satyrycznym, w którym ukazywały się odpowiedniki zachodnich "comic strips" na przełomie XIX i XX wieku było czasopismo Mucha wydawane od 1868 roku w Warszawie.
Pierwsze próby tworzenia całkowicie odrębnych, sekwencyjnych opowieści obrazkowych pojawiły się zaraz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Pierwszy cykl komiksowy ukazał się w Polsce w lutym 1919 roku we Lwowie na łamach tygodnika satyryczno-politycznego „Szczutek” i nosił tytuł „Przygody Szalonego Grzesia”. Komiks, który wychodził regularnie (ukazało się w sumie 28 powiązanych ze sobą odcinków, każdy składał się z 6 różnych obrazków). Akcja komiksu osadzona była w realiach tzw. „wojen o granice” w czasie których trwały walki żołnierzy polskich z Rosjanami, Ukraińcami, Niemcami i Czechami. Autorami komiksu byli Kamil Mackiewicz oraz pochodzący ze Stanisławowa Stanisław Wasylewski. Popularność komiksu sprawiła, że „przygody Grzesia” zostały wydane w 1920 roku we Lwowie w formie zeszytowej.
Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce przyniosło całą serię różnego rodzaju komiksów i krótkich historyjek obrazkowych, wśród najbardziej poczytnych były na przykład ilustrowana historia Koziołka Matołka (1932) autorstwa Kornela Makuszyńskiego i Mariana Walentynowicza, gdzie sekwencje obrazków prezentujących akcję były opatrzone słownym komentarzem, „przygody Froncka” o stosunkach polsko-niemieckich, „Przygody Wicka Buły w Raju” o zabarwieniu antysowieckim, „Heil Piffke” wyśmiewający politykę niemiecką względem Czech. Wśród światowych komiksów popularnością cieszyły się znane doskonale także obecnie przygody „Myszki Miki”, czy komiks Alexa Raymonda o Fleszu Gordonie (w tłumaczeniu na polski – „Błysk Gordon”).
W PRL nazwa „komiks” (jako jeden z atrybutów Zachodu) była niemile widziana przez władze komunistyczne. W mediach dyskutowano o szkodliwym wpływie komiksów na psychikę dzieci. Oficjalnie używanymi nazwami na komiksy były „historyjki obrazowe” (Tytus, Romek i A’Tomek) czy wręcz „kolorowe zeszyty” (Kapitan Żbik).
Marian Walentynowicz był także autorem rysunków żartobliwego komiksu „bez dymków” pt. „Walenty Pompka na wojnie” do tekstu Ryszarda Kiersnowskiego, drukowanego w 1957 r. przez ówczesny tygodnik dla młodzieży „Przygoda”. Jedne z pierwszych peerelowskich komiksów publikował także Szymon Kobyliński. Był on autorem niemal legendarnego komiksu „Stary zegar” z roku 1957 roku oraz trzech zeszytów z serii „Przygody pancernych i psa Szarika” (1970–1971). Publikował również w jednym z pierwszych magazynów komiksowych wydawanych w PRL – „Relaxie”. W drugiej połowie lat 70. formy komiksowe uprawiał również polski rysownik Andrzej Mleczko. Rysował on komiksowe satyryczne komentarze do spektakli teatralnych granych przez Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi. W dzienniku harcerskim „Świat Młodych” komiksy publikowała trójka wybitnych rysowników: Henryk Jerzy Chmielewski, Janusz Christa, Szarlota Pawel.
Rynek komiksowy w Polsce ulegał przeobrażeniom zwłaszcza po 1989 roku. Początkowo zdominowany przez tłumaczenia amerykańskich serii o superbohaterach, od początku XXI wieku stał się zróżnicowany. Rekordowy pod tym względem był 2015 rok, kiedy ukazało się po polsku blisko 900 komiksów (o 15 procent więcej niż rok wcześniej). W 2008 roku zarządzeniem dyrekcji Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu powołano do życia Kolekcję Komiksów, która w lipcu 2017 roku została przekształcona w Pracownię Komiksu. Na początku 2020 roku w jej zbiorach znajdowało się ponad 15 tysięcy woluminów komiksów wydanych w Polsce oraz wielu innych krajach. Z wielu materiałów rzadkich należy wymienić gromadzone tam polskie ziny komiksowe, spuściznę po Henryku Derwichu oraz kolekcję komiksów Jerzego Skarżyńskiego. Biblioteka była wraz z Fundacją Centrala współorganizatorem niektórych edycji Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Komiksowej Ligatura (2009-2012), a od roku 2017 jest głównym organizatorem Poznańskiego Festiwalu Sztuki Komiksowej.
W pierwszej dekadzie XXI wieku, oprócz tradycyjnych komiksów drukowanych powstało wiele komiksów sieciowych, ukazujących się w różnych odstępach czasu w Internecie. W 2018 r. w Muzeum Narodowym w Krakowie odbyła się wystawa „Teraz Komiks” (kuratorzy: Wojciech Jama, Tomasz Trzaskalik, Artur Wabik), na której zaprezentowano ponad 600 obiektów z lat 1871-2017, związanych z komiksem w Polsce. W ciągu niecałych 5 miesięcy trwania wystawy, odwiedziło ją niemal 37 tysięcy osób.
Imprezy komiksowe
W Polsce organizowane są imprezy popularyzujące sztukę komiksową. Są to:
- Bałtycki Festiwal Komiksu
- Festiwal Komiksowa Warszawa
- Festiwal Komiksów Historycznych
- Międzynarodowy Festiwal Komiksu i Gier w Łodzi
- Krakowski Festiwal Komiksu
- Poznański Festiwal Sztuki Komiksowej
|
[
{
"question_id": "11558346",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy ojciec współczesnego komiksu jest również autorem angielskiego odpowiednika wyrazu komiks?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
6
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11558347",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy angielskim odpowiednikiem wyrazu komiks jest zwrot comic strip?",
"answer": "Tak.",
"span": [
250,
323
]
},
{
"question_id": "11558348",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto po raz pierwszy użył zwrotu comics strip?",
"answer": "Po raz pierwszy zwrotu comics strip użył Gilbert Selders.",
"span": [
806,
820
]
},
{
"question_id": "11558349",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto jest ojcem współczesnego komiksu?",
"answer": "Ojcem współczesnego komiksu jest Rodolphe Töpffer.",
"span": [
8321,
8341
]
}
] |
00807148
|
Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia”
Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia” (do 1949 Fabryka Fortepianów i Pianin Arnold Fibiger) – fabryka fortepianów i pianin w Kaliszu, działająca w latach 1878–2007, upaństwowiona w 1947. Za datę powstania fabryki uważa się rok 1878, kiedy Gustaw Arnold Fibiger I zbudował w założonym pięć lat wcześniej warsztacie pierwszy fortepian. W fabryce wytwarzano pianina oraz fortepiany. Zakład przetrwał dwie wojny światowe, w czasach PRL został rozbudowany. Upadł w roku 2007. Wówczas prawa do marki „Calisia” zostały wykupione i należą do przedsiębiorstwa Calisia International sp. z o.o.
Historia fabryki do roku 1945
W 1873 Gustaw Arnold Fibiger I założył pracownię naprawczą przy al. Józefiny 549, jednak formalna data rozpoczęcia działalności fabryki – 1878 – wiąże się z ukończeniem budowy pierwszego fortepianu. W 1884 firma wyprodukowała ok. 60 instrumentów, zatrudniała 14 pracowników. 1885 wartość produkcji wyniosła 6000 rb przy zatrudnieniu 7 osób. Rozgłos przyniósł skonstruowany przez Fibigera 1885 wielki fortepian koncertowy (240 cm, krzyżowy, systemu amerykańskiego), prezentowany w tymże roku na wystawie warszawskiej za 600 rb. obok pianina krzyżowego, systemu amerykańskiego za 450 rb. Firma wzięła udział również w kolejnej wystawie w roku 1888.
W 1898 fabrykę przeniesiono na ul. Szewską (późniejsza ul. Szopena), wyposażono w silnik parowy 15 KM, wytwórnia pozyskała liczniejszych odbiorców i dysponowała własnymi składami w prawie wszystkich większych miastach Królestwa Polskiego i Rosji.
W 1900 ukończono nowy, własny budynek fabryczny. W roku 1902 zakład z silnikiem gazowym o mocy 12 KM zatrudniał 40 osób, w 1903 – 31 osób, przy rocznej produkcji wartości 37 800 rb. W latach 1905–1910 zatrudnienie przeciętne wynosiło ok. 50 osób, obroty roczne 75 tys. rb. co dało mu czołową pozycję w polskim przemyśle fortepianowym i jego eksporcie.
Od roku 1911, po rozbudowie, zakład dysponował dwukrotnie większym, czteropiętrowym budynkiem fabrycznym z suszarniami i magazynami oraz nowoczesnym 57 konnym silnikiem gazowym, wprowadzono specjalizację i podział pracy. W roku 1912 zatrudnienie sięgało 120 osób przy obrotach rocznych 150 tys. rb., a przed I wojną światową (potencjalnie) ponad 200 osób przy rocznej produkcji ponad 1000 instrumentów.
Podczas pierwszej wojny fabryka uległa częściowemu zniszczeniu. Odbudowę prowadził syn założyciela Gustaw (II), a po jego śmierci (1926) spadkobiercy i Karol Broniszowski. W latach 1922–1926 zatrudnienie wynosiło 150 osób a w 1930 – 120, produkcja 500 instrumentów przy obrotach 625 667 zł. W roku 1932 – 75 pracowników, kapitał 412 589 zł. W 1936 sprzedano instrumenty za 248 881 zł, przy kapitale 520 000 zł i zatrudnieniu 45 pracowników. W 1938 – 59 pracowników (4 urzędników). W 1939 – 90 pracowników. Niewykorzystana w pełni, potencjalna zdolność produkcyjna zakładu wynosiła w latach 30. XX w. 2500 sztuk instrumentów rocznie.
Firma specjalizowała się również w instrumentach stylowych, głównie na zamówienia według katalogu. Na wystawę światową w Nowym Jorku w 1939 wysłano stylowy fortepian skrzydłowy długości 148 cm. W czasie II wojny światowej fabryka produkowała meble i skrzynie amunicyjne. Dzięki dobrej jakości instrumenty Fibigera zachowały się w zbiorach prywatnych i muzealnych.
Fabrykę nagrodzono na wystawach:
- medal srebrny – Warszawa 1885
- medal złoty – 1890
- Grand Prix – Paryż i Londyn 1906
- medale wielkie złote – Paryż 1906, Londyn 1907, Częstochowa 1909, Rostów n. Donem 1911, Stawropol 1911, Kiszyniów 1912, Wilno 1928, Katowice 1928, Poznań 1929
- złoty medal państwowy – Poznań 1929
- wielki medal złoty – Wilno 1930
- wielka złota nagroda – Warszawa 1932.
Historia fabryki od roku 1945
Po wkroczeniu do Kalisza wojsk sowieckich Fabryka Fortepianów i Mebli Arnold Fibiger przeszła z dniem 1 lutego 1945 pod zarząd państwowy. Jej pierwszym dyrektorem był Aleksy Konieczny (pełnomocnik państwowy), który obronił fabrykę przed kradzieżą i uruchomił produkcję mebli. Zakład otrzymał zamówienia na ławki szkolne. Następnie rozpoczął produkcję mebli dziennych i biurowych, jak również wyposażenia sklepów. Wkrótce potem kierownictwo zakładów objął, po powrocie z niewoli, Gustaw Arnold Fibiger III.
W 1947 roku wyprodukowany został pierwszy powojenny instrument. Było to pianino Arnold Fibiger o numerze 20698 Jednakże problemy z domiarami podatkowymi groziły zadłużeniem zakładów. Dzięki środkom uzyskanym ze sprzedaży kamienic Gustaw Arnold Fibiger III kontynuował produkcję. W roku 1948 mimo zaangażowania właściciela władze państwowe znacjonalizowały fabrykę a Gustaw Arnold Fibiger III pozostał na stanowisku dyrektora. Zdjęto go z funkcji w roku 1953 i przeszeregowano na stanowiska naczelnego konstruktora. Po upaństwowieniu wytwórnia otrzymała nazwę Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia”.
W roku 1950 pierwsze cztery instrumenty wyprodukowane i wystawione na Międzynarodowych Targach w Poznaniu i Sztokholmie zaowocowały zamówieniami ze Szwecji, Norwegii i Finlandii na 150 pianin. Dwa lata później po rozbudowie firma rozszerzyła swe rynki eksportowe o kraje takie jak Związek Radziecki, Brazylia, Turcja, Afganistan i Węgry. W ciągu następnych 10 lat produkcja wzrastała ze 136 instrumentów rocznie w roku 1950 do 1343 pianin w roku 1960, zaś zatrudnienie wzrosło z 108 do 210 pracowników. W trosce o przyszłą kadrę fabryki i dbałość o produkowane instrumenty, w 1954 roku powstało w Kaliszu Technikum Budowy Fortepianów.
W listopadzie 1953 roku został odwołany ze stanowiska dyrektora Gustaw Fibiger i przeniesiony na stanowisko konstruktora. Pierwszy fortepian „Calisia” to efekt pracy Fibigera. Prototyp został ukończony w 1955 r. Był to instrument koncertowy o długości 2,80 m. Seryjna produkcja fortepianów ruszyła dopiero trzy lata później. Numerację fortepianów rozpoczęto od numeru 50001. Do końca 1962 roku wyprodukowano 16 fortepianów M-165 i 10 szt. modelu M-280. Dopiero w 1973/4 r. podjęto produkcję innych modeli fortepianów M-142 i M-222. W roku 1966 dzięki mechanizacji procesów produkcyjnych, modernizacji technologii produkcji i poprawie jakości oraz w wyniku dalszego rozwoju zapoczątkowanego w roku 1964 (budowa budynku D), produkcja w roku 1966 osiągnęła 2200 pianin i 20 fortepianów M-165, przy zatrudnieniu wynoszącym 250 pracowników. 70% całkowitej produkcji było eksportowane do 30 krajów na całym świecie.
W 1991 budynek fabryki został wpisany do rejestru zabytków.
W roku 2000 z powodu rosnącego zadłużenia fabryka została częściowo wykupiona przez zakłady UNITRA. Mimo inwestycji wytwórni nie udało się uratować przed bankructwem i w roku 2007 zakończono produkcję. Majątkiem fabryki w latach 2007–2009 zarządzał likwidator, a w roku 2009 prawa do marki Calisia kupiła polsko-chińska spółka VERSHOLD. W związku z 200. rocznicą urodzin Fryderyka Chopina powstał pomysł wznowienia produkcji instrumentów Calisia. Jednakże ze względu na brak technicznej możliwości kontynuacji produkcji w Polsce nowy właściciel marki powziął działania mające na celu uruchomienie produkcji w zakładzie specjalizującym się w produkcji instrumentów klawiszowych w Chinach.
W roku 2010 roku została zaprojektowana i wyprodukowana limitowana edycja 100 sztuk fortepianów sygnowanych logo CHOPIN 2010 – CALISIA special edition – 200 Anniversary of Chopin. W 2011 roku rozpoczęto produkcję fortepianów gabinetowych M-165, w różnych kolorach, tym także w kolorze mlecznej bieli, a także fortepianów koncertowych M-222. W 2014 roku uruchomiono produkcję pianin, w trzech rozmiarach: M-121, M-123 oraz M-126. W 2013 roku została utworzona Spółka Calisia International, która jest właścicielem marki i praw do produkcji instrumentów Calisia oraz jest jedynym oficjalnym dystrybutorem fortepianów i pianin tej marki. Produkcja pianin i fortepianów odbywa się częściowo w Chinach, z wykończeniem w Polsce. Produkowane przez Calisia International fortepiany i pianina zachowują pełne odwzorowanie tradycji wzornictwa instrumentów Calisia. W 2016 roku podjęto decyzje o przebudowie starej Fabryki Pianin i Fortepianów na hotel. 9 stycznia 2017 rozpoczęła się przebudowa a 17 stycznia wyburzanie części fabryki. W czerwcu 2019 roku został otwarty w pofabrycznym budynku hotel „Calisia One”.
|
[
{
"question_id": "11558319",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy fabryka Calisia od początku swojego istnienia znajdowała się w tym samym miejscu?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
38
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558320",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie znajdowała się Calisia na początku swojego istnienia? ",
"answer": "Calisia na początku swojego istnienia znajdowała się przy al. Józefiny 549.",
"span": [
717,
738
]
},
{
"question_id": "11558321",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Na jaką ulicę przeniesiono fabrykę w 1898?",
"answer": "W 1898 fabrykę przeniesiono na ul. Szewską.",
"span": [
1334,
1348
]
}
] |
00809942
|
Twórcy chcą, żeby im płacić! (Użytkownicy chcą płacić twórcom!!)
W weekendowej „Gazecie wyborczej” przeczytałem o serwisie Flattr, który ma umożliwić płacenie dobrowolnych mikro-opłat twórcom online. Flattr jest nowym projektem Petera Sunde, jednego z twórców Pirate Bay.
Dramatyczny tytuł – „Twórca Pirate Bay: Internauci zapłacą za muzykę” – sugeruje gwałtowną zmianę ideologii, od „bierz co chcesz” do „jeszcze zapłacisz”. W rzeczywistości idea dobrowolnych opłat już od dawna jest promowana przez członków środowiska pirackiego, który najwyraźniej nie sądzą, że wszystko ma być dostępne za darmo – tylko że wszystko ma być dostępne swobodnie, a jeśli da się przy tym zarobić, to tym lepiej.
Flattr to nie jedyny tego rodzaju projekt. Już od conajmniej dwóch lat słychać o Vodo – a na blogu tego projektu przeczytałem jeszcze o VRM, Contingency Market, 1p2u oraz Kachingle. Założenie jest zawsze podobne: internauci mogą dobrowolnie przekazywać drobne sumy członkom wirtualnej organizacji twórców współpracujących z daną platformą techniczną. Organizacja ta następnie dystrybuuje środki swoim członkom – czyli coś w rodzaju organizacji zbiorowego zarządu, tylko nie korzystającej z mechanizmu praw autorskich.
Rozwiązania takie są ciekawe dlatego, że są oszczędne – nie wymagają kupienia czegokolwiek (zbędnego): płyty, koszulki, itd., pozwalają po prostu zapłacić twórcy (teoretycznie za treści konsumowane online, ale w praktyce można komuś zapłacić wyłącznie za to, że się go lubi).
Wszystkie projekty są ciągle w głębokiej fazie beta, więc kwestia, czy da się przekonać internautów do mikropłatności (próby trwają od lat, bez skutku) pozostaje otwarta. Myślę, że paradoksalnie może się to prędzej udać piratom niż „zwykłym” biznesom sieciowym – mogą oni stosować argument długu wdzięczności, zaciągniętego przez ściąganie treści z sieci. Choć, jeśli dobrze rozumiem, systemy takie jak Flattr mogą też być podczepiane pod serwisy twórców, które dobrowolnie udostępniają treści (np. pod blogi).
Tu warto wspomnieć o projekcie Kickstarter – który pozwala finansować w rozproszony sposób twórczość (czyli coś na kształt Sellaband znanego w Polsce dzięki Julii Marcel, tylko nie ograniczonego do muzyki). Takich projektów było już wiele, i pewnie trzeba poczekać dłużej niż kilka miesięcy, by mieć pewność, czy idea chwyciła. Ale wystarczy chwilę poklikać, by poczuć siłę społeczności Kickstartera, która co i rusz funduje projekty na kilka lub kilkanaście tysięcy dolarów. Być może to wpływ kryzysu, który przycisnął wiele osób do ściany i uświadomił, że twórcy muszą z czegoś żyć? Lub też przybierającego na sile „makers movement”, ruchu opartego na rzemieślniczej produkcji dóbr w małych nakładach (a takie projekty finansują często inwestorzy na Kickstarterze).
Tak jakby uczestniczący w Kickstarterze internauci czuli intuicyjnie to samo, co mówią organizacje twórców – że twórczość, a w szczególności twórczość dostępną za darmo – trzeba jakoś finansować. Różnica polega oczywiście na tym, że wypracowywany w ramach Kickstartera model finansowania jest dużo lepiej skrojony do potrzeb dzisiejszych użytkowników.
*
Przy okazji, Nick Carr linkuje do dwóch tekstów, w New York Times i The Atlantic, które dowodzą, że płacimy coraz więcej za konsumpcję mediów. Pieniądze te jednak idą do pośredników zapewniających nam usługi telekomunikacyjne (czyli na abonamenty telewizji kablowej, internetu, itd.), a nie do twórców i pośredników dostarczających treści. (Chętnie poznałbym podobne dane dla Polski).
Na zdrowy rozum rozwiązanie jest więc proste – należy doprowadzić do redystrybucji środków pobieranych przez pośredników pierwszego rodzaju, lub ewentualnie dodać opłatę finansującą twórców i pośredników drugiego rodzaju, podłączoną pod opłaty dla tych pierwszych.
*
A Carr, naśmiewając się ze sloganu „Information wants to be free” zapomina, jak brzmiało pełne zdanie wypowiedziane przez Stewarta Branda:
On the one hand information wants to be expensive, because it’s so valuable. The right information in the right place just changes your life. On the other hand, information wants to be free, because the cost of getting it out is getting lower and lower all the time. So you have these two fighting against each other.
I tak cała powyższa historia po raz kolejny ilustruje spryt Branda, który w 1984 roku doszedł do wniosku, że rozwój Sieci będzie napędzać ambiwalentna natura informacji, która chce wolna / darmowa oraz cenna / droga zarazem.
|
[
{
"question_id": "12090797",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Co umożliwia nowy projekt Petera Sunde?",
"answer": "Nowy projekt Petera Sunde umożliwia płacenie dobrowolnych mikro-opłat twórcom online.",
"span": [
0,
64
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "12090802",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co umożliwia projekt Flattr?",
"answer": "Flattr umożliwia płacenie dobrowolnych mikro-opłat twórcom online.",
"span": [
151,
199
]
},
{
"question_id": "12090833",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywa się nowy projekt Petera Sunde?",
"answer": "Nowy projekt Petera Sunde nazywa się Flattr.",
"span": [
124,
130
]
}
] |
00809943
|
Post-telewizja pełną gębą
1 lutego 2013 to kolejna symboliczna data dla rozmywania się granic pomiędzy telewizją a internetem. To wtedy premierę miała seria „House of Cards”, wyprodukowana przez amerykańską sieciową wypożyczalnię Netflix.
Netflix, posiadający w Stanach 29 milionów subskrybentów, realizując adaptację serii BBC, wkroczył na podwórko zdominowane do tej pory przez amerykańskie kablówki. I namieszał, na różnych poziomach: o serii zrobiło się głośno za sprawą producenta i sposobu dystrybucji (w tym faktu, że w dniu premiery, wychodząc naprzeciw „internetowym” sposobom oglądania, udostępniono od razu wszystkie 13 odcinków pierwszego sezonu). I choć serię można ściągnąć z sieci p2p, to znam kilka osób, które dla „House of Cards” zadały sobie trochę trudu, żeby oszukać Netfliksa inaczej – zdobyć amerykańskie IP i tym samym szansę na zapłacenie serwisowi.
Przyznam, że do „House of Cards” zabierałem się z pewnym dystansem, nie oczekując zbyt wiele. Może dlatego dałem się przyjemnie zaskoczyć: jest bardzo, bardzo dobrze. W historii telewizji ta produkcja zapisze się zapewne głównie ze względu na sposób dystrybucji, pozycji „The Wire” i „Breaking Bad” nie zagrozi , ale obejrzeć warto. Jak napisała ostatnio Emily Nussbaum, „to medytacja na temat braku moralności, mówiąca nam to, co większość z nas już doskonale wie”. Mam jednak wrażenie, że pewna zachowawczość serii jest starannie wykalkulowana: budżet (100 mln USD na dwa sezony), temat (kulisy waszyngtońskiej polityki), pojawiające się na liście płac nazwiska (m.in. Kevin Spacey i David Fincher), zabiegi formalne (bohater zwracający się do widzów w sposób lokujący się między „American Beauty” a Szekspirem) to w pewnym sensie odpowiedź na sukcesy podobnych serii w ostatnich latach. Netflix swoją pierwszą produkcją nie pokonał HBO, ale wskoczył do tej samej ligi.
Kolejne poczynania Netfliksa będą pewnie okazją, żeby śledzić (nieodległą) przyszłość telewizji (oczywiście nie jako takiej, tylko jej skoncentrowanego na treściach wysokiej jakości i kierowanego do widowni „wysokiej jakości” wycinka). Wbrew pozorom, choćby za sprawą mechanizmu rekomendacyjnego usługi, Netflix może sobie poradzić bez gigantycznych nakładów na marketing. Te kwestie porusza zresztą dyskutowany ostatnio przez wiele osób tekst Andrew Leonarda z Salon.com, skoncentrowany na możliwych konsekwencjach tego, że Netflix dysponuje możliwościami śledzenia widowni, jakich nie ma żaden inny dostawca telewizji (choć pewnie po prostu wyznacza nowy standard). Wie co, kiedy i na jakim urządzeniu oglądamy. Rejestruje wszystkie działania na samym filmie – pauzy, przewijanie itp. Wie, czego poszukują widzowie, wie też, jakie wystawiają oceny. Przede wszystkim jednak zbiera dane o całej swojej widowni. Czyli jeśli kilka procent widowni w podobnym momencie zatrzymuje odcinek, to może to być przypadek, przerwa na zrobienie herbaty. Ale jeśli robi to więcej osób, to sygnał, że serial zaczyna nudzić. „Wiemy co ludzie oglądają w Netfliksie i na bazie ich zachowań z wysokim stopniem pewności potrafimy określić, jak duża jest prawdopodobna widownia określonego programu” – mówi cytowany przez Leonarda (cytującego tekst z „Wired”) Jonathan Frieland, szef komunikacji Netfliksa. Po okresie kwestionowania precyzji badań widowni, nastały czasy niemal kompletnych danych margines niewiedzy na temat preferencji widzów robi się naprawdę niewielki. Zwłaszcza, że Netflix obsługuje obsługuje wiele urządzeń, kontrolując całą sieć ekranów, z których korzystają abonenci, a nie tylko ten główny, podłączony np. do set top boksa.
I choć wszystkie te informacje mogą brzmieć nieco przerażająco (w takim duchu pisze o nich Leonard), to sądzę, że są też pozytywy. Przede wszystkim taki, że przyzwyczailiśmy się chyba, że producenci telewizyjni wynikami badań tłumaczą zazwyczaj tworzenie programów delikatnie mówiąc przeciętnych – to nie ich wina, tylko preferencje widowni. Jeśli więc śledząc swoich widzów, oczywiście specyficznych, Netflix robi tak dobry show i zakłada, że na tym zarobi, to można się chyba także trochę ucieszyć.
|
[
{
"question_id": "12092504",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy sprawdzanie, w jakich momentach widzowie zrobili pauzę podczas oglądania serialu, wpływa na jakość produkcji Netflixa? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
25
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12092505",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Netflix rejestruje działania widowni na filmach?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2565,
2637
]
},
{
"question_id": "12092506",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy pauza w serialu może pokazać brak zainteresowania widowni danym materiałem?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2892,
2959
]
},
{
"question_id": "12092507",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy na podstawie rejestracji działań widowni na filmie Netflix tworzy dobrą produkcję?",
"answer": "Tak.",
"span": [
3923,
4081
]
}
] |
00807178
|
Chansons de geste
Chansons de geste (ze starofrancuskiego "pieśni o czynie", łac. gesta) – poezja epicka, która pojawiła się u początków literatury francuskiej. Mianem tym określamy powstałe między XI a XIII wiekiem poematy rycerskie mówiące o przygodach (czynach) historycznych i legendarnych bohaterów. Początkowo funkcjonowały one w przekazach ustnych, ale od około XII wieku zaczęto je zapisywać.
Tematyka
Chansons de geste tworzone były przez trubadurów w języku starofrancuskim. Zwykle opiewają akty wojennego heroizmu paladynów – bohaterów z epoki Karola Wielkiego – i ich walki przeciw Maurom i Saracenom. Do tych legend opartych na wydarzeniach historycznych dodany jest element fantastyczności – wśród wrogów rycerzy obok muzułmanów wymienia się olbrzymy, magię i potwory. W miarę jak gatunek ten dojrzewał, udział elementów historycznych i batalistycznych malał, a na pierwszy plan wysuwały się elementy fantastyczne.
Pochodzenie
Pochodzenie chansons de geste jako gatunku literackiego jest dyskusyjne. Dziewiętnastowieczny badacz średniowiecza Gaston Paris uważał, że pochodzą one od gatunku epiki mówionej zwanej cantilènes, który był mniej więcej współczesny opisywanym w chansons de geste wydarzeniom. Według niego pieśni o czynie były pierwotnie komponowane przez bardów, którzy podążali za dworami królów i przywódców wojskowych, jak było w zwyczaju u ludów celtyckich i skandynawskich. Najstarsze pochodzą z XI wieku.
Z kolei inna szkoła – reprezentowana przez Josepha Bédiera – utrzymuje, że poematy te były wynalazkiem samych trubadurów, zaprzeczając możliwości istnienia w nich wpływów germańskich. Bédier sugeruje także, że niektóre z opiewanych historii były najpierw wymyślone przez mnichów, którzy z ich pomocą prowadzili swoistą reklamę sanktuariów, do których udawały się pielgrzymki, wiążąc te święte miejsca nie tylko ze świętymi czy cudownymi zdarzeniami, ale także z legendarnymi herosami. W tychże opowieściach najczęściej pojawiają się magiczne relikwie.
Przykładem "pieśni o czynie" jest Pieśń o Rolandzie.
|
[
{
"question_id": "11592331",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Pieśń o Rolandzie jest przykładem poematu rycerskiego?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
17
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11592332",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy pieśń o czynie jest innym określeniem chansons de geste?",
"answer": "Tak.",
"span": [
60,
75
]
},
{
"question_id": "11592333",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy poemat rycerski jest innym określeniem na chansons de geste?",
"answer": "Tak.",
"span": [
217,
234
]
},
{
"question_id": "11592334",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Pieśń o Rolandzie jest przykładem pieśni o czynie?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2027,
2044
]
}
] |
00819419
|
UCHWAŁA NR XXIX/230/2021
RADY MIASTA CZARNKÓW
z dnia 11 marca 2021 r.
w sprawie Programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Miasta Czarnków na 2021 r.
Na podstawie art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2020 r. poz. 638) uchwala się, co następuje:
§ 1.
1. Celem Programu jest zapobieganie bezdomności zwierząt i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie na terenie Gminy Miasta Czarnków.
§ 2. Gmina Miasta Czarnków, na podstawie zawartej umowy, zapewnia bezdomnym zwierzętom miejsce w schronisku dla zwierząt w Jędrzejewie w Gminie Czarnków. W przypadku braku miejsca w schronisku w Jędrzejewie, w schronisku dla zwierząt- ul. Komunalna 14 w Choszcznie lub w schronisku dla zwierząt- Sułaszewo w Gminie Margonin, prowadzonych przez Fundację „Zawsze Razem” z siedzibą ul. M. Konopnickiej 62 w Trzciance, zwanym dalej schroniskiem dla zwierząt.
§ 3.
1. Opiekę nad wolno żyjącymi kotami na terenie Miasta Czarnków realizuje się poprzez:
1) opiekę lekarsko-weterynaryjną nad zwierzętami, które uległy wypadkom komunikacyjnym oraz wymagają pomocy lekarsko-weterynaryjnej;
2) sterylizację albo kastrację zapewnianą na zlecenie Gminy Miasta Czarnków przez schronisko dla zwierząt;
3) dokarmianie karmą zakupioną przez Gminę Miasta Czarnków, przekazywaną za pośrednictwem Straży Miejskiej, społecznym opiekunom zamieszkałym w Czarnkowie, rejestrowanym w Urzędzie Miasta Czarnków.
2. Koty po zabiegach lub leczeniu wypuszczane są do miejsc macierzystych swojego bytowania.
§ 4.
1. Odławianie bezdomnych zwierząt realizuje Fundacja „Zawsze Razem” z siedzibą ul. M. Konopnickiej 62 w Trzciance.
2. Zgłoszenia o bezdomnych zwierzętach z terenu Miasta Czarnków przyjmują:
1) Urząd Miasta Czarnków- Zespół ds. Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami od poniedziałku do piątku od godz. 7.30 do 15.30- nr tel. 67 255 28 01;
2) Straż Miejska- nr tel. 67 255 28 08, 608 693 594, 694 087 654.
3. Pracownik przyjmujący zgłoszenie informuje schronisko telefonicznie o konieczności odłowienia zwierzęcia po podjęciu próby sprawdzenia jego rzeczywistej bezdomności.
4. Wyłapane zwierzęta, przewozi się do schroniska dla zwierząt, gdzie zapewnia się im właściwe warunki bytowania, wyżywienia i opieki weterynaryjnej oraz poddawane są następującym zabiegom:
a) ocenie stanu zdrowia,
b) szczepieniu ochronnemu,
c) odpchleniu,
d) odrobaczeniu,
e) niezbędnemu leczeniu,
f) oznakowaniu przez wszczepienie podskórnego mikroprocesora oraz wprowadzenie do ogólnopolskiej bazy zwierząt oznakowanych,
g) sterylizacji i kastracji, zgodnie z zasadami określonymi w §5.
5. Z przeprowadzonej akcji odłowienia zwierzęcia schronisko sporządza protokół, który przekazywany jest do Urzędu Miasta Czarnków.
§ 5.
1. Obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt na zlecenie Gminy Miasta Czarnków, przeprowadza lekarz weterynarii zatrudniony w schronisku.
2. Sterylizację przeprowadza się po okresie kwarantanny i pod warunkiem stwierdzenia braku przeciwwskazań lekarskich do wykonania tego zabiegu.
3. Po wykonaniu zabiegu zwierzęta objęte są opieką pozabiegową w schronisku.
§ 6. Miasto Czarnków dofinansowuje zabiegi sterylizacji i kastracji psów i kotów należących do właścicieli będących mieszkańcami Miasta, zgodnie z następującymi zasadami:
1) właściciel może uzyskać dofinansowanie kosztów samego zabiegu kastracji albo sterylizacji w wysokości 50% poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż 100 zł na jedno zwierzę;
2) właściciel kilku zwierząt może ubiegać się o przyznanie dofinansowania do zabiegu sterylizacji albo kastracji, maksymalnie dla dwóch zwierząt raz w roku kalendarzowym;
3) zabiegi sterylizacji albo kastracji zwierząt należy wykonywać w gabinetach weterynaryjnych, których wykaz prowadzi Urząd Miasta Czarnków- Zespół ds. Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami;
4) zabiegi sterylizacji albo kastracji psów dofinansowane będą pod warunkiem udokumentowanego przez właściciela zaszczepienia psa przeciw wściekliźnie;
5) wniosek o dofinansowanie kosztów sterylizacji albo kastracji składa się w Urzędzie Miasta Czarnków, wniosek stanowi podstawę do skierowania zwierzęcia na zabieg.
§ 7. Poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt realizują:
1) schronisko w następujących formach:
a) sprawdzenie oznakowania zwierzęcia i zapisanych w bazie danych właścicieli, nawiązania kontaktu z nimi i zobowiązanie do odebrania zagubionego zwierzęcia,
b) publikację fotografii zwierzęcia, które trafiło do schroniska na stronie internetowej schroniska;
2) Urząd Miasta Czarnków poprzez udostępnianie fotografii zwierzęcia, które trafiło do schroniska na stronie internetowej Miasta Czarnków oraz akcje popularyzacyjne adopcji zwierząt bezdomnych, prowadzone samodzielnie na stronie internetowej Miasta lub we współpracy z organizacjami społecznymi, placówkami oświatowymi i mediami.
§ 8.
1. Usypianie ślepych miotów zwierząt, które przyszły na świat w schronisku albo zostały do niego przywiezione przez właścicieli zamieszkałych na terenie Miasta lub społecznych opiekunów kotów realizowane jest tylko w uzasadnionych przypadkach i w sposób humanitarny w schronisku dla zwierząt.
2. Decyzję o kwalifikacji miotu do uśpienia podejmuje lekarz weterynarii zatrudniony w schronisku.
§ 9. Bezdomne zwierzęta gospodarskie przyjmuje i zapewnia im opiekę gospodarstwo rolne p. Jerzego Kijka w Czarnkowie. Zgłoszenia można dokonywać u podmiotów, o których mowa w § 4 ust. 2.
§ 10. Zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt realizowane jest na zlecenie Gminy Miasta Czarnków przez Fundację „Zawsze Razem” z siedzibą ul. M. Konopnickiej 62, 64-980 Trzcianka. Zgłoszenia można dokonywać u podmiotów, o których mowa w § 4 ust. 2.
§ 11. Plan znakowania zwierząt w gminie jest realizowany w następujących formach:
1) bezpłatne znakowanie psów należących do mieszkańców Gminy Miasta Czarnków prowadzi się poprzez wydawanie numerów rejestracyjnych przy składaniu przez właścicieli psów informacji o zaistnieniu okoliczności mających wpływ na powstanie lub wygaśnięcie obowiązku uiszczenia opłaty od posiadania psów w Urzędzie Miasta Czarnków;
2) psy bezdomne znakowane są w schronisku dla zwierząt, przed przekazaniem do adopcji i rejestrowaniem na nowego właściciela - osobę adoptującą.
§ 12. Na realizację programu w budżecie Gminy Miasta Czarnków na 2021 r. przeznacza się środki finansowe w wysokości 86 000,00 zł, w tym:
1) na realizację umowy ze schroniskiem zapewniającej wyłapywanie bezdomnych zwierząt (psy, koty)- wg zapotrzebowania (dojazd i dowóz wyłapanych zwierząt), przyjęcie bezdomnych zwierząt w schronisku, wykonanie niezbędnych szczepień ochronnych, odpchlenie, odrobaczenie, utrzymanie bezdomnych zwierząt w schronisku, zapewnienie właściwych warunków sanitarnych i bytowych, karmienie zwierząt, sprawowanie opieki weterynaryjnej (profilaktyka i leczenie), przeprowadzenie sterylizacji, poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt, usypianie zwierząt w przypadku wystąpienia takiej konieczności, podskórne wszczepienie mikroprocesora, w tym zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadku zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt: 80 000,00 zł;
2) na pokrycie kosztów zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich we wskazanym gospodarstwie rolnym 1 000,00 zł;
3) na opiekę nad wolno żyjącymi kotami- dokarmianie 500,00 zł;
4) dofinansowanie kastracji i sterylizacji psów i kotów przez właścicieli- 4500 zł.
§ 13. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta Czarnków.
§ 14. Traci moc uchwała nr XIX/153/2020 Rady Miasta Czarnków z dnia 17 marca 2020 r. w sprawie Programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Miasta Czarnków na 2020 r. (Dz.Urz. Woj. Wlkp. z 2020 r. poz. 2822).
§ 15. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego.
|
[
{
"question_id": "12162282",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy bezdomne zwierzęta gospodarskie są przyjmowane w tym samym miejscu co pozostałe bezdomne zwierzęta?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
45
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "12162288",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie zapewnia się miejsce dla bezdomnych zwierząt z Gminy Miasta Czarnków?",
"answer": "Bezdomnym zwierzętom z Gminy Miasta Czarnków zapewnia się miejsce w schronisku w Jędrzejewie.",
"span": [
598,
655
]
},
{
"question_id": "12162293",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy jest możliwa sytuacja, że bezdomne zwierzęta trafią w inne niż schronisko w Jędrzejewie miejsce?",
"answer": "Tak.",
"span": [
657,
957
]
},
{
"question_id": "12162306",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie przyjmuje się bezdomne zwierzęta gospodarskie?",
"answer": "Bezdomne zwierzęta gospodarskie przyjmuje się do gospodarstwa rolnego p. Jerzego Kijka w Czarnkowie.",
"span": [
5387,
5435
]
}
] |
00813839
|
Statut Gminy Jawor
Rozdział I
Postanowienia ogólne
§ 1. Statut określa:
1) ustrój Gminy Jawor;
2) organizację wewnętrzną oraz tryb pracy Rady Miejskiej w Jaworze i komisji Rady Miejskiej w Jaworze;
3) zasady tworzenia i działania klubów radnych Rady Miejskiej w Jaworze;
4) tryb pracy Burmistrza Miasta Jawora;
5) zasady dostępu i korzystania z dokumentów organów Gminy stanowiących informację publiczną;
6) zasady rozpatrywania skarg, wniosków i petycji przez Radę Miejską w Jaworze;
7) zasady nadawania tytułów: „Honorowy Obywatel Miasta Jawora” oraz „Nagrody Miasta Jawora”.
§ 2. Ilekroć w niniejszym Statucie jest mowa o:
1) Gminie, Mieście - należy przez to rozumieć Gminę Jawor;
2) Radzie - należy przez to rozumieć Radę Miejską w Jaworze;
3) Radnym - należy przez to rozumieć Radnego Rady Miejskiej w Jaworze;
4) Sesji - należy przez to rozumieć sesję Rady Miejskiej w Jaworze;
5) Przewodniczącym/Wiceprzewodniczącym–należy przez to rozumieć Przewodniczącego/ Wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej w Jaworze;
6) Komisji - należy przez to rozumieć komisję Rady Miejskiej w Jaworze;
7) Komisji Rewizyjnej – należy przez to rozumieć Komisję Rewizyjną Rady Miejskiej w Jaworze;
8) Statucie - należy przez to rozumieć Statut Gminy Jawor;
9) Burmistrzu - należy przez to rozumieć Burmistrza Miasta Jawora;
10) Sekretarzu - należy przez to rozumieć Sekretarza Gminy;
11) Skarbniku - należy przez to rozumieć Skarbnika Gminy;
12) Urzędzie - należy przez to rozumieć Urząd Miejski w Jaworze;
13) Biurze Rady - należy przez to rozumieć Biuro Rady Miejskiej w Urzędzie Miejskim w Jaworze;
14) ustawie o samorządzie gminnym - należy przez to rozumieć ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2018 r., poz. 994, 1000, 1349 i 1432 ze zmianami).
Rozdział II
Gmina Jawor
§ 3. Gmina Jawor jest wspólnotą samorządową, tworzoną przez mieszkańców miasta Jawor.
§ 4. Gmina położona jest w powiecie jaworskim, województwie dolnośląskim i obejmuje obszar 18,8 km². Granice administracyjne Miasta określa mapa stanowiąca załącznik nr 1 do Statutu.
§ 5. 1. Organami Gminy są:
1) Rada;
2) Burmistrz.
§ 6. 1. Herb Gminy Jawor przedstawia jedną tarczę w dolnej krawędzi zaokrągloną z wyobrażeniem św. Marcina na koniu, odcinającego mieczem połę płaszcza oraz siedzącego pod nim półnagiego, przepasanego czerwoną chustą żebraka, z uniesionymi ku górze rękami.
2. Barwy herbu: pole tarczy herbowej błękitne, św. Marcin w aureoli złotej, na koniu białym, płaszcz św. Marcina i chusta żebraka czerwone. Wzór herbu określa załącznik nr 2 do Statutu.
§ 7. Gmina Jawor posiada flagę koloru biało-błękitnego. Wzór graficzny flagi stanowi załącznik nr 3 do Statutu. Dopuszcza się również używanie flagi Gminy wraz z herbem zamieszczonym centralnie w jej białej części (załącznik nr 4 do Statutu).
§ 8. 1. Herb i flaga są znakami prawnie chronionymi.
2. Zgodę na komercyjne używanie herbu wyraża Burmistrz.
Rozdział III
Organizacja wewnętrzna oraz tryb pracy Rady i Komisji
Rada
§ 9. 1. Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym Miasta.
2. W skład Rady wchodzą radni w liczbie dwudziestu jeden, wybrani przez mieszkańców Miasta.
3. Rada obraduje na sesjach i rozstrzyga w drodze uchwał sprawy należące do jej kompetencji.
§ 10.1. Rada wybiera ze swojego grona Przewodniczącego Rady oraz Wiceprzewodniczących Rady, którzy stanowią Prezydium Rady.
2. Rada, odrębną uchwałą, określa liczbę Wiceprzewodniczących.
3. Wyboru Przewodniczącego Rady, dokonuje Rada na pierwszej sesji po wyborze Rady nowej kadencji.
4. Wyboru Wiceprzewodniczących Rady, dokonuje Rada najpóźniej na drugiej Sesji po wyborze Rady nowej kadencji.
5. W przypadku nieobecności Przewodniczącego Rady jego zadania wykonuje wskazany przez niego Wiceprzewodniczący Rady.
§ 11. 1. Do obowiązków Przewodniczącego Rady należy w szczególności:
1) zwoływanie Sesji Rady;
2) ustalanie porządku obrad;
3) zawiadomienie radnych, Burmistrza o zwołaniu sesji, o miejscu, terminie i godzinie;
4) przewodniczenie obradom;
5) współpraca z Burmistrzem w zakresie organizacji pracy Rady;
6) koordynowanie rocznych planów pracy komisji Rady;
7) podpisywanie uchwał Rady, protokołów obrad sesji oraz innych dokumentów Rady;
8) kierowanie obsługą kancelaryjną posiedzeń Rady;
9) pełnienie funkcji reprezentacyjnej w imieniu Rady;
10) czuwanie nad zapewnieniem warunków niezbędnych do wykonywania przez radnych ich mandatu;
11) przyjmowanie skarg i wniosków mieszkańców oraz nadawanie im biegu;
12) nadawanie biegu korespondencji kierowanej do Rady;
13) analiza oświadczeń majątkowych Radnych i składanie Radzie corocznie informacji z tego tytułu.
§ 12. 1. Obsługę Rady, jej komisji oraz radnych zapewnia Biuro Rady, które podlega Przewodniczącemu Rady od strony merytorycznej, wyłącznie w zakresie jego kompetencji wynikających z ustawy o samorządzie gminnym.
Sesje Rady
§ 13. 1. Rada obraduje na Sesjach i rozstrzyga w drodze uchwał sprawy należące do jej kompetencji.
2. Rada obraduje na Sesjach zwyczajnych i nadzwyczajnych. Sesje zwyczajne zwoływane są w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Sesje nadzwyczajne zwoływane są na wniosek Burmistrza lub co najmniej 1/4 ustawowego składu Rady. Wniosek o zwołanie sesji powinien zawierać porządek obrad wraz z projektami uchwał.
3. O Sesji zwyczajnej powiadamia się Radnych na 7 dni przed ustalonym terminem obrad.
4. O Sesji nadzwyczajnej powiadamia się Radnych najpóźniej na 3 dni przed ustalonym terminem obrad.
5. Zawiadomienie o Sesji wraz z projektami uchwał i innymi materiałami przekazuje się Radnym drogą elektroniczną.
6. Materiały i projekty uchwał w formie papierowej dostępne są w Biurze Rady.
7. Materiały dotyczące uchwalania budżetu oraz sprawozdania z wykonania budżetu i udzielenia absolutorium Burmistrzowi doręcza się Radnym najpóźniej na 14 dni przed Sesją.
8. Przewodniczący podaje do publicznej wiadomości termin, miejsce i przedmiot obrad co najmniej na 3 dni przed terminem Sesji poprzez zamieszczenie ww. informacji w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogłoszeń Urzędu.
§ 14. 1. Sesje Rady są jawne.
2. Jawność Sesji oznacza, że podczas obrad na sali może być obecna publiczność, która zajmuje wyznaczone w tym celu miejsce.
3. Wyłączenie jawności Sesji jest dopuszczalne jedynie w sytuacjach przewidzianych w ustawach.
§ 15. 1. Rada może rozpocząć obrady tylko w obecności, co najmniej połowy swego ustawowego składu.
2. W przypadku stwierdzenia braku kworum w trakcie obrad, Przewodniczący zarządza przerwę w obradach.
§ 16. 1. Sesja odbywa się na jednym posiedzeniu.
2. Na wniosek Przewodniczącego bądź Radnego, Rada może postanowić o przerwaniu Sesji i kontynuowaniu obrad w innym wyznaczonym terminie, traktowanym jako kolejne posiedzenie tej samej Sesji.
3. O przerwaniu Sesji w trybie przewidzianym w ust. 2 Rada może postanowić w szczególności ze względu na niemożliwość wyczerpania porządku obrad lub konieczność jego rozszerzenia, potrzebę uzyskania dodatkowych materiałów lub inne nieprzewidziane przeszkody, uniemożliwiające Radzie właściwe obradowanie lub podjęcie uchwał.
4. W przypadku przybycia Radnego na sesję po przyjęciu przez Radę porządku obrad, Radny zgłasza Przewodniczącemu przybycie oraz usprawiedliwia spóźnienie. Usprawiedliwienia wymaga również wcześniejsze opuszczenie posiedzenia.
5. W przypadku nieobecności na sesji, Radny zobowiązany jest przedłożyć Przewodniczącemu pisemne usprawiedliwienie, nie później niż w dniu kolejnego posiedzenia.
§ 17. 1. Sesję otwiera, prowadzi i zamyka Przewodniczący.
2. Otwarcie Sesji następuje po wypowiedzeniu przez Przewodniczącego formuły: "Otwieram ... (numer) Sesję Rady Miejskiej w Jaworze".
3. Po otwarciu Sesji Przewodniczący stwierdza prawomocność obrad na podstawie listy obecności. W przypadku braku kworum Przewodniczący zamyka obrady wyznaczając nowy termin Sesji.
4. W przypadku stwierdzenia braku quorum w trakcie posiedzenia, Przewodniczący zarządza przerwę w obradach.
5. Jeżeli po wznowieniu obrad brak jest quorum, Przewodniczący zamyka sesję umieszczając w protokole imiona i nazwiska Radnych, którzy opuścili posiedzenie.
§ 18. 1. Po otwarciu Sesji i stwierdzeniu prawomocności obrad Przewodniczący przedstawia porządek obrad oraz pyta o ewentualny wniosek w sprawie jego zmiany.
2. Z wnioskiem o uzupełnienie lub zmianę porządku obrad może wystąpić każdy Radny.
3.Zmiany w porządku obrad Rada wprowadza bezwzględną większością głosów ustawowego składu Rady.
§ 19. 1. Przewodniczący prowadzi obrady według ustalonego porządku.
2. Przewodniczący udziela głosu według kolejności zgłoszeń, a w szczególnych przypadkach może udzielić głosu poza kolejnością. Radnemu nie wolno zabierać głosu bez zezwolenia Przewodniczącego.
3. Podczas trwania Sesji Przewodniczący udziela głosu poza kolejnością w sprawie zgłaszania wniosków o charakterze formalnym, których przedmiotem mogą być w szczególności:
1) przerwanie, odroczenie lub zamknięcie sesji;
2) sprawdzenie kworum;
3) zmiany porządku obrad;
4) zamknięcie listy mówców;
5) zakończenia dyskusji i podjęcia uchwały;
6) odesłania projektu uchwały do komisji;
7) przestrzegania porządku obrad;
8) ograniczenie czasu wystąpień.
4. Radny zgłaszający wniosek formalny sygnalizuje go poprzez podniesienie ręki i wygłoszenie formuły „zgłaszam wniosek formalny” lub przy użyciu modułu zgłaszania wniosków formalnych w ramach elektronicznego systemu eSesja.
5. Wnioski formalne Przewodniczący poddaje pod głosowanie.
6. W pierwszej kolejności Przewodniczący poddaje pod głosowanie wniosek najdalej idący, jeśli może to wykluczyć potrzebę głosowania nad pozostałymi wnioskami. Ewentualny spór co do tego, który z wniosków jest najdalej idący rozstrzyga Przewodniczący.
7. Wnioski formalne rozstrzyga się zwykłą większością głosów, jeżeli ustawa o samorządzie gminnym lub odpowiednio inne ustawy nie stanowią inaczej.
§ 20. 1. Przewodniczący czuwa nad sprawnym przebiegiem obrad, a zwłaszcza nad zwięzłością wystąpień radnych oraz innych osób uczestniczących w sesji.
2. Wystąpienia Radnych w dyskusji nie mogą trwać dłużej niż 5 minut chyba, że Przewodniczący obrad zezwoli na przedłużenie czasu wystąpienia. Każde kolejne wystąpienie w tym samym punkcie porządku obrad sesji zostaje ograniczone do 3 minut.
3. Wystąpienia stanowiące stanowiska klubów w danej sprawie mogą mieć miejsce jedynie raz w czasie dyskusji nad danym punktem obrad i nie podlegają ograniczeniu czasowemu.
4. W przypadku stwierdzenia, że w wystąpieniu Radny wyraźnie odbiega od przedmiotu obrad lub znacznie przekracza przeznaczony dla niego czas, Przewodniczący może przywołać radnego "do rzeczy", a po dwukrotnym przywołaniu - odebrać głos.
5. Jeżeli treść lub sposób wystąpienia albo zachowania Radnego w oczywisty sposób zakłócają porządek obrad, mogą naruszyć dobra osobiste określonych osób bądź uchybiają powadze Sesji - Przewodniczący przywołuje Radnego "do porządku", a gdy przywołanie „do porządku" nie odniosło skutku, może odebrać mu głos.
6. Postanowienia niniejszego paragrafu stosuje się odpowiednio do osób spoza Rady, występujących na Sesji.
7. Przewodniczący Rady może zabrać głos w każdym momencie obrad.
§ 21. 1. Przewodniczący może udzielić głosu osobom zaproszonym, po uprzednim zgłoszeniu się ich do zabrania głosu przed sesją. Przewodniczący wskazuje, w którym punkcie obrad osoba zaproszona zabierze głos.
2. Przewodniczący może nakazać opuszczenie obrad przez osoby spoza Rady, które zachowaniem swoim lub wystąpieniami zakłócają porządek obrad, bądź naruszają powagę Sesji.
§ 22. 1. Po wyczerpaniu listy mówców w danym punkcie, Przewodniczący Rady zamyka dyskusję.
2. Po zamknięciu dyskusji Przewodniczący Rady rozpoczyna procedurę głosowania.
§ 23. 1. Po wyczerpaniu porządku obrad, Przewodniczący kończy Sesję wypowiadając formułę: "Zamykam ... (numer) Sesję Rady Miejskiej w Jaworze". Czas od otwarcia Sesji do jej zakończenia uznaje się za czas trwania Sesji.
2. Postanowienie ust.1 dotyczy również Sesji, która objęła więcej niż jedno posiedzenie.
§ 24. 1. Z każdej Sesji sporządza się protokół, który odzwierciedla przebieg obrad i podjęte rozstrzygnięcia.
2. Protokół z sesji sporządza pracownik Biura Rady.
3. Protokół Sesji powinien w szczególności zawierać:
1) numer, datę i miejsce odbywania Sesji;
2) stwierdzenie prawomocności posiedzenia;
3) stwierdzenie przyjęcia lub nieprzyjęcia protokołu z poprzedniej sesji, jak też stwierdzenie dokonania w nim poprawek;
4) imiona i nazwiska nieobecnych Radnych z ewentualnym podaniem przyczyny nieobecności;
5) imiona i nazwiska oraz pełnione funkcje zaproszonych gości;
6) ustalony porządek obrad;
7) przebieg obrad, a w szczególności streszczenie wystąpień, teksty zgłoszonych jak również uchwalonych wniosków, a ponadto odnotowanie faktów zgłoszenia pisemnych wystąpień;
8) przebieg głosowania z wyszczególnieniem jego wyników;
9) podpis Przewodniczącego i osoby sporządzającej protokół.
4. Do protokołu załącza się wszystkie podjęte uchwały oraz listę obecności radnych.
5. Radny ma prawo dołączyć do protokołu swoje wystąpienie na piśmie.
6. Protokoły numeruje się cyframi rzymskimi łamanymi przez dwie ostatnie cyfry roku. Nowa numeracja zaczyna się początkiem każdej kadencji Rady.
7. Przebieg sesji jest utrwalany za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk i obraz. Nagranie stanowi załącznik do protokołu.
8. Każdy obywatel ma prawo wglądu do protokołu i wszystkich załączników z wyjątkiem protokołu/nagrania/ dotyczącego punktu porządku obrad omawianego w trybie niejawnym. Protokoły są udostępniane w Biurze Rady przez upoważnionych pracowników, w ich obecności.
9. Protokół przyjmuje się na następnej Sesji zwyczajnej, lub kolejnej po przegłosowaniu ewentualnych propozycji poprawek i sprzeciwów, zgłoszonych przez Radnych.
Uchwały Rady
§ 25. 1. Uchwały Rady są odrębnymi dokumentami, powinny być zredagowane w sposób czytelny i zawierać:
1) tytuł, datę i kolejny numer;
2) podstawę prawną;
3) postanowienia merytoryczne;
4) określenie organu odpowiedzialnego za wykonanie uchwały;
5) w miarę potrzeby określenie skutków finansowych realizacji uchwały;
6) ustalenie terminu wejścia w życie uchwały oraz ewentualny czas jej obowiązywania;
7) uzasadnienie.
2. Uchwały numeruje się cyframi rzymskimi łamanymi przez cyfry arabskie i łamanymi przez dwie ostatnie cyfry roku wg kolejności ich podjęcia.
3. Uchwały podpisuje Przewodniczący, a w razie jego nieobecności wyznaczony Wiceprzewodniczący.
4. Oryginały uchwał ewidencjonowane są przez Biuro Rady w rejestrze uchwał i przechowywane wraz z protokołami Sesji.
5. Uchwały przekazywane są Burmistrzowi do realizacji.
§ 26. Rada może podejmować w formie uchwał również:
1) oświadczenia zawierające stanowisko w określonej sprawie;
2) deklaracje zawierające zobowiązanie się do określonego postępowania, podjęcia inicjatywy lub zadania;
3) apele zawierające formalnie niewiążące wezwanie adresatów zewnętrznych do określonego postępowania.
§ 27. Przewodniczący Rady podejmuje decyzję w sprawie skierowania projektów uchwał do zaopiniowania przez przedmiotowo właściwe komisje stałe Rady. Nie narusza to uprawnień innych komisji do zajęcia stanowiska wobec projektu uchwały.
§ 28. W przypadku wnioskowania o odrzucenie projektu uchwały, komisja powinna uzasadnić wniosek przedkładany Radzie. Uzasadnienie dla odrzucenia projektu uchwały przygotowuje przewodniczący komisji lub wskazana przez niego osoba. Uzasadnienie powinno być przyjęte w głosowaniu przez członków Komisji.
Inicjatywa uchwałodawcza
§ 29. 1. Inicjatywę uchwałodawczą posiadają:
1) Burmistrz;
2) Komisje;
3) Kluby Radnych;
4) każdy Radny;
5) grupa co najmniej 300 mieszkańców Jawora posiadających czynne prawo wyborcze, wpisanych do rejestru wyborców.
2. Projekty uchwał przekazuje się w formie pisemnej Przewodniczącemu.
3. Przewodniczący ma obowiązek przekazać projekt do właściwej rzeczowo Komisji.
4. Do projektów uchwał wnoszonych z inicjatywy Komisji, Klubów Radnych, Radnych oraz mieszkańców wymagana jest opinia Burmistrza.
5. Projekty uchwał są opiniowane co do ich zgodności z prawem przez radcę prawnego.
6. Przewodniczący, w terminie 14 dni od otrzymania, kieruje projekt uchwały złożony przez podmioty określone w ust. 1 pkt 2-5, do Burmistrza z wnioskiem o:
1) przeprowadzenia analizy prawnej projektu uchwały;
2) zaopiniowania przez Skarbnika Miasta - jeżeli projekt rodzi zobowiązania finansowe, co do możliwości ich pokrycia i skutków dla budżetu Miasta.
7. Burmistrz przedstawia swoje stanowisko wraz z uzasadnieniem najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania wniosku.
§ 30. Ilekroć przepisy prawa ustanawiają wymóg działania Rady po zaopiniowaniu jej uchwały w uzgodnieniu lub porozumieniu z organami administracji rządowej lub innymi organami, taki projekt uchwały Rady przedkładany jest do uzgodnienia.
§ 31. W celu zrealizowania inicjatywy uchwałodawczej mieszkańcy mogą zawiązać Komitet Inicjatywy Uchwałodawczej zwany dalej komitetem, który tworzy minimum 5 mieszkańców mających czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego miasta Jawora. Utworzenie komitetu nie wyłącza inicjatywy grupy mieszkańców zgodnie z § 29 ust. 1 pkt 5 Statutu. Komitet przygotowuje projekt uchwały w formie pisemnej, a następnie organizuje zbieranie podpisów mieszkańców popierających inicjatywę uchwałodawczą, zachowując następujące wymogi:
1) w imieniu komitetu występuje pełnomocnik komitetu, wskazany w pisemnym oświadczeniu podpisanym przez osoby tworzące komitet;
2) w miejscu zbierania podpisów mieszkańców miasta musi być wyłożony do wglądu projekt uchwały; na każdej stronie listy poparcia zamieszcza się tytuł projektu uchwały, której mieszkańcy udzielają poparcia;
3) mieszkaniec miasta udziela poparcia projektowi uchwały wpisując na listę:
a) swoje imię i nazwisko,
b) numer PESEL,
c) adres zamieszkania w Jaworze,
d) własnoręczny podpis.
4) projekt uchwały z uzasadnieniem oraz listą osób popierających projekt (zgodnie z § 29 ust.1 pkt 5 Statutu) w formie papierowej (w Biurze Rady) oraz elektronicznej (na adres [email protected])składa Przewodniczącemu Rady pełnomocnik komitetu, o którym mowa w § 31 pkt 1; od momentu dostarczenia listy poparcia przez pełnomocnika komitetu administratorem danych osobowych jest Urząd Miejski w Jaworze;
5) raz udzielonego poparcia nie można wycofać;
6) projekt uchwały z uzasadnieniem oraz listą osób popierających projekt podlega weryfikacji co do zgodności z wymogami procedury inicjatywy uchwałodawczej przez Biuro Rady Miejskiej;
7) projekt uchwały winien spełniać wymogi określone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. z 2016 r., poz. 283) i wymogi określone w § 26 Statutu.
Tryb głosowania
§ 32.1. Przewodniczący przeprowadza głosowanie oraz ogłasza jego wyniki.
2. Głosowanie jawne odbywa się poprzez podniesienie ręki i przy użyciu urządzeń elektronicznych rejestrujących indywidualne stanowisko głosujących radnych.
3. W przypadku wadliwego działania urządzeń elektronicznych, ich awarii lub innych przeszkód technicznych uniemożliwiających lub utrudniających ich użycie, Przewodniczący Rady zarządza głosowanie jawne projektów uchwał i poprawek do projektów uchwał bez użycia urządzeń elektronicznych tj. głosowanie imienne.
4. W głosowaniu imiennym, Radni głosują na podstawie listy obecności, wywołani przez Przewodniczącego odpowiadając: „za”, „przeciw” lub „wstrzymuję się”. Wynik głosowania zostaje utrwalony w liście głosowań załączonej do protokołu z odnotowaniem indywidualnych stanowisk głosujących.
§ 33.1. Głosowanie tajne stosuje się w przypadkach określonych ustawowo.
2. Głosowanie tajne odbywa się przy użyciu urządzeń elektronicznych, przy czym nie są rejestrowane indywidualne stanowiska głosujących radnych.
3. W przypadku wadliwego działania urządzeń elektronicznych, ich awarii lub innych przeszkód technicznych uniemożliwiających lub utrudniających ich użycie, Przewodniczący Rady zarządza głosowanie tajne przy użyciu kart do głosowania ostemplowanych pieczęcią Rady.
4. W głosowaniu tajnym za pomocą kart do głosowania - każdorazowo Rada ustala sposób głosowania.
5. Głosowanie przeprowadza Komisja Skrutacyjna w składzie co najmniej 3 osób wybranych z grona Rady, która wybiera spośród siebie Przewodniczącego Komisji. Komisja Skrutacyjna przed przystąpieniem do głosowania objaśnia sposób głosowania.
6. Komisja Skrutacyjna przeprowadza głosowanie wyczytując kolejno radnych z listy obecności.
7. Po przeliczeniu głosów Przewodniczący Komisji Skrutacyjnej odczytuje protokół z wynikami głosowania.
8. Wynik głosowania tajnego zamieszcza się w protokole z sesji, a karty z oddanymi głosami i protokół głosowania stanowią załącznik do protokołu obrad sesji.
§ 34.1. Przewodniczący przed poddaniem wniosku pod głosowanie precyzuje i ogłasza Radzie proponowaną treść wniosku w taki sposób, aby jego redakcja była przejrzysta, a wniosek nie budził wątpliwości co do intencji wnioskodawcy.
2. W pierwszej kolejności Przewodniczący poddaje pod głosowanie wniosek najdalej idący, jeśli może to wykluczyć potrzebę głosowania nad pozostałymi wnioskami. Ewentualny spór co do tego, który z wniosków jest najdalej idący rozstrzyga Przewodniczący.
3. W przypadku głosowania w sprawie wyborów osób, Przewodniczący przed zamknięciem listy kandydatów pyta każdego z nich, czy zgadza się kandydować i po otrzymaniu odpowiedzi twierdzącej poddaje pod głosowanie zamknięcie listy kandydatów, a następnie zarządza wybory.
4. Przepis ust. 3 nie ma zastosowania, gdy nieobecny kandydat złożył uprzednio zgodę na piśmie.
5. W przypadku uzyskania takiej samej ilości głosów w głosowaniu tajnym przez więcej niż jednego kandydata lub dwa odmienne wnioski Rada Miejska może zdecydować o powtórzeniu głosowania.
§ 35.1. Jeżeli oprócz wniosku (wniosków) o podjęcie uchwały w danej sprawie zostanie zgłoszony wniosek o odrzucenie tego wniosku (wniosków), w pierwszej kolejności Rada głosuje nad wnioskiem o odrzucenie wniosku (wniosków) o podjęcie uchwały.
2. Głosowanie nad poprawkami do poszczególnych paragrafów lub ustępów projektu uchwały następuje według ich kolejności zgłaszania z tym, że w pierwszej kolejności Przewodniczący poddaje pod głosowanie te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach.
3. W przypadku przyjęcia poprawki wykluczającej inne poprawki do projektu uchwały, poprawek tych nie poddaje się pod głosowanie.
4. W przypadku zgłoszenia do tego samego fragmentu projektu uchwały kilku poprawek stosuje się zasadę określoną w ust.2.
5. Przewodniczący może zarządzić głosowanie łącznie nad grupą poprawek do projektu uchwały.
6. Przewodniczący zarządza głosowanie w ostatniej kolejności za przyjęciem uchwały w całości ze zmianami wynikającymi z poprawek wniesionych do projektu uchwały.
7. Przewodniczący może odroczyć głosowanie, o jakim mowa w ust. 6 na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych poprawek nie zachodzi sprzeczność pomiędzy poszczególnymi postanowieniami uchwały.
Komisje Rady
§ 36.1. Do pomocy w wykonywaniu zadań Rada powołuje stałe i doraźne Komisje, ustalając ich skład osobowy, w ilości nie większej niż 5 osób.
2. Komisje podlegają Radzie i zobowiązane są do przedłożenia :
1) rocznego planu pracy w terminie do 31 stycznia;
2) sprawozdania z działalności raz do roku.
3. Komisje odbywają posiedzenia, na których rozpatrują sprawy należące do ich właściwości. Z posiedzenia Komisji sporządza się protokół. Protokół przekazuje się Przewodniczącemu i Burmistrzowi w terminie 7 dni od dnia odbytego posiedzenia Komisji.
§ 37. Rada powołuje następujące komisje stałe:
1) Komisja Rewizyjna;
2) Komisja Budżetu i Finansów;
3) Komisja Gospodarki i Rozwoju Miasta;
4) Komisja Edukacji;
5) Komisja Porządku Publicznego;
6) Komisja Kultury i Sportu;
7) Komisja Rodziny, Zdrowia i Polityki Społecznej;
8) Komisja Skarg, Wniosków i Petycji.
§ 38.1. Do zadań stałych Komisji należy:
1) rozpatrywanie spraw, dla których Komisja została powołana;
2) opiniowanie i rozpatrywanie spraw przekazanych Komisji przez Radę oraz spraw przedkładanych przez członków Komisji i Burmistrza;
3) kontrola wykonania uchwał Rady w zakresie kompetencji danej Komisji.
2. Komisje doraźne powoływane są przez Radę w zależności od potrzeb. Powołując komisję doraźną Rada określa jej zakres działania i skład osobowy. W czasie wykonywania zadań komisje doraźne obowiązują takie same zasady działania jak komisje stałe.
§ 39. 1. Komisje są zobowiązane do wzajemnego informowania się w sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.
2. Realizacja postanowień zawartych w ust.1 następuje poprzez:
1) wspólne posiedzenia Komisji;
2) udostępnianie własnych opracowań i analiz.
§ 40. 1. Przewodniczących Komisji wybiera Rada. Wiceprzewodniczących członkowie Komisji wybierają spośród swego grona.
2. Do zadań przewodniczącego komisji należy:
1) organizowanie prac komisji;
2) zwoływanie posiedzeń i kierowanie obradami komisji;
3) składanie Radzie Miejskiej sprawozdań i informacji z działalności komisji oraz przedstawianie planów pracy;
4) reprezentowanie komisji.
3. W czasie trwania kadencji zmiana Przewodniczącego lub Wiceprzewodniczącego Komisji może nastąpić w trybie właściwym dla wyboru.
§ 41. Członkowie komisji zobowiązani są do aktywnego uczestnictwa w pracach komisji.
§ 42. 1. Komisje obradują na posiedzeniach w obecności co najmniej połowy składu komisji.
2. Komisja lub jej przewodniczący mogą zaprosić na posiedzenie inne osoby, których wysłuchanie lub obecność są uzasadnione ze względu na przedmiot rozpatrywanej sprawy.
3. Komisja nie może odmówić wysłuchania określonej osoby, jeżeli z wnioskiem o takie wysłuchanie wystąpi przewodniczący.
§ 43. 1. Posiedzenia komisji mogą być zwoływane przez przewodniczącego komisji w miarę potrzeby, również poza planem pracy komisji, po zawiadomieniu Biura Rady.
2. Członkowie komisji o mającym się odbyć pozaplanowym posiedzeniu komisji są
powiadamiani, co najmniej na 3 dni przed planowanym terminem posiedzenia.
§ 44. 1. Rozstrzygnięcia komisji mają formę uchwał, opinii lub wniosków i są przedkładane Burmistrzowi i Radzie.
2. Rozstrzygnięcia podejmowane przez komisje zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków komisji.
§ 45. 1. Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, który podpisuje Przewodniczący Komisji.
2. Protokół powinien zawierać w szczególności przebieg głosowania nad wnioskami i opiniami komisji. Stanowisko odmienne poszczególnych członków komisji zamieszcza się na ich wniosek w protokole przy przyjętym wniosku.
3. Członek komisji może wnieść pisemne uwagi do treści protokołu. Uwagi te są załączane do protokołu.
4. Przebieg posiedzenia komisji może być utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Jeśli dokonano takiego zapisu, stanowi on załącznik do protokołu.
§ 46. Komisja może odbywać posiedzenia razem z innymi komisjami na zasadach uzgodnionych przez ich przewodniczących.
§ 47. Komisja może podjąć uchwałę w sprawie wystąpienia do Rady Miejskiej z wnioskiem o odwołanie członka komisji, który nie uczestniczy w jej pracach lub łamie zasady uczestnictwa w pracach Rady Miejskiej.
§ 48. Obsługę techniczno - biurową komisji zapewnia pracownik Biura Rady.
§ 49. Komisja Budżetu i Finansów zajmuje się w szczególności sprawami:
1) oceny kierunków polityki finansowej miasta,
2) opiniowania budżetu gminy i ocena jego realizacji,
3) oceny okresowych sprawozdań z działalności finansowej gminy;
4) opiniowania programów i rozwiązań gospodarczych od strony finansowej.
§ 50. Komisja Gospodarki i Rozwoju Miasta zajmuje się w szczególności sprawami:
1) rozwoju gospodarczego;
2) inspirowania i opiniowania kierunków rozwoju i polityki przestrzennej miasta;
3) oceny gospodarki nieruchomościami;
4) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną;
5) kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych;
6) lokalnego transportu zbiorowego;
7) komunalnego budownictwa mieszkaniowego;
8) oceny utrzymania i eksploatacji istniejącej infrastruktury komunalnej w tym: miejskich dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
9) zieleni komunalnej i zadrzewień;
10) cmentarzy komunalnych;
11) utrzymania miejskich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;
12) całokształtu usług i handlu oraz drobnej wytwórczości;
13) ochrony środowiska.
§ 51. Komisja Edukacji zajmuje się w szczególności sprawami:
1) oświaty: szkół, przedszkoli i innych placówek oświatowo – wychowawczych;
2) udziału w kształtowaniu polityki oświatowej w mieście oraz inspirowania kierunków jej rozwoju;
3) oceny funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych;
4) bazy materialnej placówek oświatowo-wychowawczych;
5) opiniowania zasad udzielania stypendiów,
6) promowanie działań o charakterze edukacyjnym, prozdrowotnym, przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom wśród dzieci i młodzieży.
§ 52. Komisja Rodziny, Zdrowia i Polityki Społecznej zajmuje się w szczególności sprawami:
1) ochrony zdrowia;
2) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;
3) współpracy z organizacjami pozarządowymi;
4) opiniowania uchwał pod kątem ich wpływu na stan zdrowia mieszkańców oraz poziom i jakość życia rodzin w mieście;
5) współtworzenia kierunków polityki zdrowotnej;
6) oceny programów działania i wnioskowania w sprawach działań na rzecz pomocy społecznej;
7) promowania działań o charakterze socjalnym, przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom, w szczególności wśród dzieci i młodzieży;
8) opiniowanie strategii na rzecz osób niepełnosprawnych.
§ 53. Komisja Porządku Publicznego zajmuje się w szczególności sprawami:
1) ładu przestrzennego, gospodarki terenami;
2) opiniowania projektów przepisów porządkowych;
3) opiniowania programów ochrony przeciwpożarowej na terenie gminy;
4) współdziałania z Policją, jednostkami pomocniczymi i innymi instytucjami działającymi na rzecz poprawy ochrony przeciwpożarowej i porządku publicznego;
5) opiniowania projektów uchwał Rady dotyczących poprawy ochrony środowiska na terenie gminy oraz finansowania tych zadań ze środków pozabudżetowych;
6) analizy stanu opieki weterynaryjnej na terenie gminy;
7) współdziałania z instytucjami i placówkami wykonującymi określone zadania na rzecz rolnictwa, leśnictwa i ochrony środowiska.
§ 54. Komisja Kultury i Sportu zajmuje się w szczególności sprawami:
1) kultury i placówek upowszechniania kultury;
2) kultury fizycznej, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych oraz turystyki;
3) opiniowania zadań wynikających z organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży;
4) dokonywania okresowych ocen oraz wyciągania wniosków z działalności jednostek organizacyjnych dot. kultury i sportu;
5) opiniowania i kontroli realizacji programów, wieloletnich planów i realizacji rozwoju bazy sportowej i turystycznej na terenie miasta;
6) współpracy partnerskiej miast;
7) promocji Miasta;
8) współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Zasady i tryb działania Komisji Rewizyjnej
§ 55. Komisja Rewizyjna zajmuje się w szczególności sprawami:
1) kontroli działalności Burmistrza oraz gminnych jednostek organizacyjnych;
2) opiniowania wykonania budżetu Miasta i występowania z wnioskiem do Rady w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium;
3) zleconymi przez Radę w zakresie kontroli.
§ 56. 1. Komisja Rewizyjna przedstawia Radzie do zatwierdzenia roczny plan pracy w terminie do 31 stycznia.
2. Plan przedłożony Radzie musi zawierać co najmniej terminy i wykaz jednostek, które zostaną poddane kontroli.
§ 57. 1. Każdy klub radnych wyznacza jednego przedstawiciela do składu komisji. Pismo wskazujące przedstawiciela klubu przewodniczący klubu przedkłada Przewodniczącemu Rady.
2. Członkowie Komisji Rewizyjnej podlegają wyłączeniu w sprawach, w których może powstać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność.
3. W sprawie wyłączenia poszczególnych członków decyduje pisemnie Przewodniczący Komisji Rewizyjnej.
4. O wyłączeniu Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej decyduje Rada.
§ 58. 1. Komisja Rewizyjna kontroluje działalność Burmistrza i gminnych jednostek organizacyjnych pod względem:
1) legalności;
2) gospodarności;
3) celowości;
4) sprawności organizacyjnej.
2. Komisja Rewizyjna bada w szczególności gospodarkę finansową kontrolowanych podmiotów, w tym wykonanie budżetu Gminy.
3. Komisja Rewizyjna wykonuje inne zadania kontrolne na zlecenie Rady w zakresie i w formach wskazanych w odrębnych uchwałach Rady.
§ 59. Komisja przeprowadza następujące rodzaje kontroli:
1) kompleksowe, obejmujące całość działalności kontrolowanego podmiotu lub obszerny zespół działań tego podmiotu;
2) problemowe, obejmujące wybrane zagadnienia lub zagadnienie z zakresu działalności kontrolowanego podmiotu, stanowiące niewielki fragment w jego działalności;
3) sprawdzające, podejmowane w celu ustalenia, czy wyniki poprzedniej kontroli zostały uwzględnione w toku postępowania danego podmiotu.
§ 60. 1. Komisja przeprowadza kontrole kompleksowe w zakresie ustalonym w jej planie pracy zatwierdzonym przez Radę.
2. Rada może podjąć decyzję w sprawie przeprowadzenia kontroli kompleksowej nieobjętej planem, o jakim mowa w ust. 1.
3. Komisja może przeprowadzić kontrole problemowe i sprawdzające zlecone przez Radę.
§ 61. 1. Kontrola kompleksowa nie powinna trwać dłużej niż 2 miesiące.
2. Kontrole problemowa i sprawdzająca - nie dłużej niż 30 dni.
§ 62. Rada może nakazać Komisji Rewizyjnej rozszerzenie lub zawężenie zakresu kontroli.
§ 63. 1. Postępowanie kontrolne przeprowadza się w sposób umożliwiający bezstronne i rzetelne ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności kontrolowanego podmiotu, rzetelne jego udokumentowanie i ocenę kontrolowanej działalności.
2. Stan faktyczny ustala się na podstawie dowodów zebranych w toku postępowania kontrolnego.
3. Jako dowód może być wykorzystane wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem. Jako dowody mogą być wykorzystane w szczególności dokumenty, wyniki oględzin, zeznania świadków, opinie biegłych oraz pisemne wyjaśnienia i oświadczenia kontrolowanych.
§ 64. 1. Kontroli kompleksowych może dokonywać w imieniu Komisji Rewizyjnej zespół kontrolny składający się co najmniej z dwóch członków Komisji Rewizyjnej.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 Przewodniczący Komisji Rewizyjnej wyznacza na piśmie kierownika zespołu kontrolnego, który dokonuje podziału czynności pomiędzy kontrolujących.
3. Kontrole przeprowadzane są na podstawie pisemnego upoważnienia wydanego przez Przewodniczącego. Wzór upoważnienia określa załącznik nr 5 do Statutu.
4. Kontrolujący obowiązani są przed przystąpieniem do czynności kontrolnych okazać kierownikowi kontrolowanego podmiotu upoważnienia, o których mowa w ust. 3 oraz dowody osobiste.
§ 65. 1. Kierownik kontrolowanego podmiotu obowiązany jest zapewnić warunki i środki dla prawidłowego przeprowadzenia kontroli.
2. Kierownik kontrolowanego podmiotu obowiązany jest w szczególności przedkładać na żądanie kontrolujących, dokumenty i materiały niezbędne do przeprowadzenia kontroli oraz umożliwienie kontrolującym wstępu do obiektów i pomieszczeń kontrolowanego podmiotu.
3. Kierownik kontrolowanego podmiotu, który odmówi wykonania czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, obowiązany jest do niezwłocznego złożenia osobie kontrolującej pisemnego wyjaśnienia.
4. Na żądanie kontrolujących kierownik kontrolowanego podmiotu obowiązany jest udzielić ustnych i pisemnych wyjaśnień także w przypadkach innych, niż określone w ust. 3.
5. Obowiązki przypisane niniejszym Statutem kierownikowi kontrolowanego podmiotu mogą być wykonywane za pośrednictwem podległych mu, upoważnionych pracowników.
§ 66. Czynności kontrolne wykonywane są w miarę możliwości w dniach oraz godzinach pracy kontrolowanego podmiotu.
§ 67. Osoby kontrolujące podlegają przepisom o postępowaniu z wiadomościami zawierającymi informacje niejawne.
§ 68. 1. Kontrolujący sporządzają z przeprowadzonej kontroli w terminie 14 dni od daty jej zakończenia protokół pokontrolny obejmujący:
1) nazwę i adres kontrolowanej jednostki;
2) imię i nazwisko kierownika kontrolowanego podmiotu;
3) imiona i nazwiska kontrolujących;
4) daty rozpoczęcia i zakończenia czynności kontrolnych;
5) określenie przedmiotowego zakresu kontroli i okresu objętego kontrolą;
6) przebieg i wynik czynności kontrolnych, a w szczególności wnioski kontroli wskazujące na stwierdzenie nieprawidłowości w działalności kontrolowanego podmiotu oraz wskazanie dowodów potwierdzających ustalenia zawarte w protokole;
7) datę i miejsce podpisania protokołu;
8) podpisy kontrolującego (kontrolujących) i kierownika kontrolowanego podmiotu notatkę o odmowie podpisania protokołu z podaniem przyczyn odmowy.
2. Protokół pokontrolny może także zawierać wnioski oraz propozycje, co do sposobu usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych w wyniku kontroli.
3. Protokół pokontrolny jest przyjmowany przez Komisję Rewizyjną w głosowaniu.
§ 69. 1. W przypadku odmowy podpisania protokołu przez kierownika kontrolowanego podmiotu, jest on obowiązany do złożenia - w terminie 7 dni od daty odmowy – pisemnego wyjaśnienia jej przyczyn.
2. Wyjaśnienia, o których mowa w ust. 1, składa się Przewodniczącemu Komisji Rewizyjnej.
§ 70. 1. Kierownik kontrolowanego podmiotu może złożyć Przewodniczącemu uwagi dotyczące kontroli i jej wyników.
2. Uwagi, o których mowa w ust. 1 składa się w terminie 7 dni od daty przedstawienia kierownikowi kontrolowanego podmiotu protokołu pokontrolnego do podpisania.
§ 71. Protokół pokontrolny sporządza się w trzech egzemplarzach, które - w terminie 3 dni od daty podpisania protokołu - otrzymują: Przewodniczący, kierownik kontrolowanego podmiotu oraz Burmistrz.
§ 72. 1. Wyniki swoich działań kontrolnych Komisja Rewizyjna przedstawia Radzie w formie sprawozdania wraz z wnioskami pokontrolnymi.
2. Sprawozdanie, o którym mowa w ust.1 powinno zawierać:
1) przedmiot, miejsce, rodzaj i czas przeprowadzonej kontroli;
2) zwięzły opis wyników kontroli ze wskazaniem źródeł i przyczyn ujawnionych nieprawidłowości oraz osób odpowiedzialnych za ich powstanie;
3) wnioski pokontrolne przyjęte przez Komisję Rewizyjną;
4) wykaz analiz kontroli dokonanych przez inne podmioty wraz z najważniejszymi wnioskami wynikającymi z tych kontroli.
3. Sprawozdanie wraz z wnioskami pokontrolnymi podlega zatwierdzeniu przez Radę w drodze głosowania.
4. Po przyjęciu sprawozdania i wniosków pokontrolnych przez Radę, Komisja Rewizyjna kieruje wystąpienie pokontrolne do kierownika kontrolowanej jednostki.
5. Kierownik jednostki, do którego wystąpienie pokontrolne zostało skierowane, jest zobowiązany w terminie 30 dni zawiadomić Komisję Rewizyjną o sposobie i terminie wykonania wniosków pokontrolnych, a w razie braku możliwości ich realizacji zawiadomić o przyczynie ich niewykonania i propozycji, co do sposobu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.
§ 73. Komisja Rewizyjna przedstawia Radzie roczne sprawozdanie z realizacji przez kierowników kontrolowanych jednostek zaleceń pokontrolnych.
§ 74. 1. Komisja Rewizyjna obraduje na posiedzeniach zwoływanych przez jej Przewodniczącego.
2. Przewodniczący Komisji Rewizyjnej może zaprosić na jej posiedzenia:
1) Radnych niebędących członkami Komisji Rewizyjnej;
2) kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych Gminy;
3) osoby powołane na wniosek Komisji w charakterze biegłych lub ekspertów.
3. Z posiedzenia Komisji Rewizyjnej sporządza się protokół, który winien być podpisany przez Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej.
§ 75. Opinie i wnioski Komisji Rewizyjnej zapadają w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu Komisji Rewizyjnej.
§ 76. 1. Przewodniczący Komisji Rewizyjnej może zwracać się do Przewodniczących innych Komisji o oddelegowanie w skład zespołu kontrolnego Radnych mających kwalifikacje w zakresie tematyki objętej kontrolą.
2. Komisja może korzystać z porad, opinii i ekspertyz osób posiadających wiedzę fachową w zakresie związanym z przedmiotem działania komisji.
3. Do członków innych Komisji uczestniczących w kontroli, prowadzonej przez Komisję Rewizyjną, stosuje się odpowiednio przepisy niniejszego rozdziału.
§ 77. 1. Komisja Rewizyjna może występować do organów Gminy w sprawie wniosków o przeprowadzenie kontroli przez Regionalną Izbę Obrachunkową, Najwyższą Izbę Kontroli lub przez inne organy kontroli, a także biegłych i rzeczoznawców.
2. Występowanie do organów Gminy musi być sporządzone w formie pisemnej.
Zasady i tryb działania Komisji Skarg, Wniosków i Petycji
§ 78. Rada powołuje ze swego grona stałą komisję do rozpatrywania skarg na działania Burmistrza i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych oraz wniosków i petycji kierowanych do Rady na zasadach i w trybie określonym ustawami.
§ 79. Każdy klub radnych wyznacza jednego przedstawiciela do składu komisji. Pismo wskazujące przedstawiciela klubu przewodniczący klubu przedkłada Przewodniczącemu Rady.
§ 80. Jeżeli Rada nie jest właściwym organem do rozpatrzenia skargi, wniosku lub petycji, Przewodniczący Rady przekazuje je do rozpatrzenia przez właściwy organ.
§ 81. 1. Przewodniczący Rady koordynuje procedurę rozpatrywania i załatwiania skarg, wniosków i petycji poprzez:
1) prowadzenie wymaganych prawem rejestrów;
2) kwalifikowanie wpływających spraw;
3) występowanie o uzupełnienie sprawy, w przypadku wątpliwości co do kwalifikacji zarzutów;
4) niezwłoczne nadawanie biegu sprawom poprzez skierowanie do Komisji;
5) zawiadamianie składającego o terminie rozpatrzenia sprawy przez Radę.
§ 82. Rozpoznanie skargi i wniosku przez komisję obejmuje:
1) analizę treści skargi i wniosku;
2) przeprowadzenie czynności wyjaśniających;
3) przygotowanie dla Rady projektu uchwały wraz z uzasadnieniem w temacie rozpatrzenia skargi albo stanowiska odnośnie do rozpatrzenia wniosku i przekazuje Przewodniczącemu Rady.
§ 83. Rozpatrzenie petycji przez Komisję obejmuje:
1) analizę petycji;
2) przygotowanie stanowiska dla Rady odnośnie do załatwienia petycji i przekazanie Przewodniczącemu Rady.
§ 84. Przewodniczący Komisji może zaprosić na posiedzenie komisji wnioskodawców skarg, wniosków i petycji, na których są one rozpoznawane, oraz jeżeli okoliczności sprawy tego wymagają może zaprosić na jej posiedzenie podmioty, których dotyczy skarga, wniosek lub petycja.
§ 85. Komisja Skarg, Wniosków i Petycji proceduje w sposób umożliwiający Radzie zachowanie ustawowych terminów rozpatrywania skarg, wniosków i petycji.
§ 86. Po rozpatrzeniu przez Radę skargi, wniosku lub petycji Przewodniczący Rady zawiadamia podmiot wnoszący o sposobie załatwienia.
Rozdział IV
Kluby Radnych
§ 87. 1. Radni mogą tworzyć kluby radnych według własnego wyboru.
2. Przynależność radnych do klubu jest dobrowolna. Radny może należeć tylko do jednego klubu radnych.
3. Klub radnych może powstać, jeżeli zgłosi do niego akces co najmniej trzech radnych.
4. Powstanie Klubu następuje z chwilą doręczenia Przewodniczącemu Rady powiadomienia wraz z nazwą klubu, listą członków Klubu i oświadczeniami o ich przystąpieniu. Powiadomienie winno być doręczone w terminie jednego tygodnia od utworzenia Klubu.
5. Przewodniczący prowadzi rejestr Klubów.
6. Klub reprezentowany jest na zewnętrz przez jego przewodniczącego.
7. Na forum Rady klub radnych reprezentowany jest przez przewodniczącego klubu lub wyznaczonego przez niego innego członka klubu.
8. Rozwiązanie klubu radnych oraz zmiany w jego składzie muszą zostać zgłoszone przez przewodniczącego klubu Przewodniczącemu Rady w terminie 7 dni od zaistnienia tych zmian. W przypadku rozwiązania klubu fakt ten zgłasza ostatni przewodniczący klubu.
Rozdział V
Tryb pracy Burmistrza
§ 88. 1. Burmistrz wykonuje uchwały Rady oraz inne zadania w ramach kompetencji przysługujących mu na podstawie przepisów prawa.
2. Przy wykonywaniu zadań Burmistrz współpracuje z nadzorowanymi komórkami organizacyjnymi Urzędu Miasta, jednostkami organizacyjnymi i pomocniczymi oraz radnymi.
3. Burmistrz jest kierownikiem Urzędu Miasta oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników Urzędu i kierowników miejskich jednostek organizacyjnych.
§ 89. 1. Burmistrz wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, należących do jego właściwości, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
2. Burmistrz może upoważnić swojego Zastępcę lub innego pracownika Urzędu oraz kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, do wydawania w jego imieniu decyzji, o których mowa w ust. 1.
Rozdział VI
Jednostki organizacyjne Gminy
§ 90. 1. W celu wykonywania swych zadań Gmina może tworzyć jednostki organizacyjne.
2. Wykaz jednostek organizacyjnych Gminy znajduje się w Biuletynie Informacji Publicznej.
Rozdział VII
Zasady dostępu obywateli do dokumentów i korzystania z nich
§ 91. Dokumenty urzędowe związane z realizacją zadań publicznych przez Radę i Burmistrza Miasta, które nie zostały udostępnione w inny sposób, udostępnia się w komórkach organizacyjnych Urzędu Miasta oraz w miejskich jednostkach organizacyjnych, zgodnie zakresem ich działania.
§ 92. Udostępnianie dokumentów, o których mowa w § 94, odbywa się w obecności pracownika Urzędu lub miejskiej jednostki organizacyjnej w dniach i godzinach pracy Urzędu, z zachowaniem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych i ochrony informacji niejawnych.
§ 93. Każdy ma prawo do wglądu i korzystania z dokumentów wynikających z wykonywania przez Gminę zadań publicznych, w szczególności do:
1) protokołów z posiedzeń Rady i Komisji;
2) uchwał, postanowień i innych załączników do protokołów z posiedzeń organów gminy, w tym miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, budżetu Gminy;
3) zarządzeń Burmistrza;
4) protokołów z odbytych przetargów;
5) innych dokumentów, które nie są zastrzeżone ustawami szczególnymi, w tym ustawą o ochronie danych osobowych.
§ 94. 1. Dokumenty zawierające informacje publiczne udostępniane są w formie:
1) teleinformatycznej w Biuletynie Informacji Publicznej;
2) wywieszenia na tablicy ogłoszeń Urzędu;
3) wyłożenia do wglądu.
2. Dokumenty, o których mowa w ust. 1, udostępniane są również na wniosek zainteresowanego.
§ 95. W sytuacjach wymagających odszukania dokumentów w archiwum, korzystanie z nich będzie możliwe po uprzednim ustaleniu terminu.
§ 96. Z udostępnianych dokumentów korzystający ma prawo do sporządzania skrótów, odpisów i notatek.
§ 97. 1. Dopuszcza się możliwość kserowania i przetwarzania danych oraz przegrywania na nośnik magnetyczny, na pisemny wniosek.
2. Dokumenty i informacje udostępnione w formie teleinformatycznej, tj. w Biuletynie Informacji Publicznej nie podlegają kopiowaniu i przetwarzaniu przez Urząd.
Rozdział VIII
Nagrody i honorowe tytuły miasta
§ 98. 1. Rada przyznaje tytuły:
1) „Honorowy Obywatel Miasta Jawora”;
2) „Nagroda Miasta Jawora”.
2. Rada przyznaje tytuły, o których mowa w ust. 1 na wniosek:
1) Radnych;
2) Burmistrza;
3) organizacji politycznych, pozarządowych i związkowych.
3. Tytuły, o który mowa w ust. 1 mają charakter honorowy i nadaje się je za szczególne zasługi dla miasta Jawora.
§ 99. Szczegółowy tryb przyznawania tytułów, o których mowa w § 98. ust. 1 określa Rada odrębną uchwałą.
Rozdział IX
Postanowienia końcowe
§ 100. Przewodniczący czuwa nad zgodnością Statutu z obowiązującym aktualnie prawem i informuje Radę o konieczności wprowadzenia zmian.
§ 101. Wykładni niniejszego Statutu dokonuje Przewodniczący Rady, po zasięgnięciu opinii Wiceprzewodniczących i radcy prawnego.
|
[
{
"question_id": "12116348",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Ile maksymalnie osób decyduje o liczbie Wiceprzewodniczących Rady?",
"answer": "O liczbie Wiceprzewodniczacych Rady decyduje maksymalnie 21 osób.",
"span": [
0,
18
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12116353",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Ile osób wchodzi w skład Rady Miejskiej?",
"answer": "W skład Rady Miejskiej wchodzi dwadzieścia jeden osób.",
"span": [
3075,
3091
]
},
{
"question_id": "12116359",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto decyduje o liczbie Wiceprzewodniczących?",
"answer": "O liczbie Wiceprzewodniczących decyduje Rada.",
"span": [
2084,
2088
]
}
] |
00806103
|
Charles Ponzi
Carlo Pietro Giovanni Guglielmo Tebaldo Ponzi (ur. 3 marca 1882 w Lugo, zm. 17 stycznia 1949 w Rio de Janeiro) – Włoch, twórca pierwszej w historii piramidy finansowej zwanej od jego nazwiska także schematem Ponziego.
Początki życia na emigracji
Ponzi przypłynął do Bostonu na pokładzie statku „Vancouver” 15 listopada 1903 roku, mając w kieszeni jedynie 2,5 dolara. Pierwotnie pracował jako kelner, a później po przeprowadzce do Montrealu zaczął współpracę z Banco Zarossi. Bank oferował bardzo wysokie, jak na ówczesne czasy, oprocentowanie lokat. Ponzi z czasem awansował na stanowisko dyrektora, jednak jego kariera na tym stanowisku nie trwała długo. Bank był bowiem instytucją założoną w celu wyłudzania pieniędzy, a Zarossi uciekł ze zdefraudowanymi pieniędzmi do Meksyku. Na koniec swoich związków z Banco Zarossi Ponzi podjął próbę oszustwa na rzecz jednego z klientów i na trzy lata trafił do więzienia w Saint Vincent-de-Paul koło Montrealu. Kolejną karę więzienia – za uczestnictwo w precederze przemytu imigrantów – dwa lata pozbawienia wolności spędził w więzieniu w Atlancie. Następnie wrócił do Bostonu. W 1918 roku poślubił Rose Marię Gnecco.
Schemat Ponziego
W Bostonie Ponzi pracował jako tłumacz. Próbował także sił w marketingu listowym. W jednym z listów otrzymanych z Hiszpanii znalazł tzw. Międzynarodowy Kupon na Odpowiedź (IRC – International Reply Coupon), który wykorzystywały firmy prowadzące sprzedaż wysyłkową. IRC podlegał wymianie na znaczki pocztowe o wartości opłaty za list zwykły zagraniczny, wysyłany w dowolne miejsce na świecie. Ponzi zauważył, że wymieniając w Ameryce IRC na znaczki pocztowe znacznie zaoszczędził, czy wręcz zarobił. Okazało się, że na skutek zawirowań powojennych ceny stosowane przez poszczególne kraje były bardzo zróżnicowane. Ponzi wpadł więc na pomysł masowego skupowania europejskich IRC i wymieniania ich w USA na znaczki, które sprzedawał później z zyskiem. Zysk netto wynosił około 40%.
Po pierwszej udanej próbie działania systemu, w styczniu 1920 Ponzi założył „Securities Exchange Company” (SEC). Z czasem biznes rozkręcił się na tyle, że Ponzi zatrudnił wielu agentów poszukujących inwestorów i wynagradzał ich w systemie prowizyjnym. Pozyskanym inwestorom oferował 50% zysk w czasie 45 dni. Piramida rosła. Amerykę stopniowo ogarnęła gorączka inwestycyjna i SEC zdobywało coraz więcej uczestników systemu, przy czym inwestycja nie bilansowała się: obiecywane zyski były wypłacane z bieżących wpłat od kolejnych inwestorów. Przedstawiciele poczty informowali, że nie zauważyli zwiększonego popytu na kupony IRC w kraju lub za granicą, co musiałoby nastąpić, gdyby deklarowana inwestycja miała się opierać jedynie na obrocie nimi. Po pierwszych krytycznych artykułach wskazujących na ogromne ryzyko takiej inwestycji i brak ekonomicznych podstaw do jej trwałości, Ponzi zaprosił inwestorów na kawę i pączki, po czym spokojnie wypłacił im pieniądze. Uśpił czujność inwestorów. Podczas kolejnej fali niepokoju Ponzi zaciągnął kredyt i wypłacił oczekiwany zysk inwestorom znów usypiając czujność opinii publicznej. Sam Ponzi żył wystawnie, kupował luksusowe nieruchomości i w szczytowym okresie zarabiał 250 tys. dolarów dziennie.
24 lipca 1920 roku w prasie pojawił się artykuł opisujący w korzystnym świetle funkcjonowanie systemu Ponziego. Do drzwi SEC ponownie ustawiły się kolejki chcących zainwestować w przedsięwzięcie. Jednak kilka dni później współpracownik Ponziego – zatrudniony przez niego na stanowisku agenta PR – William McMasters opublikował w „The Boston Post” artykuł demaskujący rzeczywistą sytuację finansową SEC. Jak się okazało, firma nie posiadała deklarowanych przez Ponziego 7 milionów dolarów depozytów. Straty uczestników piramidy finansowej zostały oszacowane na 15 mln dolarów. Ponzi dostał wyrok pięciu lat kary pozbawienia wolności i trafił do więzienia federalnego na Florydzie. Wyszedł po 3,5 roku po wpłaceniu kaucji.
Po opuszczeniu więzienia zamieszkał w Springfield koło Jacksonville na Florydzie, gdzie uruchomił nowy system finansowy „Charpon Land Syndicate”, którego część firmy („Charpon”) pochodziła od zbitki powstałej z jego imienia i nazwiska. Ponzi oferował uczestnikom zysk 200% w ciągu 60 dni. Po kolejnym wyroku podjął próbę ucieczki do Włoch, lecz został zatrzymany w Nowym Orleanie na pokładzie statku handlowego, który miał wyruszyć w rejs do Europy. Z więzienia w Massachusetts wyszedł w lutym 1934 roku i został przewieziony do aresztu deportacyjnego.
Deportacja i rozwód
Ponzi nie miał obywatelstwa amerykańskiego, więc 7 października 1934 został deportowany do Włoch, gdzie utrzymywał się z wykonywania dorywczych prac. Pracował także jako przewodnik po Rzymie. W 1936 Rose Ponzi wystąpiła o rozwód, który został orzeczony w grudniu tego roku.
Życie w Brazylii
W 1939 Ponzi wyjechał do Brazylii, gdzie podjął pracę jako agent włoskich linii lotniczych Linee Aeree Transcontinentali Italiane (LATI). Po przystąpieniu USA do wojny linie zawiesiły działalność. Ponzi żył w ubóstwie. Mieszkał w niewielkim pokoju w Rio de Janeiro i utrzymywał się ucząc angielskiego w prywatnej szkole. Za tę pracę otrzymywał 75 dolarów miesięcznie. Miał problemy zdrowotne – stracił wzrok, przeszedł zawał serca i doznał paraliżu lewej ręki i lewej nogi. Umarł z powodu zakrzepu krwi w mózgu. Zmarł w szpitalu w Rio de Janeiro 17 stycznia 1949 roku.
|
[
{
"question_id": "11521446",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy pierwszy system finansowy Charlesa Ponziego miał przynosić uczestnikom większy procent zysków niż drugi?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
13
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11558355",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Ile procent zysku miał przynosić pierwszy system finansowy Ponziego?",
"answer": "Pierwszy system finansowy Ponziego miał przynosić 50% zysku.",
"span": [
2257,
2260
]
},
{
"question_id": "11558356",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jaki procent zysku miał przynosić drugi system finansowy Ponziego?",
"answer": "Drugi system finansowy miał przynosić 200% zysku.",
"span": [
4209,
4213
]
}
] |
00807141
|
Sukulenty
Sukulenty, rośliny gruboszowate (łac. succulentus – soczysty) – grupa kserofitów, rośliny, które przystosowały się do życia w warunkach ograniczonej dostępności wody wykształcając tkankę wodną służącą do jej gromadzenia oraz szereg dalszych adaptacji w budowie i fizjologii. Występują najczęściej na obszarach pustynnych, jednak spotykane są we wszystkich strefach klimatycznych, choć rzadko w Australii i w rejonach chłodnych. Dominują wśród nich rośliny dwuliścienne, zwykle rośliny zielne, rzadko drzewa. Wielu przedstawicieli sukulentów uprawia się jako rośliny ozdobne.
Problemy terminologiczne
Ścisłe zdefiniowanie sukulentów jest trudne i definicja tej grupy roślin ma różny zakres u różnych autorów. Niemożliwe jest zresztą z natury wyraźne rozdzielenie roślin gruboszowatych od tych, które nimi nie są, ze względu na obecną u wielu roślin budowę i cechy pośrednie między sukulentami i mezofitami (roślinami siedlisk średnio- i zmiennowilgotnych). W efekcie nierzadko różni autorzy różnie klasyfikują te same gatunki roślin. Niektóre źródła definiują sukulenty jako rośliny magazynujące wodę tylko w łodydze i liściach, podczas gdy inne zaliczają tu także sukulenty korzeniowe. W tym drugim przypadku trudno takie sukulenty odróżnić od geofitów, o zgrubiałych organach podziemnych, które jednak nie służą głównie do magazynowania wody. Nie można utożsamiać sukulentów z roślinami kserofitycznymi, bowiem wiele roślin przystosowanych do znoszenia częstych lub długotrwałych susz reprezentuje też inne od sukulentów adaptacje (np. suchorośla i malakofity). Z kolei do roślin gruboszowatych, zaliczane bywają też rośliny różnych siedlisk, jak np. gatunek Crassula helmsii będący rośliną wodną. Większość autorów zalicza do sukulentów tylko te gatunki, których adaptacje związane z gromadzeniem wody służą przetrwaniu okresowych jej niedostatków, stąd traktowane są jako wyraźnie odrębne słonorośla sukulentowate.
Różnice w definiowaniu sukulentów zaznaczają się między źródłami botanicznymi, które zaliczają tu wszystkie rośliny o określonych adaptacjach i budowie, niezależnie od ich klasyfikacji biologicznej, od publikacji hobbystycznych i ogrodniczych nierzadko wyodrębniających „kaktusy” (przedstawicieli kaktusowatych jako grupę odrębną od „sukulentów”).
Przystosowania sukulentów do suszy
Sukulenty znoszą długotrwałe susze dzięki możliwości gromadzenia zapasów wody w okresach kiedy jest ona dostępna w mięsistych organach (łodydze, liściach, ew. korzeniach). Organy te zawierają miękisz wodny (tkankę wodną). Tkanka ta, wykształcając się w liściach, mniej lub bardziej wyróżnia się od otaczającego ją miękiszu asymilacyjnego. Występując w łodydze powstaje w obrębie walca osiowego lub w korze pierwotnej. Organy zawierające tkankę wodną są grube i mięsiste, często walcowate lub kuliste.
Poza gromadzeniem wody sukulenty bardzo oszczędnie nią gospodarują. Cechują się bardzo małymi stratami wody – ich transpiracja dzienna wynosić może do zaledwie 1/9300 części ciężaru całej rośliny. Dzieje się tak za sprawą redukcji powierzchni (liści i rozgałęzień), wykształcania wielowarstwowej epidermy pokrytej grubą kutykulą, obecnością tylko bardzo nielicznych szparek, często zagłębionych i opatrzonych włoskami obniżającymi dyfuzję pary wodnej.
Systemy korzeniowe sukulentów są zwykle płytkie, ale bardzo rozległe. W czasie suszy końce korzeni zamierają, ale w krótkim czasie w przypadku kontaktu z wodą się rozwijają i są w stanie bardzo wydajnie ją pobierać z dużej powierzchni.
Sukulenty cechują się spowolnionym metabolizmem, co sprawia, że ich produkcja materii organicznej i wzrost są bardzo słabe. Wobec ograniczonej wymiany gazowej, zapobiegającej utracie wody, prowadzą specyficzną gospodarkę gazową związaną z systemem metabolicznym CAM (ang. crassulacean acid metabolism). Powstający u tych roślin w czasie oddychania dwutlenek węgla, magazynowany jest w tkankach w postaci kwasów organicznych. Za dnia kwasy te ulegają rozkładowi na wodę i dwutlenek węgla, zużywany do fotosyntezy.
Przystosowanie do skrajnych i podobnych warunków ekologicznych powoduje, że wśród sukulentów występuje wiele przykładów konwergencji, czyli upodobnienia się roślin o różnym pochodzeniu (przynależności systematycznej).
Występowanie
Sukulenty spotykane są niemal na całym świecie z wyjątkiem obszarów skrajnie chłodnych. Na obszarach pod wpływem klimatu umiarkowanego, ich występowanie ograniczają mroźne zimy, podczas których zamarzająca woda może rozrywać ściany komórkowe. Dlatego np. na ubogich, suchych siedliskach w warunkach środkowoeuropejskich niewielu jest przedstawicieli sukulentów (należą do nich rozchodnik i rojnik). Zdecydowanie najczęściej sukulenty występują na pustyniach i półpustyniach. Licznie rosną także sukulenty w luźnych i suchych lasach sawannowych, gdzie często drzewa należą właśnie do sukulentów. Na drzewach z kolei nierzadkie są sukulentowate epifity z rodziny storczykowatych i bromeliowatych. Epifityczne rośliny gruboszowate rosną także w strefie równikowej w wilgotnych lasach tropikalnych. Liczne sukulenty spotykane są także w górach, np. rodzaje Espeltia i Senecio występują na wysokościach przekraczających 4000 m n.p.m.
Typologia sukulentów
Ze względu na miejsce magazynowania wody dzieli się sukulenty na trzy grupy:
- łodygowe (np. kaktusowate, liczne wilczomleczowate, trojeściowate, astrowate),
- liściowe (np. gruboszowate, aloes, agawa),
- korzeniowe (np. Pachypodium bispinosum, niektóre szczawiki, pelargonie).
|
[
{
"question_id": "11558439",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "W jakiej formie agawa gromadzi dwutlenek węgla?",
"answer": "Agawa gromadzi dwutlenek węgla w formie kwasów organicznych.",
"span": [
0,
9
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558440",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W jakiej formie sukulenty gromadzą dwutlenek węgla?",
"answer": "Sukulenty gromadzą dwutlenek węgla w formie kwasów organicznych.",
"span": [
3913,
3932
]
},
{
"question_id": "11558441",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy agawa jest sukulentem?",
"answer": "Tak.",
"span": [
5208,
5411
]
}
] |
00808550
|
Trzmielówka szerszenia czyli przygoda zaczyna się od zadania pytania
Przygoda zaczyna się od zadania pytania co to jest. Ale najpierw potrzeba uważności by dostrzec te drobne szczegóły i zrobić zdjęcie. Oczywiście, można przygodę zacząć i bez fotografowania. Ale w pamięci trudno zachować obraz małego owada. Bo żeby rozpoznać co to jest, potrzebne są szczegóły. A te znakomicie zachowują się na fotografii. To nic trudnego, przecież każdy ma telefon komórkowy. Jeszcze nigdy tak wiele osób nie miało w zasięgu ręki tak wiele aparatów fotograficznych. Żadne wcześniejsze pokolenie.
Ta przygoda zaczęła się w Nowinach koło Piły gdy Maria Jaszczyk zobaczyła coś na przegorzanach (to takie rośliny ogrodowe), zrobiła zdjęcie i umieściła na Facebooku z komentarzem „Muchówka przyjaciółka przegorzanów już nie może się doczekać pełni kwitnienia”. By w ten sposób podzielić się radością podziwiania świata. Działo się to 27 lipca br. w ogrodzie Marii Jaszczyk w Nowinach koło Złotowa, Północna Wielkopolska. I ja to zdjęcie zobaczyłem, przeglądając spersonalizowaną prasę codzienną, smartfonową. Muchówka była piękna i wydała mi się znajoma. Ja już ją chyba kiedyś widziałem. Ale co to jest za gatunek? Pomocny okazał się program Google Lens, który na zadanie mu fotograficzne pytanie podrzucił kilkadziesiąt obrazów. Z nich wyszukałem ten najbardziej podobny jeśli chodzi o szczegóły ubarwienia muchówki. Okazało się, że to muchówka z rodziny bzygowatych, a dokładnie trzmielówka szerszenia (Volucella zonaria).
Trzmielówka? O, kiedyś taka obserwowałem za moim oknem. Jakiś czas temu pisałem o trzmielówce leśnej . Czyli już trochę wiedziałem o jej niezwykłej biologii i zwyczajach. Bo przecież rodzaj trzmielówka powinien mieć podobne zwyczaje, jak to w bliskiej rodzinie.
Co innego rozpoznać owada i wiedzieć jak się nazywa a co innego poznać jego cykl życiowy. Nazwa jest ważna, bo pozwala jak po nitce dojść do kłębka. To znaczy do poszerzonej wiedzy. Jak niby poznać zwyczaje i całą biologię owada, którego widzi się kilka minut lub kilkanaście sekund? Można jedynie stwierdzić, że przylatuje do jakiegoś konkretnego gatunku kwitnącej rośliny. Ale po co? Odżywiać się nektarem? A może pyłkiem? Niezbyt oryginalne odkrycie. Ale dzięki nazwie można zapoznać się z kumulatywną wiedzą wielu pokoleń entomologów. Wielu naukowców i przyrodników musiało spędzić na podglądaniu, czasem nawet na hodowli, wiele nie tylko godzin lecz i miesięcy. Czasem lat. Dzięki nazwom systematycznym można gromadzić i uzupełniać wiedzę. Nauka jest jak budowanie dużej budowli z klocków Lego. Jest kumulatywna. Czasem nie obywa się bez pomyłek, ślepych uliczek i burzenia „klockowej budowli” i ponownego jej układania. Rearanżacja zgromadzonych faktów i obserwacji.
Trzmielówki to niezwykłe muchówki. W naszym kraju żyje pięć gatunków trzmielówek (rodzaj Volucella). Ich niezwykłość nie polega na ubarwieniu przypominającym ubarwienie osy. Trzmielówki składają jaja w gniazdach os a rozwijające się larwy żywią się resztkami spadającymi z pańskiego, to znaczy osiego stołu a nawet samymi larwami os. Nie tylko zbiera resztki ale i zjada osie potomstwo. Ryzykowne zajęcie, zważywszy na fakt, że osy są drapieżnikami zjadającymi inne owady. Ciekawe czy osom udaje się upolować i zjeść dorosłą trzmielówkę lub jej stadia larwalne. Może ktoś to przypadkiem zaobserwował?
Moja przygoda z trzmielówkami wiązała się z obserwacją rodziny osy dachowej, które zrobiły sobie gniazdo obok mojego okna. Przez wiele dni przy śniadaniu mogłem je sobie obserwować. I pewnego dnia zobaczyłem trzmielówkę leśną. Zadałem pytanie co ona robi przy wejściu do osiego gniazda. Nie boi się, że ja osy napadną i zjedzą? Było więc pytanie a odnaleziona odpowiedź była fascynująca.
I teraz, widząc trzmielówkę szerszenią, przypomniałem sobie moje spotkania z tym owadem, na kwiatach w Wipsowie i kiedyś z martwą na chodniku. Może padła ze starości lub po spełnieniu swojej życiowej misji prokreacyjnej. Może została potracona przez samochód a może zabita przez osy?
Trzmielówka szersznia (Volucella zonaria) jako owad dorosły (imago) ma wielkość 1,5-2,2 cm i jest największą trzmielówką żyjąca w Europie. Imagines (owady dorosłe, liczba mnoga) widuje się od maja do października (najliczniej w sierpniu) a więc praktycznie od wiosny do jesieni. W Polsce obserwuje się ją zazwyczaj od lipca do września. W jakimś stopniu ubarwieniem przypomina szerszenia choć jest sporo mniejsza. Być może to ubarwienie było źródłem jej polskiej nazwy? Niektórzy uważają, że takie ubarwienie nieco przypominające szerszenia, jest przykładem mimikry batesowskiej i co powinno ułatwiać wnikanie do gniazd żywicieli, czyli szerszeni. Inni zwracają uwagę, że wcale nie pasożytuje na szerszeniach tylko na innych osach, więc trudno uznać to za taką mimikrę. Trzmielówka leśna także nie jest zbyt podobna do osy dachowej. Być może więc jest to mimikra ale przez takie upodabnianie się do żądlących os chroni się przed drapieżnikami. Udaje groźnego owada i być może w ten sposób unika zjadania przez ptaki?
U trzmielówki szerszeniej widać pewne różnice w ustawieniu oczu między samcem i samicą. Można więc odróżnić płeć makroskopowo bez oglądania narządów kopulacyjnych.
Trzmielówka szerszenia spotykana jest najczęściej w siedliskach ruderalnych i ogrodach, na skrajach lasów. Zasiedla miejsca osłonięte od wiatru i dobrze nasłonecznione. Owady dorosłe spotkać można na słonecznych obrzeżach parków, zagajników, śródpolnych i śródmiejskich zadrzewień. Wybiera miejsca z dużą ilością kwiatów, a więc i ogrody. Odwiedza baldachy (rośliny baldachowate), ostrożeń, oset i wiele innych gatunków roślin. Ale jak widać także kwiaty ogrodowe takie jak przegorzan czy mikołajek. Czy wybiera te stanowiska dlatego, że można tam spotkać polujące osy? I ciekawe jak odnajduje osie gniazda? Śledzi napotkane w terenie osy czy w inny sposób odnajduje gniazda tych błonkówek?
Larwy trzmielówki zjadają inne owady dlatego określane są jako entomofagiczne. Rozwijają się w gniazdach osy pospolitej (Vespula vulgaris), osy dachowej (Vespula germanica) i szerszenia europejskiego (Vespa crabro). Młodsze stadia larwalne żywią się resztami - zjadają martwe larwy i poczwarki os oraz resztki martwych owadów, przynoszonych przez osy w celu karmienia własnego potomstwa. Gdy nieco podrosną to zjadają żywe larwy i poczwarki os. Gdy larwy dorosną to opuszczając osie gniazdo, zagrzebują się w ziemi i tam następuje przepoczwarczenie. Gniazda szerszeni i zazwyczaj osy pospolitej czy dachowej znajdują się czasem wysoko nad ziemią. Muszą więc wypaść z gniazda i odbyć wędrówkę. Zapewne nie jest to dla nich bezpieczne.
Po przezimowaniu, późną wiosną pojawiają się dorosłe trzmielówki szerszeniej. Odwiedzają kwiaty różnych roślin by się najeść nektarem i prawdopodobnie także pyłkiem. Słodki nektar jest energetyczny, a bogaty w białko pyłek jest pożywny. I oczywiście szukają osich gniazd by złożyć tam jaja. Nie wiem czy ktoś zaobserwował zwyczaje godowe tych muchówek. Tak wiele różnych gatunków jest na świecie a tak mało naukowców-entomologów by to wszystko poznać i zanotować. Pomocne mogą być nawet pojedyncze obserwacje przyrodników amatorów. Ważne by te spostrzeżenia nie zostały w jednej głowie lecz by były spisane i utrwalone. To taki jeden klocuszek Lego, dokładany do wiedzy wspólnej. Nauka jest kumulatywna. I każdy może wziąć udział w tym procesie.
Trzmielówka szerszenia uważana jest za gatunek synantropijny czyli związany z siedliskami, stworzonymi przez człowieka. A dokładniej siedliska blisko naszego domu. Jest też gatunkiem palearktycznym czyli o rozmieszczeniu w Europie, Azji, Północnej Ameryce. Spotykana jest także w północnej Afryce. W Palearktyce częściej występuje w regionach południowych. A więc cieplejszych. Środowiska miejskie ze swej natury są cieplejsze. Tak więc może jej synantropijność wynika z wyższej temperatury urbicenoz i siedlisk wiejskich?
Brytyjczycy sugerują, że liczebność tego gatunku zwiększa się u nich. Być może jeszcze jeden skutek ocieplenia klimatu a na pewno cech siedlisk miejskich z nieco wyższymi temperaturami niż w terenach wokół miast.
W polskich źródłach można znaleźć informacje , że jest to gatunek pospolity i występujący w całym kraju. Liczny w siedliskach ruderalnych a poza tym siedliskiem rzadki lub bardzo rzadki.
Trzmielówka szerszenia należy do gatunków migrujących. Z obszarów Europy południowej przylatuje nawet do Wielkiej Brytanii, o Polsce nie zapominając. Jeszcze jeden wędrowny owad. I to na duże odległości jak na takiego małego uskrzydlonego podróżnika. A skoro migruje to można ją spotkać wszędzie a nie tylko w dużych miastach. No właśnie, a czy informacje o jej licznym występowaniu w dużych miastach wynikają z obiektywnego faktu czy z większej liczby obserwatorów? Jak to rozstrzygnąć? Wiemy jedno - trzmielówki są ciepłolubne, dlatego preferują miejsca nasłonecznione i osłonięte przed silnym wiatrem. Miasta jako wyspy cieplne stanowią dla nich doskonałe siedlisko. I ułatwiają osiedlanie się dalekich migrantów. Gdybyśmy mieli dane o występowaniu lub niewystępowaniu trzmielówki sprzed kilku wieków, to łatwiej byłoby to rozstrzygnąć. A może, jako uzależnione w rozwoju od os, ich liczebność skorelowana jest z liczebnością os? Zwłaszcza osy dachowej i pospolitej. Kolejne pytania i początek kolejnych przygód. Taki jest kumulatywny charakter nauki – jedne odpowiedzi generują kolejne pytania. Im dalej w las tym więcej drzew.
Masz aparat w telefonie. Uważnie obserwuj przyrodę, rób zdjęcia, dostrzegaj i pytaj. Przygoda czeka.
|
[
{
"question_id": "11696434",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy występują różnice w odżywianiu się między larwą a imago trzmielówki szerszeniej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
68
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11696435",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywany jest dorosły osobnik owadów?",
"answer": "Dorosły osobnik owadów nazywany jest imago.",
"span": [
4086,
4091
]
},
{
"question_id": "11696436",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Czym odżywiają się larwy trzmielówki?",
"answer": "Larwy trzmielówki odżywiają się innymi owadami.",
"span": [
3209,
3219
]
},
{
"question_id": "11696437",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy dorosłe trzmielówki szerszenie odżywiają się nektarem i prawdopodobnie pyłkiem z kwiatów?",
"answer": "Tak.",
"span": [
6715,
6802
]
}
] |
00809049
|
Obowiązki i uprawnienia strażników Straży Miejskiej
Pracę w Straży świadczyć może osoba spełniająca wymogi określone w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku o strażach gminnych. W celu ustalenia przydatności kandydatów do pracy w Straży, przeprowadza się nabór na zasadach określonych w ustawie z dnia 06.05.2005r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych, ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych i ustawy o systemie oświaty (Dz.U. nr 122, poz. 1020).
Komendant kieruje zatrudnionych w Straży strażników na okresowe badania lekarskie i psychologiczne, może również skierować na sprawdzian umiejętności fizycznej.
Strażnika zatrudnia się na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy, w ramach którego odbywa on przeszkolenie podstawowe. Zatrudnienie strażnika na czas nie określony może nastąpić po ukończeniu przez niego z wynikiem pozytywnym przeszkolenia podstawowego. W uzasadnionych przypadkach można odstąpić od zatrudnienia strażnika na czas określony, jeżeli posiada odpowiednie przygotowanie do pracy w Straży. W przypadkach szczególnych, można przedłużyć termin zatrudnienia pracownika na czas określony, do chwili ukończenia przez niego podstawowego przeszkolenia z wynikiem pozytywnym. Przez przypadek szczególny należy rozumieć obiektywną przeszkodę uniemożliwiająca przeszkolenie pracownika w okresie 12 miesięcy.
Strażnik podczas wykonywania czynności służbowych jest obowiązany nosić umundurowanie, legitymację służbową, znak identyfikacyjny oraz emblemat z herbem Gminy Miasto Szczecin. Przy wykonywaniu czynności służbowych strażnik korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.
Sposób wykonywania zadań przez strażników i pracowników oraz ich obowiązki i uprawnienia określa Regulamin Pracy Straży Miejskiej nadawany przez Komendanta. W Straży stopnie i określające je dystynkcje są tożsame z pełnioną funkcją - zajmowanym stanowiskiem, z wyjątkiem pracowników administracyjnych nie będących strażnikami, którym stopnie nie przysługują. Strażnik, z którym ustał stosunek pracy w Straży, zobowiązany jest do zwrotu uzbrojenia i wyposażenia, przedmiotów umundurowania oraz powierzonych mu dokumentów służbowych. Szkolenie strażników odbywa się według programu zatwierdzonego przez Komendanta Straży, z uwzględnieniem założeń programowych i metodycznych określonych przez Komendanta Głównego Policji.
|
[
{
"question_id": "11744617",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy wszyscy strażnicy zatrudniani są na tych samych warunkach?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
51
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11745964",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Na jaki okres zazwyczaj są początkowo zatrudniani strażnicy?",
"answer": "Zazwyczaj strażnicy początkowo są zatrudniani na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy.",
"span": [
649,
694
]
},
{
"question_id": "11745965",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy zatrudnienie strażnika na czas nieokreślony może nastąpić po ukończeniu przez niego z wynikiem pozytywnym przeszkolenia podstawowego?",
"answer": "Tak.",
"span": [
749,
883
]
},
{
"question_id": "11745966",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy w niektórych sytuacjach można odstąpić od zatrudnienia strażnika na czas określony?",
"answer": "Tak.",
"span": [
884,
1031
]
},
{
"question_id": "11745967",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy w przypadkach szczególnych można przedłużyć termin zatrudnienia pracownika na czas określony?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1032,
1209
]
}
] |
00806058
|
Akupunktura
Akupunktura (z łac. acus „igła”, punctura „(u)kłucie”; chiń. 針灸 zhēnjiǔ) – technika leczenia wywodząca się z Dalekiego Wschodu (Chiny, Japonia, Mongolia). Jest obecnie uznawana w wielu krajach jako uzupełnienie medycyny konwencjonalnej, chociaż nie ma naukowych dowodów na jej skuteczność, a analizy badań klinicznych wskazują na silną stronniczość tych, które są prowadzone w krajach Dalekiego Wschodu.
Akupunktura (także termopunktura) to metoda polegająca na stymulowaniu akupunktów (miejsc na skórze lub tkance podskórnej) lub pewnych części ciała przy pomocy metalowych igieł, które wg mitologii dalekowschodniej mają udrożniać meridiany (kanały energetyczne) oraz pobudzać krążenie krwi i wzmacniać energię qi. Nie ma żadnych naukowych dowodów na istnienie tego mechanizmu. Od ponad stulecia witalizm w debatach naukowych jest wykluczony.
Stosujący akupunkturę twierdzą, że przynosi następujące skutki:
przywraca normalną równowagę fizjologiczną ciała;
wzmacnia funkcje układu immunologicznego (np. funkcje ruchome układu siateczkowo-śródbłonkowego);
pobudza układ krwionośny i łagodzi ból;
naprawia tkanki.
Badania kliniczne wykazują, że równie dobre lub lepsze wyniki niż „prawdziwa” akupunktura ma w testach „udawana”, gdzie igły nie są rzeczywiście wbijane w skórę, bądź umieszczane w losowych punktach na ciele.
W Chińskiej Republice Ludowej akupunktura jest gałęzią tradycyjnej medycyny chińskiej. Jest ona znana pod angielskim skrótem TCM – Traditional Chinese Medicine.
Historia
Starożytność
W Chinach korzeni akupunktury można doszukiwać się w epoce kamienia. Początkowo używano kamiennych noży do niektórych zabiegów, a następnie z kamieni robiono cienkie igły, które podobnie jak zaostrzony bambus lub kości, służyły do leczenia. Przedmioty te zostały odnalezione przez archeologów m.in. w środkowej Mongolii.
Najstarszy chiński tekst medyczny, traktujący po części o akupunkturze, w tym o teorii meridianów, to „Huangdi neijing” („Kanon medycyny Żółtego Cesarza”). Dzieło to zbiór tekstów powstałych przed wczesną dynastią Han i skompilowanych w I w.p.n.e., a ostatecznie zredagowanych i wydanych za czasów dynastii Tang (w VIII w.) i dynastii Song (w XI w. Z podstawowych tekstów Kanonu o zabiegach akupunkturowych mówi głównie księga Lingshu.
Badania zmumifikowanego naturalnie ciała „człowieka lodu”, nazwanego Ötzi, sprzed 5 tys. lat, odnalezionego w Alpach, wykazały ponad 50 tatuaży na jego ciele. Niektóre z nich odpowiadają punktom akupunkturowym, które obecnie mogłyby być stosowane w leczeniu dolegliwości Ötzi. Niektórzy naukowcy twierdzą, iż jest to dowód na to, że techniki podobne do akupunktury były praktykowane we wczesnej epoce brązu w innych miejscach Eurazji.
Artykuł w naukowym czasopiśmie medycznym The Lancet, opublikowany przez L.Dorfera i przyjaciół dostarcza następujących informacji: „zakładamy, iż system medyczny podobny do akupunktury mógł być praktykowany w Europie Środkowej 5200 lat temu. Zdaje się więc, iż podobne metody leczenia były w użyciu długo przed ich wcześniejszym, znanym okresem praktykowania w tradycji medycyny starożytnych Chin. Oznacza to prawdopodobieństwo, że akupunktura wywodząca się z kontynentu euroazjatyckiego była praktykowana co najmniej 2 tys. lat wcześniej niż jest to uznawane”.
Zgodnie z jedną z legend, akupunktura rozwinęła się w Chinach dzięki doświadczeniom żołnierzy ranionych strzałami w bitwach. Głosi ona, że tysiące lat temu pewien żołnierz doznał poważnej rany barku. W wyniku ugodzenia strzałą stał się bolesny i sztywny. Lekarz nie potrafił mu jednak pomóc. Pewnego dnia podczas kolejnej bitwy żołnierz został ranny strzałą, tym razem w nogę i okazało się, że ból barku ustąpił. Powiedział o tym swojemu lekarzowi, który nie mógł tego zrozumieć. Przypadkowo inny pacjent z podobną dolegliwością, który czekał na zbadanie, podsłuchał rozmowę i poprosił o „zabieg strzałą”. Lekarz leczył tego pacjenta długi czas bezskutecznie, więc zdecydował się spróbować. Wziął strzałę i ostrożnie wbił w nogę pacjenta w tym samym miejscu, co rana żołnierza. Ku zdziwieniu wszystkich ból i sztywność ustąpiły. Lekarz stał się sławny. Zaczął badać możliwości leczenia tą metodą innych dolegliwości, wypytując swoich pacjentów o podobne przypadki. Stopniowo odkrył, że rany w pewnych miejscach miały korzystny efekt na inne części ciała. Z biegiem lat wynaleziono inne metody stymulowania akupunktów poprzez użycie igieł.
Współcześnie
Po rewolucji chińskiej w 1911 roku wprowadzono medycynę zachodnią, co wpłynęło na spadek praktykowania akupunktury oraz chińskiego ziołolecznictwa. Jednakże ze względu na dużą liczbę ludności i zapotrzebowanie na opiekę medyczną, akupunktura i ziołolecznictwo pozostały w dalszym ciągu popularne na szczeblu regionalnym, a później wśród tzw. „bosych lekarzy”, czyli miejscowych zajmujących się leczeniem przy pomocy tradycyjnej medycyny chińskiej. Zabezpieczali oni minimum w zakresie opieki medycznej na prowincji.
Akupunkturę stosowano podczas Długiego Marszu i pomimo trudnych warunków pomagała ona utrzymać zdrowie Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Sprawiło to, że Mao Zedong, przywódca Komunistycznej Partii Chin, uznał, iż akupunktura stanowi ważny element w systemie medycyny chińskiej.
Ralph C. Crozier w swojej książce pt. „Traditional Medicine in Modern China” („Tradycyjna medycyna w nowoczesnych Chinach”; Harvard University Press, Cambridge, 1968) wyraził niechęć wobec tradycyjnych środków chińskiej medycyny, wyśmiewając je jako przesądne, nieracjonalne i zacofane. Akupunktura także podlegała tej krytyce. Natomiast przewodniczący Mao Zedong wyraził opinię, iż „medycyna chińska i farmakologia są wielką skarbnicą i należy dołożyć wszelkich starań, aby je odkrywać i ulepszać”. W latach 50. i 60. XX wieku kontynuowano badania akupunktury (m.in. poprzez analizę starożytnych tekstów) pod kątem jej wpływu na leczenie różnych chorób, działania organów wewnętrznych i właściwości znieczulających.
Wysyłano przedstawicieli poza terytorium Chin w celu zbierania informacji o praktykowaniu medycyny chińskiej. Tradycyjna medycyna chińska to sformalizowany system medycyny chińskiej, który łączy wykorzystanie akupunktury, chińskiej medycyny ziołowej, tuīná (masażu) i innych form. Po rewolucji kulturalnej TCM została włączona do programów nauczania uniwersytetu medycznego zgodnie ze strategią „Three Roads”, według której TCM, biomedycyna i synteza ich obu miały być dopuszczone do badania i praktykowania.
W latach 70. XX wieku po tym, jak Amerykanie sprowadzili z Chin do swojego kraju sprawozdania pacjentów poddawanych poważnym zabiegom przy użyciu akupunktury jako jednej z metod znieczulenia, akupunktura stała się popularna także i w Ameryce. Krajowe Stowarzyszenie Akupunktury (ang. The National Acupuncture Association) jako pierwsze krajowe stowarzyszenie akupunktury w USA zaczęło rozpowszechniać akupunkturę na Zachodzie prowadząc seminaria i prezentacje badań. W 1972 roku Krajowe Stowarzyszenie Akupunktury utworzyło klinikę leczenia bólu na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Uważa się jednak, iż pierwszą klinikę akupunktury w Stanach Zjednoczonych założył dr Yao Wu Lee w Waszyngtonie w 1972 roku.
|
[
{
"question_id": "11524343",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy akupunktura miała swoje początki tylko w jednym rejonie na świecie?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
11
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558385",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Gdzie odnaleziono przedmioty, które mogły być wykorzystywane do pierwotnych zabiegów akupunktury?",
"answer": "Przedmioty, które mogły być wykorzystywane do pierwotnych zabiegów akupunktury odnaleziono w środkowej Mongolii.",
"span": [
1823,
1843
]
},
{
"question_id": "11535153",
"question_type": "Descriptive_cont",
"question": "Dlaczego tatuaże na ciele człowieka lodu mogą wskazywać na leczenie jego dolegliwości za pomocą akupunktury?",
"answer": "Tatuaże na ciele człowieka lodu mogą wskazywać na leczenie jego dolegliwości za pomocą akupunktury, ponieważ odpowiadają punktom akupunkturowym, które mogły być stosowane w leczeniu jego dolegliwości.",
"span": [
2283,
2559
]
},
{
"question_id": "11535133",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie odnaleziono zmumifikowane ciało człowieka lodu?",
"answer": "Zmumifikowane ciało człowieka lodu znaleziono w Alpach.",
"span": [
2391,
2399
]
},
{
"question_id": "11558386",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Gdzie były praktykowane techniki podobne do akupunktury?",
"answer": "Techniki podobne do akupunktury były praktykowane na terenie Euroazji.",
"span": [
2690,
2716
]
}
] |
00808553
|
Rząd RP zapomniał o prawach użytkowniczek i użytkowników
Po miesiącach dyskusji za zamkniętymi drzwiami prezydencja bułgarska uzyskała mandat do podjęcia negocjacji z Parlamentem Europejskim w sprawie ostatecznego kształtu dyrektywy prawnoautorskiej. Niestety, komitet Zastępców Stałych Przedstawicieli (COREPER) Rady UE zgodził się na taki kształt dyrektywy, który ogranicza prawa użytkowniczek i użytkowników internetu, faworyzując interesy dużych korporacji i posiadaczy praw autorskich.
Wbrew wcześniejszym zapewnieniom, Rząd RP nie sprzeciwił się wprowadzeniu zarówno filtrów cenzurujących internet, jak i nowego prawa dla wydawców. Przeciw zagłosowały jedynie Niemcy, Finlandia, Holandia, Słowenia, Węgry i Belgia.
Rząd RP w 2017 roku bardzo krytyczne stanowisko zarówno wobec propozycji brzmienia art. 11 (prawo wydawców) i 13 (filtry treści) jak i ogólnego podejścia Komisji do Dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym. Jeszcze miesiąc temu, Ministerstwo Kultury w oficjalnym stanowisku na swojej stronie deklarowało, że:
“Polski rząd przyjął bardzo krytyczne stanowisko wobec propozycji brzmienia art. 11 i 13 ogólnego podejścia rady wobec dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym. Wbrew informacjom podawanym przez niektóre media polskie stanowisko w tej kwestii od początku jest niezmienne”.
Dlaczego Polska zmieniła zdanie? Wszystko wskazuje na to, że wygrał polityczny konformizm i chęć działania po linii Komisji Europejskiej. Przegrały natomiast użytkownicy internetu, których prawa zostaną radykalnie ograniczone, jeśli zaproponowany przez państwa członkowskie UE kompromis wejdzie w życie.
W chwili obecnej tylko Parlament Europejski może sprawić, że internet będzie nadal funkcjonował w otwarty sposób jaki znamy. Najbliższe 4 tygodnie – do głosowania 21 czerwca w Komisji JURI – będą kluczowe. Bardzo ważny jest kontakt z europosłankami i europosłami i wytłumaczenie im, że muszą bronić praw użytkowników...
Tekst dyrektywy, na który w ostatni piątek zgodziła się Rada (w tym Rząd RP), to najgorszy możliwy scenariusz dla reformy prawa autorskiego:
1. Dyrektywa wcale nie służy wzmacnianiu jednolitego rynku cyfrowego, ale umacnianiu interesów zarówno międzynarodowych korporacji, jak i komercyjnych posiadaczy praw autorskich kosztem praw użytkowników i indywidualnych twórców.
2. Nowe prawo pokrewne dla wydawców prasowych (art. 11) uznano za konieczne. Jego zakres jest odmienny od tego zaproponowanego prawie 2 lata temu przez Komisję Europejską, ale nadal rodzi szereg problemów w kontekście dzielenia się wiedzą i informacją online. Przypomnijmy, że w praktyce to prawo będzie oznaczało, że na korzystanie ze snippetów (krótkich fragmentów) artykułów prasowych będzie trzeba mieć podpisaną umowę licencyjną. Zaproponowane przez Radę zmiany dotyczą tego, że prawo ma tylko obowiązywać przez 1 rok (a nie 20 lat), a “nieznaczne fragmenty” (z tym że każdy kraj członkowski ma ustalić sam co to znaczy) mają być wyłączone spod regulacji. Naszym zdaniem jednak każde nowe prawo autorskie, szczególnie tak trudne do egzekucji jak to i faworyzujące jedną grupę, będzie ograniczeniem praw użytkowników i sprawi, że cały system będzie jeszcze bardziej skomplikowany.
3. Zgodzono się na art. 13, który wprowadza nową regulację dotyczącą usługodawców, którzy pełnią aktywną rolę przy udostępnianiu utworów chronionych prawem autorskim przez użytkowników internetu i czerpią z tego tytułu zyski – czyli platform internetowych takich jak Youtube czy Instagram. W Centrum Cyfrowym uważamy, że regulacja dotycząca platform wymaga zmiany, ale takiej, która będzie uwzględniała przede wszystkim interesy użytkowników, a nie tylko (jak w zaproponowanym tekście) interesy posiadaczy praw autorskich. Poza tym art. 13 wprowadza ryzyko filtrowania treści przez pośredników w celu zapobiegania naruszeniom prawa autorskiego i dopuszcza cenzurę prewencyjną. Pierwotny tekst Komisji Europejskiej był bardziej radykalny, gdyż nakładał obowiązek stosowania automatycznego filtrowania treści, jednak tekst przyjęty przez Radę jest bardzo nieprecyzyjnym aktem prawnym, dopuszczającym również możliwość prewencyjnego filtrowania i nie zapewniającym żadnych gwarancji dla podmiotów (osób indywidualnych, przedsiębiorców, organizacji) publikujących w internecie.
|
[
{
"question_id": "11745957",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "Jak zmieniło się stanowisko polskiego rządu w sprawie prawa dotyczącego korzystania z krótkich artykułów prasowych? ",
"answer": "Polski rząd początkowo był przeciwny, ale następnie poparł prawo dotyczące korzystania z krótkich artykułów prasowych.",
"span": [
0,
56
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11745958",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy polski rząd sprzeciwił się wprowadzeniu nowego prawa dla wydawców?",
"answer": "Nie.",
"span": [
495,
641
]
},
{
"question_id": "11745961",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy art. 11 prawa wydawców należy do Dyrektywy o prawie autorskim?",
"answer": "Tak.",
"span": [
726,
949
]
},
{
"question_id": "11745959",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jakie było stanowisko rządu RP do propozycji brzmienia art. 11 prawa wydawców?",
"answer": "Stanowisko rządu RP do propozycji brzmienia art. 11 prawa wydawców było bardzo krytyczne.",
"span": [
746,
762
]
},
{
"question_id": "11745962",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Polska zmieniła zdanie w sprawie dyrektywy prawnoautorskiej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1344,
1376
]
},
{
"question_id": "11745960",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy art. 11 prawa dla wydawców prasowych dotyczy korzystania z krótkich artykułów prasowych?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2604,
2778
]
}
] |
00806053
|
Bezrobocie w Polsce
W Polsce, według ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:
- ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
- nie osiągnęła wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504),
- nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,
- nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni pow. 2 ha przeliczeniowych,
- nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,
- nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności,
- nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,
- nie pobiera zasiłku stałego, lub renty socjalnej.
Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) wyrażony w procentach.
Władze publiczne w Polsce są zobowiązane prowadzić politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia.
Historia bezrobocia w Polsce
Polski Produkt Krajowy Brutto per capita w 1990 roku wynosił 1790 USD. Była to wartość znacznie niższa od wyników Japonii (23 810 USD), RFN (20 440 USD), USA (22 072 USD), Francji (17 820 USD), Jugosławii (2920 USD), Węgier (2590 USD), Czechosłowacji (3450 USD), Bułgarii (2320 USD) i Kuby (2000 USD). Również uwzględniając parytet siły nabywczej relacja polskiego PKB per capita w stosunku do PKB per capita innych krajów europejskich w 1989/1990 roku wskazywała na znaczną różnicę poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego:
- relacja PKB per capita według PPP Niemiec (19 054 USD) i PKB per capita według PPP Polski (6002 USD) wynosiła 3,17 (19 054:6002);
- relacja PKB per capita według PPP Portugalii (11 198 USD) i PKB per capita według PPP Polski(6002 USD) wynosiła 1,86 (11 198:6002);
- relacja PKB per capita według PPP Węgier (7612 USD) i PKB per capita według PPP Polski (6002 USD) wynosiła 1,26 (7612:6002).
Dodatkowo polską gospodarkę cechował wysoki poziom inflacji, która w 1988 roku wynosiła 62,2%, przy jednocześnie prowadzonej reglamentacji wielu artykułów żywnościowych (tzw. inflacja ukryta). Nierozwiązana była również kwestia polskiego zadłużenia zagranicznego, które w 1989 roku wynosiło ok. 41 mld USD. Pomimo niskiego poziomu rozwoju gospodarczego Polski oraz licznych patologii systemu gospodarki centralnie planowanej polski rynek pracy u progu transformacji cechował się minimalnym poziomem bezrobocia (styczeń 1990 roku: 0,3%). W badaniu przeprowadzonym przez OBOP w listopadzie 1988 roku aż 70% badanych wskazało, że znalezienie się w sytuacji utraty pracy jest w ich przypadku nieprawdopodobne. W związku z planowanymi reformami gospodarczymi wiele osób w Polsce spodziewało zmian na rynku pracy i ukształtowania się kilkuprocentowego poziomu bezrobocia (podobnego jak w krajach Europy Zachodniej). Jednak rozpoczęcie realizacji Planu Balcerowicza spowodowało wzrost stopy bezrobocia w latach 1990–1994 do 16,9% (lipiec 1994), aby następnie obniżyć się do poziomu ok. 9–10% w roku 1998 (sierpień 1998: 9,5%). W kolejnych latach (1999–2004) nastąpił wzrost stopy bezrobocia, która osiągnęła najwyższy poziom w lutym 2003 roku – 20,7%. Wejście Polski do Unii Europejskiej, a w konsekwencji otwarcie europejskiego rynku pracy dla Polaków spowodowało znaczne obniżenie stopy bezrobocia, która w październiku 2008 roku wyniosła 8,8%. W kolejnych latach stopa bezrobocia m.in. na skutek globalnego kryzysu gospodarczego, znów przekroczyła poziom kilkunastu procent (luty 2013: 14,4%), aby w 2015 roku zmniejszyć się do poziomu ok. 9%. Natomiast w październiku 2017 roku do ok. 4,5%.
W okresie transformacji systemowej nastąpił znaczny wzrost relacji PKB Polski w 2014 roku stosunku do innych krajów europejskich:
- relacja PKB per capita według PPP Niemiec (45 615 USD) i PKB per capita według PPP Polski (24 882 USD) wynosiła 1,83 (45 615:24 882);
- relacja PKB per capita według PPP Portugalii (28 326 USD) i PKB per capita według PPP Polski(24 882 USD) wynosiła 1,26 (28 326:24 882);
- relacja PKB per capita według PPP Węgier (24 498 USD) i PKB per capita według PPP Polski (24 882 USD) wynosiła 0,98 (7612:24 882).
Należy przy tym zauważyć, że PKB per capita krytykowane jest jako niedokładny wskaźnik dobrobytu w państwie.
Nadal jednak polski rynek pracy znajdował się w kryzysie spowodowanym m.in. błędami w polityce gospodarczej, niskim poziomem konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz negatywnym dziedzictwem systemu gospodarki centralnie planowanej. Oficjalne wskaźniki stopy bezrobocia nie uwzględniają wpływu innych czynników wpływających na rynek pracy. Poza tym polski rynek pracy cechował również relatywnie niski wiek przechodzenia na emeryturę (2005 i 2009 roku – 59 lat wobec średniej EU-27 – 61 lat), co jest efektem zarówno programów osłonowych dla osób w wieku przedemerytalnym oraz możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę w niektórych zawodach (np. górnicy pracujący przy wydobyciu węgla – 25 lat pracy, służby mundurowe pod 15 latach pracy, a obecnie 25 latach pracy), a także znaczny poziom ukrytego bezrobocia wśród osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne o niewielkim areale. W 1989 roku rolnicy posiadający indywidualne gospodarstwa rolne stanowili 23% ogółu pracujących (w tym blisko 60% gospodarstw stanowiły gospodarstwa do 15 hektarów). Natomiast w 2013 rolnicy posiadający indywidualne gospodarstwa rolne stanowili 15,6% ogółu pracujących (w tym niecałe 30% gospodarstw stanowiły gospodarstwa do 15 hektarów). Rolników prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne nie obejmował obowiązek płacenia podatku dochodowego, lecz symboliczne składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe (KRUS) oraz zdrowotne, jednocześnie otrzymując od 2004 roku dopłaty do produkcji rolnej. Nastąpił dynamiczny wzrost zatrudnienia w strukturach administracji publicznej z poziomu 158,6 tys. osób w 1990 roku do poziomu 426 tys. osób w 2014 roku. Pod koniec 2013 roku ok. 2,2 miliona osób pracowało poza granicami Polski, głównie w krajach Unii Europejskiej.
|
[
{
"question_id": "11521440",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "W którym roku odsetek zarejestrowanych osób bezrobotnych w Polsce był najwyższy w historii?",
"answer": " Najwyższy w historii odsetek zarejestrowanych osób bezrobotnych w Polsce był w 2003 roku.",
"span": [
0,
19
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11530726",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywa się miernik wielkości bezrobocia?",
"answer": "Miernik wielkości bezrobocia to stopa bezrobocia.",
"span": [
1193,
1209
]
},
{
"question_id": "11530780",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "Co wyraża stopa bezrobocia?",
"answer": "Stopa bezrobocia to stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo wyrażony w procentach.",
"span": [
1217,
1360
]
},
{
"question_id": "11530799",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku stopa bezrobocia osiągnęła najwyższy poziom? ",
"answer": "Stopa bezrobocia osiągnęła najwyższy poziom w 2003 r.",
"span": [
3650,
3659
]
}
] |
00807137
|
Aleatoryzm
Aleatoryzm (łac. ālěā, także indeterminizm) – technika kompozytorska w muzyce współczesnej polegająca na dopuszczeniu przez kompozytora przypadkowości podczas wykonywania kompozycji w zakresie pewnych jej elementów, zakładając tym samym niepowtarzalność samego wykonania. Twórcą terminu jest Pierre Boulez. Za pioniera aleatoryzmu uznawany jest John Cage. Aleatoryzm jest jedną z cech teatru instrumentalnego. Muzycy tacy jak Sylvano Bussotti indeterminowali swoją muzykę wykorzystując notację graficzną.
Aleatoryzm wiąże się z surrealizmem. Według Józefa Michała Chomińskiego „źródłem surrealizmu są podświadome, nie kontrolowane, spontaniczne procesy psychiczne. Dlatego motorem działań artystycznych staje się ich czysta przypadkowość”, surrealizm zaś „rozbija formę tak dalece na oddzielne elementy, że tracą one związek ze sobą i umożliwiają powstawanie nowych, nieoczekiwanych stosunków i asocjacji (aleatoryzm), albo tworzy formę z heterogenicznych niezależnych od siebie elementów (collage)”. Autor może używać czynnika losowego już na etapie komponowania (podobnie jak w dadaizmie), albo pozostawić pewną dowolność wykonawcy. W zapisie nutowym polega to na celowo niedookreślonym zapisie, np. nieregularna linia falista na pięciolinii zamiast określonych dźwięków. Inną metodą jest budowanie kompozycji z krótkich elementów składowych, których kolejność wybierana jest losowo w czasie wykonywania utworu (np. Klavierstück XI Stockhausena).
Czasem obok skomponowanego dzieła, dopuszcza się udział innych dźwięków, nie podlegających zapisowi, jak na przykład w jednej z kompozycji Johna Cage’a, w której użyto 12 odbiorników radiowych przypadkowo przestrajanych w trakcie wykonywania utworu. Do innych metod stosowanych w muzyce aleatorycznej należy komponowanie na zespół instrumentalny o dowolnym składzie, organizowany ad hoc, w czysto przypadkowy sposób (zobacz: teoria formy otwartej). Aleatoryzmu nie należy mylić z improwizacją występującą np. w muzyce jazzowej, gdyż dowolność przejawia się tu w inny sposób. Jednocześnie formą aleatoryzmu kontrolowanego może być reprezentowana przez Wolfganga Fortnera improwizacja w granicach określonych wysokością dźwięków. Z akustycznego punktu widzenia każde wykonanie utworu jest zjawiskiem aleatorycznym, gdyż precyzyjna notacja muzyczna nie równa się absolutnej precyzji wykonawczej.
Historia
Niedookreśloność jest nieodłącznym elementem muzyk i znana była w pierwotnej muzyce pozaeuropejskiej. Jednym z pierwowzorów aleatoryzmu była koncepcja elastic form autorstwa Henry’ego Cowella. Termin ten pierwotnie odnosił się do muzyki elektronicznej Wernera Meyera-Epplera i Herberta Eimerta, w której oznaczał „procesy, których przebieg jest w przybliżeniu ustalony w szczegółach jednak zależy od przypadku”. Sam indeterminizm powstał jako odpowiedź na serializm, jego teoretyczne uporządkowanie wraz z „realnym kształtem dźwiękowym, dającym wrażenie braku uporządkowania i statycznej monotonnej «tapety» brzmieniowej”. Józef Michał Chomiński wiązał aleatoryzm z wykonawcami, którzy na własną rękę próbowali pokonywać trudności interpretacyjne w związku z postępującym skomplikowaniem zapisu muzycznego wobec iluzoryczności jego ścisłego wykonania, pragnącymi również przywrócenia ich aktywnego udziału w wykonaniu. Częściowo aleatoryczny charakter posiada również nowoczesna polichronia. Utwory aleatoryczne są z reguły jednoczęściowe – aleatoryczne formy cykliczne oraz muzyka kameralna należą do rzadkości. Peter Kolman dążył w swojej twórczości do integracji przeciwstawnych zjawisk, takich jak m.in. aleatoryzm oraz styl kompozytorski Edgara Varèse’a.
Rodzaje
Technika aleatoryczna może przybierać dwojaką formę:
- elementy przypadkowe objawiają się podczas prac nad utworem – determinowanie kompozycji od wyniku rzutu kostką lub monetą, losowania z talii kart, korzystania z generatora dźwięków;
- elementy przypadkowe wprowadzane są przez wykonawcę zgodnie z notacją muzyczną.
Indeterminizmowi mogą podlegać różne elementy kompozycji, m.in.:
- artykulacja – np. „Music of Changes” z 1951 Johna Cage’a;
- czas trwania dźwięku – np. „Music of Changes” Cage’a;
- dynamika – np. „Music of Changes” Cage’a
- kolejność wykonania odcinków utworu – np. Klavierstück XI z 1956 Karlheinza Stockhausena, III Sonata fortepianowa z 1957 Pierre’a Bouleza, „Music for Piano” z 1956 oraz „Koncert fortepianowy” z 1958 Cage’a;
- wysokość dźwięku – np. „Music of Changes” Cage’a;
- obsady wykonawczej – np. „Winter Music” Cage’a, „Autumn ’60” Corneliusa Cardewa.
Witold Lutosławski wprowadził pojęcie aleatoryzmu kontrolowanego „oznaczający ograniczony zakres działania przypadku. W myśl tej zasady kompozytor ustala architektonikę utworu oraz wszystkie jego jakości, z wyjątkiem synchronizacji jednocześnie wykonywanych partii wokalnych lub instrumentalnych granych ad libitum w ściśle określonym czasie. Swoboda dotyczy agogiki i rytmiki, zaś dzięki sprecyzowaniu pozostałych zasadniczych elementów dzieła muzycznego oraz formy, jakość brzmienia utworu jest zawsze podobna we wszystkich wykonaniach”. Według Bogusława Schaeffera pierwszą kompozycją kontrolowanie aleatoryczną było „Ordini” Franca Evangelistiego z 1955.
|
[
{
"question_id": "11558277",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Co jest uznawane za jeden z pierwowzrorów indeterminizmu?",
"answer": "Za jeden z pierwowzorów indeterminizmu jest uważana koncepcja elastic form.",
"span": [
0,
10
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
},
{
"question_id": "11558285",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy aleatoryzm powstał jako odpowiedź na serializm? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
10
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558279",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak inaczej nazywany jest indeterminizm?",
"answer": "Indeterminizm inaczej nazywany jest aleatoryzmem.",
"span": [
0,
10
]
},
{
"question_id": "11558281",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co było jednym z pierwowzorów aleatoryzmu?",
"answer": "Jednym z pierwowzorów aleatoryzmu była koncepcja elastic form.",
"span": [
2508,
2530
]
},
{
"question_id": "11558287",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy indeterminizm powstał jako odpowiedź na serializm?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2779,
2832
]
}
] |
00807200
|
Dlaczego Krajowy Plan Odbudowy nie odbuduje edukacji
Czytając fragmenty Krajowego Planu Odbudowy poświęcone edukacji łatwo zauważyć, że wielomiesięczne rozmowy o tym, czym jest edukacja i czego jej potrzeba, nie przebiły się wystarczająco mocno. Rząd stawia na doposażenie szkół w sprzęt, pomijając największe wyzwania, jakie stoją przed szkołą w kolejnych latach.
Krajowy Plan Odbudowy realizowany będzie do 2026 roku, co oznacza, że wytyczy kierunek odbudowy polskiej gospodarki i rozwoju społeczeństwa na kilka najbliższych lat. W założeniu Europejski Fundusz Odbudowy, z którego pochodzić będą zasilające KPO środki, ma wspierać gospodarki krajów członkowskich Unii Europejskiej w wyjściu z kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19.
Fundusz to szansa, ale też wyraz zobowiązania, które podejmują przedstawiciele państw członkowskich, by dokonać modernizacji gospodarek i dostosować je do wyzwań, które niesie przyszłość. Gdy spojrzymy na określone w nim priorytety, zobaczymy silne nastawienie na innowacje, transformację cyfrową i ekologiczną. Jak czytamy na stronie Komisji Europejskiej „czas zacząć działać, by Europa była bardziej ekologiczna, bardziej cyfrowa i odporniejsza”.
Jak więc wygląda postawienie na innowacje w zakresie edukacji przedstawione w Krajowym Planie Odbudowy?
W samym planie nie znajdziemy komponentu dotyczącego edukacji jako takiej, treści z nią związane zostały ujęte w komponentach „Transformacja cyfrowa” i „Odporność i konkurencyjność gospodarki”. Na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki możemy przeczytać, że w zakresie edukacji i nauki ma się to wydarzyć dzięki: rozwojowi infrastruktury badawczej, cyfryzacji szkół czy rozwojowi szkolnictwa branżowego.
W KPO kilkakrotnie przywoływane są wyniki badań wykluczenia cyfrowego, w tym sytuacji nauczycieli i uczniów w czasie pandemii, m.in. przygotowany przez naszą fundację raport „Edukacja zdalna w czasie pandemii”.
A jednak czytając poświęcone edukacji fragmenty łatwo zauważyć, że wielomiesięczne rozmowy o tym, czym jest edukacja (powtarzane jak mantra przez specjalistów, że szkoła to relacje) i czego jej potrzeba nie przebiły się wystarczająco mocno.
I tak plan zakłada doposażenie szkół i nauczycieli w sprzęt, a także „załatanie” białych plam na mapie polskiego internetu. Mówi też o szkoleniach z kompetencji cyfrowych dla nauczycieli, uczniów i rodziców i zwiększeniu dostępu do zasobów. Powstać ma też Centrum Kompetencji Cyfrowych oraz sieć liderów cyfryzacji.
Brakuje zaś refleksji nad szkołą jako taką, poza nowymi technologiami i nauką zawodów. Brakuje skupienia na rozwoju kompetencji miękkich, czy wsparciu edukacji nauczycieli (oprócz szkoleń z TIK). Brak uwag dotyczących systemu edukacji, czy podstawy programowej, zupełnie jakby jedynie wysokie kompetencje cyfrowe miały uzdrowić polską szkołę.
Plan nie mówi o największych wyzwaniach, jakie stoją przed szkołą w kolejnych latach. Niepokoi też sposób myślenia, który przebija się w poszczególnych fragmentach: Stosowanie TIK w edukacji daje ogromne możliwości oraz stanowi sposób na zaciekawienie i skupienie uwagi uczniów, jest alternatywą dla stacjonarnych zajęć warsztatowych i laboratoryjnych oraz przygotowuje do funkcjonowania w trybie „zdalnym” opartym o umiejętności cyfrowe.
Z tego wynika, że nowoczesne technologie w szkołach mają być atrakcją, dodatkiem, aby uczeń się nie nudził, w dodatku stoją w opozycji do zajęć stacjonarnych.
Jeśli na serio myślimy o odbudowie edukacji, to zastanówmy się raczej, gdzie nowe technologie mogą uczniów, nauczycieli i opiekunów wspierać na co dzień. Jak wziąć najlepsze praktyki edukacji zdalnej i wprowadzić do regularnej pracy. Technologie i sprzęt są bardzo ważne i bez nich trudno mówić o nowoczesnej edukacji, ale bez metod, narzędzi i odpowiedniej filozofii nauczania, nie da się mówić o edukacji w ogóle.
|
[
{
"question_id": "11696383",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Skąd będą pochodziły środki na sprzęt do szkół?",
"answer": "Środki na sprzęt do szkół będą pochodziły z Europejskiego Funduszu Odbudowy.",
"span": [
0,
52
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11696385",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Na co rząd planuje przeznaczyć środki w ramach Krajowego Planu Odbudowy?",
"answer": "Rząd w ramach Krajowego Planu Odbudowy planuje przeznaczyć środki na doposażenie szkół w sprzęt.",
"span": [
259,
288
]
},
{
"question_id": "11696388",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Skąd będą pochodziły środki na Krajowy Plan Odbudowy?",
"answer": "Środki na Krajowy Plan Odbudowy będą pochodziły z Europejskiego Funduszu Odbudowy.",
"span": [
546,
573
]
}
] |
00807162
|
Gustav Vigeland
Gustav Adolf Vigeland, właśc. Adolf Gustav Thorsen (ur. 11 kwietnia 1869 w Mandal, zm. 12 marca 1943 w Oslo) – norweski rzeźbiarz, uczeń Rodina, zyskał renomę pod koniec XIX wieku jako twórca rzeźb symbolicznych i secesyjnych. Starszy brat Emanuela Vigelanda.
Życiorys
Studiował w Kristianii, Paryżu, Berlinie, Florencji, Rzymie, Neapolu. Był autorem popiersi i pomników znanych Skandynawów, m.in.: Henryka Ibsena, Knuta Hamsuna, Arne Garborga, Alfreda Nobla, Nielsa Henrika Abela, Camilli Collett.
Ponad połowę życia Vigeland poświęcił realizacji swojej idée fixe – kompozycji rzeźbiarsko-ogrodowej w Parku Frogner (którego częścią jest Park Vigelanda) w Oslo. Składa się ona z 212 rzeźb (przedstawiających łącznie prawie 600 postaci) wykonanych z kamienia i brązu. Początkiem koncepcji Vigelanda było złożone przez władze miasto zamówienie na projekt fontanny. Stopniowo projekt rozrastał się, obejmując figury wokół fontanny oraz rzeźby ozdabiające most łączący brzegi stawu w parku. Zwieńczeniem kompleksu parkowego jest Monolitten (Monolit) – ogromna kolumna zbudowana ze 121 postaci nagich ludzi[1].
Prace nad kompleksem parkowym rozpoczęły się w 1907 r., a trwały aż do końca lat 40. i były kontynuowane po śmierci artysty. Gustav Vigeland był projektantem rzeźb umieszczonych w parku, natomiast wszystkie prace rzeźbiarskie wykonywał zatrudniony przez niego zespół kamieniarzy, odlewników i kowali.
|
[
{
"question_id": "11558360",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Co stanowiło idée fixe pochodzącego z Norwegii ucznia Rodina?",
"answer": "Idée fixe pochodzącego z Norwegii ucznia Rodina stanowiły rzeźby w Parku Frogner.",
"span": [
0,
15
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558361",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywał się pochodzący z Norwegii uczeń Rodina?",
"answer": "Pochodzący z Norwegii uczeń Rodina nazywał się Gustav Adolf Vigeland.",
"span": [
17,
38
]
},
{
"question_id": "11558362",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy kompozycja rzeźbiarsko-ogrodowa w Parku Frogner stanowiła idée fixe Gustava Vigelanda?",
"answer": "Tak.",
"span": [
520,
682
]
}
] |
00807143
|
John Cleese
John Marwood Cleese (ur. 27 października 1939 w Weston-super-Mare) – angielski aktor komediowy, członek grupy Monty Python. Jego rodzina nazywała się Cheese, czyli ser. Ojciec w obawie przed drwinami w wojsku zmienił nazwisko na Cleese w 1915 r., zanim się zaciągnął. Stworzył słowo, które nic nie znaczy w języku angielskim.
Pythoni
Studiował prawo w Cambridge, gdzie poznał swego przyszłego partnera pisarskiego Grahama Chapmana. Ukończył uczelnię w 1963. Efekt działania tej spółki (obok animacji Gilliama) był najbardziej surrealistyczną częścią działalności Pythonów.
Ich skecze dotyczyły zwykle szarych ludzi w codziennych sytuacjach, jednak robiących rzeczy dziwaczne. Na przykład Cleese i Chapman zmienili zwyczajny widok zdążającego do biura urzędnika w czarnym garniturze i meloniku w scenę, gdy Cleese z kamienną twarzą wije się, potyka i podskakuje w drodze do pracy w „Ministerstwie Głupich Kroków”. Ujawnia to talent Cleese’a do humoru bazującego na cechach fizycznych aktora, stosowanego też w autorskim cyklu komediowym Cleese’a Fawlty Towers (Hotel Zacisze).
Często gra postacie, które pozostają śmiertelnie poważne, mimo że wykonują czynności niedorzeczne. Uwidacznia to m.in. jego rola Sir Lancelota w „Świętym Graalu”, gdzie podąża na zamek, by wybawić damę z opresji, nie zdając sobie sprawy z tego, że w efekcie masakruje gości weselnych. Innym często stosowanym przez spółkę autorską Cleese-Chapman chwytem jest osadzanie skeczu wokół sporu na zupełnie oczywisty temat, tak jak w skeczu ze zdechłą papugą, w sklepie z serem czy w klinice kłótni. We wszystkich tych rolach Cleese pojawiał się wraz z Michaelem Palinem, którego często określał jako swego „ulubionego Pythona”.
Działalność pozafilmowa
W 1979 wyreżyserował oraz występował w programie The Secret Policeman's Ball, który miał na celu zdobycie funduszy dla Amnesty International. Dzięki temu programowi oraz jego następnym edycjom w działalność charytatywną zaangażowało się wiele osób, w tym muzycy: Sting, Bono, Peter Gabriel, Bob Geldof, Midge Ure.
Z terapeutą Robinem Skynnerem Cleese napisał dwie książki o życiu rodzinnym: Żyć w rodzinie i przetrwać (Families and how to survive them) oraz Żyć w tym świecie i przetrwać (Life and how to survive it). Napisał także wstępy do serii książek o życiu z chorobami cywilizacyjnymi (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, astma oskrzelowa).
W 1996 roku Cleese odmówił przyjęcia komandorii Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE). W 2003 roku użyczył swego głosu jako mistrz ceremonii na albumie Mike’a Oldfielda Tubular Bells 2003. W 2008 John Cleese zagrał w serii telewizyjnych spotów reklamowych banku BZ WBK. W jednym z nich stwierdzał, że lubi pierogi i ma ciotkę w Pcimiu. Pierwszy spot wyemitowano w połowie lutego. W 2012 John Cleese zagrał w serii telewizyjnych spotów reklamowych czeskiego banku UniCredit. W jednym z nich stwierdzał, że lubi knedliki i ma ciotkę w Czeskim Cieszynie. Pierwszy spot wyemitowano w połowie lutego. Obecnie ma tytuł Provost's Visiting Professor na Cornell University, gdzie prowadzi niekiedy zajęcia.
Życie prywatne
Jego pierwszą żoną była Connie Booth (od 15 lutego 1968 do 1978). Z tego związku mają jedno dziecko, Cynthię Cleese (ur. 1971). Cleese ponownie się ożenił w 1981 z amerykańską aktorką Barbarą Trentham. Ich córka Camilla urodziła się w 1984 r. To małżeństwo również się rozpadło, w 1990 r. W 1992 Cleese ożenił się po raz trzeci, z amerykańską psychoterapeutką Alyce Faye Eichelberger. Tym razem rozwód nastąpił w 2008 r. W 2012 r. ożenił się po raz czwarty – z aktorką Jennifer Wade.
Mieszka w Montecito w stanie Kalifornia. Ma 197 cm wzrostu.
|
[
{
"question_id": "11558299",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "zy nazwisko brytyjskiego aktora z grupy Monthy Python, który zagrał w reklamie banku BZ WBK, coś znaczy w języku angielskim? ",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
11
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558306",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy John Marwood Cleese jest angielskim aktorem komediowym i członkiem grupy Monty Python?",
"answer": "Tak.",
"span": [
13,
136
]
},
{
"question_id": "11558300",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Członkiem jakiej grupy był John Marwood Cleese?",
"answer": "John Marwood Cleese był członkiem grupy Monty Python.",
"span": [
123,
135
]
},
{
"question_id": "11558336",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy nazwisko rodziny aktora oznaczało ser?",
"answer": "Tak.",
"span": [
137,
181
]
},
{
"question_id": "11558301",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Jak nazywała się rodzina Johna Cleese'a?",
"answer": "Rodzina Johna Cleese'a nazywała się Cheese.",
"span": [
163,
169
]
},
{
"question_id": "11558335",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy ojciec Johna zmienił swoje nazwisko na Cleese?",
"answer": "Tak.",
"span": [
182,
280
]
},
{
"question_id": "11558302",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy nazwisko Cleese znaczy coś w języku angielskim?",
"answer": "Nie.",
"span": [
281,
338
]
},
{
"question_id": "11558333",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy John Cleese zagrał w serii telewizyjnych spotów reklamowych banku BZ WBK?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2574,
2654
]
},
{
"question_id": "11558303",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W reklamach jakiego banku zagrał John Cleese?",
"answer": "John Cleese zagrał w reklamach banku BZ WBK.",
"span": [
2647,
2653
]
}
] |
00807135
|
Język migowy
Język migowy – język naturalny służący do porozumiewania się bez używania narządu słuchu, zazwyczaj przez same osoby głuche lub osoby słyszące z osobami głuchymi. Języki migowe są językami wizualno-przestrzennymi nabytymi drogą naturalnej akwizycji przez głuche dzieci od głuchych rodziców. Pierwszą wersją pisaną języków migowych był opracowany w roku 1825 system Bébiana. W roku 1974 opracowano najbardziej popularną formę zapisu – SignWriting. Na całym świecie używa się około 200–300 odmiennych języków migowych i ciągle powstają nowe. Obszary używania konkretnych języków migowych nie zawsze pokrywają się z granicami państw czy zasięgiem języków mówionych. Społeczność osób głuchych na całym świecie liczy według szacunków około 70 milionów.
Historia
Już w starożytności Platon wspomniał o możliwości wykorzystywania gestów do porozumiewania się z głuchymi. Najstarsze zachowane informacje o posługiwaniu się alfabetem palcowym pochodzą z XII wieku gdy ślubujący milczenie cystersi opracowali do porozumiewania się system daktylograficzny. Dopiero w XVI wieku rozpoczął się rozwój ujednoliconych form komunikacji z głuchymi. Wiązało się to z przypadłością zamożnego hiszpańskiego rodu de Velasco, w którym zaczęły rodzić się niesłyszące dzieci. Ponieważ przejęcie rodowego majątku było możliwe tylko po wyrażeniu woli, konieczna była odpowiednia edukacja dla osób pozbawionych słuchu. W roku 1562 mieszkający w Neapolu Giovanni Battista della Porta opisał alfabet palcowy w książce „De furtivis literarum notis”. Jako pierwszy alfabet migowy języka łacińskiego opisał i zilustrował Fray Melchior de Yerba („Refugium informorum” 1593). Pierwszym posługującym się alfabetem palcowym w nauczaniu głuchych dzieci był hiszpański benedyktyn Pedro Ponce de Leon, który wykształcił 12 dzieci. Mimo nalegań papieża i cesarza nie zostawił on podręcznika, który pozwoliłby przekazać następcom jego metody pracy. Pionierem edukacji osób niesłyszących był hiszpański duchowny Juan Pablo Bonet, który w roku 1620 w Madrycie opublikował książkę o edukacji głuchych «Abecedario demonstrativo».
Zauważalny rozwój komunikacji z głuchymi nastąpił wraz z początkiem powstawania szkół dla niesłyszących w XVIII–XIX w. Pierwszą szkołą dla głuchych uczniów był paryski Institut national de jeunes sourds de Paris, który powstał z inicjatywy Charles’a-Michela de L’Épée w latach 60. XVIII w. Dzięki powstającym szkołom zaczęto wówczas tworzyć grupy osób o upośledzonym słuchu, co doprowadziło do opracowania dedykowanego głuchym, określonego i ujednoliconego systemu komunikacji, który miał trwały charakter, był wśród głuchych przekazywany z pokolenia na pokolenie i przez nich rozwijany. W Polsce pierwszą szkołą dla głuchych był powstały w roku 1817 Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie. Ta data wyznacza początek kształtowania się polskiego języka migowego.
Przez ponad 100 lat, od połowy XIX do lat 80. XX wieku, w edukacji głuchych dominowała doktryna oralistyczna. Według niej głusi mieli uczyć się czytać z ust. Niesłyszącym zakazywano migania, a w szkołach zdarzały się przypadki wiązania rąk, by tej praktyce przeszkodzić. Stąd wielu głuchych uważa, że język migowy był marginalizowany przez osoby słyszące chcące narzucić swoje poglądy na komunikację głuchych. W latach 60. XX wieku lingwista William Stokoe (który w latach 50. zainteresował się amerykańskim językiem migowym [ASL]) rozpoczął badania nad ASL. Dopiero w 1981 roku Szwecja jako pierwszy kraj na świecie nadała szwedzkiemu językowi migowemu status pierwszego języka głuchych, prawnie sankcjonując język migowy nie tylko jako środek komunikacji osób głuchych, lecz jako pełnoprawny język określonej grupy obywateli Szwecji. W 2006 roku nowozelandzki język migowy stał się językiem urzędowym w Nowej Zelandii.
Struktura
Każdy język migowy opiera się na swoim własnym słownictwie oraz systemie gramatycznym. Na zasób pojęć migowych składają się znaki ideograficzne (zwane migami), które czasem są odpowiednikiem krótkich zwrotów w języku mówionym. Liczba znaków migowych w różnych rozwiniętych językach waha się od około 5 do 15 tysięcy. Uzupełnieniem systemu znaków są tzw. znaki daktylograficzne: alfabet palcowy, znaki przyporządkowane znakom interpunkcyjnym, liczebnikom głównym i porządkowym czy ułamkom. Strukturalnie (przynajmniej na najbardziej abstrakcyjnym poziomie) języki migowe nie różnią się zasadniczo od języków fonicznych.
Podwójne rozczłonkowanie w językach migowych wygląda nieco inaczej niż w fonicznych – kwestią sporną jest istnienie w językach migowych fonemów lub morfemów. Według niektórych autorów w językach migowych następuje swoista fuzja tych dwu poziomów. Ponieważ gramatyka języków migowych nie zawiera ani akcentu, ani odmiany przez osoby i przypadki, opiera się ona w głównej mierze na kolejności wyrazów w zdaniu (podobnie jest zresztą w wielu językach ustnych).
Cechą języków migowych jest przestrzenna organizacja wypowiedzi. Na komunikat w języku migowym składają się znaki manualne, mimiczne oraz ruchy wykonywane głową czy tułowiem. Komunikację w językach migowych charakteryzuje synchroniczność przekazu – funkcjonalna rozłączność artykulatorów umożliwia zamiganie więcej niż jednego elementu równocześnie, na przykład dwa różne znaki lewą i prawą ręką oraz wyraz twarzy. Z tego względu nie da się tłumaczyć języka migowego na foniczny słowo po słowie. Na ogół takie połączenia są zgramatykalizowane – dopuszczalne są tylko pewne z góry określone zestawienia, które komunikują regularnie te same treści (np. określona mimika, towarzysząca manualnemu nadawaniu czasowników, oznacza zmianę trybu). Elementy mowy ciała stanowiące nieodłączną część języków miganych pomagają wyrażać myśli i stany emocjonalne, jak również zastępują intonację.
Elementem o niejasnym statusie w językach migowych są tak zwane alfabety migowe (znaki daktylograficzne). W pewnym sensie są one elementem obcym, „cytowanym” (jak znaki pisma chińskiego w tekście polskim), nienależącym do danego języka migowego (nie przyłączają żadnych elementów gramatycznych, są zawsze w zdaniu „wyizolowane”). Z drugiej strony nie są to znaki pozbawione treści – odsyłają one do liter danego alfabetu.
Zapis
Na przestrzeni czasu powstało kilka systemów pisma dla języków migowych:
- SignWriting – najbardziej rozpowszechniony obecnie system, umożliwiający zapis dowolnego języka migowego. Został utworzony w 1974 roku przez Valerie Sutton. Jest jedynym system zakodowanym (częściowo) w Unikodzie. Ma naturę przestrzenną.
- Notacja Stokoe’a – utworzona przez Williama Stokoe’a w celu zapisu ASL, jednak posiada wiele wariantów umożliwiających zapisanie także innych języków migowych. Używana głównie w publikacjach naukowych na temat języków migowych.
- System Bébiana – pierwszy system zapisu języków migowych. Powstał we Francji w roku 1825.
- HamNoSys (Hamburg Notation System for Sing Languaes) – powstały w 1984 roku system zapisu utworzony przez badaczy w Hamburgu używany głównie w publikacjach naukowych (pozwala na większą dokładność zapisu niż SignWriting).
- ASL-phabet – prosty system zapisu utworzony dla dzieci uczących się ASL.
Powstało także kilka systemów przypisujących poszczególne aspekty ruchów ręki do liter alfabetu łacińskiego, np. SLIPA lub ASLSJ.
Zasięg
Wbrew popularnym poglądom nie istnieje jeden ogólnoświatowy język migowy. Funkcję międzynarodowego języka migowego pełni sztuczny język gestuno. Jest on wykorzystywany w niewielkiej skali podczas oficjalnych kontaktów międzynarodowych osób niesłyszących – na kongresach, seminariach czy podczas zawodów sportowych osób o upośledzonym słuchu. Liczbę języków migowych trudno określić, ponieważ wciąż powstają nowe, a dodatkowo w niektórych krajach każda szkoła dla głuchych posługuje się odmiennym językiem (np. w Tanzanii każda z siedmiu szkół języka migowego posługuje się odmiennym językiem migowym, które to języki na siebie wzajemnie oddziałują jedynie w niewielkim stopniu). Podobnie w Polsce istnieją lokalne odmiany polskiego języka migowego różniące się nieco znakami i sposobami ich używania – tak jak w języku polskim istnieją gwary i dialekty lokalne.
Szacunkowo na całym świecie głusi używają około 200–300 odmiennych, w pełni wykształconych języków migowych. Jednak obszary na których są stosowane nie zawsze pokrywają się z granicami państw i języków mówionych. Przykładowo brytyjski język migowy (BSL) jest zupełnie różny od amerykańskiego języka migowego (ASL), który jest z kolei używany w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz Meksyku. Istnieją również odmienne od brytyjskiego i amerykańskiego języki migowe używane w Australii (australijski) i Nowej Zelandii (nowozelandzki). Podobnie hiszpański język migowy różni się od meksykańskiego, a głuchy z Boliwii prędzej porozumie się z głuchym ze Stanów Zjednoczonych niż z głuchym pochodzącym z innych krajów hiszpańskojęzycznych Ameryki Południowej. Natomiast niektóre języki migowe, choć praktycznie stanowią jeden język, mogą funkcjonować pod więcej niż jedną nazwą (serbski i chorwacki czy indyjski i pakistański). Również w niemieckojęzycznej Europie istnieją różne języki migowe: niemiecki, austriacki, czy szwajcarski. Jednakże w samej Szwajcarii współistnieje kilka odrębnych dialektów języka migowego.
Języki migowe, podobnie jak mówione tworzą „rodziny języków” wzajemnie się przenikających. W ramach tych rodzin poszczególne języki migowe wykazują wzajemne podobieństwa, co ułatwia komunikowanie się użytkowników różnych języków tej samej rodziny. Przykładem jest niemiecki język migowy zbliżony do języka austriackiego.
Zastosowanie
Własny system gestów już w XII wieku utworzyli zakonnicy, których obowiązuje klauzula milczenia (np. trapiści). System ten przejął funkcję mowy. Zdaniem badaczy system liczy ponad 1300 gestów, z których około 500 jest używanych często. Mnisi potrafią posługiwać się tym systemem równie łatwo, jak słyszący mową.
Odrębną grupę stanowią języki migowe stworzone na użytek określonych grup zawodowych. Wojskowy język migowy służy do porozumiewania się w całkowitej ciszy na szczeblu taktycznym pomiędzy poszczególnymi żołnierzami pozostającymi ze sobą w kontakcie wzrokowym. Osoby przebywające w bardzo hałaśliwym otoczeniu uniemożliwiającym lub utrudniającym komunikację fonetyczną, na przykład robotnicy budowlani, także korzystają z własnego języka migowego.
Na początku XX wieku z Wielkiej Brytanii wraz z ideą skautingu pojawił się w Polsce angielski dwuręczny alfabet migowy utworzony w XVII wieku. Był on wykorzystywany do 1949 roku przez harcerzy w grach terenowych. Pod koniec lat 40. i na początku lat 50. alfabet ten był stosowany także w Zakładach Karnych za sprawą harcerzy aresztowanych ze względów politycznych. Wówczas alfabet dwuręczny został przejęty przez część więźniów posługujących się grypserą, wśród których otrzymał on nazwę „różańca” i w dalszym ciągu jest używany. W latach 1964–1965 podjęto próbę by w harcerstwie używać polskiego alfabetu palcowego jednak ta inicjatywa się nie przyjęła.
Wyjątkowy język wykorzystujący głównie ręce powstał wśród plemion australijskich aborygenów. Ułatwiał on porozumiewanie się za pomocą gestów dobrze widocznych na otwartej przestrzeni. Rozwojowi tej formy porozumiewania się sprzyjały względy dużej różnorodności językowej (około 300 języków) oraz częstego przemieszania się plemion co powodowało ciągłe zmiany językowych sąsiadów. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rozwój języka migów jest panujący wśród niektórych plemion aborygeńskich zwyczaj zmuszający kobiety do milczenia przez długi czas po stracie męża bądź innych bliskich mężczyzn. Kobiety te nabywają wówczas takiej wprawy w gestykulowaniu, że często nie chcą z niego zrezygnować nawet wtedy, gdy nic ich już nie zmusza do milczenia.
Najlepiej poznanym i opisanym przypadkiem powszechnego posługiwania się językiem migowym przez osoby o nieupośledzonym słuchu są Indianie zamieszkujący Wielkie Równiny Ameryki Północnej. Kilkadziesiąt plemion indiańskich wypracowało i używało specjalnego języka migowego służącego do porozumiewania się oraz przy okazji polowań mimo różnic językowych pomiędzy nimi. W roku 1885 język ten został opisany w wydanej pośmiertnie książce The Indian Sign Language napisanej przez kapitana amerykańskiej armii Williama P. Clarka (1845–1884).
Język migowy w nauczaniu
Badania naukowe potwierdzają korzyści wynikające z obecności języka migowego w nauczaniu. Wyniki głuchych uczniów w nauce języka pisanego i matematyki są silnie skorelowane z biegłością w posługiwaniu się językiem migowym. W badaniu wzięło udział 85 amerykańskich uczniów ze szkół o profilu dwujęzycznym. Dane empiryczne dotyczące wyników ze standardowych testów egzaminacyjnych sprawdzających kompetencje w języku angielskim i matematyce wskazują, że uczniowie biegle migający wypadli w testach zdecydowanie lepiej niż ich gorzej migający rówieśnicy, choć same testy nie dotyczyły znajomości języka migowego.
Najlepiej poznanym i opisanym przypadkiem powszechnego posługiwania się językiem migowym przez osoby o nieupośledzonym słuchu są Indianie zamieszkujący Wielkie Równiny Ameryki Północnej. Kilkadziesiąt plemion indiańskich wypracowało i używało specjalnego języka migowego służącego do porozumiewania się oraz przy okazji polowań mimo różnic językowych pomiędzy nimi. W roku 1885 język ten został opisany w wydanej pośmiertnie książce The Indian Sign Language napisanej przez kapitana amerykańskiej armii Williama P. Clarka (1845–1884).
|
[
{
"question_id": "11558237",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy pionier w edukacji języka migowego był pomysłodawcą szkoły dla głuchych uczniów?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558244",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto był pionierem w edukacji osób niesłyszących?",
"answer": "Pionierem w edukacji osób niesłyszących był Juan Pablo Bonet.",
"span": [
1985,
2001
]
},
{
"question_id": "11558245",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto był inicjatorem utworzenia pierwszej szkoły dla uczniów głuchych?",
"answer": "Inicjatorem utworzenia pierwszej szkoły dla uczniów głuchych był Charles-Michel de L'Epee.",
"span": [
2341,
2368
]
}
] |
00807170
|
Arcturus
Arcturus – awangardowy zespół metalowy pochodzący z Norwegii. Został założony w 1987 r., początkowo znany pod nazwą Mortem. Jego założycielami są Steinar Sverd Johnsen i Jan Axel „Hellhammer” Blomberg. W 1990 roku zespół zmienił nazwę na Arcturus – od nazwy gwiazdy z gwiazdozbioru Wolarza.
Historia
Pierwotny skład zmienił się w 1991 roku, gdy basista i wokalista Marius Vold (ex-Thorns) został wyrzucony z zespołu. Niebawem zespół został okrzyknięty black metalową supergrupą. Wówczas w skład Arcturusa wchodzili: Kristoffer „Garm” Rygg (Ulver, Head Control System, ex-Borknagar) – wokalista, Carl August Tidemann (Winds, Tritonus) – gitarzysta, Hugh „Skoll” Mingay (Ulver, ex-Ved Buens Ende) – basista. Ponadto w zespole pozostali obaj założyciele – Hellhammer (Mayhem, ex-The Kovenant, Winds, Age Of Silence, Thorns) jako perkusista, oraz Steinar Sverd Johnsen (ex-The Kovenant, ex-Satyricon, ex-Ulver) jako główny kompozytor i klawiszowiec. W 1994 roku Samoth (Emperor, Zyklon) zagrał partie gitarowe na EP Constellation i wydał ją przez swoją wytwórnię, Nocturnal Art. Niebawem musiał opuścić zespół, bowiem został skazany na 16 miesięcy więzienia w związku z podpaleniem w 1993 roku wraz z członkami Mayhem drewnianego kościoła.
9 września 1995 roku, po nagraniu albumu Aspera Hiems Symfonia, zespół wystąpił na jedynym w ciągu najbliższych lat koncercie promującym to wydawnictwo, który miał miejsce w Gjerstad, w Norwegii. Po koncercie Garm zagroził, że odejdzie, jeśli zespół będzie chciał koncertować dalej.
W 2003 roku Garm opuścił zespół i skoncentrował się na pracy w Ulver. Zastąpił go Øyvind Hægeland, który wystąpił z zespołem na kilku koncertach, jednak 5 stycznia 2005 roku ogłoszono, iż Øyvind opuszcza zespół z przyczyn osobistych. Zastąpił go Simen „ICS Vortex” Hestnæs, który już wcześniej współpracował z zespołem – śpiewał niektóre partie wokalne na albumie La Masquerade Infernale („Master of Disguise”, „The Chaos Path” i „Painting My Horror”). Po tym, jak Carl August Tidemann opuścił zespół, Knut Magne Valle dołączył do Arcturusa. W 2003 roku Tore Moren przyłączył się do zespołu na czas koncertów jako drugi gitarzysta i w późniejszym czasie stał się jego pełnoprawnym członkiem. Knut i Tore zamiennie pełnią rolę gitarzystów prowadzących, przy czym Valle gra na 7-strunowej gitarze, zaś Moren używa gitary standardowej, 6-strunowej.
17 kwietnia 2007 roku zespół, odnosząc się do domysłów wysnuwanych po koncercie w Melbourne, który Simen Hestnæs rozpoczął słowami Witajcie na ostatnim występie Arcturusa, oficjalnie ogłosił zakończenie działalności. Powodem były problemy z pogodzeniem udziału w innych zespołach oraz organizacją prywatnego życia kilku członków sekstetu. W 2011 roku grupa wznowiła działalność.
Muzycy
Obecny skład zespołu
- Hugh Steven James „Skoll” Mingay – gitara basowa (1995-2000, 2002-2007, od 2011)
- Jan Axel „Hellhammer” Blomberg – perkusja (1987-2007, od 2011)
- Knut Magne „Møllarn” Valle – gitara (1995-2007, od 2011)
- Simen „ICS Vortex” Hestnæs – śpiew (1997, 2005-2007, od 2011)
- Steinar Sverd Johnsen – instrumenty klawiszowe (1987-2007, od 2011)
Muzycy koncertowi
- Sebastian Grouchot – skrzypce (od 2015)
|
[
{
"question_id": "11560251",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Steinar Sverd Johnsen był członkiem zespołu przez cały czas jego działalności?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
8
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11560252",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "W którym roku powstał zespół Arcturus?",
"answer": "Zespół Arcturus powstał w 1987 roku.",
"span": [
88,
97
]
},
{
"question_id": "11560253",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Steinar Sverd Johnsen grał na instrumentach klawiszowych w zespole Arcturus?",
"answer": "Tak.",
"span": [
717,
956
]
},
{
"question_id": "11592309",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku zespół Arcturus ogłosił zakończenie działalności?",
"answer": "Zespół Arcturus ogłosił zakończenie działalności w 2007 roku.",
"span": [
2391,
2400
]
},
{
"question_id": "11592310",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku zespół Arcturus wznowił działalność?",
"answer": "Zespół Arcturus wznowił działalność w 2011 roku.",
"span": [
2718,
2729
]
},
{
"question_id": "11593419",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Steinar Sverd Johnsen grał na instrumentach klawiszowych w zespole Arcturus po wznowieniu jego działalności w 2011 roku?",
"answer": "Tak.",
"span": [
3058,
3118
]
}
] |
00807156
|
Triptolemos
Triptolemos (także Tryptolemos, gr. Τριπτόλεμος Triptólemos, łac. Triptolemus) – w mitologii greckiej syn Keleosa, króla Eleusis. Za życzliwe i gościnne przyjęcie na jego dworze Demeter podarowała mu umiejętność uprawy roli. Nakazała mu tę umiejętność rozpowszechniać wśród ludzi. Podarowała mu rydwan zaprzęgniety przez smoki i ziarno, a następnie za jej i Persefony pomocą rozpoczął misję na Ziemi. Gdy Triptolemos dotarł do królestwa Scytów, władca Linkeus pragnął zagarnąć tę umiejętność na własność, a jego zabić. Nie udało mu się to ponieważ Demeter zamieniła go w rysia. Po powrocie do Eleusis Triptolemos ustanowił święta ku czci Demeter Tesmoforie. Triptolemos uważany był za dobroczyńcę ludzkości i po śmierci stał się jednym z sędziów w Hadesie.
|
[
{
"question_id": "11558369",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jaką funkcję w Hadesie pełnił po śmerci syn króla Eleusis?",
"answer": "Syn króla Eleusis w Hadesie był sędzią.",
"span": [
0,
11
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558370",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywał się syn króla Eleusis?",
"answer": "Syn króla Eleusis nazywał się Triptolemos.",
"span": [
0,
11
]
},
{
"question_id": "11558371",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kim w Hadesie stał się po śmierci Triptolemos?",
"answer": "Triptolemos po śmierci stał się jednym z sędziów w Hadesie.",
"span": [
742,
758
]
}
] |
00807134
|
Galowie
Galowie (łac. Galli) – nazwa, którą Rzymianie określali celtycką ludność Galii – dzisiejszej Francji, Belgii, północnych Włoch, południowej Holandii i zachodnich Niemiec.
Społeczeństwo galijskie
Galowie żyli w społeczeństwie rolniczym podzielonym na plemiona rządzone przez bogatych posiadaczy ziemskich. Nigdy nie stworzyli jednego państwa. Poszczególne plemiona galijskie mogły okresowo pozostawać pod luźną kontrolą silniejszych plemion. Plemiona lub związki plemienne zajmowały tereny oddzielone od innych naturalnymi granicami jak np. rzeki, mokradła i lasy. Społeczeństwo Galów dzieliło się na ludność wolną, ludność zależną (co prawda wolną, lecz uzależnioną materialnie od bogatszej warstwy społecznej) i z niewolników (jeńców wojennych oraz ludzi kupowanych od handlarzy niewolników). Arystokracja (bogaci posiadacze ziemscy) oraz kapłani-druidzi mieli rolę przywódczą. Arystokracji służyli uzależnieni od niej "klienci" (mniej zamożni wojownicy i prosty lud), traktowani niemal na równi z niewolnikami. Ze swojej strony arystokracja broniła i wspomagała materialnie "klientów". Do wolnej ludności zaliczali się także kupcy, rzemieślnicy, kowale, cieśle itp. Podstawową komórką społeczną była rodzina monogamiczna, w której wysoką pozycję zajmowały kobiety. Rodzina wchodziła w skład rodu, czyli klanu. Najwyższą formą organizacji społecznej o charakterze politycznym było tuath, czyli plemię.
Religia
Życie Galów regulowane było wierzeniami i obrzędami religijnymi, których skrupulatnie przestrzegano, a naruszenie tych reguł było karane śmiercią w męczarniach. Ważną rolę w społeczeństwie galijskim odgrywali druidzi. Byli to kapłani, pośredniczący między ludźmi a bogami, ale również sędziowie, czarownicy, wróżbiarze, nauczyciele i strażnicy tradycji. Druidzi tworzyli zhierarchizowaną organizację ponad podziałami plemiennymi, podtrzymując wśród Galów poczucie wspólnoty.
Osady
Galowie zamieszkiwali głównie małe osady oraz luźno rozrzucone zagrody, w których wznoszono budynki z drewna i gliny na planie koła lub prostokąta, z dachem krytym najczęściej słomą lub trzciną; były to chaty naziemne (dla bogatszej ludności) lub półziemianki. Istniały też warowne osady typu przedmiejskiego, które odgrywały u Galów ważną rolę społeczną, gospodarczo-ekonomiczną, polityczną i religijną. Otoczone były najczęściej wałami drewniano-ziemnymi i zbudowane na planie koła. Powstały jako okresowe miejsca schronienia w przypadku zagrożenia, ale od końca II w. zaczęli się w nich na stałe osiedlać przedsiębiorcy i rzemieślnicy, dając początek miastom w Galii.
Historia
W V wieku p.n.e. Galowie przenieśli się z doliny Renu na wybrzeże Morza Śródziemnego. W połowie IV wieku p.n.e. plemiona galijskie osiedliły się w północnej Italii, w dolinie rzeki Pad, w regionie nazwanym później przez Rzymian Galią Przedalpejską. W 390 p.n.e. Galowie zdobyli i splądrowali Rzym. Galowie Przedalpejscy rozszerzyli swoje panowanie aż po środkową Italię w 284 p.n.e. Kolejne wojny z Rzymianami okazały się dla Galów przegrane i utracili część zdobytych terytoriów. Podczas II wojny punickiej Hannibal z Kartaginy zawarł sojusz z niektórymi plemionami galijskimi przeciwko Rzymianom, jednak po klęsce Hanibala Rzym do 181 r. podbił i skolonizował całą Galię Przedalpejską.
Rzymski podbój Galii
W II wieku p.n.e. Rzymianie przekroczyli Alpy i zdobyli Galię Narbońską. W 120 r. opanowali dolinę Rodanu. Juliusz Cezar podbił całą Galię Zaalpejską w 58-50 r. p.n.e. W latach 53–50 Cezar stłumił wielkie powstanie Galów pod wodzą Wercyngetoryksa. Cezar hojnie wynagradzał lojalne wobec niego plemiona galijskie i dał im znaczną autonomię. Cesarz Tyberiusz stłumił bunt galijskich możnowładców w 21 r. n.e., a cesarz Klaudiusz (41–54 n.e.) włączył ich w administrację państwa, nadając im m.in. prawo zasiadania w rzymskim Senacie. Postępowała romanizacja społeczeństwa galijskiego. Przez kolejne dwa stulecia w Galii wybuchały sporadyczne bunty. W połowie IV wieku nastąpiła fala najazdów plemion germańskich. Na początku VI wieku Rzymianie stracili kontrolę nad Galią.
Język galijski pozostawił liczne ślady m.in. w nazewnictwie dzisiejszej Francji, np. miasto Soissons wzięło nazwę od plemienia Suessjonów, region Vermandois od Wiromanduów, Reims od Remów, region Condroz w Belgii od Kondrusów czy niemiecki Trewir od plemienia Trewerów. Ostatecznie zromanizowana Galia okazała się spadkobierczynią kultury rzymskiej. Pisarze galijscy długo utrzymywali przy życiu klasyczną rzymską tradycję literacką.
|
[
{
"question_id": "11558426",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy w społeczności ludności celtyckiej byli niewolnicy?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
7
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558427",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak Rzymianie nazywali ludność celtycką?",
"answer": "Rzymianie nazywali ludność celtycką Galami.",
"span": [
0,
7
]
},
{
"question_id": "11558428",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy na społeczność Galów składali się niewolnicy?",
"answer": "Tak.",
"span": [
575,
804
]
}
] |
00806032
|
Bitwa pod Marengo
Bitwa pod Marengo – decydująca bitwa drugiej kampanii włoskiej Napoleona, stoczona w dniu 14 czerwca 1800 z armią austriacką pod wodzą generała Michaela von Melasa. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Francuzów, a jej następstwem było wycofanie się Austriaków z Włoch. Zwycięski wynik bitwy utrwalił pozycję Napoleona we Francji, porażka mogła oznaczać jego całkowitą klęskę.
Przed bitwą
Po przekroczeniu Alp Napoleon nie ruszył na odsiecz obleganej przez Austriaków Genui, a skierował się na wschód, by przeciąć austriackie linie komunikacyjne i odciąć nieprzyjaciela od zaplecza. Po zajęciu Mediolanu 2 czerwca 1800 roku, zgodnie z planami Napoleona Austriacy znaleźli się w pułapce. Dowodzący armią austriacką generał Melas zarządził odwrót spod Genui w kierunku na Mediolan, ale właśnie wtedy Genua skapitulowała. Mając za sobą wsparcie angielskiej floty panującej na Morzu Śródziemnym i dostarczającej mu zaopatrzenie przez port w Genui, Melas mógł nie obawiać się Napoleona, ten jednak wyruszył mu naprzeciw, chcąc odciąć Melasa od miasta. Bonaparte rozwinął swe wojska szerokim wachlarzem szukając nieprzyjaciela. 9 czerwca doszło do starcia korpusu Lannesa z częścią sił austriackich pod Montebello, ale później kontakt z nieprzyjacielem znów się zerwał. Na południe od nich, w północnej dolinie Padu operowała dywizja generała Desaixa.
Siły przeciwników
Melas miał do dyspozycji około 31 000 żołnierzy i 100 dział, jego siły rozciągały się w kierunku na wschód od Aleksandrii wzdłuż rzeki Bormida. Przez rzekę prowadziły dwa mosty, poza tym nie nadawała się ona od przejścia.
Francuzi dysponowali 23 000 żołnierzy i 15 działami. Centrum francuskie znajdowało się w okolicy wsi Marengo, oddzielone od Austriaków strumieniem Fontenone.
Bitwa
Atak austriacki rozpoczął się o 6 rano, ale spowalniany koniecznością przejścia przez rzekę rozwinął się w pełni dopiero około 9.
Straż przednia Austriaków, w sile 3300 ludzi pod dowództwem generała Andreasa O'Reilly, zepchnęła siły francuskie i zajęła pozycje na prawym skrzydle. Centrum, w sile około 18 000 żołnierzy pod dowództwem generała Zacha, posuwało się naprzód aż do momentu, gdy w Marengo natrafiło na opór dwóch dywizji francuskich korpusu generała Victora. Lewe skrzydło austriackie, w sile 7500 ludzi dowodzonych przez generała Otta, kierowało się na wieś Castel Ceriolo dokładnie na północ od pozycji francuskich. Austriacy błędnie uważali, że wieś ta jest opanowana przez Francuzów, jednak ruch ten groził atakiem z flanki na pozycje francuskie i odcięciem linii komunikacyjnych z Mediolanem.
Francuzi utrzymywali linię Fontanone do południa, oddziały Victora zostały w tym czasie wzmocnione częścią sił Lannesa i Murata – oddziały Lannesa przeszły na prawe skrzydło, kawaleria Murata (w tym kirasjerzy Kellermana) walczyła na lewym.
Około godziny 11 Napoleon zorientował się, że może przegrać bitwę. Wysłał rozkaz do Desaixa, w którym nakazał mu natychmiast wracać, a podległym mu oddziałom nakazał obronę do upadłego, mobilizując jednocześnie do walki wszelkie rezerwy, które posiadał.
Około 14 Francuzi utracili Marengo i wciąż cofali się, stawiając zaciekły opór, w kierunku wsi San Giuliano.
Desaix i kontratak Francuzów
Około piętnastej Melasowi wydawało się, że bitwa jest wygrana i wysłał kuriera do Wiednia z wiadomością o zwycięstwie. Armia Bonapartego cofała się, stawiając rozpaczliwy opór, Austriacy szykowali się do zadania decydującego ciosu. W tym samym jednak czasie w sztabie Bonapartego zjawił się Desaix z informacją, że jego dywizja w sile 5000 ludzi i 8 dział jest w odległości około godziny marszu od Marengo. Francuzi musieli wytrwać jeszcze dwie godziny. Według przekazów, Desaix pytany o ocenę sytuacji miał powiedzieć:
Ta bitwa jest już przegrana, ale jest dopiero druga, zdążymy wygrać następną.
Około szesnastej Francuzi byli gotowi do kontrataku. Generał artylerii Marmont dysponował osiemnastoma działami (z początkowych piętnastu zostało mu pięć, pięć nadeszło z rezerwy, osiem przyprowadził Desaix). To, co nastąpiło później, znawcy sztuki wojennej opisują jako najlepiej przeprowadzoną w całej historii wojen operację taktyczną łącznego działania piechoty, artylerii i kawalerii (cyt. za Archibald Gordon Macdonell, "Napoleon i jego marszałkowie").
Austriacka kolumna szturmowa przez 20 minut ostrzeliwana była ogniem dział Marmonta, po czym do ataku ruszyła dywizja Desaixa. Marmont podciągnął czterodziałową baterię, by wesprzeć atak i bezustannie kartaczował Austriaków, powstrzymując chwiejące się momentami oddziały Desaixa. Na domiar wszystkiego w szeregach Austriaków wybuchł jaszcz amunicyjny, co wywołało zamieszanie w ich szeregach. W tym momencie piechota Desaixa poderwała się do szturmu, a jednocześnie ciężka kawaleria Kellermana w sile około 400 ludzi ruszyła do szarży. Wkrótce kolumna austriacka przestała istnieć, a dowodzący nią generał Zach, któremu Melas zdał dowództwo nad całą armią, dostał się do niewoli. Około 18 było właściwie po bitwie, choć walki przeciągnęły się do godziny 22, gdy Austriacy pod dowództwem generała Otto wycofali się za Bormidę.
Austriacy stracili 15 sztandarów, 40 armat, 6000 zabitych, 8000 jeńców. Straty francuskie wyniosły do 7000 zabitych i rannych, w tym ponad 800 Polaków z legionów polskich we Włoszech pod dowództwem Jana Henryka Dąbrowskiego. Śmierć poniósł Desaix, po bitwie Napoleon płakał nad jego ciałem i był to pierwszy raz, gdy żołnierze widzieli łzy w oczach "Boga wojny".
|
[
{
"question_id": "11516948",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Armia którego kraju była liczniejsza w bitwie pod Marengo?",
"answer": " W bitwie pod Marengo liczniejsza była armia Austrii.",
"span": [
0,
17
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11516967",
"question_type": "Factoid_sim_ex",
"question": "Jakiej narodowości była armia, którą dowodził Melas?",
"answer": " Melas dowodził armią austriacką.",
"span": [
127,
143
]
},
{
"question_id": "11516950",
"question_type": "Factoid_sim_ex",
"question": "Iloma żołnierzami dowodził Melas?",
"answer": "Melas dowodził ok. 31000 żołnierzy.",
"span": [
1406,
1418
]
},
{
"question_id": "11516949",
"question_type": "Factoid_sim_ex",
"question": "Ilu żołnierzy liczyła armia francuska?",
"answer": "Armia francuska liczyła 23000 żołnierzy.",
"span": [
1624,
1630
]
}
] |
00809941
|
Powstanie kolejna służba?
Ministerstwo Sprawiedliwości chce powołać do życia kolejną instytucję zajmującą się ściganiem przestępstw i posiadającą uprawnienia do inwigilacji. Jeśli pomysł zostanie zrealizowany, Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej będzie dziesiątą formacją tego typu.
Do zadań Inspektoratu miałoby należeć pozyskiwanie i utrwalanie dowodów, rozpoznawanie i wykrywanie przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej oraz osoby osadzone w zakładach karnych lub aresztach śledczych, a także zapobieganie tym przestępstwom. Nowa formacja miałaby też zajmować się ściganiem innych osób, które łamią prawo – o ile sprawa miałaby związek z osadzonymi, funkcjonariuszami lub pracownikami Służby Więziennej.
Dotychczas podobnymi sprawami zajmowały się inne służby, przede wszystkim CBA (korupcja) i Policja (np. handel narkotykami). Ministerstwo argumentuje, że prowadzenie spraw w środowisku osadzonych i funkcjonariuszy Służby Więziennej jest trudne ze względu na jego hermetyczny charakter. „Tylko znając charakter formacji i jej wewnętrzne uwarunkowania można skutecznie zwalczać tego rodzaju zagrożenia” – stwierdza Ministerstwo Sprawiedliwości w uzasadnieniu projektu, i jest w tym przekonujące. Problemem jest też często duża odległość zakładów karnych od głównych ośrodków miejskich, w których siedzibę mają np. jednostki CBA.
Powołanie kolejnej służby oznacza jednak nowe wyzwania. Obok kolizji kompetencji między nowo powstałą formacją a już istniejącymi pojawi się konieczność dalszej rozbudowy infrastruktury technicznej, niezbędnej do prowadzenia kontroli operacyjnej. To jednak nic w porównaniu z dotychczasowym wyzwaniem: polskie służby stosują podsłuchy czy sięgają po dane telekomunikacyjne bez jakiejkolwiek realnej kontroli. Stanowi to zagrożenie dla prywatności każdego i każdej z nas (zobacz historie inwigilowanych) oraz jest niezgodne z prawem Unii Europejskiej.
W pierwszej kolejności polskie władze powinny uregulować kwestię niekontrolowanej inwigilacji, a dopiero potem tworzyć następne formacje z uprawnieniami do ingerowania w prywatność obywateli i obywatelek. Inaczej problem łamania praw i wolności przez służby powołane do ochrony tych wartości będzie narastał.
|
[
{
"question_id": "12092500",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy kolejna instytucja zajmującą się ściganiem przestępstw i posiadającą uprawnienia do inwigilacji, którą planuje powołać Ministestwo Spawiedliwości, będzie w jakikolwiek kontrolowana podczas inwigilacji obywateli?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
25
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12092501",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy nowa instytucja zajmująca się ściganiem przestępstw, którą chce powołać Ministerstwo Sprawiedliwości, będzie miała prawo do inwigilacji?",
"answer": "Tak.",
"span": [
175,
288
]
},
{
"question_id": "12092502",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy polskie służby, które stosują podsłuchy, są poddawane jakiejkolwiek kontroli?",
"answer": "Nie.",
"span": [
1685,
1791
]
},
{
"question_id": "12092503",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy kwestia niekontrolowanej inwigilacji jest uregulowana?",
"answer": "Nie.",
"span": [
1935,
2139
]
}
] |
00807133
|
Młode Włochy
Młode Włochy (włos. La Giovine Italia) – radykalny ruch założony wiosną 1831 przez Giuseppe Mazziniego. Dążył do zjednoczenia państwa poprzez powstanie ludowe i powołania liberalnej republiki. W czerwcu 1831 Mazzini napisał wytyczne dla organizacji, a wkrótce do ruchu dołączyły grupy z Genui, Toskanii, Romanii i Umbrii. W 1833 ruch liczył już około 60 tysięcy członków.
W celu propagowana idei ruchu w latach 1832-1834 Mazzini wydawał czasopismo „Młode Włochy”. Później zdecydował się prezentować swoje poglądy w różnych pismach. W ruchu występowały dwie kategorie członków, o różnym stopniu wtajemniczenia.
W 1833 Młode Włochy próbowały wywołać rewolucję w Piemoncie należącym do Królestwa Sardynii, ale konspiracja spotkała się z krwawymi represjami, a sam Mazzini zmuszony był uciec do Szwajcarii. W 1834 założył tam organizację Młoda Europa.
|
[
{
"question_id": "11558225",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy gazeta wydawana przez Giuseppe Mazzieniego nazywała się tak samo, jak pierwsza założona przez niego organizacja?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11558228",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywała się organizacja założona przez Giuseppe Mazziniego w 1831 roku?",
"answer": "Organizacja założona w 1831 roku przez Giuseppe Mazziniego nazywała się Młode Włochy.",
"span": [
0,
12
]
},
{
"question_id": "11558231",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaki tytuł miała gazeta wydawana przez Giuseppe Mazziniego?",
"answer": "Gazeta wydawana przez Giuseppe Mazziniego zatytułowana była Młode Włochy.",
"span": [
0,
12
]
},
{
"question_id": "11558233",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywała się organizacja założona przez Mazziniego w 1834 roku?",
"answer": "Organizacja założona przez Mazziniego w 1834 roku nazywała się Młoda Europa.",
"span": [
850,
862
]
}
] |
00807167
|
Romans dworski
Romans dworski, in. romans rycerski (fr. roman de chevalerie) – utwór o wykwintnym stylu, przedstawiający niezwykłe przygody i miłosne przeżycia rycerzy, którzy kochają i cierpią dla wybranej damy serca.
Dzieje gatunku
Średniowiecze
Romans dworski (fr. roman courtois) powstał w XII w.; na jego kształt wpłynęli w dużej mierze poeci z otoczenia Eleonory (Alienor) Akwitańskiej. Pisany był wierszem. Wyróżniono wówczas trzy zasadnicze "materie", czyli trzy obszary tematyczne, w obrębie których poruszali się autorzy: - materia francuska - to tematy zaczerpnięte z epiki rycerskiej (chansons de geste), wzbogacona o wątki romansowe, przygodowe, nawet baśniowe;
- materia rzymska - inspirowana literaturą antyczną - np. Powieść o Tebach, Powieść o Eneaszu, Powieść o Troi; - materia bretońska - czerpiąca z legend i folkloru celtyckich, a przede wszystkim z legend o królu Arturze.
Król Artur
Legendarny król Celtów, bohater romansów rycerskich z XII i XIII wieku, tworzących tak zwany cykl arturiański. Wsławia się licznymi zwycięstwami, między innymi nad Szkotami, Piktami i Sasami, których gromi za pomocą cudownego miecza o nazwie Excalibur. Poślubia Ginewrę i zakłada dwór w Caerleon, gdzie przy Okrągłym Stole, symbolizującym równość wszystkich, którzy przy nim zasiadają, zbiera się kwiat bretońskiego rycerstwa. Wiele szczegółów i elementów fantastycznych zawdzięcza legenda dwóm autorom: pisarzowi normańskiemu zwanemu Wace z Jersey, który około 1154 roku wprowadził do opowieści między innymi motyw Okrągłego Stołu, oraz kronikarzowi Layamonowi, który w 1200 roku nadał Ekskaliburowi właściwości magiczne.
Autorem wielu znanych romansów o rycerzach Okrągłego Stołu był Chrétien de Troyes, francuski autor z XII w.; skupiał się on przede wszystkim na dziejach ich miłości oraz próbach, jakie znosili dla swoich ukochanych.
Postać króla Artura inspirowała nie tylko pisarzy średniowiecznych, ale i twórców późniejszych epok; bohaterem swojej powieści Jankes na dworze króla Artura uczynił władcę Mark Twain. Do "materii bretońskiej" zaliczane są także utwory opowiadające historię miłości Tristana i Izoldy.
Dzieje Tristana i Izoldy
Popularna i znana w całej Europie historia miłości Tristana i Izoldy kształt literacki przybrała w XII wieku dzięki poetom francuskim takim jak Béroul, Thomas, Marie de France. Od XIII stulecia tłumaczona była na inne języki i przerabiana na wersje prozą, ale wielki swój triumf święciła w czasach romantyzmu, kiedy to między innymi rozsławił ją w swym dramacie muzycznym Richard Wagner. W 1900 roku romanista francuski Joseph Bédier, wykorzystując zachowane fragmenty średniowiecznych redakcji francuskich i niemieckich, opracował nową prozaiczną wersję "Dziejów Tristana i Izoldy". Historia dwojga kochanków, których za pomocą czarodziejskiego napoju połączyło przeznaczenie. Tristan (siostrzan i wasal króla Marka, zdradzanego, lecz nie ośmieszonego, a uszlachetnionego męża Izoldy) i Izolda Jasnowłosa - poddani niepokonanej, czarodziejskiej mocy namiętności, zarazem świadomi zła zdrady, żyjący w ustawicznym napięciu emocjonalnym, poszukujący się i rozłączający na przemian - są do dziś żywym symbolem ucieleśniającym szczęście i cierpienia miłości.
Romans rycerski od epoki Odrodzenia
Czas rozkwitu romansu rycerskiego pisanego prozą przypada na XV-XVI wiek; powstawały wtedy utwory narracyjne o żywej fabule, nasyconej elementami awanturniczości, baśniowej fantastyki i cudowności, które podejmowały i kontynuowały wątki znane z wierszowanej epiki rycerskiej średniowiecza oraz opowieści o losach Lancelota, Tristana i innych legendarnych bohaterów (np. Śmierć Artura - Le Morte d'Arthur Thomasa Malory'ego z 1485 r.). Stworzono wtedy także nowe tematycznie historie, często nawiązując do lokalnych podań, legend genealogicznych czy tradycyjnych opowieści o założycielach zamków i klasztorów, jak np. Piękna Magielona czy historia o Meluzynie. Romanse te zachowują najczęściej pozory "historii prawdziwych", w narrację wplatane są np. postacie historyczne i autentyczne miejsca. Jednocześnie zawierają liczne anachronizmy, nieścisłości historyczne i geograficzne, oraz elementy fantastyczne i cudowne.
Najsłynniejszym dziełem spośród romansów rycerskich był hiszpański Amadis z Walii wydany w 1508 r. przez Garci Rodrígueza de Montalvo na podstawie wcześniejszych, zaginionych wersji, stanowiący syntezę różnych form r.r., czytany, naśladowany i parafrazowany w całej Europie. Do Amadisa i jego licznych kontynuacji nawiązywał, w sposób parodystyczny, Miguel de Cervantes Saavedra w Don Kichocie.
W XVII w. gatunek zaczął stopniowo tracić popularność. W późniejszych czasach żył przede wszystkim w obiegach literatury straganowej; do jego form nawiązywała powieść historyczna doby romantyzmu (zwłaszcza twórczość Waltera Scotta i jego szkoły powieściowej).
|
[
{
"question_id": "11560197",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy legendy o królu Arturze powstały w okresie rozkwitu romansu rycerskiego pisanego prozą?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
14
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11593363",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy król Artur był bohaterem legend celtyckich?",
"answer": "Tak.",
"span": [
790,
898
]
},
{
"question_id": "11593364",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy powstały legendy o legendarnym królu Celtów?",
"answer": "Legendy o legendarnym królu Celtów powstały w XII i XIII wieku.",
"span": [
965,
981
]
},
{
"question_id": "11593365",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy przypada okres rozkwitu romansu rycerskiego pisanego prozą?",
"answer": "Okres rozkwitu romansu rycerskiego pisanego prozą przypada na XV-XVI wiek.",
"span": [
3316,
3327
]
}
] |
00809048
|
Wpis do rejestru wyborców w miejscu stałego zamieszkania
Podstawowe informacje
1. Rejestr wyborców służy do sporządzania spisów wyborców dla wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dla wyborów do Sejmu RP i do Senatu RP, dla wyboru posłów do Parlamentu Europejskiego, dla wyborów do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, dla wyboru wójta, burmistrza i prezydenta miasta, a także do sporządzania spisów osób uprawnionych do udziału w referendach.
2. Stały rejestr wyborców obejmuje osoby stale zamieszkałe na obszarze gminy, którym przysługuje prawo wyborcze. Rejestr wyborców dzieli się na część A, która obejmuje obywateli polskich i część B dla obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi, stale zamieszkałych na obszarze gminy i uprawnionych do korzystania z praw wyborczych w Rzeczypospolitej Polskiej. Wyborca może być wpisany tylko do jednego rejestru wyborców.
Zgodnie z art. 5 pkt. 9 Kodeksu wyborczego przez pojęcie stałe zamieszkanie należy rozumieć zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu. Stałe zamieszkanie jest sprawą faktów i okoliczności świadczących, że w miejscu pobytu koncentrują się ważne interesy życiowe, majątkowe i inne danej osoby. Decyzję o wpisaniu do rejestru wyborców urząd wydaje w sytuacji, kiedy zostanie udowodnione, że wyborca stale zamieszkuje pod określonym adresem. Wnioskodawca musi udokumentować fakt stałego zamieszkania poprzez przedłożenie np. kopii dokumentu własności czy najmu, oświadczeń o stałym zamieszkaniu złożonych przez osoby wspólnie zamieszkujące w danym lokalu lub np. właściciela/najemcę, dołączając kopię umowy o pracę, zaświadczenie o zatrudnieniu czy innych oświadczeń z instytucji/organizacji.
3. Rejestr wyborców jest udostępniany, na pisemny wniosek, do wglądu w urzędzie gminy przez cały rok.
4. Na nieprawidłowości w rejestrze mogą być wnoszone reklamacje.
Uwaga!
1. Wyborcy będący obywatelami polskimi, zameldowani na obszarze gminy na pobyt stały, są wpisywani do rejestru wyborców z urzędu.
2. Wyborcy, którzy stale zamieszkują na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały, a chcą być wpisani do rejestru wyborców w tej gminie, mogą złożyć wniosek w urzędzie gminy, w której zamieszkują.
3. Osoby nigdzie nie zameldowane mogą zwracać się do urzędu gminy, w której zamieszkują, o wpisanie do rejestru wyborców, wskazując we wniosku adres, pod którym były ostatnio zameldowane na pobyt stały.
4. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy pod innym adresem aniżeli adres ich zameldowania na pobyt stały na obszarze tej gminy mogą być wpisani do rejestru wyborców pod adresem stałego zamieszkania, jeżeli złożą w tej sprawie wniosek wraz ze wskazaniem adresu zameldowania na pobyt stały na obszarze gminy.
5. Ujęcie wyborcy w rejestrze wyborców na własny wniosek w danej gminie powoduje jego wykreślenie z rejestru w tej gminie, w której jest zameldowany na pobyt stały lub w której został wpisany na własny wniosek, bez dodatkowych czynności zainteresowanego.
6. Wyborcy wpisani do rejestru wyborców na własny wniosek korzystają na obszarze gminy z praw wyborczych we wszystkich przeprowadzanych wyborach i referendach bez konieczności ponawiania wniosku o wpisanie do rejestru wyborców w tej gminie w związku z zarządzonymi wyborami lub referendami.
7. Prawo wpisania do stałego rejestru wyborców przysługuje obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy stale zamieszkują na terenie danej gminy.
8. Dokumenty niesporządzone w języku polskim są składane wraz z tłumaczeniem przysięgłym na język polski. Dotyczy to również innych dokumentów składanych przez obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi.
Kogo dotyczy
Wszystkich obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej stale zamieszkałych na obszarze gminy i uprawnionych do korzystania z praw wyborczych w Rzeczypospolitej Polskiej.
Wymagane dokumenty
1. Wniosek o wpisanie do rejestru wyborców
2. Deklaracja
3. Kserokopia ważnego dokumentu stwierdzającego tożsamość
Uwaga!
Do wniosku możesz dołączyć dokument, który potwierdza miejsce twojego stałego zamieszkania. Ułatwi to urzędnikowi podjęcie decyzji i może przyspieszyć rozpatrzenie wniosku. Takim dokumentem jest na przykład: akt własności lub umowa najmu mieszkania; umowa na media (np. prąd, gaz, woda, telefon) w której są twoje dane; umowa o pracę; oświadczenie właściciela lub najemcy lokalu, w którym potwierdzi, że stałe przebywasz w jego lokalu, oraz dokument potwierdzający, że osoba podpisująca to oświadczenie jest jego właścicielem lub najemcą.
Czas realizacji
1. Decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do stałego rejestru wyborców wydaje się w terminie 5 dni od dnia złożenia wniosku.
2. Udostępnienie rejestru wyborców następuje po złożeniu wniosku.
Opłaty
Brak
Tryb odwoławczy
Na decyzję o odmowie wpisania do rejestru wyborców wnioskodawca może wnieść skargę do Sądu Rejonowego za pośrednictwem właściwego urzędu w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Na decyzję nieuwzględniającą reklamacji lub powodującą skreślenie z rejestru wyborców wnoszący reklamację bądź osoba skreślona z rejestru wyborców może wnieść, w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji skargę za pośrednictwem urzędu do właściwego miejscowo sądu rejonowego.
|
[
{
"question_id": "11745980",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy zaświadczenie o zatrudnieniu jest jednym z dokumentów, który uprawnia obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem polskim do głosowania na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
56
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11745981",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy żeby zagłosować na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej trzeba znaleźć się w rejestrze wyborców?",
"answer": "Tak.",
"span": [
84,
187
]
},
{
"question_id": "11745988",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi mogą znaleźć się w rejestrze wyborców?",
"answer": "Tak.",
"span": [
574,
723
]
},
{
"question_id": "11745982",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "Jaki warunek musi być spełniony, aby zostać wpisanym do rejestru wyborców?",
"answer": "Aby zostać wpisanym do rejestru wyborców, należy udowodnić, że wyborca stale zamieszkuje pod określonym adresem.",
"span": [
1238,
1383
]
},
{
"question_id": "11745983",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy zaświadczenie o zatrudnieniu jest jednym z dokumentów, który umożliwia udokumentowanie faktu stałego zamieszkania?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1384,
1734
]
}
] |
00813837
|
STATUT MIASTA DZIERŻONIOWA
Rozdział 1.
Postanowienia ogólne
§ 1. Ilekroć w niniejszej uchwale jest mowa o:
1) gminie (mieście) – należy przez to rozumieć Gminę Miejską Dzierżoniów,
2) radzie – należy przez to rozumieć Radę Miejską Dzierżoniowa,
3) komisji – należy przez to rozumieć stałe komisje Rady Miejskiej Dzierżoniowa,
4) burmistrzu – należy przez to rozumieć Burmistrza Dzierżoniowa,
5) klubie - należy przez to rozumieć klub radnych Rady Miejskiej Dzierżoniowa,
6) przewodniczącym (wiceprzewodniczącym) - należy przez to rozumieć Przewodniczącego (Wiceprzewodniczącego) Rady Miejskiej Dzierżoniowa,
7) przewodniczącym obrad - należy przez to rozumieć Przewodniczącego Rady Miejskiej Dzierżoniowa lub Wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej Dzierżoniowa, który przewodniczy obradom,
8) radnym - należy przez to rozumieć radnego Rady Miejskiej Dzierżoniowa,
9) statucie – należy przez to rozumieć Statut Miasta Dzierżoniowa,
10) urzędzie – należy przez to rozumieć Urząd Miasta w Dzierżoniowie,
11) ustawie – należy przez to rozumieć ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.
§ 2. Statut określa:
1) ustrój gminy,
2) organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady i komisji,
3) zasady działania klubów radnych rady,
4) zasady tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia jednostek pomocniczych gminy oraz udziału przewodniczących tych jednostek w pracach rady gminy,
5) zasady dostępu i korzystania z dokumentów urzędu stanowiących informację publiczną.
Rozdział 2.
Gmina
§ 3. 1. Gmina położona jest w Powiecie Dzierżoniowskim w Województwie Dolnośląskim i obejmuje obszar 20,07 km2.
2. Granice terytorialne gminy określa mapa w skali 1: 33 000, stanowiąca załącznik nr 1 do statutu.
3. Gmina jest samodzielną jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, powołaną dla organizacji życia publicznego na swoim terytorium.
4. Siedzibą organów gminy jest miasto Dzierżoniów.
5. Rejestr gminnych jednostek organizacyjnych stanowi załącznik nr 2 do statutu.
6. Stroną internetową miasta jest strona: www.dzierzoniow.pl.
7. Urzędowym publikatorem teleinformatycznym jest Biuletyn Informacji Publicznej o adresie: www.bip.um.dzierzoniow.pl.
§ 4. 1. Osobom szczególnie zasłużonym dla miasta przyznaje się:
1) Honorowe Obywatelstwo Dzierżoniowa,
2) Medal za Zasługi dla Dzierżoniowa.
2. Regulamin nadawania Honorowego Obywatelstwa Dzierżoniowa oraz Medalu za Zasługi dla Dzierżoniowa określony jest w odrębnej uchwale rady.
Rozdział 3.
Symbole Dzierżoniowa
§ 5. 1. Symbolami miasta są:
1) herb miasta,
2) flaga miasta,
3) pieczęć miasta,
4) hejnał miasta.
2. Symbole miasta są znakami prawnie chronionymi.
Herb miasta
§ 6. 1. Herbem miasta jest stojąca postać patrona Dzierżoniowa, św. Jerzego, przebijającego włócznią smoka leżącego u jego stóp, na tle niskiego muru ceglanego i nieba.
2. Barwy herbu:
1) stalowa - postać w zbroi,
2) zielona - smok,
3) czerwona - mur ceglany,
4) błękitna - niebo.
3. Barwny emblemat herbu z uwzględnieniem proporcji jego poszczególnych elementów przedstawia wzór stanowiący załącznik nr 3 do statutu.
4. Zgodę na używanie herbu wyraża burmistrz. Burmistrz odrębnym zarządzeniem ustala tryb i warunki wyrażenia zgody na używanie herbu.
5. Święto Dzierżoniowa obchodzone jest 23 kwietnia (dzień patrona miasta).
Flaga miasta
§ 7. Flagę miasta stanowi prostokątny płat tkaniny o stosunku szerokości do długości 5:8, podzielony poziomo na trzy jednakowe pola, w kolorach: niebieski - górne pole, czerwony – środkowe pole, zielony – dolne pole.
§ 8. 1. Flagę miasta wywiesza się na budynkach lub przed budynkami stanowiącymi siedzibę organów gminy, miejskich jednostek organizacyjnych oraz w miejscu obrad rady.
2. Flagę eksponuje się również na terenie miasta z okazji uroczystości, świąt, rocznic i innych wydarzeń o charakterze miejskim.
3. W sytuacjach niewymienionych w ust. 1 i 2 flagę Dzierżoniowa używa się zgodnie z normami zwyczajowymi.
4. Z flagą Dzierżoniowa należy obchodzić się z szacunkiem, a miejsce jej umieszczania powinno być honorowe, nie ujmujące jej godności.
Pieczęć miasta
§ 9. 1. Miasto posługuje się pieczęcią metalową, tłoczoną, okrągłą, zawierającą
pośrodku herb, a w otoku napis „Miasto Dzierżoniów”.
2. Wzór pieczęci stanowi załącznik nr 4 do statutu.
Hejnał miasta
§ 10. 1. Miasto posiada „Hejnał Miasta Dzierżoniowa”.
2. Zapis nutowy hejnału stanowi załącznik nr 5 do statutu.
3. Hejnał odtwarzany jest z wieży ratuszowej codziennie o godz. 12.00 oraz odtwarzany lub wykonywany dla uświetnienia uroczystości, świąt i rocznic miejskich.
Rozdział 4.
Organizacja wewnętrzna rady
§ 11. 1. Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy.
2. Liczbę radnych ustala ustawa o samorządzie gminnym.
§ 12. 1. Rada obraduje na sesjach i rozstrzyga w drodze uchwał sprawy należące do jej kompetencji.
2. Oprócz uchwał rada może podejmować:
1) postanowienia proceduralne – zawierające sposób postępowania w określonej sprawie,
2) deklaracje – zawierające zobowiązanie się do określonego postępowania,
3) oświadczenia – zawierające stanowisko w określonej sprawie,
4) apele – zawierające formalnie niewiążące wezwania adresatów zewnętrznych do określonego postępowania, podjęcia inicjatywy czy zadania,
5) rozstrzygnięcia – zawierające sposób załatwienia petycji o których mowa w § 89 pkt 3).
3. Do postanowień proceduralnych, deklaracji, oświadczeń i apeli ma zastosowanie, przewidziany w statucie, tryb zgłaszania inicjatywy uchwałodawczej i podejmowania uchwał, o których mowa w § 40, § 41 i § 43.
§ 13. 1. Rada działa poprzez swoje komisje oraz przez burmistrza w zakresie, w jakim wykonuje on uchwały rady.
2. Burmistrz i komisje rady pozostają pod kontrolą rady, której składają sprawozdania ze swojej działalności.
§ 14. 1. Burmistrz przedkłada radzie sprawozdania z pracy w okresie między sesjami planowanymi, a po zakończeniu kwartału z wykonania uchwał rady.
2. Burmistrz w terminie do 31 sierpnia przedkłada radzie założenia dotyczące projektu budżetu na rok następny.
§ 15. 1. Do wewnętrznych organów rady należą:
1) przewodniczący oraz trzech wiceprzewodniczących,
2) komisja rewizyjna,
3) komisja skarg, wniosków i petycji,
4) komisje stałe,
5) komisje doraźne,
2. Organy wymienione w ust. 1. powołane są odrębnymi uchwałami.
§ 16. 1. Radny zobowiązany jest do członkostwa w co najmniej dwóch komisjach stałych.
2. W czasie trwania kadencji rada może powołać doraźne komisje do wykonywania wyznaczonych zadań, określając ich skład i zakres działania.
§ 17. Przewodniczący, w szczególności:
1) przygotowuje sesje rady,
2) zwołuje sesje rady,
3) otwiera i zamyka sesje rady,
4) przewodniczy obradom,
5) czuwa nad sprawnym przebiegiem sesji,
6) zarządza i przeprowadza głosowanie nad projektami uchwał.
Rozdział 5.
Tryb pracy rady
§ 18. Rada obraduje na sesjach zwoływanych na podstawie rocznego planu przyjętego przez radę postanowieniem proceduralnym.
§ 19. 1. Przygotowanie sesji obejmuje:
1) ustalenie terminu i miejsca obrad,
2) ustalenie porządku obrad,
3) zapewnienie dostarczenia radnym materiałów, w tym projektów uchwał wraz z uzasadnieniami.
2. O terminie, miejscu i porządku obrad powiadamia się radnych i przekazuje materiały, najpóźniej na 7 dni przed terminem obrad. Porządek obrad i materiały niezbędne do udziału w sesji przesyłane są w formie elektronicznej.
3. Powiadomienie wraz z materiałami dotyczącymi uchwalenia zmian w statucie Miasta Dzierżoniowa, przekazuje się radnym najpóźniej 14 dni przed sesją.
4. Zasady i tryb uchwalenia budżetu miasta określa odrębna uchwała.
5. W razie niedotrzymania terminów, o których mowa w ust. 2 i 3, rada może podjąć uchwałę o odroczeniu sesji i wyznaczyć nowy termin jej odbycia.
6. Zawiadomienie o terminie, miejscu i tematyce sesji podane jest do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie go na tablicach ogłoszeń oraz umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej.
§ 20. Publiczność obserwująca przebieg sesji zajmuje wyznaczone dla niej miejsca.
§ 21. 1. Otwarcie sesji następuje po wypowiedzeniu przez przewodniczącego formuły: „Otwieram... (numer sesji) sesję Rady Miejskiej Dzierżoniowa”.
2. Podczas sesji przewodniczący stwierdza na podstawie listy obecności prawomocność obrad.
3. W trakcie sesji przewodniczący obrad zarządza przerwy:
1) z własnej inicjatywy,
2) z inicjatywy klubów radnych, jednak nie częściej niż dwa razy w danym dniu z inicjatywy tego samego klubu.
§ 22. 1. Sesja odbywa się na jednym posiedzeniu.
2. Na wniosek przewodniczącego obrad bądź 1/3 ustawowego składu rady, rada może postanowić o przerwaniu sesji i kontynuowaniu obrad w innym wyznaczonym terminie.
3. O przerwaniu sesji w trybie przewidzianym w ust. 2 rada może postanowić w szczególności: ze względu na niemożliwość wyczerpania porządku obrad lub konieczność jego rozszerzenia, potrzebę uzyskania dodatkowych materiałów lub inne nieprzewidziane przeszkody uniemożliwiające radzie właściwe obradowanie lub podjęcie uchwał.
4. Fakt przerwania sesji oraz imiona i nazwiska radnych, którzy bez usprawiedliwienia opuścili obrady przed ich zakończeniem, odnotowuje się w protokole.
§ 23. Porządek obrad obejmuje, w szczególności:
1) przyjęcie protokołu lub protokołów poprzednich sesji,
2) rozpatrzenie projektów uchwał,
3) sprawozdania z pracy burmistrza, o których mowa w § 14.
4) interpelacje i zapytania radnych,
5) wolne wnioski i informacje.
§ 24. 1. Przewodniczący obrad prowadzi sesję według ustalonego porządku, otwierając i zamykając dyskusję nad każdym z punktów.
2. Zmian w porządku obrad rada może dokonać w trakcie trwania obrad zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym.
3. Punkt porządku obrad już wyczerpany nie może być ponownie przedmiotem obrad podczas tej samej sesji.
4. Przewodniczący obrad udziela głosu według kolejności zgłoszeń. W uzasadnionych przypadkach może także udzielić głosu poza kolejnością, w sprawach dotyczących omawianego punktu porządku obrad.
5. Radnemu nie wolno zabierać głosu bez zezwolenia przewodniczącego obrad.
6. Czas wystąpienia burmistrza i przewodniczących klubów nie jest ograniczony, chyba, że zaistnieją okoliczności, o których mowa w § 25 ust. 2 i ust. 3.
7. Wystąpienia radnych nie powinny przekraczać 3 minut, z wyjątkiem debaty nad raportem o stanie gminy.
8. Przewodniczący obrad może udzielić głosu osobie nie będącej radnym. Wystąpienie nie powinno przekraczać 5 minut.
§ 25. 1. Przewodniczący obrad czuwa nad sprawnym przebiegiem sesji, a zwłaszcza nad zwięzłością wystąpień radnych oraz innych osób uczestniczących w sesji.
2. Przewodniczący obrad może zgłaszać zabierającemu głos, uwagi dotyczące tematu, treści, formy i czasu trwania wystąpień. W szczególnie uzasadnionych przypadkach powinien przywołać mówcę „do rzeczy”.
3. Jeżeli forma wystąpienia albo zachowania mówcy zakłócają porządek obrad bądź uchybiają powadze sesji, przewodniczący obrad przywołuje mówcę „do porządku”, a gdy przywołanie nie odniosło skutku odbiera mu głos, nakazując odnotowanie tego faktu w protokole.
4. Po uprzednim ostrzeżeniu przewodniczący obrad może nakazać opuszczenie sali tym osobom spośród publiczności, które swoim zachowaniem lub wystąpieniami zakłócają porządek obrad bądź naruszają powagę sesji.
§ 26. Na wniosek radnego, przewodniczący obrad przyjmuje do protokołu sesji wystąpienie radnego zgłoszone na piśmie, lecz niewygłoszone w toku obrad, informując o tym radę.
§ 27. W trakcie obrad radny może składać:
1) wnioski merytoryczne,
2) wnioski formalne,
3) wolne wnioski.
§ 28. 1. Wnioski merytoryczne składa się w odniesieniu do problematyki omawianego punktu porządku obrad w trakcie jego rozpatrywania.
2. Wniosek merytoryczny przedkłada się w formie pisemnej.
3. Wniosek merytoryczny musi zawierać jasno określony postulat, sposób realizacji i uzasadnienie.
4. Wnioski merytoryczne podlegają głosowaniu.
§ 29. 1. Wnioski formalne składa się w odniesieniu do spraw organizacyjnychzwiązanych z prowadzeniem sesji.
2. Wnioski formalne dotyczą w szczególności:
1) stwierdzenia kworum,
2) zmiany porządku obrad,
3) ograniczenia czasu wystąpienia dyskutantów,
4) zamknięcia listy mówców lub kandydatów,
5) zakończenia dyskusji,
6) reasumpcji głosowania,
7) przestrzegania regulaminu obrad,
8) procedury głosowania.
3. Wnioski formalne przewodniczący obrad poddaje pod dyskusję po dopuszczeniu jednego głosu „za” i jednego głosu „przeciw” wnioskowi, po czym poddaje sprawę pod głosowanie.
§ 30. 1. Wnioski niebędące przedmiotem obrad składa się w punkcie „wolne wnioski i informacje”.
2. Przedmiotem wniosku zgłoszonego w punkcie „wolne wnioski i informacje” mogą być sprawy dotyczące zaspokojenia potrzeb mieszkańców gminy.
3. Wnioski zgłaszane w punkcie „wolne wnioski i informacje”, będące w kompetencji burmistrza, przewodniczący przekazuje do realizacji burmistrzowi.
4. W „wolnych wnioskach i informacjach” nie można podejmować uchwał.
5. Wnioski złożone w punkcie „wolne wnioski i informacje” nie podlegają głosowaniu.
6. Odpowiedź w sprawie przyjęcia lub odmowy przyjęcia do realizacji wniosku, o którym mowa w ust. 2, udzielana jest w formie pisemnej w terminie do następnej sesji przewidzianej w planie pracy rady.
7. Adresatem odpowiedzi jest przewodniczący, który niezwłocznie przekazuje odpowiedź radnemu składającemu wniosek.
8. Przewodniczący na sesji przedstawia informacje o:
1) zgłoszonych na poprzedniej sesji wnioskach,
2) odpowiedziach na zgłoszone wnioski,
3) braku odpowiedzi na wnioski złożone przez radnych, w ramach punktu „wolne wnioski i informacje” porządku obrad.
§ 31. 1. Po wyczerpaniu listy mówców, przewodniczący obrad zamyka dyskusję. W razie potrzeby zarządza przerwę w celu umożliwienia właściwej komisji lub burmistrzowi ustosunkowania się do zgłoszonych w czasie debaty wniosków, a jeśli zaistnieje taka konieczność – przygotowania poprawek w rozpatrywanym dokumencie.
2. Po zamknięciu dyskusji przewodniczący obrad rozpoczyna procedurę głosowania.
3. Po rozpoczęciu procedury głosowania, do momentu zarządzenia głosowania, przewodniczący obrad może udzielić radnym głosu tylko w celu zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposobie lub porządku głosowania.
§ 32. 1. Radny może składać interpelacje i zapytania, które są kierowane do burmistrza, zgodnie z trybem określonym w ustawie.
2. Odpowiedź na interpelację i zapytanie Burmistrz kieruje do przewodniczącego, który przekazuje jej kopię do radnego składającego interpelację lub zapytanie.
3. W razie uznania odpowiedzi za niezadowalającą, radny, który złożył interpelację lub zapytanie może zwrócić się do przewodniczącego o uzupełnienie odpowiedzi.
4. Przewodniczący na sesji przedstawia informacje o:
1) zgłoszonych interpelacjach i zapytaniach,
2) odpowiedziach na złożone interpelacje i zapytania,
3) braku odpowiedzi terminowych na interpelacje i zapytania złożone przez radnych, w ramach punktu „interpelacje i zapytania radnych”.
§ 33. 1. Po wyczerpaniu porządku obrad przewodniczący kończy sesję, wypowiadając formułę „Zamykam ... (nr sesji) sesję Rady Miejskiej Dzierżoniowa”.
2. Czas od otwarcia sesji do jej zakończenia uważa się za czas trwania sesji.
3. Postanowienie ust. 2 dotyczy także sesji, która objęła więcej niż jedno posiedzenie.
§ 34. 1. Rada jest związana uchwałą od chwili jej podjęcia.
2. Uchylenie lub zmiana podjętej uchwały może nastąpić tylko w drodze odrębnej uchwały podjętej nie wcześniej niż na następnej sesji.
§ 35. Do wszystkich osób pozostających w miejscu obrad po zakończeniu sesji lub posiedzenia mają zastosowanie ogólne przepisy porządkowe właściwe dla miejsca, w którym sesja się odbywa.
§ 36. Przebieg sesji rejestrowany jest audiowizualnie, zgodnie z zapisami ustawy.
§ 37. 1. Z przebiegu sesji sporządza się protokół, który odzwierciedla jej przebieg.
2. Protokół sesji powinien zawierać:
1) numer, datę i miejsce odbywania sesji, godzinę jej rozpoczęcia i zakończenia oraz wskazywać numery uchwał, imię i nazwisko przewodniczącego obrad i protokolanta,
2) zapis o prawomocności posiedzenia,
3) imiona i nazwiska nieobecnych członków rady,
4) ustalony porządek obrad,
5) przebieg obrad,
6) przebieg głosowania,
7) wskazanie wniesienia przez radnego zdania odrębnego do treści uchwały.
3. Protokół sesji podpisują wszystkie osoby, które przewodniczyły obradom oraz osoba sporządzająca protokół.
§ 38. 1. Radni mogą zgłaszać na piśmie poprawki lub uzupełnienia do protokołu nie później niż na dzień przed sesją, na której jest przyjmowany. O ich uwzględnieniu rozstrzyga przewodniczący po konsultacji z wiceprzewodniczącymi i protokolantem oraz przesłuchaniu zapisu przebiegu sesji.
2. W przypadku nie wniesienia zastrzeżeń lub poprawek protokół uważa się za przyjęty.
§ 39. 1. Do protokołu dołącza się listę obecności radnych, listę zaproszonych gości, projekty uchwał oraz podjęte przez radę uchwały, postanowienia proceduralne, deklaracje, oświadczenia, apele, imienne wykazy głosowań i inne dokumenty złożone przewodniczącemu.
2. Uchwały rady doręcza się burmistrzowi w terminie 3 dni od dnia podjęcia uchwały.
Rozdział 6.
Akty prawne rady
§ 40. Inicjatywę uchwałodawczą posiada:
1) przewodniczący rady,
2) burmistrz,
3) komisje stałe i doraźne,
4) kluby radnych,
5) minimum ¼ ustawowego składu rady,
6) mieszkańcy Dzierżoniowa.
§ 41. 1. Uchwały, postanowienia proceduralne, deklaracje, oświadczenia, apele i rozstrzygnięcia, o których mowa w § 12, sporządzone są w formie odrębnych dokumentów.
2. Uchwały rady powinny być zredagowane w sposób zwięzły przy użyciu wyrażeń w ich powszechnym znaczeniu.
§ 42. Uchwały rady będące aktami prawa miejscowego ogłasza się zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawowymi.
§ 43. 1. Projekt uchwały powinien określać w szczególności:
1) tytuł uchwały,
2) podstawę prawną,
3) postanowienia merytoryczne,
4) w miarę możliwości określenie źródła sfinansowania realizacji uchwały,
5) określenie organu odpowiedzialnego za wykonanie uchwały,
6) ustalenie terminu obowiązywania lub wejścia w życie uchwały.
2. Projekt uchwały powinien być przedłożony radzie wraz z uzasadnieniem, w którym należy wskazać potrzebę podjęcia uchwały oraz cel i przewidywane skutki. Uzasadnienie do projektu uchwały powinno być sporządzone w sposób czytelny i zrozumiały.
3. Projekt uchwały może być zmieniony w formie autopoprawki lub wycofany przez wnoszącego w każdym czasie, nie później niż do czasu zarządzenia głosowania nad całością projektu przez przewodniczącego obrad.
§ 44. Uchwały numeruje się uwzględniając numer sesji (cyframi rzymskimi), kolejny numer uchwały (cyframi arabskimi) i rok podjęcia uchwały.
§ 45. Uchwały rady podpisuje przewodniczący obrad.
§ 46. Zasady inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców określone są w odrębnej uchwale.
Procedura głosowania
§ 47. W głosowaniu biorą udział wyłącznie radni.
§ 48. 1. Głosowanie jawne odbywa się na zasadach określonych w ustawie.
2. Wyniki głosowania jawnego ogłasza przewodniczący obrad.
§ 49. 1. W głosowaniu tajnym radni głosują za pomocą kart opatrzonych pieczęcią rady.
2. Głosowanie przeprowadza wybrana z grona rady komisja skrutacyjna z wyłonionym spośród siebie przewodniczącym.
3. Komisja skrutacyjna przed przystąpieniem do głosowania objaśnia jego zasady, następnie przeprowadza głosowanie, wyczytując kolejno radnych z listy obecności.
4. Kart do głosowania nie może być więcej niż radnych obecnych na sesji.
5. Po przeliczeniu głosów przewodniczący komisji skrutacyjnej odczytuje protokół, podając wynik głosowania.
6. Karty z oddanymi głosami i protokół głosowania stanowią załącznik do protokołu sesji.
7. Przewodniczący obrad odczytując wyniki głosowania stwierdza, czy dana uchwała została podjęta przez radę.
§ 50. 1. W przypadku, gdy nie jest możliwe przeprowadzenie głosowania za pomocą urządzeń technicznych, przewodniczący przeprowadza głosowanie imienne, zgodnie z ust. 2 i 3.
2. Przy głosowaniu imiennym przewodniczący obrad odczytuje z listy imiona i nazwiska radnych oraz wzywa ich do jednoznacznego opowiedzenia się czy są „za”, „przeciw”, czy „wstrzymują się” od głosu.
3. Przewodniczący obrad zaznacza sposób głosowania poszczególnych radnych, a lista osób głosujących jest załącznikiem do protokołu sesji, z zaznaczeniem, do którego punktu porządku obrad się odnosi.
§ 51. 1. Głosowaniu podlegają wnioski merytoryczne złożone zgodnie z § 28.
2. W pierwszej kolejności poddaje się pod głosowanie wniosek najdalej idący, jeśli może to wykluczyć potrzebę głosowania pozostałych wniosków. Ewentualny spór, co do tego, który z wniosków jest najdalej idący rozstrzyga przewodniczący obrad, po konsultacji z radcą prawnym.
§ 52. 1. Jeżeli oprócz wniosku merytorycznego w danej sprawie zostanie zgłoszony wniosek o odrzucenie tego wniosku, w pierwszej kolejności rada głosuje nad wnioskiem o odrzucenie wniosku merytorycznego.
2. Głosowanie nad poprawkami do projektu uchwały następuje według kolejności zgłaszania poprawek, z tym, że w pierwszej kolejności przewodniczący obrad poddaje pod głosowanie te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach.
3. W przypadku przyjęcia poprawki wykluczającej inne poprawki do projektu uchwały, poprawek tych nie poddaje się pod głosowanie.
4. Przewodniczący obrad w ostatniej kolejności zarządza głosowanie za przyjęciem uchwały w całości ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek do projektu uchwały.
5. Przed procedurą głosowania, o którym mowa w ust. 4, przewodniczący obrad może ogłosić przerwę na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych poprawek nie zachodzi sprzeczność pomiędzy poszczególnymi postanowieniami uchwały.
§ 53. 1. W przypadku głosowania w sprawie wyboru osób, przewodniczący obrad przed zamknięciem listy kandydatów pyta każdego z nich, czy zgadza się kandydować i po otrzymaniu odpowiedzi twierdzącej poddaje pod głosowanie zamknięcie listy kandydatów, a następnie zarządza wybory.
2. Przepis ust. 1 nie ma zastosowania, gdy nieobecny kandydat złożył uprzednio zgodę na piśmie.
§ 54. 1. Przyjęcie wniosku lub wybór osoby w głosowaniu zwykłą większością głosów następuje, gdy więcej było głosów „za” niż „przeciw”.
2. Jeżeli celem głosowania jest wybór jednej z kilku osób lub wniosków, przechodzi kandydatura lub wniosek, na który oddano największą liczbę głosów, przyjmując, że każdy radny dysponuje jednym głosem.
3. Jeżeli celem głosowania jest wybór więcej niż jednej z kilku osób, przechodzą kandydatury, na które oddano największą liczbę głosów, przyjmując, że każdy radny dysponuje tyloma głosami ilu osób dotyczy wybór.
4. Jeżeli w wyniku głosowania nie dokonano wyboru z uwagi na równą liczbę głosów oddanych na dwie lub więcej osób czy wniosków, przeprowadza się ponowne głosowanie z uwzględnieniem tych osób lub wniosków, stosując zasady określone w ust. 2 lub ust. 3.
§ 55. 1. Przyjęcie wniosku lub wybór osoby w głosowaniu bezwzględną większością głosów następuje, gdy przechodzi wniosek lub kandydatura, które uzyskały, co najmniej jeden głos więcej od sumy pozostałych ważnie oddanych głosów, to znaczy przeciwnych i wstrzymujących się.
2. Głosowanie bezwzględną większością ustawowego składu rady oznacza, że przechodzi wniosek lub kandydatura, która uzyskała liczbę całkowitą ważnych głosów oddanych za wnioskiem lub kandydatem, przewyższającą połowę ustawowego składu rady.
3. Bezwzględna większość głosów przy parzystej liczbie głosujących występuje wówczas, gdy za wnioskiem lub kandydaturą zostało oddanych 50% + 1 ważnie oddanych głosów.
4. Bezwzględna większość głosów przy nieparzystej liczbie głosujących występuje wówczas, gdy za wnioskiem lub kandydaturą została oddana liczba głosów o jeden większa od liczby pozostałych ważnie oddanych głosów.
§ 56. Reasumpcję głosowania przeprowadza się, po przyjęciu wniosku o reasumpcję, gdy występują wątpliwości, co do przebiegu głosowania, obliczenia jego wyników lub wprowadzenia radnych w błąd, co do sposobu głosowania.
Rozdział 7.
Komisje Rady
§ 57. 1. Przedmiot i zakres działania poszczególnych komisji stałych i komisji doraźnych określa rada w odrębnej uchwale.
2. Postanowienie ust. 1 nie dotyczy komisji rewizyjnej oraz komisji skarg, wniosków i petycji.
§ 58. Do zadań stałych komisji rady należą:
1) opiniowanie i rozpatrywanie projektów uchwał oraz spraw przekazanych komisji przez przewodniczącego,
2) sprawowanie kontroli wykonania uchwał rady w zakresie działania komisji oraz ocena sprawozdania z pracy burmistrza,
3) opiniowanie raportu o stanie miasta oraz sprawozdania z wykonania budżetu miasta.
§ 59. 1. Komisje w ramach swoich kompetencji, mogą przeprowadzać, w wyznaczonym przez siebie składzie wizytacje poszczególnych jednostek organizacyjnych gminy.
2. Uprawnienia określone w ust. 1 komisje wykonują poprzez:
1) wgląd do ewidencji, planów pracy, sprawozdań oraz wszelkich innych akt i dokumentów, jeśli nie narusza to przepisów prawa,
2) występowanie do kierowników jednostek wizytowanych o udzielenie ustnych i pisemnych wyjaśnień.
3. O zamierzonej wizytacji jednostki organizacyjnej gminy, przewodniczący, na wniosek komisji, zawiadamia burmistrza i kierownika jednostki organizacyjnej, określając cel, termin i osoby uprawnione do przeprowadzenia wizytacji, nie później niż 7 dni przed planowaną wizytację.
4. Czynności, o których mowa w ust. 2, przeprowadza się w obecności upoważnionego przedstawiciela jednostki organizacyjnej i z jej przebiegu sporządza się protokół. Jednakowo brzmiące protokoły otrzymuje burmistrz i kierownik jednostki wizytowanej.
5. Wykonanie czynności, o których mowa w ust. 2, nie może powodować zakłócenia normalnego toku pracy jednostki organizacyjnej.
§ 60. 1. Komisje stałe działają zgodnie z rocznym planem pracy przedłożonym radzie na pierwszej sesji w roku kalendarzowym.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy komisji skarg, wniosków i petycji.
3. Rada może nakazać komisjom dokonanie w planie pracy stosownych zmian.
4. Plany pracy komisji należy dostosować do planu pracy rady.
§ 61. 1. Komisje pracują na posiedzeniach, zwoływanych przez przewodniczącego komisji.
2. O terminie i porządku posiedzenia komisji powiadamia się członków komisji, przewodniczącego i burmistrza na piśmie, telefonicznie lub drogą elektroniczną, co najmniej 3 dni przed terminem posiedzenia.
2. Posiedzenia komisji są prawomocne, gdy obecna jest co najmniej połowa składu komisji.
3. Pracami komisji kieruje przewodniczący komisji, wybrany przez radę lub zastępca przewodniczącego komisji, wybrany przez członków danej komisji, zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu odpowiednio rady lub komisji, w głosowaniu jawnym.
4. Przewodniczący komisji może powierzyć prowadzenie całości lub części posiedzenia zastępcy przewodniczącego lub jednemu z członków komisji.
5. Komisje mogą z własnego grona wybierać zespoły problemowe, których wnioski i ustalenia są zatwierdzane przez komisję
§ 62. 1. Komisje wydają opinie oraz przyjmują wnioski.
2. Opinie i wnioski komisji przyjmowane są w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy składu komisji.
3. Wnioski komisji niezwłocznie przekazywane są do przewodniczącego.
4. Odpowiedź na wniosek komisji jest udzielana w formie pisemnej w terminie do 21 dni od daty złożenia wniosku.
5. Przewodniczący komisji przedstawia informację o odpowiedzi na kolejnym posiedzeniu komisji.
§ 63. 1. Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, który odzwierciedla jego przebieg.
2. Członek komisji może wnieść uwagi do protokołu.
3. Protokół podpisuje przewodniczący posiedzenia.
§ 64. 1. Komisje mogą odbywać posiedzenia wspólne.
2. Wspólne posiedzenia komisji prowadzi przewodniczący lub przewodniczący komisji wyznaczony przez przewodniczącego.
§ 65. 1. Przewodniczący komisji stałych, co najmniej raz w roku przedstawiają na sesji rady sprawozdania z działalności komisji.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do doraźnych komisji lub zespołów powołanych przez radę.
§ 66. Przewodniczący lub wiceprzewodniczący koordynujący pracę komisji może zwołać posiedzenie komisji.
Rozdział 8.
Radni
§ 67. 1. Radny może być przewodniczącym tylko jednej komisji stałej.
§ 68. 1. Radni mogą zwracać się bezpośrednio do rady we wszystkich sprawach związanych z pełnieniem przez nich funkcji radnego.
2. Radni potwierdzają swoją obecność na sesjach i posiedzeniach komisji podpisem na liście obecności, którą zatwierdza przewodniczący obrad lub przewodniczący komisji.
3. Radny w ciągu 7 dni od dnia odbycia się sesji lub posiedzenia komisji, na której był nieobecny, winien dostarczyć do przewodniczącego rady dokument potwierdzający pisemne polecenie do wykonywania czynności wynikających z pełnienia mandatu radnego.
4. Pisemne polecenie do wykonywania czynności wynikających z pełnienia mandatu radnego, w stosunku do przewodniczącego rady wydaje wiceprzewodniczący wskazany przez radę, a w razie jego nieobecności najstarszy wiekiem wiceprzewodniczący.
5. Przewodniczący lub przewodniczący komisji, biorąc pod uwagę złożony dokument, usprawiedliwia nieobecność radnego.
6. Nieobecność radnego inna niż określona w ust. 3 i 4, traktowana jest, jako nieusprawiedliwiona i skutkuje potrąceniem diety według zasad określonych w odrębnej uchwale.
§ 69. Radny otrzymuje legitymację radnego podpisaną przez przewodniczącego.
Rozdział 9.
Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej
Organizacja komisji rewizyjnej
§ 70. 1. Rada ze swego grona powołuje komisję rewizyjną ustalając jej skład osobowy w odrębnej uchwale.
2. Przewodniczącego komisji rewizyjnej wybiera rada.
3. Zastępcę przewodniczącego komisji rewizyjnej wybierają członkowie komisji rewizyjnej na swoim posiedzeniu.
§ 71. 1. Przewodniczący komisji rewizyjnej organizuje pracę komisji i prowadzi jej obrady.
2. W przypadku nieobecności przewodniczącego zadania przewodniczącego wykonuje jego zastępca.
3. Przewodniczący komisji rewizyjnej może powierzyć prowadzenie całości lub części posiedzenia zastępcy przewodniczącego lub jednemu z członków komisji.
§ 72. 1. Do zadań komisji rewizyjnej należą:
1) opiniowanie wykonania budżetu miasta i występowanie z wnioskiem do rady w sprawie udzielenia lub nieudzielania burmistrzowi absolutorium; wniosek wymaga uzasadnienia,
2) przegląd i analiza materiałów z kontroli burmistrza lub gminnych jednostek organizacyjnych, dokonanych przez inne podmioty kontroli,
3) przygotowanie corocznej oceny pracy burmistrza, której integralną część stanowią opinie o przebiegu realizacji uchwał rady, o rozpatrywaniu i załatwianiu skarg oraz realizacji interpelacji i wniosków radnych,
4) wnioskowanie do rady o przeprowadzenie kontroli burmistrza, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy przez Regionalną Izbę Obrachunkową, Najwyższą Izbę Kontroli lub inne organy kontroli,
5) inne zadania zlecone przez radę w zakresie kontroli.
2. Komisja rewizyjna wyraża swoje stanowiska, opinie i wnioski wyłącznie w formie uchwał.
3. Uchwały komisji rewizyjnej zapadają zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy składu komisji.
Posiedzenia komisji rewizyjnej
§ 73. 1. Komisja rewizyjna obraduje na posiedzeniach zwoływanych przez jej przewodniczącego, zgodnie z zatwierdzonym planem pracy.
2. Posiedzenia komisji rewizyjnej nie objęte zatwierdzonym planem pracy mogą być zwołane przez przewodniczącego komisji oraz na wniosek:
1) nie mniej niż siedmiu radnych,
2) nie mniej niż czterech członków komisji rewizyjnej.
3. Z posiedzenia komisji rewizyjnej należy sporządzać protokół, który winien być podpisany przez prowadzącego obrady komisji.
Plany pracy i sprawozdania komisji rewizyjnej
§ 74. 1. Komisja rewizyjna przedkłada radzie do zatwierdzenia roczny plan pracy w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku.
2. Plan przedłożony radzie musi zawierać co najmniej:
1) terminy odbywania posiedzeń,
2) terminy i wykaz jednostek, które zostaną poddane kontroli.
§ 75. 1. Komisja rewizyjna składa radzie – w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku – roczne sprawozdanie za rok poprzedni.
2. Sprawozdanie powinno zawierać:
1) liczbę, przedmiot, miejsce i czas przeprowadzonych kontroli,
2) wykaz nieprawidłowości wykrytych w toku kontroli,
3) wykaz kontroli dokonanych przez inne podmioty wraz z najważniejszymi wnioskami,
4) wykaz uchwał podjętych przez komisję rewizyjną.
3. Poza przypadkiem określonym w ust. 1, komisja rewizyjna po zakończeniu kontroli, na najbliższej sesji, składa radzie informację o jej wynikach.
Zasady kontroli
§ 76. 1. Komisja rewizyjna kontroluje działalność burmistrza, gminnych jednostek organizacyjnych i jednostek pomocniczych gminy pod względem:
1) legalności – zgodności działań kontrolowanych jednostek z przepisami prawa w tym z uchwałami rady i zarządzeniami burmistrza,
2) gospodarności – optymalnego dysponowania środkami finansowymi,
3) rzetelności – zgodności wykonywania zadań z obowiązkami ciążącymi na wykonawcach z tytułu sprawowanej funkcji lub zajmowanego stanowiska,
4) celowości – ocenie operacji gospodarczych w aspekcie zgodności z interesem gminy.
2. Komisja rewizyjna bada w szczególności gospodarkę finansową kontrolowanych podmiotów, w tym wykonanie budżetu gminy.
§ 77. Komisja rewizyjna przeprowadza następujące rodzaje kontroli:
1) problemowe – obejmujące wybrane zagadnienia z zakresu działalności kontrolowanego podmiotu,
2) sprawdzające – podejmowane w celu ustalenia, czy wyniki poprzedniej kontroli zostały uwzględnione w toku postępowania danego podmiotu,
§ 78. 1. Komisja rewizyjna przeprowadza kontrole problemowe ustalone w planie pracy zatwierdzonym przez radę.
2. Komisja rewizyjna, na zlecenie rady, wykonuje również inne zadania kontrolne nie objęte planem, w zakresie i terminie wskazanym w uchwale rady.
§ 79. 1. Kontrola nie powinna trwać dłużej niż 30 dni roboczych.
2. W uzasadnionych przypadkach, na wniosek zespołu kontrolnego, komisja rewizyjna może przedłużyć czas trwania kontroli.
§ 80. 1. Rada, w uzasadnionym przypadku, może nakazać zmianę przedmiotu, zakresu lub terminu kontroli.
2. Uchwała rady, o której mowa w ust. 1, wykonywana jest niezwłocznie.
3. Komisja rewizyjna jest obowiązana do przeprowadzenia kontroli w każdym przypadku podjęcia takiej decyzji przez radę.
§ 81. 1. Postępowanie kontrolne przeprowadza się w sposób umożliwiający bezstronne ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności kontrolowanego podmiotu, rzetelne jego udokumentowanie i ocenę kontrolowanej działalności według kryteriów ustalonych w § 76 ust. 1.
2. Stan faktyczny ustala się na podstawie dowodów zebranych w toku postępowania kontrolnego.
3. Jako dowód może być wykorzystane wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem. Jako dowody mogą być wykorzystane w szczególności: dokumenty, wyniki oględzin, opinie biegłych oraz pisemne wyjaśnienia i oświadczenia kontrolowanych.
4. Kontrolujący mają dostęp do oryginalnych dokumentów jedynie w siedzibie jednostki kontrolowanej.
Tryb kontroli
§ 82. 1. Kontroli, o których mowa w § 77, dokonują zespoły kontrolne składające się z co najmniej trzech członków komisji rewizyjnej.
2. Przewodniczący komisji rewizyjnej może zwracać się do przewodniczącego o oddelegowanie w skład zespołu kontrolnego radnych mających kwalifikacje w zakresie tematyki objętej kontrolą, z głosem doradczym.
3. Przewodniczący komisji rewizyjnej:
1) wyznacza przewodniczącego zespołu kontrolnego,
2) wydaje pisemne upoważnienie, określające podmiot kontrolowany, zakres kontroli oraz osoby oddelegowane do przeprowadzenia kontroli.
4. Termin przeprowadzenia kontroli ustalany jest przez komisję, która poprzez przewodniczącego zawiadamia o tym burmistrza i jednostki kontrolowane co najmniej 7 dni wcześniej.
5. Kontrolujący obowiązani są przed przystąpieniem do czynności kontrolnych okazać kierownikowi kontrolowanego podmiotu upoważnienie, o którym mowa w ust. 3 pkt 2) oraz legitymacje radnego.
§ 83. Czynności kontrolne wykonywane są w dniach oraz godzinach pracy kontrolowanego podmiotu.
Protokoły kontroli
§ 84. 1. Kontrolujący w terminie 14 dni od daty zakończenia kontroli sporządzają protokół obejmujący, w szczególności:
1) nazwę i adres oraz imię i nazwisko kierownika kontrolowanego podmiotu,
2) daty rozpoczęcia i zakończenia czynności kontrolnych,
3) imiona i nazwiska kontrolujących,
4) określenie zakresu kontroli i okresu objętego kontrolą,
5) przebieg czynności kontrolnych,
6) opis stanu faktycznego,
7) wskazanie stwierdzonych nieprawidłowości,
8) wnioski,
9) podpisy kontrolujących oraz parafki na każdej stronie protokołu,
10) w uzasadnionym przypadku, stwierdzenie o konieczności przeprowadzenia kontroli sprawdzającej.
2. Protokół kontroli jest przyjmowany uchwałą komisji rewizyjnej.
3. Protokół kontroli przekazywany jest przewodniczącemu i burmistrzowi.
§ 85. Burmistrz obowiązany jest w terminie 30 dni złożyć przewodniczącemu informację o sposobie realizacji wniosków oraz odniesienie się do stwierdzonych nieprawidłowości zawartych w protokole.
Rozdział 10.
Zasady i tryb działania komisji skarg, wniosków i petycji
§ 86. 1. Rada ze swojego grona powołuje komisję skarg, wniosków i petycji, ustalając jej skład osobowy w odrębnej uchwale.
2. Rada powołuje komisję w celu rozpatrywania skarg, wniosków i petycji składanych do Rady.
3. Przewodniczącego komisji wybiera rada.
4. Zastępcę przewodniczącego komisji wybierają członkowie komisji na swoim posiedzeniu.
§ 87. 1. Przewodniczący komisji organizuje pracę komisji i prowadzi jej obrady.
2. W przypadku nieobecności przewodniczącego jego zadania wykonuje zastępca.
3. Przewodniczący komisji może powierzyć prowadzenie całości lub części posiedzenia zastępcy lub jednemu z członków komisji.
§ 88. 1. Posiedzenia komisji mogą być zwołane także na wniosek:
1) nie mniej niż siedmiu radnych,
2) nie mniej niż czterech członków komisji skarg, wniosków i petycji.
2. Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, który winien być podpisany przez prowadzącego obrady.
§ 89. Do zakresu działania komisji należą:
1) rozpatrywanie skarg dotyczących zadań lub działalności burmistrza i kierowników jednostek organizacyjnych gminy,
2) rozpatrywanie wniosków, których przedmiotem mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności oraz lepszego zaspokajania potrzeb mieszkańców,
3) rozpatrywanie petycji kierowanych do rady.
§ 90. Skargi, wnioski i petycje do których rozpatrzenia i załatwienia jest właściwa Rada, rejestruje się w rejestrach skarg, wniosków i petycji prowadzonych w Biurze Rady Miejskiej.
Skargi
§ 91. 1. Przewodniczący nadaje bieg zarejestrowanej skardze, kierując ją do komisji skarg, wniosków i petycji.
2. Komisja ocenia właściwość do załatwienia skargi.
3. Komisja, w przypadkach:
1) gdy uzna, że rada jest organem niewłaściwym do załatwienia skargi, przewodniczący komisji w terminie umożliwiającym przesłanie jej w ciągu 7 dni od daty wpływu, właściwemu organowi i powiadomienie o tym fakcie skarżącego albo wskazanie mu właściwego organu, przekazuje taki wniosek przewodniczącemu,
2) gdy uzna, że jest organem właściwym w sprawie, komisja prowadzi postępowanie wyjaśniające.
§ 92. 1. Komisja prowadząc postępowanie wyjaśniające w sprawie będącej przedmiotem skargi:
1) analizuje dostępny materiał dowodowy,
2) może żądać dodatkowych dokumentów, informacji lub wyjaśnień w przedmiocie skargi zarówno od strony skarżącej, jak i od osoby, której dotyczy skarga.
2. Przewodniczący komisji, za pośrednictwem przewodniczącego, zawiadamia osobę lub podmiot wnoszący skargę oraz osobę, której skarga dotyczy o terminie posiedzenia komisji, na którym prowadzone będzie postępowanie wyjaśniające w sprawie skargi.
3. Z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego komisja sporządza protokół oraz wypracowuje stanowisko w sprawie zasadności skargi.
§ 93. 1. Przewodniczący komisji przedkłada przewodniczącemu stanowisko komisji wraz z projektem uchwały rady w sprawie rozpatrzenia i załatwienia skargi.
2. Przewodniczący uwzględnia otrzymany projekt uchwały w porządku obrad najbliższej sesji rady.
3. Przewodniczący zawiadamia stronę skarżącą i osobę, której skarga dotyczy o terminie sesji, na której skarga zostanie rozpatrzona.
§ 94. 1. Rada zapoznaje się ze stanowiskiem komisji, o którym mowa w § 93 ust.1.
2. Przed podjęciem uchwały przewodniczący zapewnia możliwość zadawania pytań przez radnych oraz złożenie dodatkowych informacji lub wyjaśnień przez stronę skarżącą i osobę, której skarga dotyczy, jeśli są obecne na sesji i wyrażą wolę wypowiedzenia się.
3. Rada podejmuje uchwałę w sprawie skargi, w której alternatywnie:
1) uznaje skargę za uzasadnioną,
2) uznaje skargę za nieuzasadnioną,
3) uznaje skargę za uzasadnioną w części zarzutów stawianych w skardze, podając w uzasadnieniu o które zarzuty chodzi.
4. Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi podpisuje przewodniczący i wraz z uchwałą rady przesyła podmiotowi, który złożył skargę.
Wnioski
§ 95. 1. Wnioski, o których mowa w § 89 pkt 2) przekazuje się przewodniczącemu.
2. Przewodniczący kieruje wniosek do zaopiniowania przez komisję skarg, wniosków i petycji.
3. Wniosek zaopiniowany przez komisję rozpatrywany jest na najbliższej sesji. W razie niemożności załatwienia wniosku w ustawowym terminie, stosuje się art. 245 Kodeksu postępowania administracyjnego.
4. O sposobie rozpatrzenia wniosku przez radę, przewodniczący zawiadamia wnioskodawcę na piśmie.
Petycje
§ 96. 1. Petycję, o której mowa w § 89 pkt 3), przewodniczący kieruje niezwłocznie do rozpatrzenia przez komisję skarg, wniosków i petycji oraz do publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej.
2. W Biuletynie Informacji Publicznej umieszcza się także informacje dotyczące przebiegu postępowania oraz sposobu załatwienia petycji.
3. Komisja może zwrócić się do innej komisji rady o wyrażenie opinii w sprawie rozpatrywanej petycji.
§ 97. 1. Po rozpatrzeniu petycji komisja, alternatywnie:
1) podejmuje inicjatywę uchwałodawczą i wraz z projektem uchwały przekazuje przewodniczącemu celem wprowadzenia jej do porządku obrad najbliższej sesji;
2) składa do burmistrza wniosek w sprawie podjęcia przez niego inicjatywy uchwałodawczej w sprawie, która była przedmiotem petycji;
3) podejmuje inne działania mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji.
2. O sposobie załatwienia petycji przewodniczący zawiadamia radę i wnoszącego petycję.
Rozdział 11.
Zasady działania klubów radnych
§ 98. 1. Radni mogą tworzyć kluby radnych.
2. Warunkiem utworzenia klubu jest zadeklarowanie w nim udziału, przez co najmniej trzech radnych.
3. Powstanie klubu musi zostać zgłoszone przewodniczącemu w formie pisemnej.
4. W zgłoszeniu podaje się:
1) nazwę klubu,
2) listę członków,
3) imię i nazwisko przewodniczącego klubu,
4) imię i nazwisko wiceprzewodniczącego lub wiceprzewodniczących klubu.
5. Rejestr klubów prowadzi przewodniczący.
6. W razie zmiany składu klubu lub jego rozwiązania przewodniczący klubu jest obowiązany do poinformowania o tym przewodniczącego.
7. Na najbliższej sesji przewodniczący informuje radę o powstaniu klubu oraz o wszelkich zmianach w jego składzie.
8. Działalność klubu radnych ulega zakończeniu z dniem upływu kadencji.
§ 99. 1. Kluby mogą uchwalać własne regulaminy, które nie mogą być sprzeczne ze statutem.
2. W przypadku uchwalenia regulaminu klubu przewodniczący klubu przedkłada go przewodniczącemu.
§ 100. 1. Klubom przysługują uprawnienia uchwałodawcze, wnioskodawcze i opiniodawcze w zakresie organizacji i trybu działania rady.
2. Kluby mogą przedstawiać swoje stanowiska na sesji.
Rozdział 12.
Jednostki pomocnicze gminy
§ 101. 1. W gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze: dzielnice, osiedla i inne jednostki pomocnicze stosownie do potrzeb i tradycji.
2. O utworzeniu, połączeniu, podziale lub zniesieniu jednostki pomocniczej gminy, a także zmianie jej granic rozstrzyga rada w drodze uchwały, z uwzględnieniem następujących zasad:
1) inicjatorem utworzenia, połączenia, podziału lub zniesienia jednostki pomocniczej mogą być mieszkańcy obszaru, który ta jednostka obejmuje lub ma obejmować, albo organy gminy,
2) utworzenie, połączenie, podział lub zniesienie jednostki pomocniczej musi zostać poprzedzone konsultacjami, których tryb określa rada odrębną uchwałą,
3) projekt granic jednostki pomocniczej sporządza burmistrz w uzgodnieniu z inicjatorami utworzenia tej jednostki,
4) przebieg granic jednostek pomocniczych powinien – w miarę możliwości – uwzględniać naturalne uwarunkowania przestrzenne, komunikacyjne i więzi społeczne.
§ 102. Uchwały, o których mowa w § 101 ust. 2, powinny określać w szczególności:
1) obszar,
2) granice,
3) siedzibę władz,
4) nazwę jednostki pomocniczej.
§ 103. 1. Jednostki pomocnicze gminy prowadzą gospodarkę finansową w ramach budżetu gminy.
2. Jednostki pomocnicze gminy gospodarują samodzielnie środkami wydzielonymi do ich dyspozycji, przeznaczając te środki na realizację zadań spoczywających na tych jednostkach.
3. Rada uchwala corocznie załącznik do uchwały budżetowej, określający wydatki jednostek pomocniczych w układzie działów lub rozdziałów klasyfikacji budżetowej.
4. Jednostki pomocnicze, decydując o przeznaczeniu środków, o których mowa w ust. 2, obowiązane są do przestrzegania podziału wynikającego z załącznika do budżetu gminy.
5. Decyzje, o których mowa w ust. 2, są wiążące dla osób składających oświadczenia woli w zakresie zarządu mieniem gminy.
6. Środki finansowe, o których mowa w ust. 2, przekazywane są na odrębne rachunki bankowe otwierane dla poszczególnych jednostek pomocniczych.
7. Osobami upoważnionymi do dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunkach, o których mowa w ust. 6, są przewodniczący organu wykonawczego danej jednostki pomocniczej.
Rozdział 13.
Zasady dostępu i korzystania z dokumentów stanowiących informację publiczną
§ 104. 1. Każdy ma prawo dostępu do dokumentów zawierających informację publiczną, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady.
2. Dokumenty nieudostępnione w BIP lub nie wywieszone na tablicy ogłoszeń, udostępniane są na pisemny wniosek osoby zainteresowanej, w którym określa się rodzaj dokumentu lub zakres spraw.
§ 105. 1. Dokumenty z zakresu działania rady oraz burmistrza udostępnia się w urzędzie miasta w godzinach pracy urzędu oraz w inny sposób w formach wskazanych we wniosku o udzielenie informacji publicznej, z zastrzeżeniem art. 10 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej.
2. Z udostępnionych dokumentów korzystający ma prawo do sporządzania odpisów, notatek.
3. Udostępnianie dokumentów jest nieodpłatne, jednakże wydanie kopii, wyciągów lub odpisów może być odpłatne na podstawie odrębnych przepisów.
Rozdział 14.
Postanowienia końcowe
§ 106. Traci moc Uchwała Nr XLVIII/356/18 Rady Miejskiej Dzierżoniowa z dnia 24 września 2018 r. w sprawie Statutu Miasta Dzierżoniowa (Dz. Urz. Województwa Dolnośląskiego z 2018 r. Nr 4688).
§ 107. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego.
Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej
Mirosław Piorun
|
[
{
"question_id": "12116222",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy 23 kwietnia odgrywany jest hejnał Dzierżoniowa?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
26
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12116223",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jakie święto obchodzone jest 23 kwietnia?",
"answer": "23 kwietnia obchodzone jest święto Dzierżoniowa.",
"span": [
3180,
3199
]
},
{
"question_id": "12116228",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy hejnał odgrywany jest z okazji świąt miejskich?",
"answer": "Tak.",
"span": [
4355,
4510
]
}
] |
00809952
|
Finansowanie kampanii wyborczych. Wybrane problemy
Wstęp
Dotychczasowe publikacje i analizy dotyczące finansowania polityki, a w szczególności wyborów, w Polsce koncentrowały się na kwestiach prawnych i technicznych, analizując m.in. jawność finansowania, subwencjonowanie partii politycznych z budżetu państwa, wydatki wyborcze, zagrożenia korupcyjne, sprawozdawczość finansową, efektywność i proporcjonalność sankcji. Te opracowania są bardzo ważnym głosem w dyskusji, jak powinno wyglądać finansowanie polityki w demokracji liberalnej, gdzie demokratyczne wybory, neutralność państwa, pluralizm polityczny i równość szans powinny być odpowiednio chronione. Cały okres transformacji ustrojowej w Polsce po 1989 roku cechował się umiarkowanym uprzywilejowaniem partii rządzących w kwestii finansowania i dostępu do środków publicznych. Wydarzenia ostatnich kilku lat pokazały jednak, iż pluralizm polityczny, jawność, uczciwość oraz równość szans wyborczych, będące podstawowymi miernikami jakości demokracji, nie są dane raz na zawsze i mogą być zagrożone.
Nastąpiła stopniowa zmiana trendu w polityce kraju – z demokratyzacji na autokratyzację. Ta nowa rzeczywistość wymusza też nowe podejście w dyskusji o finansowaniu polityki. Analizy autorstwa International IDEA, V-DEM, Freedom House, Komisji Europejskiej, Indeksu Transformacji Bertelsmanna (BTI), jak i raporty OBWE/ODIHR z przeprowadzonych monitoringów wyborów pokazują, że w Polsce, a w jeszcze większym stopniu na Węgrzech nasilają się zagrożenia systemowe dla pluralizmu politycznego i wyborów, wynikające z odchodzenia od demokracji w stronę autokratycznego legalizmu. Pogarszanie się jakości demokracji jest także rezultatem m.in. toksycznej polaryzacji i zawłaszczania państwa przez partie rządzące w obu tych krajach. Zaciera się wtedy linia podziału między z założenia neutralnym państwem a partią rządzącą. W momencie kiedy następuje ograniczanie pluralizmu politycznego i praworządności, systemowe nadużywanie mediów i środków publicznych, a także dochodzi do włączenia się państwa w wyścig wyborczy, co powoduje nierówność szans jego uczestników, „wówczas wybory nie mogą być uznane za rzetelne, a więc za rzeczywiście demokratyczne”.
Pojawia się potrzeba spojrzenia na standard demokratycznych wyborów nie tylko przez pryzmat respektowania ich formalnych wymogów, ale także konkurencji wyborczej odbywającej się na równych prawach, współcześnie rozumianej jako zasada równoprawnej rywalizacji podmiotów w wyborach. Równe warunki dla rywalizujących ze sobą podmiotów dotyczą równych praw i szans w finansowaniu kampanii wyborczej, dostępu do mediów i równego traktowania przez państwo.
Celem niniejszej analizy jest wskazanie konkretnych problemów systemowych oraz kluczowych zagadnień, które należałoby monitorować, analizować i sygnalizować publicznie jako potencjalne zagrożenia dla rzetelnych wyborów. Lista tych zagadnień nie jest wyczerpująca, a zdaniem autora do najważniejszych z nich można zaliczyć:
- działalność Państwowej Komisji Wyborczej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Prokuratury oraz kontrolę sądową;
- finansowanie wyborów przez podmioty trzecie;
- nadużywanie środków publicznych;
- prekampanię wyborczą;
- wydatki reklamowe spółek Skarbu Państwa i wykorzystywanie mediów publicznych;
- finansowanie agitacji w Internecie.
Jak zauważył Komitet Ministrów Rady Europy: „finansowanie partii politycznych i kampanii wyborczych we wszystkich państwach powinno podlegać standardom w celu zapobiegania zjawisku korupcji i walki z nim; (...) korupcja stanowi poważne zagrożenie dla praworządności, demokracji, praw człowieka, sprawiedliwości i sprawiedliwości społecznej, utrudnia rozwój gospodarczy, zagraża stabilności instytucji demokratycznych i podważa moralne podstawy społeczeństwa”.
Wprowadzenie Ustawą z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw nowych mechanizmów rejestru wpłat i umów jest dobrym rozwiązaniem idącym w kierunku zwiększenia przejrzystości finansowania partii politycznych. Szczególnie utworzenie elektronicznego rejestru wpłat prowadzonego i aktualizowanego przez partie może zwiększyć jawność finansowania polityki. Regulacje te są krokiem w dobrą stronę, gdyż dostarczają informacji istotnych z punktu widzenia transparentności finansowania polityki i wzmacniają zaangażowanie ze strony Państwowej Komisji Wyborczej. Dzięki rejestrom umów i wpłat prowadzonym w formie elektronicznej i udostępnianym na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej pojawia się możliwość realnej kontroli społecznej nad bieżącym finansowaniem partii politycznych.
Działalność Państwowej Komisji Wyborczej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Prokuratury i kontrola sądowa
Niezależność Państwowej Komisji Wyborczej, komisarzy wyborczych, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Prokuratora Generalnego, Sądu Najwyższego, jak i Trybunału Konstytucyjnego, a w szczególności zakres, w jakim te organy mogą działać bez nacisków politycznych i zewnętrznej ingerencji – to wszystko stanowi zespół czynników wpływających na efektywność kontroli publicznej nad finansowaniem polityki w Polsce. Istotną rolę odgrywa tu PKW, ponieważ CBA i NIK mają ograniczone uprawnienia w zakresie kontroli finansowania partii politycznych.
Poważnym zagrożeniem jest upolitycznienie systemu prokuratorskiego. Wszelkie czynności wykonywane przez polityka, w tym wypadku Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, powinny być jasno oddzielone od śledztw prowadzonych w sprawach dotyczących finansowania partii politycznych. Prokurator Generalny może zwrócić się o przeprowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych, może wydawać polecenia w każdej sprawie prokuratorskiej w Polsce i ma pełen dostęp do materiałów wszystkich akt prokuratorskich w kraju. Prokuratura może się przyłączać praktycznie do każdego postępowania sądowego, a tym samym pośrednio wpływać na jego wynik. Jak słusznie zauważyła Komisja Wenecka, system o tak szerokich i niekontrolowanych uprawnieniach Prokuratora Generalnego jest nie do przyjęcia w praworządnym państwie, ponieważ stwarza pole do arbitralności. Także Grupa Państw Przeciwko Korupcji (Group of States against Corruption, GRECO) w ramach Piątej Rundy Ewaluacyjnej wyraziła zaniepokojenie zwiększonym wpływem władzy wykonawczej na sądownictwo, prokuraturę i policję, co naraża cały łańcuch postępowań karnych na ryzyko ingerencji politycznej, osłabiając skuteczność działań antykorupcyjnych.
Niezależność i neutralność organów kontrolnych jest niezmiernie istotna dla wiarygodności całego systemu kontroli finansowania polityki. Podejmowanie przez nie działań, które prowadzą do merytorycznie niesprawiedliwych, nierozsądnych, irracjonalnych lub opresyjnych decyzji, jest naruszeniem zasady praworządności.
Znaczenie niezależności organów kontrolujących finansowanie polityki jest podkreślane w wielu dokumentach międzynarodowych, w tym w Zaleceniach Komitetu Ministrów Rady Europy Rec4 z 2003 roku w sprawie wspólnych zasad zwalczania korupcji w finansowaniu partii politycznych i kampanii wyborczych, jak i w przyjętym na 40. Zebraniu Plenarnym GRECO (1–5 grudnia 2008) Raporcie Oceny Trzeciej Rundy dla Polski, w którym zawarto osiem zaleceń odnośnie do finansowania partii politycznych i funkcjonowania PKW.
Wprawdzie dotyczyły one stanu prawnego w momencie dokonywanej oceny, to większość z tych zaleceń jest nadal aktualna. Na przykład GRECO zaleciło zwiększenie zasobów finansowych i osobowych w Krajowym Biurze Wyborczym, czyli jednostce Państwowej Komisji Wyborczej odpowiedzialnej za kontrolę finansowania polityki. Zdaniem GRECO dotychczasowy wzrost liczby osób zajmujących się tym był marginalny jak na kraj wielkości Polski. GRECO podkreśliło, że aby prowadzić proaktywny i wnikliwy monitoring, należy zaangażować w ten proces więcej wykwalifikowanego personelu. GRECO parokrotnie zwracało uwagę na wątpliwości dotyczące skuteczności wybranego przez Polskę modelu nadzoru, a zwłaszcza faktu, że Państwowa Komisja Wyborcza nie ma uprawnień w zakresie prowadzenia dochodzeń w odniesieniu do potencjalnych naruszeń prawa.
Rekomendacje GRECO nie tylko zostały w dużym stopniu zignorowane, ale „reformy” poszły w przeciwnym i niepokojącym kierunku. Zmiany wprowadzone ustawą z 11 stycznia 2018 roku (Dz.U. poz. 130) trzeba uznać za kontrowersyjne. W szczególności jako wątpliwe należy ocenić zmiany dotyczące rozszerzenia katalogu korzyści majątkowych o charakterze niepieniężnym, które mogą przyjmować komitety wyborcze, poprzez zaliczenie do niego korzystania z przedmiotów i urządzeń, w tym z pojazdów mechanicznych, udostępnianych nieodpłatnie przez osoby fizyczne, oraz korzystania z nieodpłatnie udostępnianych miejsc do ekspozycji materiałów wyborczych.
Obowiązujące poprzednio rozwiązania, polegające na wprowadzeniu do składu PKW wyłącznie sędziów najwyższych organów władzy sądowniczej, zapewniały apolityczność, fachowość prawniczą, bezstronność, niezależność od wpływu czynników politycznych, w tym w szczególności od partii, członków PKW. Usunięcie sędziów ze struktury organów wyborczych oraz upolitycznienie wyboru nowych członków PKW, komisarzy wyborczych oraz szefa Krajowego Biura Wyborczego spowodowało pojawienie się wielu przesłanek ograniczających niezależność PKW i KBW. Po pierwsze, jesteśmy świadkami upolitycznienia organu, którego decyzje mogą przesądzać w sprawach zasadniczych dla finansowania partii politycznych. Państwowa Komisja Wyborcza może, choć nie musi, stać się przestrzenią do prowadzenia walki politycznej, ale też bronią wykorzystywaną przez rządzących. Upolitycznienie i polaryzacja wewnątrz PKW mogą także doprowadzić do podobnych problemów, jakie dotykają Federalną Komisję Wyborczą (Federal Election Commission, FEC) w USA, gdzie konflikty partyjne determinują głosowanie i często doprowadzają do impasu w działaniach Komisji.
Niezależność PKW została dodatkowo ograniczona poprzez pozbawienie członków PKW ochrony kadencji. Nowe brzmienie art. 158 § 1 pkt 5 k. wyb. stanowi, iż wygaśnięcie członkostwa w PKW następuje w przypadku odwołania członka Komisji przez Prezydenta Rzeczypospolitej na uzasadniony wniosek podmiotu wskazującego. Ustawa nie precyzuje żadnych okoliczności uzasadniających odwołanie i nie przewiduje procedury odwoławczej. W związku ze wskazaniem większości składu PKW przez partie polityczne oraz swobodą w odwoływaniu członków pojawia się zagrożenie, iż decyzje tego organu wyborczego mogą być upolitycznione, a przedstawiciele partii politycznych reprezentowanych w PKW będą sędziami we własnej sprawie.
Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (Office for Democratic Institutions and Human Rights, ODIHR) i Komisja Wenecka zalecają, aby wszystkie organy państwowe działały „bezstronnie, bez dyskryminacji i obiektywnie w zakresie (...) finansowania partii politycznych oraz regulowania działalności partii. Co do zasady wszystkie strony powinny podlegać tym samym przepisom regulacyjnym i mieć zapewnione równe traktowanie przy wdrażaniu przepisów, chociaż zarówno wymogi, jak i egzekwowanie mogą być mniej rygorystyczne w przypadku mniejszych partii”. W literaturze rozróżnia się niezależność formalną lub de iure oraz niezależność nieformalną lub faktyczną. Formalna niezależność odnosi się do oficjalnych zasad, jakie są opisane w instrumentach konstytucyjnych, prawnych i innych. Nieformalna niezależność odnosi się do stopnia, w jakim zasady te są przestrzegane w praktyce. Innymi słowy, uwzględnia stopień, w jakim na co dzień organy mogą swobodnie podejmować decyzje i działać tak, jak uznają to za najlepsze lub konieczne, aby móc przeprowadzić niezależną kontrolę nad finansowaniem wyborów i partii politycznych bez zbędnej ingerencji politycznej lub zewnętrznej.
Biorąc pod uwagę uzależnienie polskich partii politycznych od pieniędzy budżetowych, zablokowanie tych środków będzie miało bardzo negatywny wpływ na pluralizm polityczny, gdyż decyzje o odrzuceniu sprawozdań będą dotykały przede wszystkim partii opozycyjnych.
Warto przypomnieć, iż po wyborach w 2015 roku Partia Razem uniknęła odebrania 9,4 mln zł, a SLD 8,8 mln zł dzięki temu, że zaskarżyły one decyzje PKW do Sądu Najwyższego, a ten skierował sprawy do Trybunału Konstytucyjnego. W roku 2020 Państwowa Komisja Wyborcza podjęła uchwałę o odrzuceniu sprawozdania finansowego partii Konfederacja Wolność i Niepodległość za 2019 rok, w wyniku czego w ciągu trzech lat partia mogła stracić łącznie 20,67 mln zł. W listopadzie 2020 roku Sąd Najwyższy także zawiesił w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych postępowanie w sprawie ze skargi Partii Zieloni na uchwałę PKW o odrzuceniu sprawozdania partii o źródłach pozyskiwania środków finansowych. Podobnie jak w wypadku poprzednich partii SN postanowił zawiesić postępowanie w sprawie do czasu rozstrzygnięcia przez TK sprawy P 2/19, zainicjowanej pytaniem prawnym Sądu z 2018 roku. W efekcie tego postanowienia SN Partia Zieloni nie utraciła prawa do ok. 900 tysięcy złotych subwencji budżetowej.
Jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna obowiązujące przepisy za zgodne z Konstytucją, a Sąd Najwyższy podtrzyma poprzednie decyzje PKW – partie opozycyjne mogą być zmuszone do oddania ponad 40 mln zł z odsetkami. Jak zauważył Sąd Najwyższy, już samo „pozbawienie partii politycznej subwencji na okres 3 lat de facto skutkuje jej marginalizacją, a tym samym prowadzi do faktycznej likwidacji”. Żądanie zwrotu środków budżetowych za poprzednie lata byłoby największym trzęsieniem ziemi w finansach politycznych i mogłoby doprowadzić do wyeliminowania części opozycji.
Odrębną kwestią jest skarga nadzwyczajna, jaką wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich do Sądu Najwyższego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2009 roku. Sąd ten potwierdził przepadek korzyści PSL w wysokości ponad 9 mln zł. Rzecznik wystąpił ze skargą, argumentując, iż postanowienie Sądu Apelacyjnego wymierzyło sankcję rażąco niewspółmierną do wagi czynu, naruszając tym samym konstytucyjny zakaz nadmiernej ingerencji. O ponadstandardowej surowości tej sankcji świadczy to, że niemal dziesięciokrotnie przekraczała ona maksymalną wysokość grzywny, a nieutworzenie odrębnego rachunku bankowego dla funduszu wyborczego zostało potraktowane surowiej niż łapownictwo wyborcze czy naruszenie tajności głosowania, za które przewidziana jest m.in. kara grzywny. Dodatkowo przepadek korzyści stanowił trzecią z kolei sankcję, naruszając konstytucyjny zakaz wielokrotnego karania za ten sam czyn (zasada ne bis in idem). Co więcej, w 2001 roku nie istniał wyraźny przepis prawa wymagający utworzenia dwóch oddzielnych rachunków bankowych dla funduszu wyborczego i komitetu wyborczego partii. Nie zostało to w ogóle przeanalizowane ani przez Sąd Okręgowy, ani przez Sąd Apelacyjny. Skarga nadzwyczajna daje Sądowi Najwyższemu możliwość dokonania kontroli orzeczeń wydanych na podstawie przepisów już nieobowiązujących.
Finansowanie wyborów przez podmioty trzecie
Większość modeli regulujących finansowanie polityki opiera się na założeniu, że pieniądze są wykorzystywane wyłącznie przez podmioty bezpośrednio uczestniczące w wyborach. Modele te pomijają fakt, że organizacje i osoby, które formalnie nie startują w wyborach – tak zwane podmioty trzecie – często angażują się finansowo w działania mające wpływ na procesy polityczne i wyborcze. Finansowanie przez podmioty trzecie może polegać na prowadzeniu kampanii, pozyskiwaniu funduszy i ponoszeniu wydatków przez osoby i organizacje, które nie są prawnie powiązane z żadnym komitetem wyborczym, ale prowadzą kampanię na rzecz kandydatów czy partii lub przeciwko nim bądź w konkretnych kwestiach. Finansowanie przez stronę trzecią jest czasami określane jako „kampania niezależna” albo „kampania bezpartyjna”.
Możliwości ponoszenia kosztów prowadzenia agitacji wyborczej przez podmioty inne niż komitety wyborcze wynika z rozbieżności Kodeksu wyborczego30. Obowiązujące przepisy z jednej strony ustanawiają wyłączność komitetów wyborczych na prowadzenie kampanii wyborczej i finansowanie jej ze środków własnych, z drugiej jednak pozwalają każdemu wyborcy na prowadzenie agitacji wyborczej na rzecz komitetu bez uprzedniej zgody pełnomocnika. Powoduje to możliwość prowadzenia przez dowolne podmioty (w tym inne podmioty – nielegalnie, ale bez zagrożenia żadnymi sankcjami) agitacji wyborczej i finansowanie jej bez ograniczeń.
Prowadzi to do osłabienia całego systemu kontroli nad finansowaniem wyborów i umożliwia obejście zakazów dotyczących źródeł finansowania wyborów, terminów pozyskiwania pieniędzy i ich wydatkowania oraz czyni bezprzedmiotowe limity wydatków. Co najważniejsze, pozostawia taką działalność finansową poza jakąkolwiek kontrolą publiczną.
Państwowa Komisja Wyborcza zwracała uwagę na ten poważny problem, podkreślając, iż „doświadczenia z kampanii wyborczych prowadzonych w latach 2018–2020 wskazują na rosnący udział w kampanii wyborczej takich podmiotów, co stało się przedmiotem licznych wystąpień i zapytań kierowanych do Państwowej Komisji Wyborczej m.in. przez komitety wyborcze”. Także Specjalna Misja Obserwacyjna OBWE przy okazji wyborów prezydenckich w 2020 roku zwróciła uwagę, iż „były przypadki osób trzecich, które angażowały się w kampanię na rzecz danego kandydata lub przeciwko niemu. Fakt, że osoby te nie mają obowiązku składania sprawozdań finansowych ani ujawniania źródeł finansowania i wydatków, podważa przejrzystość finansowania kampanii i skuteczność obowiązujących limitów. (...) PKW otrzymała ponad 20 skarg związanych z finansowaniem kampanii, z których większość dotyczyła prowadzenia agitacji wyborczej przez osoby trzecie przed pierwszą turą i po niej. Skargi te zostały przekazane policji lub prokuraturze, jako że PKW nie miała uprawnień do ich rozpatrzenia przed dniem głosowania”.
Finansowanie przez podmioty trzecie jest często wykorzystywane jako sposób na obejście ograniczeń i limitów wpłat oraz wydatków, zwłaszcza gdy próbuje się ukryć prawdziwych darczyńców bądź wykorzystuje się niedozwolone dla partii i kandydatów źródła finansowania (np. środki publiczne bądź zbiórki publiczne). Za przykład takich działań można uznać kampanię mającą uzasadnić potrzebę reformy sądownictwa w Polsce finansowaną przez Polską Fundację Narodową, której głównym źródłem przychodów były środki pochodzące z dużych spółek Skarbu Państwa. Kolejnym przypadkiem kampanii politycznej wspieranej przez podmioty trzecie były kampanie billboardowe prowadzone przez organizację Spontaniczny Sztab Obywatelski. Celem organizacji jest „odsunąć od władzy PiS, bo demolują Polskę”. Sztab finansował m.in. kampanię krytykującą prezesa PKN Orlen Daniela Obajtka prowadzoną na billboardach w całej Polsce. W ramach zbiórek internetowych zabrano ponad 542 tys. złotych i dokonano blisko 8 tys. wpłat.
Niekontrolowane finansowanie wyborów przez podmioty trzecie stanowi poważne zagrożenie, jeśli chodzi o finansowanie z zagranicy, w tym przez reżimy autorytarne. W swoim Raporcie Misji Obserwacji Wyborów w Niemczech z 2017 roku OBWE/ODIHR wskazało na przykład stowarzyszenia, które wyprodukowało i rozprowadziło około 600 tys. egzemplarzy tygodnika „Deutschland-Kurier”, billboardów, plakatów i reklam internetowych specjalnie zaprojektowanych na wybory do Bundestagu, skutecznie prowadząc kampanię na rzecz Alternative für Deutschland (Alternatywa dla Niemiec, AfD). Lobby Control, znacząca niemiecka organizacja społeczeństwa obywatelskiego, promująca przejrzystość i jawność w życiu publicznym, w swoim raporcie na temat finansowania kampanii AfD z 2017 roku oszacowała, że stowarzyszenie powiązane z tą partią wydało ponad 6 mln euro na kampanie wspierające AfD. Także PKW zwracała uwagę na to, iż „w ostatnich latach doświadczenia wielu już państw wykazały, że naruszanie tych zasad sprzyja manipulowaniu opiniami wyborców, wprowadza ich w błąd i może prowadzić do niekontrolowanego wpływu różnych sił na przebieg wyborów”.
Nadużywanie środków publicznych
Nadużycie funkcji i zasobów państwowych jest sprzeczne ze standardami międzynarodowymi dotyczącymi rzetelnych wyborów i przeciwdziałania korupcji. Kodeks dobrych praktyk wyborczych Komisji Weneckiej przyjmuje za punkt wyjścia zasadę neutralności państwa, odnoszącą się do kampanii wyborczej, dostępu do mediów publicznych oraz publicznego finansowania partii politycznych i kampanii wyborczych. W wytycznych z 2016 roku ODIHR i Komisja Wenecka stwierdziły, iż „nadużywanie zasobów administracji, zwanych także zasobami publicznymi, stanowi dzisiaj jedno z najważniejszych i stale powracających wyzwań (...). Jest to ustabilizowane i rozpowszechnione zjawisko w wielu państwach europejskich, także w państwach o długiej tradycji wyborów demokratycznych (...). Zjawisko to pojmowane jest jako element trwałej kultury politycznej i obejmuje praktyki nie tylko stanowiące potencjalne naruszenie prawa, ale także praktyki – wynikające z braku standardów etycznych odnoszących się do procesu wyborczego”.
Nadużycie środków publicznych można określić jako nienależną korzyść uzyskaną przez partie polityczne lub kandydatów poprzez wykorzystanie funduszy, stanowisk lub powiązań z instytucjami rządowym, w celu wpływania na wynik wyborów. Nadużycie środków publicznych może dotyczyć zarówno środków finansowych, jak i darowizn rzeczowych, w tym wykorzystywania nieruchomości, środków (ludzkich, materialnych, informacyjnych oraz technicznych) pozostających w gestii państwa.
Od wielu dekad nierozwiązanym problemem nadużywania zasobów państwowych pozostają tzw. podatki partyjne. Już w 2001 roku wskazano na przypadki wpłat finansowych na rzecz komitetów wyborczych przez urzędników Kancelarii Prezydenta. Podczas ostatnich wyborów parlamentarnych znacznych darowizn na rzecz kampanii premiera Mateusza Morawieckiego dokonali członkowie zarządów spółek Skarbu Państwa (m.in. PKN Orlen i PKO BP). Wpłaty pochodziły również od kadr menedżerskich państwowych firm: Enei, PZU, KGHM i Poczty Polskiej i wielu innych spółek. W 2021 roku dziennikarze „Gazety Wyborczej", Radia ZET i Onetu przygotowali zestawienie zarządów i rad państwowych spółek, analizując dane na temat 5 tys. osób pojawiających się we władzach ponad tysiąca spółek Skarbu Państwa oraz spółek z nimi powiązanych. Przeprowadzone śledztwo dziennikarskie pokazało, iż przynajmniej 900 z nich ma związki z politykami Zjednoczonej Prawicy.
Poważną patologią jest wykorzystywanie funduszy celowych i fundacji finansowanych ze środków publicznych, a także spółek Skarbu Państwa do pośredniego finansowania polityki. W wypadku spółek Skarbu Państwa problem jest o tyle poważny, że może odnosić się także do środków unijnych i łamie zasady OECD dotyczące ładu korporacyjnego, zgodnie z którymi przedsiębiorstwa publiczne nie powinny być wykorzystywane jako wehikuły do finansowania działalności politycznej. Zagrożenia związane z nowo powoływanymi funduszami celowymi są realne, szczególnie jeśli ich finansami zarządza się z naruszeniem nadrzędnych zasad finansów publicznych, tj. jawności oraz celowości.
Przeprowadzona w latach 2020–2021 przez NIK kontrola Funduszu Sprawiedliwości potwierdziła, iż działania dysponenta funduszu oraz znacznej części beneficjentów umów dotacji skutkowały niegospodarnym i niecelowym wydatkowaniem środków publicznych, a także sprzyjały powstawaniu mechanizmów korupcjogennych. Przykładem nadużywania środków budżetowych na potrzeby wyborów są działania wiceministra sprawiedliwości Marcin Warchoła, kandydata w przedterminowych wyborach prezydenta Rzeszowa, który przekazał pół miliona złotych na rzecz jednego z rzeszowskich szpitali. Przekazane środki uruchomione zostały z Funduszu Sprawiedliwości. Co gorsza, ze względu na upolitycznienie prokuratury pojawia się problem kwadratury koła w kontekście odpowiedzialności karnej za nadużycia związane z Funduszem Sprawiedliwości.
Przepisy nie regulują w sposób wystarczający czynności podejmowanych przez funkcjonariuszy publicznych w trakcie kampanii wyborczej. Obserwacje poczynione przez Instytut Spraw Publiczny (ISP) w trakcie monitoringu wyborów samorządowych ujawniły praktyki wykorzystywania zajmowanej pozycji publicznej przez osoby rządzące i jednocześnie ubiegające się o reelekcję. Wykorzystywano narzędzia współpracy z mieszkańcami, takie jak konsultacje czy budżet obywatelski, otwierano nowe inwestycje, organizowano miejskie imprezy, wydawano publikacje informujące o własnym dorobku bądź o osiągnięciach kierowanego przez siebie samorządu (jako wydawnictwa samorządowe lub książki finansowane przez prywatne oficyny) i organizowano spotkania autorskie, co naruszało zasady równości szans komitetów startujących w wyborach.
Jak pokazał raport OBWE/ODIHR z ostatnich wyborów parlamentarnych: „Kilku wysokich rangą funkcjonariuszy publicznych, w tym ministrowie i wiceministrowie, również kandydowało w wyborach i pojawiało się w swoich okręgach wyborczych podczas imprez finansowanych ze środków publicznych, w tym forów wysokiego szczebla oraz uroczystościach z okazji oddawania do użytku infrastruktury, nowych posterunków policji czy remiz strażackich. (...) Częstotliwość i rozgłos takich działań, które niekiedy obejmowały agitację wyborczą, powodowały powstanie niewłaściwej przewagi i powodowały zacieranie się granic pomiędzy państwem a partią”.
Także w wytycznych OBWE i Komisji Weneckiej z 2016 roku w sprawie zapobiegania i przeciwdziałania niewłaściwemu wykorzystywaniu zasobów administracyjnych w procesach wyborczych stwierdza się, że „ramy prawne powinny zapewniać skuteczne mechanizmy zabraniające przedstawicielom władz publicznych nieuczciwego wykorzystywania zajmowanego stanowiska poprzez organizowanie oficjalnych wydarzeń publicznych dla celów kampanii wyborczej, w tym imprez charytatywnych lub wydarzeń, które faworyzują daną partię polityczną lub kandydata bądź działają na jej lub jego niekorzyść. (...) Aby zapobiec nadużywaniu zasobów administracyjnych w celu zapewnienia równych szans podczas wyborów, ramy prawne powinny zapewniać, aby w trakcie kampanii nie miały miejsca żadne istotne ogłoszenia mające na celu postawienie danej partii lub kandydata w korzystnym świetle”.
Prekampania wyborcza
Kolejnym istotnym problemem związanym z finansowaniem wyborów jest tzw. prekampania wyborcza, tj. sytuacja, gdy przed zarządzeniem wyborów i przed formalnym rozpoczęciem kampanii wyborczej finansowane są intensywne działania na rzecz przyszłych komitetów wyborczych i kandydatów, mające znamiona agitacji. Kwestia ta została podniesiona w raporcie Misji Oceny Wyborów (EAM) OBWE, przeprowadzającej obserwację wyborów do Sejmu RP i do Senatu RP, które odbyły się w 2015 roku, i w raporcie ISP z monitoringu finansowania samorządowej kampanii wyborczej 2014 roku. Takie działania można było również zaobserwować w przypadku dwóch głównych kandydatów na stanowisko prezydenta Warszawy przed wyborami samorządowymi w 2018 roku. Pozostająca poza kontrolą prekampania działa niekorzystnie na równość szans podmiotów rywalizacji przedwyborczej i przejrzystość finansowania polityki.
Temat prekampanii wyborczej był wielokrotnie poruszany przez ekspertów Fundacji Batorego, Państwową Komisję Wyborczą, misje OBWE, jak i Rzecznika Praw Obywatelskich. Podmioty te apelowały do ustawodawcy o uregulowanie zjawiska prekampanii, gdyż działania takie znajdują się faktycznie poza kontrolą organów wyborczych. W lipcu 2018 roku RPO otrzymał odpowiedź z senackiej Komisji Praw Człowieka, w której wskazano, iż „Utrzymanie obecnego stanu prawnego pozostawiającego partyjne wydatki propagandowe poza jakąkolwiek reglamentacją, choćby ewidencyjno-sprawozdawczą – jest przemyślaną i świadomą decyzją ustawodawcy”.
Pozostawienie problemu prekampanii poza kontrolą społeczną niesie ze sobą szereg zagrożeń dla systemu kontroli finansowania polityki. Wśród nich wymienić należy:
- trudności w identyfikowaniu autorów materiałów, które byłyby uznawane za desygnaty „materiałów wyborczych” definiowanych w art. 109 § 1 k. wyb., a z uwagi na nierozpoczęcie kampanii nie są obwarowane obowiązkiem oznaczania ich nazwą wytwarzającego je komitetu z art. 109 § 2 k. wyb.;
- nieobowiązywanie zakazów organizacji loterii fantowych, innego rodzaju gier losowych oraz konkursów z wygranymi o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych (art. 108a § 1 k. wyb.), jak również zakaz podawania w ramach agitacji napojów alkoholowych (art. 108a § 2 k. wyb.);
- brak zobowiązania podmiotów prowadzących prekampanię do przestrzegania limitu wydatków komitetów wyborczych na agitację wyborczą (art. 135 w zw. z art. 136 k. wyb.);
- brak zobowiązania podmiotów prowadzących prekampanię do przedłożenia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego właściwemu organowi wyborczemu (art. 142 § 1 k. wyb.);
- możliwość prowadzenia prekampanii przez różnorodne podmioty, w tym instytucje publiczne (m.in. samorządowe) i inne podmioty korzystające ze środków publicznych (m.in fundacje), jak i zagranicznych.
Finansowanie wyborów zawsze należy traktować jako złożony proces obejmujący różne etapy i formy finansowania. Patrząc na realia prowadzenia walki politycznej i listę zagrożeń z tym związanych, należałoby się zastanowić, czy idąc śladem Wielkiej Brytanii, nie powinno się znacznie wydłużyć „okresu uregulowanego”, kiedy obowiązują limity wydatków i szczegółowe zasady finansowania kampanii.
Wydatki reklamowe spółek Skarbu Państwa i wykorzystywanie mediów publicznych
Sposób działania i finansowania mediów, a tym samym kampanii medialnej, stanowi newralgiczny punkt dla zachowania równości szans przez uczestników procesu wyborczego. Istotnym elementem zapewniającym pluralizm polityczny są działania instytucji o charakterze publicznym, przede wszystkim – publicznych środków masowego przekazu. Udział mediów publicznych w szeroko rozumianej kampanii wyborczej powinien być traktowany jako jeden z koniecznych elementów neutralności władz publicznych. Zasada neutralności mediów publicznych oznacza zakaz angażowania się w kampanię wyborczą w sposób wspomagający interesy wyborcze ugrupowań rządzących. W sytuacjach patologicznych prowadzi to do zatarcia odrębności między państwem a partią rządzącą.
Podczas ostatnich wyborów parlamentarnych w 2019 roku zdecydowanie największą część wśród wniesionych protestów wyborczych stanowiły te dotyczące zarzutu wykorzystywania mediów publicznych finansowanych ze środków budżetu państwa do promowania wyłącznie komitetu wyborczego rządzącej partii politycznej (aż 135 protestów). Także Misja Specjalna Obserwacji Wyborów ODIHR zwróciła uwagę, iż „Uprzywilejowane traktowanie danego kandydata przez media publiczne należy uznać za niewłaściwe wykorzystywanie środków publicznych i należy temu odpowiednio przeciwdziałać”.
Brak neutralności mediów publicznych ma pośredni, ale poważny wpływ na wydatki wyborcze i przestrzeganie obowiązujących limitów. Jak pokazuje raport Fundacji Batorego, wydatki komitetów wyborczych ponoszone na korzystanie ze środków masowego przekazu stanowiły najistotniejszą pozycję w budżetach poprzednich kampanii wyborczych. W przypadku wszystkich komitetów koszty obejmujące komunikację masową stanowiły największą część wszystkich wydatków. Ich udział wahał się od 60% do 79%.
Przeprowadzane przez profesora Tadeusza Kowalskiego badania wskazują, iż w okresie rządów Zjednoczonej Prawicy nastąpiło znaczące wzmożenie wysiłków propagandowo-promocyjnych na rzecz interesów partii rządzących.
Kontrola i finansowanie określonych mediów umożliwiają partii rządzącej promowanie poszczególnych polityków, obchodzenie limitów wydatków wyborczych, przesunięcie środków finansowych na inne formy prowadzenia kampanii, ale też pośrednio blokują partiom opozycyjnym dostęp do kanałów komunikacyjnych. Transfery środków publicznych stają się instrumentem manipulacji politycznej, służą do pozycjonowania użytkownikom konkretnych treści i tworzenia toksycznej polaryzacji, a przede wszystkim mobilizacji wyborców.
W praktyce znaczna część wydatków reklamowych spółek Skarbu Państwa (SSP), ministerstw i urzędów centralnych stanowi finansowe wsparcie dla partyjno-rządowej propagandy. W sposób skoordynowany podmioty te faworyzują media bezpośrednio uczestniczące w realizacji propagandowych celów władzy, takie jak TVP, Polskie Radio, tygodniki „Sieci”, „Gazeta Polska” oraz „Do Rzeczy” czy dzienniki należące do PKN Orlen i „Gazeta Polska Codziennie”. Jest to forma zakamuflowanego finansowania propagandy partyjnej ze środków publicznych, ale także ekonomicznego cenzurowania (poprzez blokowanie wysokobudżetowych kampanii reklamowych) mediów, które nie są wyraźnie prorządowe.
Tylko w latach 2016–2020 same SSP wydatkowały na rynku reklamy ponad 5,8 mld zł. Wydatki reklamowe SSP rosły szybciej, niż rozwijał się rynek reklamy w mediach jako całość, potwierdzając tezę, iż poziom wydatków reklamowych sektora publicznego był uwarunkowany kalendarzem politycznym (w 2018 roku odbyły się wybory samorządowe, w roku 2019 wybory do Parlamentu Europejskiego oraz wybory parlamentarne, a rok później prezydenckie).
Część tych wydatków służyła budowie marki osobistej polityków. O ile w 2020 roku wysokie wydatki Ministerstwa Sprawiedliwości budowały wizerunek ministra i jego politycznej grupy, o tyle w roku 2021 wysiłek propagandowo-promocyjny był skupiony w większym stopniu na postaci premiera i prezesa NBP.
Także skala finansowania mediów publicznych jest bardzo znacząca i w przypadku TVP w okresie rządów Zjednoczonej Prawicy przekroczyła kwotę 7 mld zł (abonament plus tzw. rekompensata). Jeśli dodatkowo uwzględnić środki reklamowe ze spółek Skarbu Państwa oraz ministerstw i urzędów centralnych, to suma pochodząca tylko ze środków publicznych, którą TVP dysponowała w tym okresie, przekroczyła 10 mld zł.
Kontrowersje wywoływała również sytuacja, kiedy kontrolowana przez partię rządzącą spółka Skarbu Państwa (Orlen) przejęła potężną grupę medialną (Polska Press). Na początku 2021 roku doszło do finalizacji transakcji między Polska Press a PKN Orlen i tym samym zwiększyła się liczba gazet bliskich partii rządzącej. PKN Orlen kupił 20 dzienników regionalnych, blisko 120 lokalnych tygodników, 500 witryn internetowych i dzięki temu trafił do ponad 17 milionów użytkowników. Do tego należy jeszcze dodać bazę danych o milionach użytkowników, która może zostać wykorzystana w ramach tzw. targetowania behawioralnego, czyli opartego na historii wyszukiwań i interakcji użytkownika, jak również pozycjonowania konkretnych treści, a w ten sposób wpływania na ich wybory polityczne.
Finansowanie kampanii wyborczej w Internecie
Przepisy określające zasady prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej zawarte w Kodeksie wyborczym pochodzą sprzed kilkunastu lat i nie regulują w sposób wystarczający nowych form prowadzenia agitacji wyborczej, w tym agitacji w Internecie i za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej. Należy się zgodzić z tezą Tomasza Gąsiora, iż „zmieniająca się w niezwykle szybkim tempie rzeczywistość, przede wszystkim w efekcie skoku technologicznego ostatnich lat, możliwości, ale także zagrożenia, z niego wynikające, zdają się wręcz wymuszać dokonanie rewizji dostosowujących prawo w tym zakresie do nowej rzeczywistości”. Dotyczy to także problematyki nowoczesnych form pozyskiwania środków przez podmioty trzecie za pośrednictwem platform obsługujących płatności przez Internet (np. Facebook).
Wzmocnienie kontroli nad finansowaniem agitacji w Internecie jest istotne także ze względu na nowe standardy międzynarodowe i zobowiązania Polski wynikające z członkostwa w Radzie Europy. Zalecenia Komitetu Ministrów Rady Europy nr Rec(2022)12 z kwietnia 2022 roku rekomendują wzmocnienie monitorowania wydatków wyborczych i dostosowanie ich do prowadzenia kampanii online, a także zapewnienie m.in.
- uprawnienia do żądania informacji o wydatkach na cyfrową reklamę polityczną od platform internetowych oraz partii politycznych i kandydatów;
- niezbędnych środków finansowych, zasobów i umiejętności analitycznych do stosowania nowoczesnych metod monitorowania wydatków na kampanie w Internecie;
- przeglądu skuteczności obecnych limitów i kategorii sprawozdawczych w obszarze wydatków wyborczych z uwzględnieniem rosnącego znaczenia internetowej reklamy politycznej;
- analizy nowych metod finansowania, takich jak kryptowaluty, które są coraz częściej wykorzystywane przez określone organizacje, osoby i/lub państwa do finansowania kampanii wyborczych.
Wnioski i rekomendacje
Celem niniejszej analizy było wskazanie konkretnych problemów systemowych oraz kluczowych zagadnień, które stanowią potencjalne zagrożenie dla rzetelnego finansowania polityki, a w szczególności zbliżających się wyborów. Pomijając tradycyjne zagrożenia (np. nielegalne finansowanie przez grupy interesów, przekraczanie limitów wydatków) i te wynikające z rozwoju technologicznego (w tym kampanii internetowych, płatności online i kryptowalut), jesteśmy świadkami wyzwań systemowych, wynikających z zatrzymania procesu demokratyzacji. Kwestie finansowania polityki są zdeterminowane przez ogólnoinstytucjonalne rozwiązania dotyczące ograniczania niezależności PKW, prokuratury, sądownictwa i poszanowania zasad praworządności. Jak ma wyglądać przejrzyste i demokratyczne finansowanie polityki w sytuacji zawłaszczania państwa, znacznie uprzywilejowanego finansowania polityków z partii rządzącej i kontrolowanych przez nie mediów, jak również braku praworządności?
Po ponad dwóch dekadach funkcjonowania w Polsce systemu finansowania polityki opartego w znacznym stopniu na środkach publicznych nie udało się zdywersyfikować źródeł finansowania, wyeliminować szarej strefy finansowania polityki, a w szczególności korupcyjnych powiązań finansowych między nomenklaturą partyjną i spółkami Skarbu Państwa. Nie udało się także wprowadzić mechanizmów łączących wpłaty od obywateli z dominującym finansowaniem publicznym, wykształcić poczucia odpowiedzialności politycznej za finansowanie polityki, w szczególności na poziomie partii politycznych i kontrolowanych spółek (np. poprzez usuwanie skorumpowanych menadżerów i polityków).
Potencjalne finansowanie kampanii wyborczej przez dobrze zorganizowane grupy przestępcze i podmioty zagraniczne (w tym np. powiązane z Rosją i Chinami) jest także trudne do powstrzymania przy braku wyspecjalizowanej kontroli ze strony PKW i bliskiej współpracy z organami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo państwa. Dodatkowo przeprowadzona w styczniu 2018 roku kontrowersyjna nowelizacja Kodeksu wyborczego wprowadziła szereg niekorzystnych zmian w zasadach finansowania kampanii, składzie i kompetencjach organów zarządzających wyborami i nadzorujących finansowanie polityki.
Ze względu na omówione wcześniej luki prawne, sposób prowadzenia kontroli finansów partii i komitetów wyborczych (ograniczanie się do formalistycznej kontroli następczej przy słabej kontroli wstępnej i bieżącej), brak dodatkowych środków na działalność PKW i niezapewnienie wsparcia ze strony organów odpowiedzialnych za wykrywanie nadużyć finansowych i przeciwdziałanie korupcji – potwierdzają się obawy GRECO dotyczące skuteczności wybranego przez Polskę modelu nadzoru nad finansowaniem polityki. Wątpliwości te jeszcze narastają w obliczu zmian w składzie PKW, upolitycznienia organów antykorupcyjnych i prokuratury. Upolitycznienie tych instytucji osłabia wiarę w skuteczność i obiektywność kontroli. Zamiast działać na rzecz edukacji i świadomości obywatelskiej, jak powinno funkcjonować demokratyczne państwo, osłabione instytucje służą partyjnym interesom.
W epoce odchodzenia od demokracji i ekspansji reżimów hybrydowych – takich, które pokazują coraz bardziej autorytarny charakter pod cienkimi szatami wyborczymi – kwestia nadużywania środków państwowych do prowadzenia działalności politycznej staje się kluczowym problemem. Patologie te zawsze istniały w państwach postkomunistycznych, ale ich systemowy charakter (który się nasila) może mieć dramatyczny wpływ na rzetelność wyborów. Uczciwość wyborów to jedna z najtrudniejszych kwestii przy obecnym systemie finansowania polityki i omówionych w tej analizie problemach.
Należy mieć na uwadze, iż w takim otoczeniu silna kontrola państwa nad finansowaniem partii politycznych to broń obosieczna – z jednej strony powinna służyć do walki z korupcją polityczną i chronić życie publiczne, ale może być też narzędziem politycznej zbrodni użytym do osłabienia bądź wyeliminowania opozycji. W tym drugim scenariuszu kwestią wymagającą nie tylko poważnej dyskusji, ale i konkretnych działań pozostaje także ochrona niezależności organów kontrolnych i proporcjonalność sankcji grożących partiom politycznym i komitetom wyborczym za naruszenia prawa w zakresie ich finansowania.
Kolejnym elementem jest ograniczanie systemu łupów partyjnych. Im większy wpływ mają powiązane z państwem spółki, fundacje i fundusze celowe na finansowanie demokracji, tym większe pole do nadużyć i wypaczeń. Nieprzejrzystość i brak wewnętrznych zasady regulujących przyznawanie przez spółki Skarbu Państwa (a także komunalne) dotacji czy sponsoringu stanowi przestrzeń dla patronażu politycznego i nepotyzmu, a także nielegalnego wyprowadzania środków budżetowych, zarówno na szczeblu krajowym, jak i samorządowym.
Mając to na uwadze, powinno się:
- wzmocnić zaplecze eksperckie i przygotować wielopoziomową (krajową i lokalną) sieć obserwatorów, potrzebną do przeprowadzenia kompleksowego monitoringu finansowania wyborów parlamentarnych, samorządowych i europejskich w latach 2023 i 2024;
- usprawnić koordynację działań monitorujących prowadzonych przez organizacje międzynarodowe oraz obserwatorów krajowych poprzez przygotowywanie regularnych raportów i analiz przed wyborami;
- wypracować nowe, strategiczne podejście, jak w sytuacji polaryzacji i autokratyzacji chronić pluralizm polityczny, profesjonalizm i niezależność organów nadzorujących finansowanie polityki, a w szczególności Krajowego Biura Wyborczego;
- prowadzić szerokie działania edukacyjne wzmacniające świadomość obywatelską w kwestiach dotyczących finansowania polityki, uczciwości wyborów i przeciwdziałania korupcji politycznej;
- rozszerzyć działania mające na celu ograniczanie szarej strefy finansowania polityki i skupić się na powstrzymaniu zawłaszczania państwa i rozrastaniu się struktur oligarchiczno-partyjnych;
- wypracować nowe modele monitorujące i raportujące (w tym do prokuratury) przypadki korupcji na wysokim szczeblu, w szczególności nadużywania środków publicznych (w tym unijnych) przez spółki Skarbu Państwa, media, a także fundusze celowe;
- szczególnej analizie należałoby poddać mechanizmy służące pośredniemu finansowaniu polityków i ich kampanii wyborczych przez beneficjentów dotacji czy sponsoringu ze strony powiązanych z państwem spółek, fundacji, i funduszy celowych;
- przeprowadzić kompleksowy monitoring finansowania partii politycznych, korzystając z nowych mechanizmów rejestru wpłat i rejestru umów partii politycznych – w obecnej sytuacji, po nowelizacji przepisów dotyczących finansowania partii politycznych, monitoring obywatelski może stanowić istotny krok w stronę zbudowania skutecznego mechanizmu dla kompleksowego i proaktywnego monitorowania finansowania wyborów;
- wystąpić z apelem do Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR) o przeprowadzenie Pełnej Misji Obserwacji zbliżających się wyborów parlamentarnych w 2023 roku, a w szczególności przeprowadzenia oceny zgodności procesu wyborczego ze zobowiązaniami i normami międzynarodowymi w zakresie finansowania kampanii wyborczej, wykorzystywania środków publicznych, w tym mediów;
- w większym stopniu wspierać niezależne dziennikarstwo śledcze i organizacje pozarządowe, w tym na poziomie lokalnym, zajmujące się korupcją polityczną, a w szczególności finansowaniem polityki;
- opracować wspólnie z parlamentarzystami, Rzecznikiem Praw Obywatelskich i Najwyższą Izbą Kontroli kompleksowe rozwiązania legislacyjne, które miałyby wyeliminować omówione powyżej patologie, wzmocnić niezależne instytucje demokratyczne i ograniczyć zawłaszczanie państwa;
- uświadomić społeczności międzynarodowej (w tym Komisji Europejskiej) konieczność uruchomienia mechanizmów i środków wspierających działania prodemokratyczne i edukacyjne znane w Polsce z lat dziewięćdziesiątych XX wieku – działania te są niezbędne dla zabezpieczenia uczciwości zbliżających się wyborów, w tym do Parlamentu Europejskiego.
Demokracja wymaga nie tylko instytucji, które powstrzymują elity polityczne przed nadużywaniem władzy, ale przede wszystkim aktywnych obywateli. Olbrzymia rola w zapewnieniu sprawnego funkcjonowania systemu kontroli finansowania polityki leży po stronie aktywnych obywateli, organizacji strażniczych i niezależnych dziennikarzy, angażujących się w społeczną kontrolę nad procesami demokratycznymi i finansowaniem polityki. Prowadzenie działań profilaktycznych przez te grupy byłoby wzmocnieniem kontroli sprawowanej przez PKW i NIK i mogłoby dostarczyć istotnych danych organizacjom międzynarodowym (np. OBWE/ODIHR, Komisji Europejskiej, GRECO, UNODC, OECD), jak i krajowym ośrodkom badawczym.
W dłuższej perspektywie sformułowane w ramach działań monitorujących i raportujących postulaty de lege ferenda mogłyby się stać przedmiotem analizy ustawodawcy, do którego należy dostosowanie obowiązującego prawa do zmieniającej się rzeczywistości i obowiązujących standardów międzynarodowych, ale przede wszystkim mogłyby posłużyć jako kierunkowskaz dla sił politycznych, którym zależy na poprawieniu jakości demokracji i standardów życia publicznego w Polsce. Jak mawiał brytyjski filozof i polityk Lord John Acton: „Władza korumpuje, a władza absolutna korumpuje absolutnie”. Poważnym wyzwaniem dla całej klasy politycznej na najbliższe lata będzie wypracowanie i wdrożenie nowych standardów życia publicznego na wzór powołanej w Wielkiej Brytanii Komisji Standardów w Życiu Publicznym. Bez powrotu do fundamentalnych zasad demokracji, praworządności i ograniczania wpływu partii rządzących na instytucje demokratyczne możemy być świadkami nowego zawłaszczania państwa i ponownego dzielenia łupów partyjnych.
|
[
{
"question_id": "12161797",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy zasoby finansowe i osobowe w Krajowym Biurze Wyborczym zostały zwiększone po 2008 roku?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
50
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12161798",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku został przyjęty raport zawierający zalecenia GRECO odnośnie do finansowania partii politycznych?",
"answer": "Raport zawierający zalecenia GRECO odnośnie do finansowania partii politycznych został przyjęty w 2008 roku.",
"span": [
7235,
7239
]
},
{
"question_id": "12161799",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy GRECO zaleciło zwiększenie zasobów finansowych i osobowych w Krajowym Biurze Wyborczym?",
"answer": "Tak.",
"span": [
7501,
7600
]
},
{
"question_id": "12161800",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Polska zastosowała się do rekomendacji GRECO? ",
"answer": "Nie.",
"span": [
8204,
8269
]
}
] |
00809053
|
Sąd kapturowy nad polskim Internetem. Kto będzie następny?
W ostatnich tygodniach kolejne strony internetowe znikają z polskiego Internetu. Łączy je (prawdopodobnie) to, że Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego uznała je za zagrażające bezpieczeństwu państwa. Wojna w Ukrainie wzbudza w nas słuszny gniew wobec agresora i osób, które łączymy z rosyjską propagandą. Ale mechanizm blokowania stron zastosowany wobec stron domniemanych propagandystów Kremla jest tak skonstruowany, że pojawiają się uzasadnione obawy o to, kto będzie następny.
Opisane przez Zaufaną Trzecią Stronę blokowanie stron internetowych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego bazuje na art. 180 ust. 1 prawa telekomunikacyjnego. Pozwala on na ograniczenie dostępu do stron, jeśli te „mogą zagrażać obronności, bezpieczeństwu państwa oraz bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu”. Decyzja w sprawie blokady:
- opiera się na bardzo szerokich kryteriach, np. porządek publiczny,
- nie podlega jakiejkolwiek kontroli.
Ani właściciele stron, ani opinia publiczna nie są w żaden sposób informowani o tym, co się stało.
Oznacza to zatem, że podmiot, który zarządza blokadę – w praktyce najczęściej Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (prawdopodobnie, bo informacje o blokowaniu są niejawne) – jest zarówno oskarżycielem, jak i sędzią w tak fundamentalnej sprawie, jak ograniczenie wolności słowa.
Polskie przepisy przewidują jeszcze kilka innych sytuacji, kiedy strona internetowa może być zablokowana:
- zgodnie z ustawą antyterrorystyczną ABW może zarządzić blokadę stron propagujących treści związane z terroryzmem (art. 32b ustawy o ABW),
- zgodnie z ustawą hazardową Krajowa Administracja Skarbowa może zarządzić blokadę stron dostawców gier hazardowych naruszających polskie prawo (Ministerstwo Finansów na podstawie art. 15f ustawy o grach hazardowych prowadzi Rejestr Domen Służących do Oferowania Gier Hazardowych Niezgodnie z Ustawą).
W obu tych sytuacjach decyzja o blokadzie nie jest arbitralna. W sprawach związanych z terroryzmem konieczne jest uzyskanie wcześniejszej zgody Prokuratora Generalnego i sądu. W sprawach hazardu właściciel strony internetowej jest informowany o blokadzie i może się od niej odwołać. Nie wiemy, która z tych ścieżek byłaby lepsza w obecnej sytuacji, ale nie mamy wątpliwości, że stawka w postaci cenzurowania Internetu jest zbyt wysoka, by pozostawić decyzje wyłącznie służbom.
Wolność słowa – jak wszystkie prawa – podlega ograniczeniom, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach i pod pewnymi warunkami. Ani niepłacenie podatków przez organizatorów gier hazardowych, ani zagrożenie terrorystyczne, ani nawet wojna u najbliższych sąsiadów nie unieważnia praw podstawowych. W tym wypadku jednak oskarżyciel pełni zarazem rolę sędziego, a oskarżeni nawet nie wiedzą, że zostali skazani, nie mówiąc o prawie do obrony. W ten sposób ofiarą cenzorskiego skalpela może paść każdy portal, który nie spodoba się władzy. Kto będzie następny?
|
[
{
"question_id": "11745974",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy wszystkie zapisy prawne dają ABW takie same uprawnienia w kwestii blokowania stron internetowych?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
58
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11745976",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Według jakiego zapisu prawa w ostatnich tygodniach ABW blokuje strony internetowe, które uznała za zagrażające bezpieczeństwu państwa?",
"answer": "W ostatnich tygodniach ABW blokuje strony internetowe, które uznała za zagrażające bezpieczeństwu państwa, na podstawie art. 180 ust. 1 prawa telekomunikacyjnego.",
"span": [
661,
702
]
},
{
"question_id": "11745977",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy blokowanie stron na podstawie art. 180 ust. 1 prawa telekomunikacyjnego podlega kontroli?",
"answer": "Nie.",
"span": [
855,
989
]
},
{
"question_id": "11745978",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Według jakiego zapisu prawa ABW może zarządzić blokadę stron propagujących treści związane z terroryzmem?",
"answer": "ABW może zarządzić blokadę stron propagujących treści związane z terroryzmem na podstawie art. 32b ustawy o ABW.",
"span": [
1592,
1613
]
},
{
"question_id": "11745979",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Kto musi wyrazić zgodę na zablokowanie strony internetowej, jeśli propagowane są na niej treści związane z terroryzmem?",
"answer": "Jeśli na stronie internetowej propagowane są treści związane z terroryzmem, to na jej zablokowanie musi wyrazić zgodę Prokuratura Generalna i sąd. ",
"span": [
2063,
2093
]
}
] |
00819418
|
Statut Miasta Czarnków
Rozdział 1.
Gmina Miasta Czarnków
§ 1. Ilekroć w statucie jest mowa o:
1) Mieście-należy przez to rozumieć Miasto Czarnków, będące gminą o statusie miasta, w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym;
2) Radzie-należy przez to rozumieć Radę Miasta Czarnków;
3) radnym-należy przez to rozumieć radnego Miasta Czarnków;
4) Burmistrzu-należy przez to rozumieć Burmistrza Miasta Czarnków;
5) statucie-należy przez to rozumieć statut Miasta Czarnków;
6) komisji-należy przez to rozumieć komisje Rady Miasta Czarnków.
§ 2. 1. Herbem Miasta jest srebrna (biała) w krąg związana u dołu chusta- Nałęcz w czerwonym polu. Tarcza herbowa jest opasana złotą bordiurą. Herb wieńczy złota corona muralis z pięcioma wieżami. Barwami Miasta są kolory: czarny i czerwony, ułożone w szachownicę. Wzór herbu i barw stanowi załącznik do statutu.
2. Przewodniczący Rady i Burmistrz podczas sesji oraz uroczystości miejskich lub państwowych posługują się insygniami w postaci łańcuchów z herbem miasta i oznaczeniem funkcji.
§ 3. 1. Osoby wybitnie zasłużone dla Miasta mogą zostać wyróżnione przez Radę tytułem Honorowego Obywatela Miasta Czarnkowa.
2. Honorowe Obywatelstwo może być nadane tej samej osobie tylko raz.
3. Z inicjatywą nadania Honorowego Obywatelstwa mogą wystąpić:
1) Burmistrz;
2) Przewodniczący Rady;
3) komisje Rady Miasta;
4) kluby radnych;
5) grupa mieszkańców gminy w ramach obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej, na zasadach określonych w ustawie o samorządzie gminnym.
4. Wniosek o nadanie Honorowego Obywatelstwa powinien zawierać dane kandydata oraz opis zasług uzasadniających wyróżnienie.
5. Osoba wyróżniona Honorowym Obywatelstwem otrzymuje:
1) akta nadania;
2) medal pamiątkowy z wizerunkiem Janka z Czarnkowa.
6. Wręczenie wyróżnienia następuje podczas uroczystej sesji Rady lub uroczystości miejskiej.
Rozdział 2.
Jednostki pomocnicze
§ 4. 1. Z inicjatywą utworzenia, połączenia, podziału lub zniesienia jednostki pomocniczej mogą wystąpić mieszkańcy obszaru, który ta jednostka obejmuje lub ma obejmować albo organy Miasta.
2. Projekt granic jednostki pomocniczej sporządza Burmistrz w uzgodnieniu z zainteresowanymi mieszkańcami i inicjatorami utworzenia tej jednostki.
3. Przebieg granic jednostki pomocniczej powinien być spójny pod względem przestrzennym, funkcjonalnym i terytorialnym.
4. Konsultacje w sprawie tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostek pomocniczych obejmują także szczegółowy przebieg granic i nazwę jednostki.
§ 5. Jednostki pomocnicze prowadzą gospodarkę finansową w ramach budżetu miasta zgodnie z zasadą integralności środków przyznanych jednostkom z budżetem.
§ 6. 1. O terminie i miejscu sesji zwyczajnej zawiadamia się przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej drogą elektroniczną lub pismem w postaci papierowej najpóźniej 7 dni przed terminem sesji. Wraz z zawiadomieniem doręcza się porządek obrad, projekty uchwał i inne materiały związane z porządkiem obrad.
2. O sesji nadzwyczajnej zawiadamia się drogą elektroniczną, pismem w postaci papierowej lub w każdy inny skuteczny sposób.
§ 7. Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej ma prawo zabierać głos w dyskusji dotyczącej spraw jednostki pomocniczej oraz przedstawiać opinie i wnioski w imieniu jednostki pomocniczej na sesji Rady.
Rozdział 3.
Organizacja wewnętrzna oraz tryb pracy organów gminy
§ 8. 1. Przewodniczący Rady, organizując prace i prowadząc obrady Rady, w szczególności wykonuje następujące czynności:
1) zwołuje sesje (w tym sesje nadzwyczajne);
2) ustala porządek obrad;
3) zawiadamia radnych i mieszkańców o terminie, miejscu i porządku obrad sesji;
4) zaprasza na sesję gości;
5) otwiera i zamyka obrady;
6) stwierdza prawomocność obrad;
7) udziela głosu radnym i innym osobom uczestniczącym w sesji;
8) przeprowadza głosowania;
9) przyjmuje interpelacje i zapytania radnych, następnie przekazuje je Burmistrzowi;
10) koordynuje prace komisji rady, przekazuje wnioski, skargi i petycje do właściwej komisji.
2. Na wniosek Przewodniczącego, do wykonywania czynności technicznych takich jak liczenie głosów, odczytywanie pism, Rada może wyznaczyć sekretarza obrad.
§ 9. 1. Powołuje się następujące komisje stałe:
1) Rewizyjną, której przedmiot działania ustala ustawa;
2) Skarg, Wniosków i Petycji, której przedmiot działania ustala ustawa;
3) Budżetu i Rozwoju Gospodarczego, której przedmiotem działania są sprawy budżetu, finansów, rozwoju gospodarczego, mieszkalnictwa, gospodarki przestrzennej, ochrony środowiska, gospodarki komunalnej;
4) Społeczną, której przedmiotem działania są sprawy edukacji, kultury fizycznej i sportu, ochrony zdrowia, profilaktyki i rozwiązywania problemów społecznych, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, kultury, ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, promocji;
2. Radny może być członkiem 1 lub 2 komisji stałych.
3. Rada może w trakcie kadencji dokonywać zmian składów osobowych komisji.
4. Przewodniczących komisji wybiera Rada.
5. Zadaniem przewodniczących jest organizowanie pracy komisji oraz prowadzenie obrad.
6. W przypadku nieobecności przewodniczącego jego zadania wykonuje wiceprzewodniczący wybrany przez komisję. Kandydata na wiceprzewodniczącego zgłasza przewodniczący komisji.
7. W przypadku nieobecności przewodniczącego i wiceprzewodniczącego, obrady komisji prowadzi przewodniczący obrad wskazany przez obecnych na posiedzeniu członków komisji.
§ 10. 1. Komisje, obradują na posiedzeniach, zwoływanych przez przewodniczących komisji w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.
2. Plany pracy komisji, w tym plan kontroli Komisji Rewizyjnej zatwierdza Rada.
3. W sprawach obejmujących wspólny obszar działania komisje mogą współpracować i odbywać wspólne posiedzenia.
4. Postanowienia ust. 1-2 nie dotyczą Komisji Skarg, Wniosków i Petycji.
§ 11. 1. Opinie i wnioski komisji są uchwalane w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu komisji.
2. Opinie i wnioski komisji przedstawia na sesji jej przewodniczący lub wskazany przez komisję sprawozdawca.
§ 12. 1. Posiedzenia komisji są protokołowane.
2. Protokół podpisuje protokolant i przewodniczący obrad.
§ 13. 1. Radni potwierdzają obecność na sesjach Rady i posiedzeniach komisji podpisem na liście obecności.
2. Opuszczając sesję przed jej zakończeniem, radny zobowiązany jest poinformować o tym przewodniczącego obrad i powiadomić protokolanta. Opuszczenie sesji odnotowuje się w protokole.
3. Przewodniczący Rady raz w roku przedstawia Radzie sprawozdanie z frekwencji radnych na sesjach i posiedzeniach komisji.
§ 14. W przypadku stwierdzenia w trakcie sesji braku quorum niezbędnego do podjęcia uchwał, przewodniczący, przed głosowaniem, przerywa obrady i wyznacza nowy termin tej samej sesji.
§ 15. 1. Rada Miasta odbywa sesje zwyczajne, zgodnie z rocznym planem pracy. Projekt planu pracy ustala przewodniczący Rady przy współudziale wiceprzewodniczącego i przewodniczących stałych komisji i przedstawia Radzie do końca grudnia roku poprzedniego.
2. Rada może w ciągu roku dokonywać zmian w rocznym planie pracy.
2. Poza sesjami ustalonymi w planie pracy, w przypadkach, gdy zachodzi potrzeba załatwienia sprawy wynikłej niespodziewanie, a przy tym nie cierpiącej zwłoki, a także w sytuacjach określonych w odrębnych przepisach, zwołuje się sesje nadzwyczajne.
§ 16. 1. Przewodniczący ustala porządek obrad, miejsce, dzień i godzinę rozpoczęcia sesji oraz listę zaproszonych gości.
2. O terminie sesji zwyczajnej zawiadamia się radnych drogą elektroniczną lub pismem w postaci papierowej najpóźniej 7 dni przed terminem sesji. Wraz z zawiadomieniem doręcza się radnym porządek obrad, projekty uchwał i inne materiały związane z porządkiem obrad.
3. O sesji nadzwyczajnej zawiadamia się radnych drogą elektroniczną, pismem w postaci papierowej lub w każdy inny skuteczny sposób.
4. Zawiadomienie o miejscu, terminie i porządku obrad sesji zwyczajnej podaje się do publicznej wiadomości mieszkańcom Czarnkowa na cztery dni przed sesją poprzez zamieszczenie na stronie internetowej Miasta oraz na tablicach informacyjnych.
§ 17. 1. Porządek obrad sesji zwyczajnych obejmuje w szczególności:
1) rozpatrzenie wniosków w sprawie zmiany porządku obrad;
2) przyjęcie protokołu z poprzedniej sesji Rady;
3) temat sesji przewidziany w planie pracy;
4) uchwały;
5) sprawozdania, raporty, informacje burmistrza;
6) korespondencję, która wpłynęła do Rady w okresie międzysesyjnym;
7) interpelacje i zapytania;
8) wolne głosy i wnioski.
2. Radny ma prawo zgłaszać w trakcie sesji wnioski formalne. Wnioskiem formalnym jest wniosek o:
1) sprawdzenie kworum;
2) ograniczenie czasu wystąpień mówców;
3) zakończenie dyskusji;
4) reasumpcję głosowania;
5) głosowanie bez dyskusji;
6) zarządzenie przerwy;
7) odesłania projektu uchwały do komisji lub Burmistrza.
§ 18. Rada wyraża swoją wolę w formie:
1) uchwał-gdy działa w zakresie właściwości organu stanowiącego samorządu gminnego;
2) stanowisk-gdy podejmuje akty o charakterze intencyjnym;
3) ustaleń proceduralnych- w sprawach procedowania na sesji.
§ 19. 1. Z inicjatywą uchwałodawczą może wystąpić:
1) radny;
2) komisja Rady;
3) kluby radnych;
4) Burmistrz;
5) grupa mieszkańców, na zasadach określonych w ustawie i odrębnej uchwale Rady, w ramach obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej.
2. Do projektu uchwały załącza się uzasadnienie, które powinno określać:
1) cel podjęcia uchwały;
2) w miarę potrzeby dotychczasowy stan prawny i faktyczny w zakresie podjętym uchwałą oraz różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem;
3) ewentualne skutki finansowe wykonania uchwały;
4) informację o wymaganych prawem opiniach, uzgodnieniach.
3. Projekty uchwał opiniowane są przez Komisję Społeczną oraz Komisję Budżetu i Rozwoju Gospodarczego.
4. W przypadkach nie cierpiących zwłoki, Rada może podjąć uchwałę bez uzyskania opinii komisji.
5. Burmistrz zapewnia uzyskanie opinii radcy prawnego lub adwokata w postaci parafki na tekście projektu uchwały, co oznacza brak zastrzeżeń parafującego pod względem formalno-prawnym.
§ 20. 1. Przewodniczący obrad czuwa nad sprawnym ich przebiegiem i zachowaniem porządku obrad.
2. Przewodniczący obrad udziela głosu, według kolejności zgłoszeń, a w uzasadnionych przypadkach (ad vocem, wniosek formalny, wyjaśnienie z urzędu) może udzielić głosu poza kolejnością. Zgłoszenie do dyskusji odbywa się przez podniesienie ręki.
3. Jeżeli mówca odbiega od przedmiotu obrad lub forma jego wystąpienia albo zachowanie w sposób oczywisty zakłócają porządek obrad lub powagę sesji, przewodniczący obrad przywołuje mówcę do porządku, a po dwukrotnym zwróceniu uwagi, może odebrać mu głos. Fakt ten odnotowuje się w protokole.
§ 21. 1. Porządek rozpatrzenia projektów przewiduje w kolejności:
1) zgłoszenie ewentualnych autopoprawek;
2) wysłuchanie opinii komisji;
3) umożliwienie dyskusji;
4) zgłaszanie ewentualnych propozycji poprawek;
5) dyskusję nad propozycjami poprawek;
6) głosowanie.
2. Porządek głosowania projektów uchwał przewiduje w kolejności:
1) głosowanie za odrzuceniem w całości, jeśli wniosek taki został postawiony;
2) głosowanie wniosku o odesłanie projektu uchwały do komisji;
3) głosowanie poprawek; w pierwszej kolejności głosuje się poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach, w przypadku przegłosowania poprawki wykluczającej inne poprawki, poprawek tych nie poddaje się głosowaniu; w przypadku zgłoszenia do tego samego przepisu kilku poprawek, w pierwszej kolejności głosuje się poprawkę najdalej idącą;
4) głosowanie projektu w całości ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.
3. W głosowaniu jawnym na sesjach radni głosują przez podniesienie ręki oraz równoczesne naciśnięcie przycisku na elektronicznym urządzeniu do liczenia głosów, które umożliwia sporządzenie imiennego wykazu głosowań. Za głosy oddane uznaje się te, które oddano: „za”, „przeciw”, „wstrzymujące się”.
4. W głosowaniu imiennym radni głosują przez podniesienie ręki i równoczesne odnotowanie na imiennych listach radnych sposobu głosowania przez protokolanta lub wskazanych przez Radę radnych.
5. Przewodniczący obrad ogłasza wynik każdego głosowania.
6. Głosowanie tajne przeprowadza wybrana na sesji, spośród radnych, komisja skrutacyjna. Radni głosują na kartach opatrzonych pieczęcią Rady oraz datą i podpisem przewodniczącego komisji skrutacyjnej. Przewodniczący komisji skrutacyjnej ogłasza wynik głosowania tajnego niezwłocznie po ich ustaleniu. Wynik odnotowuje się w protokole sesji.
7. Zwykła większość głosów ma miejsce, gdy oddano większą liczbę głosów „za” od liczby oddanych głosów „przeciw”, głosów „wstrzymuję się” i nieważnych nie dolicza się. Gdy celem głosowania jest wybór jednej z kilku kandydatur lub opcji przechodzi ta, na którą oddano największą liczbę głosów.
8. Bezwzględna większość głosów ma miejsce, gdy oddano liczbę głosów „za” co najmniej o jeden większą od sumy pozostałych ważnie oddanych głosów „przeciw” i wstrzymuję się. Bezwzględna większość ustawowego składu rady oznacza, że przechodzi kandydatura lub opcja, która uzyskała liczbę całkowitą ważnie oddanych głosów „za” przewyższającą połowę ustawowego składu rady, a zarazem tej połowie najbliższą.
9. W przypadku głosowań personalnych, Przewodniczący obrad zwraca się do kandydatów o wyrażenie zgody na kandydowanie.
10. Przy podejmowaniu przez Radę ustaleń odnoszących się do procedowania na sesji, głosowanie może być zastąpione wypowiedzianą przez Przewodniczącego obrad formułą: „Jeśli nie usłyszę głosu sprzeciwu, uznam, że Rada propozycję przyjęła.” Brak sprzeciwu interpretuje się jako podjęcie przez Radę Miasta ustalenia jednogłośnie.
11. Radni mogą kierować interpelacje i zapytania do Burmistrza na zasadach i w trybie określonym w ustawie.
§ 22. 1. Z sesji Rady sporządza się protokół uproszczony.
2. Protokół zawiera:
1) numer, termin i miejsce sesji;
2) porządek obrad;
3) imię i nazwisko przewodniczącego obrad i protokolanta;
4) stwierdzenie przyjęcia protokołu z poprzedniej sesji;
5) listę mówców; odesłanie do miejsca publikacji pełnego zapisu obrazu i dźwięku z sesji;
6) informację o prawomocności głosowań;
7) wyniki głosowań, z wyszczególnieniem liczby radnych biorących udział w głosowaniu, liczby głosów „za”, „ przeciw” i „wstrzymujących się”;
8) czas trwania sesji;
9) podpisy przewodniczącego obrad oraz protokolanta.
3. Do protokołu załącza się
1) listy uczestniczących w sesji radnych i gości;
2) uchwały z uzasadnieniami projektów;
3) imienne wykazy głosowań radnych;
4) dokumenty złożone do protokołu, zgodnie z porządkiem obrad;
5) protokoły komisji skrutacyjnej.
§ 23. 1. Burmistrz uczestniczy, w miarę możliwości w sesjach Rady Miasta i posiedzeniach komisji.
2. Burmistrz na sesji składa Radzie sprawozdania z bieżącej działalności oraz inne informacje, raporty i sprawozdania wymagane przez ustawy.
§ 24. Burmistrz prowadzi rejestr gminnych jednostek organizacyjnych.
Rozdział 4.
Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej
§ 25. 1. Liczba członków Komisji Rewizyjnej musi być tak ukształtowana, aby każdy z klubów był reprezentowany przez co najmniej jednego radnego.
2. Jeżeli na danej sesji nie można podjąć uchwały w sprawie wyboru członków Komisji Rewizyjnej, próbę wyboru ponawia się na kolejnej sesji.
§ 26. 1. Komisja Rewizyjna przeprowadza kontrole na podstawie rocznego planu kontroli oraz na zlecenie Rady zawarte w odrębnej uchwale.
2. Roczny plan kontroli określa:
1) podmioty kontrolowane;
2) przedmiot i zakres kontroli;
3) planowany termin kontroli.
§ 27. 1. Komisja Rewizyjna może powoływać ze swego składu co najmniej dwuosobowe zespoły kontrolne.
2. Powołując zespoły kontrolne, Komisja Rewizyjna określa:
1) członków zespołu, w tym jego przewodniczącego;
2) przedmiot i zakres kontroli;
3) planowany termin rozpoczęcia i zakończenia kontroli.
3. Członkowie zespołów kontrolnych prowadzą czynności kontrolne na podstawie pisemnego upoważnienia, udzielonego przez przewodniczącego Rady.
§ 28. 1. Przewodniczący Komisji zawiadamia na piśmie Burmistrza i kierownika kontrolowanej jednostki o dniu rozpoczęcia czynności kontrolnych, nie później niż na 7 dni przed planowanym rozpoczęciem kontroli.
2. Przed przystąpieniem do czynności kontrolnych członkowie zespołu kontrolnego zobowiązani są bez wezwania okazać kierownikowi jednostki upoważnienie do przeprowadzenia kontroli oraz wpisać się do książki kontroli.
3. Przewodniczący Komisji występuje do Burmistrza lub kierownika kontrolowanej jednostki o przekazanie materiałów niezbędnych do przeprowadzenia kontroli.
4. W uzasadnionych przypadkach Komisja Rewizyjna, w związku z przeprowadzoną kontrolą, może wystąpić do Burmistrza o zasięgnięcie opinii specjalisty w danej dziedzinie. Opinię specjalisty załącza się do akt kontroli.
5. Po zakończeniu kontroli zespół kontrolny sporządza protokół z kontroli, zawierający:
1) wskazanie przedmiotu i terminu kontroli;
2) skład zespołu kontrolnego;
3) opis stwierdzonego stanu faktycznego;
4) wykaz stwierdzonych nieprawidłowości z powołaniem dowodów na podstawie których je ustalono w szczególności: dokumentów, wyjaśnień pracowników jednostki kontrolowanej, oględzin, opinii specjalistów;
5) podpisy członków komisji i kierownika jednostki kontrolowanej.
§ 29. 1. Protokół z kontroli doręcza się:
1) Radzie;
2) Burmistrzowi;
3) kierownikowi jednostki kontrolowanej.
2. Kierownik jednostki kontrolowanej ma prawo zgłaszania uwag do protokołu w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania.
3. Kierownik jednostki kontrolowanej jest zobowiązany, w terminie wskazanym przez Komisję, poinformować ją oraz Burmistrza o wykonaniu wniosków oraz o podjętych działaniach w celu ich wykonania lub przyczynach niepodjęcia tych działań.
4. W oparciu o protokół z kontroli oraz uwagi kontrolowanego i informacje z realizacji wniosków, Komisja Rewizyjna sporządza dla Rady Miasta sprawozdanie z kontroli.
Rozdział 5.
Zasady i tryb działania Komisji Skarg, Wniosków i Petycji.
§ 30. 1. Skargę, wniosek, petycję złożone do Rady, przewodniczący Rady kieruje do Komisji Skarg, Wniosków i Petycji, w celu rozpatrzenia poprzez ustalenie stanu faktycznego sprawy.
2. Przewodniczący Rady, biorąc pod uwagę terminy określone w ustawach, wyznacza Komisji terminy do rozpatrzenia skargi, wniosku, petycji oraz zawiadamia składającego o przewidywanym terminie rozpatrzenia sprawy przez Radę.
§ 31. Komisja w celu rozpatrzenia sprawy przeprowadza niezbędne postępowanie wyjaśniające, w tym celu może występować do Burmistrza, kierowników gminnych jednostek organizacyjnych o złożenie wyjaśnień w zakresie skargi lub stanowiska w zakresie wniosku bądź petycji.
2. Komisja przygotowuje i przedstawia Radzie opinię zawierająca wniosek o uwzględnienie bądź nieuwzględnienie skargi, wniosku lub petycji wraz z projektem uchwały i uzasadnieniem.
3. Członkowie Komisji podlegają wyłączeniu w sprawach, w których może powstać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowności.
ozdział 6.
Zasady działania klubów radnych
§ 32. 1. Powstanie klubu radnych następuje z chwilą doręczenia przewodniczącemu Rady powiadomienia o utworzeniu klubu. Powiadomienie powinno zawierać nazwę klubu, listę członków i wskazanie przewodniczącego.
2. Przewodniczący Rady prowadzi rejestr klubów.
3. Przewodniczący klubu, wybierany przez członków klubu, reprezentuje klub i organizuje jego prace.
4. Wszelkie zmiany danych, o których mowa w ust. 1 wymagają zgłoszenia przewodniczącemu Rady.
§ 33. Kluby mogą występować do Burmistrza o udostępnienie pomieszczenia w celu odbywania spotkań.
Rozdział 7.
Zasady dostępu i korzystania z dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych przez organy gminy i komisje rady gminy
§ 34. 1. Dokumenty w formie papierowej i elektronicznej z zakresu działania organów gminy udostępnia się w Urzędzie Miasta Czarnków w godzinach pracy urzędu, w tym dokumenty z zakresu działania Rady Miasta i komisji udostępnia się w Biurze Rady Miasta.
2. Dokumenty udostępnione w Biuletynie Informacji Publicznej można przeglądać w przeznaczonym do tego ogólnodostępnym stanowisku komputerowym w Urzędzie Miasta Czarnków, w godzinach pracy Urzędu.
3. Poza formami udostępniania określonymi w ustawie, uchwały Rady oraz imienne listy głosowań wywiesza się na tablicach informacyjnych w Urzędzie Miasta Czarnków.
§ 35. Traci moc uchwała nr V/31/2011 Rady Miasta Czarnków z dnia 3 lutego 2011r. w sprawie statutu Miasta Czarnków (Dz. Urz. Woj. Wlkp. nr 62, poz. 1097).
§ 36. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta Czarnków.
§ 37. Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego i wchodzi w życie z pierwszym dniem kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego następującej po obecnej kadencji.
|
[
{
"question_id": "12116421",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy radni i mieszkańcy miasta dowiadują się o sesji zwyczajnej w tym samym terminie?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
22
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "12116452",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy radni są informowani o terminie sesji zwyczajnej?",
"answer": "Radni są informowani o terminie sesji zwyczajnej najpóźniej 7 dni przed terminem sesji.",
"span": [
2817,
2854
]
},
{
"question_id": "12116459",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy mieszkańcy Czarnkowa dowiadują się o terminie sesji zwyczajnej?",
"answer": "Mieszkańcy Czarnkowa dowiadują się o terminie sesji zwyczajnej cztery dni przed sesją.",
"span": [
8078,
8100
]
}
] |
00807157
|
Agora
Agora (gr. ἀγορά, dosł. miejsce zgromadzeń) – główny plac, rynek w miastach starożytnej Grecji. Centrum wokół którego toczyło się życie polityczne, religijne, a czasami także handlowe.
We wczesnym etapie rozwoju polis agorą nazywano samo zgromadzenie obywateli uprawnionych do głosowania.
Początkowo, w miastach z długą tradycją osadniczą, była nieplanowa, o niezbyt wyraźnych granicach, często jej plan był zaburzony budynkami o charakterze publicznym lub religijnym (po stronie zachodniej) i straganami (po stronie wschodniej), czy centralnie przebiegającą ulicą. Od V wieku p.n.e. „agora jońska”, zakładana według systemu hippodamejskiego, miała najczęściej kształt prostokąta, który - począwszy od okresu klasycznego - otaczały portyki kolumnowe (stoa). Przez jej środek z reguły przechodziła główna ulica miasta. Na agorze znajdowały się zazwyczaj budowle o przeznaczeniu religijnym i publicznym, mównice i siedzenia dla urzędników, studnie/fontanny oraz pomniki. Wejście do agory miało niekiedy formę imponującej bramy, jak np. w Efezie, Priene czy Milecie.
Do najbardziej znanych należy agora ateńska. Miejsce, w którym powstała, zostało wybrane jeszcze w czasach Solona (około roku 600 p.n.e.). Był to nieregularny plac o lekkim nachyleniu, co zapewniało naturalny odpływ wody deszczowej, przy głównej drodze wiodącej na Akropol. Otoczenie było zdatne do zabudowy, sąsiadujące ze strefą mieszkalną Aten. W okresie klasycznym Agora ateńska była miejscem handlu, a także wielkich zgromadzeń mieszkańców i debat politycznych. W tym miejscu odbywały się wybory urzędników i sądy skorupkowe (ostracyzm), wystawiano (zanim wzniesiono stały teatr Dionizosa na południowych stokach Akropolu) sztuki teatralne, a także organizowano zawody sportowe. Budowle wokół agory wznosili Kimon (V wiek p.n.e.), Likurg (IV wiek p.n.e.), władcy hellenistyczni (II wiek p.n.e.), a także Rzymianie: ostatnią monumentalną budowlą była biblioteka Hadriana z II wieku n.e.
Rzymskim odpowiednikiem agory ateńskiej było Forum Romanum.
|
[
{
"question_id": "11558363",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jak nazywał się główny plac w starożytnym Rzymie?",
"answer": "Główny plac w starożytnym Rzymie nazywał się Forum Romanum.",
"span": [
0,
5
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558367",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy agora jest głównym placem w miastach starożytnej Grecji?",
"answer": "Tak.",
"span": [
7,
102
]
},
{
"question_id": "11558364",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Czym była agora?",
"answer": "Agora była głównym placem, rynkiem w miastach starożytnej Grecji.",
"span": [
53,
101
]
},
{
"question_id": "11558365",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co w starożytnym Rzymie było odpowiednikiem agory ateńskiej?",
"answer": "W starożytnym Rzymie odpowiednikiem agory ateńskiej było Forum Romanum.",
"span": [
2011,
2024
]
}
] |
00808554
|
W Dniu Nauczyciela z najlepszymi życzeniami otwartości
Z okazji Dnia Nauczyciela, życzymy wszystkim nauczycielom satysfakcji z pracy, jak najwięcej okazji do rozwoju, jak najlepszego dostępu do materiałów edukacyjnych i jak największej otwartości zasobów, z których korzystają.
Na dobry początek, żeby te życzenia mogły się spełnić, proponujemy wprowadzenie w życie kilku postulatów wprowadzających więcej otwartości do systemu oświaty.
1. Otwartość publicznie finansowanych zasobów edukacyjnych
Potrzebne jest systemowe wsparcie ze strony administracji publicznej dla otwartych zasobów edukacyjnych (OZE): ich finansowania, tworzenia i udostępniania; oraz dla narzędzi, które promowałyby ich wdrażanie na poziomie codziennej pracy nauczycieli i uczniów. Uczniowie i nauczyciele potrzebują dostępu do treści edukacyjnych, które są jednocześnie:
- otwarte – dostępne na wolnej licencji Creative Commons, czyli dającej możliwość darmowego, nieograniczonego prawem ich wykorzystywania, modyfikacji i dalszego rozpowszechniania;
- cyfrowe – dostępne w formie elektronicznej, co znacznie podnosi efektywność ich dystrybucji oraz zwiększa możliwości ich modyfikacji.
Niezbędne jest zapewnienie otwartości poprzez zmiany o charakterze legislacyjnym, które nałożą na instytucje systemu oświaty oraz organy im podległe obowiązek udostępniania publicznie sfinansowanych materiałów edukacyjnych na wolnych licencjach, zdejmujących z użytkowników ciężar każdorazowego zabiegania o zgodę autora danego zasobu na jego modyfikację i ponowne udostępnienie. Istotne jest także promowanie nowoczesnych, cyfrowych materiałów, poprzez stworzenie publicznego, internetowego repozytorium otwartych zasobów edukacyjnych – powszechnie dostępnej i darmowej platformy materiałów, która umożliwi swobodne wykorzystanie, modyfikację i dalszą dystrybucję publicznie finansowanych zasobów edukacyjnych do wszystkich zainteresowanych użytkowników. Repozytorium takiemu powinien towarzyszyć system informowania, szkolenia i motywowania nauczycieli i uczniów do korzystania z opublikowanych zasobów oraz do tworzenia i udostępniania nowych materiałów.
2. Rozwój platform umożliwiających integrację istniejących, publikację nowych i łatwe łączenie otwartych zasobów edukacyjnych. Jednym z kluczowych ograniczeń w korzystaniu z otwartych zasobów edukacyjnych jest niska znajomość źródeł tych zasobów oraz trudności w ich odkrywaniu i wyszukiwaniu. Efektywna, powszechnie dostępna i darmowa platforma (repozytorium) ułatwiająca korzystanie z otwartych zasobów edukacyjnych i udostępnianie własnych materiałów jest jedną z potrzeb najczęściej zgłaszanych przez nauczycieli. Wśród cech takiego rozwiązania ważna jest nie tylko możliwość darmowego użytkowania, ale także możliwość swobodnego dostosowywania treści, najlepiej w ramach tego samego rozwiązania technicznego platformy. Poza rozwojem platformy przydatne byłoby również opracowanie i udostępnienie otwartego standardu opisu zasobów edukacyjnych (metadanych), który ułatwiłby wydawcom, organizacjom pozarządowym i autorom indywidualnym udostępnianie otwartych zasobów w sposób zapewniającym wygodę ich wyszukania i dostosowania do własnych potrzeb.
3. Wprowadzenie systemu gratyfikacji nauczycieli za tworzenie otwartych zasobów edukacyjnych. Opracowywanie otwartych zasobów edukacyjnych przez nauczycieli nie jest dziś w ogóle premiowane. Formalne rozpoznanie i wynagradzanie tworzenia otwartych zasobów edukacyjnych (na przykład przez punkty do awansu zawodowego) mogłoby przyspieszyć wdrażanie takich materiałów, a także ich przygotowywanie (lub otwieranie istniejących). Zmiana ta wymagałaby również modyfikacji systemu awansu na ciągły, w którym praca i stopień awansu nauczyciela są cyklicznie ewaluowane. Gratyfikacja mogłaby się także opierać na modelu finansowym, w którym tworzenie zasobów byłoby wynagradzane przez państwo, na przykład w formie grantów przyznawanych w drodze otwartych konkursów.
4. Dedykowany czas dla nauczycieli na pracę nad materiałami edukacyjnymi do zastosowania w szkole i publikacji jako otwarte zasoby edukacyjne. Nauczyciele tworzą materiały edukacyjne lub dostosowują je do swoich potrzeb przez cały rok, rzadko jednak mają czas na ich przygotowanie z myślą o szerszej dystrybucji. Powodem jest nie tylko obawa przed oceną osób spoza najbliższego kręgu znajomych nauczycieli, ale także brak pewności co do tego, jak taki zasób powinien być opracowany, aby jego jakość satysfakcjonowała potencjalnych odbiorców. Dedykowany czas pracy nauczycieli przeznaczony na rozwój osobisty i wymianę doświadczeń, szczególnie zaś na tworzenie otwartych zasobów edukacyjnych, pozwoliłby przygotowywać materiały odpowiadające wprost na zapotrzebowanie praktyków – innych nauczycieli, autorom zapewniłby zaś komfort pracy niezbędny do opracowywania treści wysokiej jakości. Dedykowany czas pracy powinien być połączony z tworzeniem odpowiednich stanowisk pracy – od przestrzeni fizycznej po animowanie grup lokalnych i (lub) grup autorów, na przykład przedmiotowych.
5. Wspieranie szkół w działaniach autopromocyjnych. Tworzenie otwartych zasobów edukacyjnych przez nauczycieli powinno być również wspierane na poziomie promocji konkretnych autorów przez same szkoły. Pomóc może w tym dbałość o atrybucję autorów otwartych zasobów edukacyjnych i wypracowanie standardów dla materiałów tworzonych przez nauczycieli (nawet w obrębie jednej szkoły), na przykład upowszechnianie niewielkich formatów – fragmentów materiałów pozwalających osiągać poszczególne cele dydaktyczne, możliwych przy tym do łatwego dostosowania do różnych zadań. Wspieranie szkół w promowaniu ich aktywnych i innowacyjnych nauczycieli może się odbywać na przykład za pośrednictwem ośrodków doskonalenia nauczycieli i (lub) we współpracy z bezpośrednim otoczeniem szkoły, między innymi z rodzicami.
6. Wprowadzenie programów oceny jakości łatwo dostępnych dla nauczycieli. Przeszkodą w rozwoju otwartych zasobów jest ocena ich jakości. Tworzenie sieci publicznych (na przykład w ramach działań Ośrodka Rozwoju Edukacji i regionalnych ośrodków doskonalenia nauczycieli) usług weryfikujących istniejące otwarte zasoby edukacyjne i oceniających jakość nowych zasobów powinno być ważnym elementem wszystkich systemowych projektów na rzecz otwartych zasobów edukacyjnych. Proces taki powinien być wspierany zarówno technicznie, jak i na poziomie nauczania pedagogicznego doskonalenia zawodowego. Weryfikacja zasobów mogłaby się odbywać nie tylko centralnie, ale także w ośrodkach doskonalenia nauczycieli lub w ramach procesu peer review (na przykład w ramach oceny zasobów punktowanej do awansu zawodowego).
7. Pozyskiwanie praw autorskich do kluczowych zasobów niezbędnych do tworzenia nowych otwartych zasobów edukacyjnych. W wypadku kluczowych zasobów edukacyjnych, których nie można zastąpić lub których opracowanie wymaga specjalnego nakładu pracy, należy rozważyć systemowy proces pozyskiwania praw autorskich majątkowych do istniejących dzieł i otwierania ich przez Skarb Państwa. Rozwiązanie to – zastosowane już dla lektur szkolnych w ramach programu „Udostępnianie piśmiennictwa” Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa – mogłoby również obejmować podręczniki lub ich fragmenty o wyjątkowym znaczeniu dla systemu edukacji albo kryjące potencjał wspierania powstawania na ich podstawie kolejnych otwartych zasobów.
|
[
{
"question_id": "11745871",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "W ramach jakiej licencji udostępniane byłyby zasoby edukacyjne w repozytorium, którego powstanie nauczyciele zgłaszają jako potrzebę?",
"answer": "Zasoby edukacyjne w repozytorium, którego powstanie nauczyciele zgłaszają jako potrzebę, udostępniane byłyby w ramach wolnej licencji Creative Commons.",
"span": [
0,
54
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11745873",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Na jakiej licencji są dostępne otwarte zasoby edukacyjne?",
"answer": "Otwarte zasoby edukacyjne są dostępne na wolnej licencji Creative Commons.",
"span": [
871,
906
]
},
{
"question_id": "11745875",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy nauczyciele zgłaszają potrzebę utworzenia repozytorium z otwartymi zasobami edukacyjnymi?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2419,
2642
]
}
] |
00807175
|
Mięso in vitro
Mięso in vitro (także: mięso hodowane, mięso wolne od okrucieństwa) – produkt mięsa zwierzęcego, które w procesie wytworzenia nie było częścią żywego, kompletnego zwierzęcia. Inne nazwy to: mięso hydroponiczne, mięso bezofiarne czy vitro mięso.
Mięso in vitro nie powinno być mylone z imitacją mięsa, które jest żywnością wegetariańską pozyskiwaną z białek warzyw takich jak soja czy gluten. Badania nad mięsem in vitro rozpoczęły się w 2000 roku na Uniwersytecie Zachodnio Australijskim w Perth.
W roku 2008 niektórzy naukowcy twierdzili, że technologia jest gotowa do komercjalizacji, jedyne czego potrzeba to zainteresowanie ze strony biznesu. W lutym 2012 naukowcy z Uniwersytetu z Maastricht ogłosili, że planują wyprodukowanie kiełbasy do marca 2012 i hamburgera do września 2012 roku. Hodowla mięsa jest jednak obecnie bardzo droga, lecz szacuje się, że koszty produkcji będą systematycznie spadać wraz z rozwojem przemysłowego zastosowania tej metody produkcji. Potencjalnie każda zwierzęca tkanka mięśniowa może zostać wyhodowana w procesie in vitro.
W związku z rosnącymi kosztami produkcji mięsa metodami konwencjonalnymi oraz rosnącą populacją ludności, mięso in vitro może być jedną z nowych technologii podtrzymujących odpowiednią podaż żywności do roku 2050.
5 sierpnia 2013 miała miejsce pierwsza prezentacja hodowlanego burgera na konferencji w Londynie. Do przygotowania go naukowcy pod kierunkiem Marka Posta pobrali komórki macierzyste od krowy i hodowali je w paski mięśni następnie służące do budowy burgera.
Tkanka przeznaczona do demonstracji została wyhodowana w maju 2013 roku przy użyciu 20 000 cienkich pasków hodowlanej tkanki mięsnej. Fundusz w wysokości 250 000 euro pochodził od anonimowego darczyńcy, którym później okazał się być Sergey Brin.
|
[
{
"question_id": "11593481",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy zaprezentowany w 2013 roku hodowany burger zawierał białko soi?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
14
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11593482",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak inaczej nazywamy mięso in vitro?",
"answer": "Mięso in vitro inaczej nazywane jest mięsem hodowanym.",
"span": [
39,
53
]
},
{
"question_id": "11593483",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy mięso in vitro zawiera białko soi?",
"answer": "Nie.",
"span": [
262,
408
]
},
{
"question_id": "11593489",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co poddawane jest hodowli w procesie in vitro?",
"answer": "W procesie in vitro hodowli poddawana jest zwierzęca tkanka mięśniowa.",
"span": [
1007,
1033
]
},
{
"question_id": "11593488",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy burger zaprezentowany w 2013 roku składał się z wyhodowanej tkanki mięsnej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1392,
1550
]
}
] |
00809940
|
Nowe zawiadomienie o wyborze najkorzystniejszej oferty
ZAWIADOMIENIE O WYBORZE NAJKORZYSTNIEJSZEJ OFERTY
Działając na podstawie art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007r. Nr 164, poz. 1163 z późn. zm.), Zamawiający zawiadamia, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego na kompleksową obsługę biur podróży, w wyniku powtórzenia czynności wyboru oferty została wybrana oferta Wykonawcy:
Furnel Travel International Sp. z o.o. – ul. Kopernika 3, 00-367 Warszawa
Uzasadnienie wyboru:
Wybrana oferta jest najkorzystniejszą w oparciu o podane w specyfikacji istotnych warunków zamówienia kryteria wyboru spośród ofert nie podlegających odrzuceniu.
Zestawienie i porównanie wszystkich ofert zawiera załącznik nr 1 do niniejszego Zawiadomienia
Oferty odrzucone:
Oferty: Biuro Podróży Gama Celina Zmarzlik, Polish Travel Quo Vadis Sp. z o. o. ,Almatur-Polska S.A. oraz First Class S.A. zostały odrzucone, na podstawie art. 89 ust 1 pkt 6 PZP, ponieważ zawierają błędy w obliczeniu ceny. W ofertach przy poszczególnych opłatach transakcyjnych zastosowano niewłaściwą stawkę podatku VAT a zgodnie z art 88 PZP nie jest to omyłka rachunkowa, którą można poprawić, ani nie jest to oczywista omyłka pisarska, o której mowa w art 87 ust 2 PZP.
UZASADNIENIE
Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług stawka podatku VAT wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.
Na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 23 ustawy o VAT – obniżona została do wysokości 0% stawka podatku dla usług transportu międzynarodowego. Stosownie do definicji zawartej w ust. 3 pkt. 1 tego artykułu, przez usługi transportu międzynarodowego, o których mowa w ust. 1 pkt 23, rozumie się:
1) przewóz lub inny sposób przemieszczania towarów:
a) z miejsca wyjazdu (nadania) na terytorium kraju do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty,
b) z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) na terytorium kraju,
c) z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty, jeżeli trasa przebiega na pewnym odcinku przez terytorium kraju (tranzyt),
d) z miejsca wyjazdu (nadania) na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty lub z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, jeżeli trasa przebiega na pewnym odcinku przez terytorium kraju;
2) przewóz lub inny sposób przemieszczania osób środkami transportu morskiego, lotniczego i kolejowego:
a) z miejsca wyjazdu na terytorium kraju do miejsca przyjazdu poza terytorium kraju,
b) z miejsca wyjazdu poza terytorium kraju do miejsca przyjazdu na terytorium kraju,
c) z miejsca wyjazdu poza terytorium kraju do miejsca przyjazdu poza terytorium kraju, jeżeli trasa przebiega na pewnym odcinku przez terytorium kraju (tranzyt);
3) usługi pośrednictwa i spedycji międzynarodowej, związane z usługami, o których mowa w pkt 1 i 2.
Wobec powyższego usługi wykonywane przez pośredników dokonujących sprzedaży biletów lotniczych na przejazdy w międzynarodowym transporcie lotniczym oraz biletów kolejowych na przejazdy w międzynarodowym transporcie kolejowym opodatkowane są stawką 0% podatku od towarów i usług na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 23 w związku z ust. 3 pkt. 3 ustawy o podatku od towarów i usług.
Dodatkowo nie ulega przy tym wątpliwości, że z zakresu stosowania zasad określonych w art. 119 ustawy wyłączeni są pośrednicy działający na rynku usług turystycznych. Wynika to ze wskazanego wyżej art. 119 ust. 3 ustawy, który stanowi, że szczególnych zasad opodatkowania usług turystycznych nie stosuje się, jeśli usługi te nie są świadczone na własny rachunek.
Ponadto w myśl z art. 41 ust. 2 ustawy z dnia z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług: „dla towarów wymienionych w załączniku nr. 3 do ustawy, stawka podatku wynosi 7%, z zastrzeżeniem ust. 12 i art. 114 ust. 1”.
Usługi pośrednictwa w sprzedaży biletów na przejazdy w krajowym transporcie kolejowym oraz usługi pośrednictwa w rezerwacji hotelowej krajowej nie zostały ujęte w załączniku nr. 3, ani też nie mieszczą się w zakresie usług wymienionych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U.08.212.1336) - zatem nie ma do nich zastosowania preferencyjna stawka 7% lub 0% podatku od towarów i usług.
Reasumując usługi pośrednictwa w sprzedaży biletów na krajowe przejazdy kolejowe i przeloty lotnicze a także opłaty za pośrednictwo w rezerwacji hoteli podlegają opodatkowaniu stawką określoną w art. 41 ust. 1 ustawy tj. stawką 22%. Usługi pośrednictwa w rezerwacji hoteli za granica także podlegają podstawowej stawce opodatkowania w wys. 22%.
Stawki VAT w odrzuconych ofertach:
Oferta Biuro Podróży Gama Celina Zmarzlik – 7%, 0%, 0%,7%, 22%,22%
Oferta Polish Travel Quo Vadis Sp. z o.o. – 7%,0%,0%,7%,22%, 22%
Oferta First Class – 22%, 0%, 0% 7%, 7%, 7%
Oferta Almatur Polska S.A. – 22%, 22%, 22%, 22%, 22%, 22%,
W związku z powyższym na podstawie art. 94 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych Zamawiający zawrze umowę z Wykonawcą, którego oferta została wybrana, w terminie nie krótszym nie 7 dni od dnia przekazania niniejszego zawiadomienia.
Na powyższe czynności przysługuje Oferentom prawo do wniesienia protestu do Zamawiającego w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego Zawiadomienia z zastrzeżeniem art. 187 ust 6 i 7 PZP
|
[
{
"question_id": "12090724",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Po upływie ilu co najmniej dni Furnel Travel International Sp. z o.o. podpisze umowę?",
"answer": "Furnel Travel International Sp. z o.o. podpisze umowę po upływie minimum 7 dni.",
"span": [
0,
54
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12090725",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaka firma będzie wykonawcą przetargu na kompleksową obsługę biur podróży?",
"answer": "Firmą, która będzie wykonawcą przetargu na kompleksową obsługę biur podróży, jest Furnel Travel International SP. z o. o.",
"span": [
497,
535
]
},
{
"question_id": "12090726",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Ile dni musi upłynąć od dnia przekazania niniejszego zawiadomienia nim Zamawiający podpisze umowę z Wykonawcą?",
"answer": "Nim Zamawiający podpisze umowę z Wykonawcą, musi upłynąć siedem dni od dnia przekazania zawiadomienia.",
"span": [
5522,
5527
]
}
] |
00807140
|
Beltaine
Beltaine - polski folkowy zespół muzyczny, którego inspiracją jest muzyka Irlandii, Szkocji i Bretanii.
Historia
Beltaine powstało w 2002 w Katowicach. W 2004 wydali swój debiutancki album Rockhill, który zdobył nagrodę Wirtualne Gęśle w internetowym głosowaniu na najlepszą folkową płytę roku 2004. Również drugi album - "KONCENtRAD", został laureatem plebiscytu Wirtualne Gęśle w roku 2008. W 2010 grupa wydała swój trzeci album - Triú, który także zdobył nagrodę Wirtualne Gęśle. Nagroda została tym razem wręczona dopiero 13 listopada 2011 podczas występu grupy Beltaine w Białołęckim Ośrodku Kultury (Warszawa); statuetkę Wirtualnych Gęśli wręczył Eddie Brannigan – Pierwszy Sekretarz Ambasady Irlandii w Polsce.
Zespół daje około 100 koncertów rocznie. Koncertował także za granicą (m.in.: Festiwal Beltaine - Słowacja, Folkovy Kvitek - Czechy, Międzynarodowy Festiwal Ethno-Jazz – Mołdawia), Guinness Irish Festival w Szwajcarii, Rainforest World Music Festival w Malezji. Grupa jest współorganizatorem kilku imprez celtyckich, m.in. Irlandzkiej Majówki oraz Festiwalu Muzyki Celtyckiej "Zamek" w Będzinie.
Od 2014 roku wraz z zespołem tańca irlandzkiego Glendalough Beltaine tworzy widowisko muzyczno-taneczne "Beltaine & Glendalough - muzyka i taniec". Wcześniej muzycy współpracowali z zespołem tańca irlandzkiego i szkockiego Comhlan w widowisku Celtic Motion Project.
Muzycy
Obecny skład
- Łukasz "Coolesz" Kulesza (gitara akustyczna) - zamieszkały w Katowicach, lekarz, absolwent Śląskiej Akademii Medycznej, jeden z założycieli zespołu oraz jego menedżer.
- Adam Romański (skrzypce, bodhrán, darabuka, klawisze). Mieszka w Imielinie. Absolwent Śląskiej Akademii Muzycznej. W zespole od października 2002 roku. Jedyny muzyk z dyplomem Akademii Muzycznej. Jest nauczycielem muzyki w Szkole Podstawowej nr 38 w Katowicach. Dodatkowo gra w zespole Krzikopa.
- Bartłomiej Dudek (gitara basowa), zamieszkały w Sosnowcu. Absolwent Śląskiej Akademii Sztuk Pięknych. W zespole od listopada 2002 roku.
- Jan Gałczewski (mandolina, gitara elektryczna, dudy gaita, bodhran, buzuki irlandzkie, harmonijka ustna), pochodzący z Jędrzejowa mieszkaniec Krakowa. Student architektury na Politechnice Krakowskiej. W zespole od marca 2003 roku. Swoje pierwsze sceniczne kroki stawiał w krakowskich pubach z zespołem Blues Obsession.
- Jan Kubek (cajon, djembe, darabuka, tabla, instrumenty perkusyjne). Zamieszkały w Krakowie. Z wykształcenia technik budowy płatowców. W zespole od września 2005. Współpracował między innymi z takimi zespołami jak: Magiczne Karpaty, Que Passa, Scaur, teatr Biogrupa. Muzyk zespołu Viva Flamenco.
- Pierre aka spacepierre (perkusja). Zamieszkały w Katowicach, znany m.in. z zespołów Muariolanza, MEQ, założyciel i lider zespołu hipiersoniK. Kompozytor, aranżer i producent muzyczny. Współpracował z zespołem Raz, Dwa, Trzy (nowe aranżacje na Męskie Granie (trasa koncertowa) 2012 oraz klubową trasę Raz Dwa Trzy + Spitfire 2013. Jako perkusista udziela się w środowisku klubowym, jazzowym, latynoskim, niegdyś też aktorsko-kabaretowym. Od wielu lat orędownik łączenia elektroniki z żywym graniem.
Byli członkowie zespołu
- Grzegorz "Hoody" Chudy (2002-2018) (akordeon, flety, tin whistle, low whistle, wokal, łyżki, bombarda) - zamieszkały w Katowicach, absolwent polonistyki na Uniwersytecie Śląskim, jeden z założycieli zespołu. Zespołowy frontman, specjalista od instrumentów dętych, dyrektor artystyczny Festiwalu Muzyki Celtyckiej "Zamek" w Będzinie.
- Mateusz "Maths" Sopata (2006-2015) (perkusja), który udziela się teraz w zespole Moonkite.
|
[
{
"question_id": "11558442",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Od którego roku Łukasz Coolesz Kulesza należy do zespołu Beltaine?",
"answer": "Łukasz Coolesz Kulesza do zespołu Beltaine należy od 2002 roku.",
"span": [
0,
8
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558443",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku powstał zespół Beltaine?",
"answer": "Zespół Beltaine powstał w 2002 roku.",
"span": [
143,
149
]
},
{
"question_id": "11558444",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Łukasz Coolesz Kulesza był jednym z założycieli zespołu?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1418,
1585
]
}
] |
00807173
|
Petyhorcy
Petyhorcy, pietyhorcy (łac. pientho-horcensis) – lekka odmiana husarii używana w XVI–XVIII wieku najczęściej w Wielkim Księstwie Litewskim. Był to rodzaj kawalerii pośredni między husarią a jazdą kozacką/jazdą pancerną, o czym świadczy też wysokość żołdu. Jazda petyhorska zaciągana była przede wszystkim w ramach wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od lat 70. XVII wieku wyraźnie dominowała wielkością wśród innych litewskich formacji kawaleryjskich. Była drugą po husarii jazdą kopijniczą w Rzeczypospolitej, nieco się od niej różniącą. Formacja wspierająca husarię, często używana do oskrzydlania przełamanego przez husarię frontu przeciwnika, ale czasami także wspólnie z husarią pełniąca rolę przełamującą. W odróżnieniu od Wielkiego Księstwa, petyhorcy w Koronie nie byli formalnie zaciągani, ale przypuszczalnie wchodzili w skład chorągwi prywatnych. W Wielkim Księstwie Litewskim petyhorcy byli najliczniejszym rodzajem kawalerii (w 1673 roku stanowili ponad połowa wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego). Uważa się, że posiadanie kopii odróżniało petyhorców od jazdy kozackiej (na Litwie) i pancernej (w Koronie).
Uzbrojenie
Kopia o długości około 4 metrów, lekka krótka strzelba wieszana na szerokim pasie przewieszonym przez ramię, pistolet.
Charakterystyka formacji
Kasztelan lwowski Andrzej Maksymilian Fredro w 1675 roku zanotował: Lekki husarz, albo petyhorzec na dobrym koniu, z drzewem siedm łokciowym (bez proporca) wyprawowany będzie w szyszaku, z blachem przednim, albo w kaftanie dobrze przeszywanym, i w pancerzu powleczonym z karwaszami, ostroga u nogi, bandolet na cztery piędzi rurę długą mający, pistolet przynajmniej jeden, ładownicę tak sporą jak u pieszego.
Wynikało z tego opisu, że petyhorcy mieli krótsze o 1 metr kopie od husarzy, ale pozostałe uzbrojenie bardzo podobne.
Wg innych koncepcji petyhorcami nazywano pierwotnie jazdę typowo lekką, pochodzenia kaukaskiego. Tworzyli ją początkowo prawdopodobnie górale kaukascy osiadli na Litwie (tzw. Piatihorcy od Pięciu Gór w państwie Czerkiesów), później także Tatarzy litewscy i miejscowa szlachta. Dykcyonarz geograficzny Echarta (1872) wywodził ich nazwę od wsi Piatyhorce na Wołyniu. Dysponowali natomiast kopią, według jednych źródeł identyczną z husarską, według innych – nieco lżejszą. Tego typu chorągwie petyhorskie istniały na pewno w czasach Stefana Batorego. Jedna z nich, pod dowództwem rotmistrza Temruka Onychowicza Szymkowicza brała udział w wojnie z Gdańskiem i w wyprawach na Moskwę. Sam Temruk figuruje jako rotmistrz obrony potocznej już w spisach z czasów Zygmunta Augusta, nie wiadomo jednak bliżej, jaką chorągwią wtedy dowodził. Rotmistrzowie Temruk i Halibek (imiona typowo czerkieskie) pojawiają się także w archiwum korespondencji i rozkazów Jana Zamoyskiego z lat 1580–1582.
Stukonna rota petyhorska rotmistrza Zachariasza brała udział w bitwie pod Kircholmem z 1605 roku, a inna stukonna Stanisława Chwaliboga w bitwie pod Kłuszynem pięć lat później. W czasach późniejszych tradycyjne chorągwie petyhorskie nadal istniały, jednak mianem petyhorskich zaczęto określać także chorągwie pancerne. Z czasem zatarła się różnica między jednymi i drugimi. Do wyposażenia ochronnego petyhorca należały: kolczuga, misiurka, karwasze, niekiedy kałkan. W XVII wieku otrzymali kirysy ochronne. Broń zaczepną stanowiły: 3–4-metrowa rohatyna, szabla, dwa pistolety i rusznica lub łuk typu wschodniego. Po reformach wojskowych 1776 chorągwie petyhorskie przekształcono w Petyhorską Brygadę Kawalerii Narodowej. Petyhorcy szczególnie zasłużyli się w bitwie pod Chocimiem, w obronie obozu pod Żurawnem, w bitwie pod Wojniłowem.
Wynagrodzenie
Husarze, zarówno litewscy, jak i koronni, mieli pobierać co kwartał 51 zł, natomiast jazda kozacka w Wielkim Księstwie 41 zł (jej odpowiednik w Koronie czyli jazda pancerna otrzymywała tyle samo). W 1673 roku jazda petyhorska otrzymywała kwartalnie 46 zł, co lokowało ją w hierarchii wojskowej pod względem wysokości płac, pomiędzy husarią a pancernymi.
|
[
{
"question_id": "11592317",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Co prawdopodobnie odróżniało lekką odmianę husarii Wielkiego Księstwa Litewskiego od litewskich Kozaków?",
"answer": "Lekką odmianę husarii Wielkiego Księstwa Litewskiego od litewskich Kozaków prawdopodobnie odróżniało posiadanie kopii.",
"span": [
0,
9
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11592319",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywano lekką odmianę husarii Wielkiego Księstwa Litewskiego?",
"answer": "Lekka odmiana husarii Wielkiego Księstwa Litewskiego to petyhorcy.",
"span": [
0,
9
]
},
{
"question_id": "11592320",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy litewska jazda kozacka prawdopodobnie posiadała kopie?",
"answer": "Nie.",
"span": [
1028,
1136
]
},
{
"question_id": "11593471",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co odróżniało petyhorców od jazdy kozackiej i pancernej?",
"answer": "Petyhorców od jazdy kozackiej i pancernej prawdopodobnie odróżniało posiadanie kopii.",
"span": [
1028,
1136
]
}
] |
00806054
|
Zamach w Sarajewie
Zamach w Sarajewie – zamach na następcę austro-węgierskiego tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żonę Zofię, księżnę Hohenberg, dokonany 28 czerwca 1914 roku przez bośniackiego Serba Gavrila Principa, członka serbskiej nacjonalistycznej organizacji "Młoda Bośnia". Princip wraz z pięcioma innymi uczestnikami zamachu powiązany był z serbską tajną organizacją "Zjednoczenie lub śmierć", popularnie nazywaną "Czarna Ręka", którą kierował Dragutin Dimitrijević pseudonim "Apis", szef serbskiego wywiadu wojskowego.
Morderstwo następcy tronu austro-węgierskiego stworzyło napięcie pomiędzy Wiedniem a Belgradem. Austro-Węgry wysunęły ultimatum domagając się usunięcia wrogiej propagandy, a także udziału reprezentantów rządu cesarsko-królewskiego w śledztwie na terenie Serbii. Odrzucenie części żądań przez Serbię doprowadziło do tzw. kryzysu lipcowego, a w konsekwencji do wybuchu I wojny światowej.
Przygotowania
Przygotowania do zamachu rozpoczęto w marcu 1914 r., gdy prasa zapowiedziała przyjazd Franciszka Ferdynanda do Sarajewa. Ćwiczenia prowadzono w lasach pod Belgradem.
Nedeljko Čabrinović, Gavrilo Princip i Trifko Grabež dotarli do Sarajewa 4 czerwca i zamieszkali u krewnych lub znajomych. Zamachowcy byli wyposażeni w cztery pistolety, sześć bomb domowej roboty i kapsułki z cyjankiem. Koordynacją działań na miejscu zajmował się miejscowy dziennikarz Danilo Ilić, on też zwerbował na miejscu Cvjetka Popovicia i Muhameda Mehmedbašicia.
Zamachowcy zajęli pozycje na liczącej 4 km trasie z dworca kolejowego do ratusza, gdzie na arcyksięcia czekały władze miasta. Obstawili odcinek 300 metrów od Mostu Ćumurija, gdzie czekali Popović i Ilić, do Mostu Cesarskiego. Przy kawiarni Mostar oczekiwali Mehmedbašić i Čubrilović, Čabrinović na wysokości Drewnianego Mostu, Princip przy Moście Łacińskim, a Grabež przy Moście Cesarskim.
Przebieg wydarzenia
28 czerwca 1914 roku arcyksiążę Franciszek Ferdynand Habsburg wraz z towarzyszącą mu małżonką Zofią von Chotek obchodzili rocznicę swojego ślubu. Z tej okazji wzięli udział we mszy odprawionej w hotelu „Bosna” w kurorcie Ilidža (godz. 9:00), 10 km na zachód od Sarajewa, do którego wyruszyli pociągiem około godz. 9:42. Do samego Sarajewa para przybyła o godz. 10:07. Na dworcu miejskim czekała kolumna sześciu aut, w tym oliwkowoszara sportowa limuzyna marki Gräf & Stift ze składanym dachem dla wizytującej pary.
W limuzynie wraz z Franciszkiem Ferdynandem i jego żoną jechali także: szofer Leopold Lojka, szef straży przybocznej – hrabia Franz von Harrach oraz wojskowy gubernator Bośni i Hercegowiny – Oskar Potiorek. Trasa przejazdu była publicznie podana do wiadomości kilka dni wcześniej. W trakcie przejazdu pierwszemu z zamachowców, Mehmedbašiciowi, nie udało się rozeznać, w którym aucie siedzi arcyksiążę.
Kolejny ze spiskowców, Vaso Čubrilović, nie odważył się strzelać, widząc w pojeździe Franciszka i jego żonę, a Popović stał zbyt daleko i ze względu na słaby wzrok nie wiedział, w kogo celować.
Pierwsza próba zamachu miała miejsce około godz. 10:26 przy Moście Ćumurija. Čabrinović rzucił w kierunku auta ręczny granat, ale dzięki refleksowi kierowcy limuzyny z arcyksięciem granat odbił się od płóciennego dachu samochodu i eksplodując, zniszczył następny samochód jadący w kolumnie raniąc pasażerów, policjanta i osoby z tłumu – łącznie 17 osób. Stojący w pobliżu Princip nie zaatakował, gdyż jego uwagę przyciągnęło aresztowanie Čabrinovicia, a Grabež był nieprzygotowany na to, że samochód arcyksięcia będzie poruszać się tak szybko. Para książęca przybyła do sarajewskiego ratusza o godzinie 10:30.
Dziesięć minut później Franciszek Ferdynand z żoną opuścił ratusz z zamiarem odwiedzenia rannych w wyniku eksplozji, a ochrona zdecydowała o zmianie trasy przejazdu. Samochód z arcyksięciem, zwalniając na zakręcie na wysokości Mostu Łacińskiego, mijał kolejnego spiskowca, Grabeža, który nie chciał ryzykować postrzału postronnych osób.
W tym miejscu samochód miał skręcić w prawo, a nie jak pierwotnie planowano pojechać prosto, ale kierowca nie dowiedział się o zmianie planów. Po przejechaniu skrzyżowania szofer zatrzymał auto na rozkaz szefa ochrony i zaczął zawracać. Drugi ze znajdujących się przypadkowo przy drugim przejeździe arcyksięcia zamachowiec, Princip, oddał dwa strzały w kierunku pary arcyksiążęcej. Pierwszy strzał trafił Zofię von Chotek w podbrzusze, druga kula przeszyła tchawicę i tętnicę szyjną jej męża. Oboje nie przeżyli (atak Principa około godz. 10:50). Napastnika zauważył detektyw Smail Spahović, który usiłował go obezwładnić, jednak Princip uderzył go pistoletem w głowę. Princip usiłował się zastrzelić, ale broń wytrącił mu detektyw Anto Velić. Następnie bezskutecznie próbował otruć się przygotowaną dawką cyjanku. Tłum chciał go zlinczować, lecz nie dopuściła do tego policja.
Kolumna samochodów ze śmiertelnie postrzeloną parą o godz. 10:55 dotarła do rezydencji (konaku), gdzie urzędował Oskar Potiorek, współpasażer tragicznej jazdy pary arcyksiążęcej. Akt zgonu określił śmierć arcyksięcia Ferdynanda i jego żony na godz. 11:00[3]. Arcyksiążę w chwili śmierci miał 51 lat, jego żona – 46.
Wszyscy zamachowcy zostali aresztowani przez Austriaków, jedynie Mehmedbašiciowi udało się zbiec do Czarnogóry.
Skutki
Po zamachu Austro-Węgry chciały przeprowadzić śledztwo na terenie Serbii (był to jeden z punktów postawionego Serbii ultimatum), jednak władze Serbii nie udzieliły na to zgody, co stało się pretekstem do wypowiedzenia wojny, nazwanej potem Wielką Wojną albo Wojną Światową (I wojna światowa).
12 października przed sądem stanęło 25 osób, wyrok zapadł 12 dni później.
|
[
{
"question_id": "11522378",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy zamach w Sarajewie odbył się zgodnie z pierwotnym planem?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
18
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11533983",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy zamach był planowany?",
"answer": "Tak.",
"span": [
945,
996
]
},
{
"question_id": "11533974",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy zamachowcy zajęli pozycje na trasie przejazdu arcyksięcia Ferdynanda?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1484,
1609
]
},
{
"question_id": "11533986",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie kończyła się trasa przejazdu arcyksięcia Ferdynanda?",
"answer": "Trasa przejazdu arcyksięcia Ferdynanda kończyła się w ratuszu.",
"span": [
1557,
1564
]
},
{
"question_id": "11558464",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie zaczynała się trasa przejazdu arcyksięcia Ferdynanda?",
"answer": "Trasa przejazdu arcyksięcia Ferdynanda zaczynała się na dworcu miejskim.",
"span": [
2263,
2281
]
},
{
"question_id": "11558466",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy pierwsza próba zamachu się udała?",
"answer": "Nie.",
"span": [
3090,
3366
]
},
{
"question_id": "11558465",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Co postanowiła ochrona księcia po opuszczeniu ratusza?",
"answer": "Ochrona księcia po opuszczeniu ratusza postanowiła zmienić trasę przejazdu auta z księciem.",
"span": [
3751,
3788
]
},
{
"question_id": "11533977",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Princip podczas drugiego przejazdu zajmował wcześniej ustaloną pozycję?",
"answer": "Nie.",
"span": [
4198,
4344
]
},
{
"question_id": "11533976",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Który zamachowiec oddał dwa strzały w kierunku pary książęcej?",
"answer": "Zamachowcem, który oddał dwa strzały w kierunku pary książęcej, był Princip. ",
"span": [
222,
229
]
}
] |
00807152
|
Koziołek Matołek
Koziołek Matołek – postać literacka stworzona przez Kornela Makuszyńskiego (tekst) i Mariana Walentynowicza (kolorowe rysunki) w jednej z pierwszych w Polsce historyjek obrazkowych dla dzieci, która ukazała się w 1932 roku. Jest to postać wciąż popularna, mimo że od śmierci obu autorów minęły już dziesięciolecia, a opisane i narysowane przygody tytułowego bohatera niekoniecznie przystają do współczesnej rzeczywistości. Ta powieść obrazkowa należy do kanonu polskiej literatury dziecięcej. Historia Koziołka Matołka uznawana jest za prekursorską w polskim komiksie.
Historia
Fabuła książeczek (powstała ich cała seria: 120 przygód Koziołka Matołka, Druga księga przygód Koziołka Matołka, Trzecia księga przygód Koziołka Matołka i Czwarta księga przygód Koziołka Matołka) sprowadza się do podróży bohatera po całym świecie w poszukiwaniu mitycznego Pacanowa (w rzeczywistości istnieje Pacanów, w województwie świętokrzyskim), jedynego miejsca w świecie, gdzie jakoby podkuwają kozy. Przygody są oczywiście niezwykłe i absolutnie nieprawdopodobne, koziołek jest sympatyczny i łatwowierny, śmieszny i niezgułowaty, niezdarny i dobrotliwie naiwny.
Makuszyński napisał całą historię w postaci rytmicznych czterowierszy ośmiozgłoskowcem; do każdego czterowiersza przypisana jest jedna ilustracja Walentynowicza. To z tekstu Makuszyńskiego pochodzą liczne utrwalone w polszczyźnie sformułowania jak „w Pacanowie kozy kują”, porównania czy inne określenia. Warto zaznaczyć, że wizerunki powszechnie dziś znanych i pamiętanych postaci z Koziołka są trzecią wersją rysunkową Walentynowicza; pierwsze dwie dość znacznie się od ostatecznej różniły.
Obaj autorzy wrócili raz jeszcze do postaci Koziołka Matołka w 1938 r. w ostatnim z trzech tomów przygód małpki Fiki-Miki (dwa pierwsze ukazały się w latach 1934 i 1935). Książeczki te były pisane i rysowane identyczną metodą ilustrowanych czterowierszy jak opowieści o Matołku. W tej książeczce Matołek z racji swych dawnych osiągnięć i sławy jest już królem polskich kóz i ukazany jest jako rozważny władca. Po wojnie książeczki dostosowano do realiów.
W roku 2003 minister kultury Waldemar Dąbrowski zorganizował w Pacanowie obchody 70. urodzin Koziołka Matołka. W 2005 roku powstał pomysł stworzenia nowoczesnego centrum kultury dla dzieci, a w 2010 roku oficjalne otwarto Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka. Ma ukazać się również pełnometrażowy film 3D Koziołek Matołek i porywacze zabawek.
Pierwsze wydania książek z serii Przygody Koziołka Matołka
Wszystkie 4 tomy zostały wydane przez wydawnictwo Gebethner i Wolff w Warszawie. Pierwszy tom został wydany z datą 1933, choć w rzeczywistości ukazał się na Boże Narodzenie w roku 1932. W katalogu Biblioteki Narodowej jako najstarsze zindeksowane są następujące pozycje:
- 120 przygód Koziołka Matołka – 1933
- Druga księga przygód Koziołka Matołka – 1933
- Trzecia księga przygód Koziołka Matołka – 1933
- Czwarta księga przygód Koziołka Matołka – 1934
Koziołek Matołek w kulturze
- W latach 1969–1971 w warszawskim Studiu Miniatur Filmowych powstał serial animowany pt. Dziwne przygody Koziołka Matołka.
- W roku 1971 roku Polskie Nagrania wydały w wersji muzycznej cztery części Przygód Koziołka Matołka na dwóch płytach gramofonowych z muzyką Marka Sewena oraz recytacją Henryka Boukołowskiego.
- Fragmenty serialu o przygodach Koziołka Matołka były wielokrotnie wykorzystywane w serialu Świat według Kiepskich, jego fanką była Babka Rozalia.
|
[
{
"question_id": "11558416",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy komiksy przedstawiające przygody małpki Fiki-Miki zostały napisane ośmiozgłoskowcem?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
17
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11558418",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy każdy czterowiersz przypisany do ilustracji w książeczkach o Koziołku Matołku napisany został ośmiozgłoskowcem?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1168,
1329
]
},
{
"question_id": "11558419",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy książeczki o przygodach małpki Fiki-Miki zostały napisane tą samą metodą jak opowieści o Koziołku Matołku?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1833,
1940
]
}
] |
00807149
|
Butelka zapalająca
Butelka zapalająca (pot. koktajl Mołotowa) – rodzaj prymitywnego ręcznego granatu zapalającego w formie szklanej butelki wypełnionej łatwopalną cieczą. Broń ta charakteryzuje się znaczną prostotą konstrukcji, co umożliwia jej łatwą produkcję nawet w warunkach domowych. Jednocześnie jest też wysoce podatna na uszkodzenia i niekontrolowany zapłon, stanowiąc poważne zagrożenie dla miotającego.
Etymologia
Popularnie butelki zapalające nazywa się „koktajlami Mołotowa”, co nawiązuje do postaci ministra spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesława Mołotowa, jednak etymologia tej nazwy do dziś pozostaje niepewna. Najczęściej jej powstanie przypisuje się żołnierzom fińskim, którzy masowo wykorzystywali je przeciwko radzieckim czołgom w trakcie wojny zimowej (1939-1940), co miało mieć zabarwienie sarkastyczne]. Jednakże nazwa ta może wiązać się również z rozporządzeniem Państwowego Komitetu Obrony ZSRR z 7 lipca 1941 roku O przeciwpancernych granatach zapalających, które podpisane zostało przez Mołotowa zatwierdzającego w ten sposób masową produkcję butelek zapalających w tym państwie.
Budowa i sposób użycia
Koktajl Mołotowa składa się z cienkościennej szklanej butelki wypełnionej łatwopalną cieczą, stanowiącą materiał zapalający, do której przymocowany jest zapalnik. Zapłon cieczy następuje po stłuczeniu butelki (w zamyśle – przy trafieniu w cel) w wyniku bezpośredniego kontaktu cieczy z zapalnikiem.
Materiał zapalający
Materiał zapalający wypełnia butelkę zazwyczaj w 2/3 jej objętości co ułatwia jej stłuczenie (w przeciwieństwie do pełnej butelki).
W najbardziej prymitywnej wersji materiał stanowi jednorodna łatwopalna substancja (np. benzyna, ropa naftowa, nafta, denaturat), jednak taki materiał cechuje się niską efektywnością. Znacznie lepsze efekty uzyskiwane są poprzez stosowanie odpowiednich mieszanek przykładowo benzyny z olejem w stosunku 2:3 (patrz: napalm). W takim wypadku benzyna stanowi substancję łatwo ulegającą zapłonowi, olej natomiast przedłuża spalanie i ogranicza spływanie cieczy z celu, powodując większe zniszczenia. Do popularnych składów mieszanki zwiększających jej efektywność zalicza się przykładowo oleje jadalne, smołę, kleje kauczukowe, polistyren (styropian).
W radzieckich butelkach zapalających produkowanych w czasie II wojny światowej stosowano niekiedy specjalną substancję „KS”, składającą się z białego fosforu rozpuszczonego w dwusiarczku węgla w proporcjach 4:1. Mieszanką tą wypełniano butelki z ciemnego szkła (najczęściej po piwie), uprzednio wlewając do nich płyn stanowiący warstwę izolacyjną, a dopiero pod niego wtłaczając „KS”, pozostawiając kilka centymetrów wolnej przestrzeni. Butelki następnie zamykano gumowymi korkami i zabezpieczano drutem i taśmą izolacyjną. Pakowano je w drewniane skrzynie i zasypywano ziemią, by zabezpieczyć przed stłuczeniem w czasie transportu. Mieszanka ta zapalała się samoczynnie po kontakcie z montowanym na butelce zapalnikiem chemicznym, co nie wymagało użycia otwartego ognia.
Zapalnik
W najbardziej prymitywnej wersji zapalnik koktajlu Mołotowa stanowi zwitek tkaniny czopujący jej szyjkę i stanowiący rodzaj podpalanego lontu. Jest to najpowszechniejszy ze względu na swą prostotę rodzaj zapalnika, jednak stwarza on bardzo duże niebezpieczeństwo dla miotającego, ponieważ nie zatyka szczelnie butelki. W takim przypadku istnieje duże prawdopodobieństwo, że przy przechyleniu butelki wypłynie więcej paliwa, niż jest w stanie wchłonąć materiał i dojdzie do zwilżenia zewnętrznych ścian butelki, co przy próbie zapalenia lontu może zainicjować niekontrolowany zapłon całej butelki w rękach miotającego.
Prawidłowo wykonany koktajl Mołotowa powinien mieć szczelną zatyczkę butelki (np. korek, nakrętkę) i lont przywiązany zewnętrznie do jej szyjki. W takim wypadku lont (w postaci tkaniny) musi jednak zostać zwilżony paliwem przed jego odpaleniem. Zamiast zwitka tkaniny możliwe jest jednak stosowanie jako lontu dużo praktyczniejszego tamponu zawiniętego szczelnie w folię. Takie rozwiązanie eliminuje konieczność zwilżania lontu tuż przed użyciem, gdyż można to uczynić już podczas produkcji, zaś właściwości chłonne tamponu i folia zapobiegają odparowywaniu mieszanki z lontu.
Jako skuteczny zapalnik stosowano również przywiązywane do butelki zapałki sztormowe, nie wymagające używania źródła otwartego ognia do odpalenia.
Specjalny typ stanowią zapalniki chemiczne mocowane na zewnątrz szczelnie zamkniętej butelki, wchodzące po jej stłuczeniu w reakcję z materiałem zapalającym, inicjując samozapłon. Nie wymagają one wcześniejszego podpalenia zapalnika.
Sposób użycia
W zdecydowanej większości przypadków butelki zapalające miotane są ręcznie. Jednak w niektórych przypadkach konstruowano dla nich prowizoryczne „granatniki” w postaci sprężynowych katapult umożliwiających miotanie pocisków na większe odległości, czego przykładem mogą być konstrukcje tworzone przez powstańców warszawskich.
Historia
Pierwsze udokumentowane przypadki użycia butelek zapalających zanotowano w czasie hiszpańskiej wojny domowej. Posłużyli się nimi marokańscy regulares przeciwko republikańskim czołgom T-26 w bitwie pod Sesena we wrześniu 1936 r. niszcząc trzy i uszkadzając kolejne trzy maszyny. Broń zyskała na popularności i do końca wojny używana była przez obie strony konfliktu.
Ze względu na prostotę produkcji butelki zapalające były sporadycznie wykorzystywane jako prowizoryczna broń przeciwpancerna w trakcie kolejnych konfliktów. Przykładowo przeciwko Armii Czerwonej wykorzystywała je Cesarska Armia Japońska w starciach nad jeziorem Chasan w 1938 r. i nad rzeką Chałchin-Goł w 1939 r., a także Polacy podczas obrony Grodna w 1939 r. i Finowie w trakcie wojny zimowej. Zalety tej broni zostały również dostrzeżone przez Armię Czerwoną, cierpiącą na poważne braki ręcznej broni przeciwpancernej, co poskutkowało przyjęciem 7 lipca 1941 r. rozporządzenia zatwierdzającego masową produkcję butelek zapalających. Oryginalnym rosyjskim pomysłem, oprócz wykorzystywania tej broni do zwalczania pojazdów pancernych, było tworzenie z nich pól minowych (np. pod Stalingradem ułożono 30 pól z łącznie 200 tys. butelek). Było to możliwe dzięki zastosowaniu specjalnego składu mieszanki zapalającej reagującej w momencie stłuczenia z przymocowanym do butelki zapalnikiem chemicznym. W takim wypadku kilka butelek zakopywano jedna na drugiej, na wierzchu umieszczając kamień, który ułatwiał stłuczenie konstrukcji w momencie nastąpienia bądź najechania na niego.
Butelki zapalające były jednak bronią prowizoryczną, cechującą się ograniczoną skutecznością, niebezpieczną w użyciu i ustępującą pod każdym względem granatnikom i granatom przeciwpancernym. Stosowane były więc przede wszystkim jako broń doraźna tam, gdzie brakowało broni specjalistycznej, bądź przez oddziały nieregularne, nie mające do takiej broni dostępu. Za przykład może tu posłużyć masowe wykorzystywanie butelek przez żołnierzy Armii Krajowej w trakcie powstania warszawskiego (1944) ze względu na bardzo ograniczone ilości broni przeciwpancernej (zdobycznej bądź pochodzącej ze zrzutów).
Ze względu na prostotę produkcji butelki zapalające stanowiły często popularną broń wykorzystywaną przez cywili zarówno w trakcie konfliktów zbrojnych, jak i podczas demonstracji i zamieszek. Współcześnie koktajle Mołotowa były wykorzystywane m.in. na Białorusi w latach 2020 i 2021 podczas walk z OMON-em wysłanym do stłumienia demonstracji wymierzonych przeciwko prezydentowi Aleksandrowi Łukaszence. Również w 2021 roku zostały użyte w Belfaście podczas starć między zwolennikami przynależności Irlandii Północnej do korony brytyjskiej, a zwolennikami zjednoczenia z Republiką Irlandii. W 2022 roku ludność cywilna Ukrainy wykorzystywała tę broń przeciwko żołnierzom rosyjskim w czasie rosyjskiej inwazji na Ukrainę.
|
[
{
"question_id": "11558322",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy koktajle Mołotowa były wykorzystywane przez Polaków w więcej niż jednym starciu zbrojnym?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
19
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558323",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak inaczej nazywane są butelki zapalające?",
"answer": "Butelki zapalające inaczej nazywane są koktajlami Mołotowa.",
"span": [
470,
489
]
},
{
"question_id": "11558324",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy Polacy wykorzystali koktajle Mołotowa do obrony Grodna w 1939 r.?",
"answer": "Tak.",
"span": [
5627,
5673
]
},
{
"question_id": "11558325",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W jakim innym starciu zbrojnym Polacy wykorzystali koktajle Mołotowa? ",
"answer": "Polacy wykorzystali koktalje Mołotowa w trakcie powstania warszawskiego.",
"span": [
6943,
6976
]
}
] |
00807204
|
Kubuś Puchatek – niby w domenie publicznej, ale nie do końca
Na początku 2022 roku internetem bezsprzecznie zawładnął Kubuś Puchatek. Kto nie widział informacji o tym, że dzieło A.A. Milne’a z ilustracjami E.H. Sheparda trafiło do domeny publicznej, musiał w styczniu zaszyć się głęboko w Stumilowym Lesie. Jak to jednak z Kubusiem i spółką jest, tłumaczymy na naszym blogu.
18 stycznia obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Kubusia Puchatka. O niedźwiadku ze Stumilowego Lasu jest w mediach głośno już od dłuższego czasu w związku z tym, że książka Alana Alexandra Milne’a wraz z ilustracjami przeszła w 2022 roku do Domeny Publicznej w Stanach Zjednoczonych, a więc może być swobodnie wykorzystywana i adaptowana bez żadnych dodatkowych zgód i opłat. Wiele mediów w Polsce podawało te informacje, nie wspominając jednak o tym, że dotyczą one wyłącznie Stanów Zjednoczonych.
Czy w Polsce Kubuś Puchatek również jest w Domenie Publicznej? Czy możemy swobodnie korzystać z rysunku Kubusia w czerwonej koszulce narysowanego przez Disneya? I co z Tygryskiem, który pojawił się dopiero w późniejszych tomach przygód?
Stany Zjednoczone, Europa i Tygrysek
W większości krajów na świecie prawa autorskie majątkowe trwają przez pewien czas po śmierci autora lub autorki dzieła (np. 70 lat na terenie Unii Europejskiej). W Stanach Zjednoczonych obowiązuje jednak inna zasada – tam dzieła przechodzą do Domeny Publicznej 96 lat po ich publikacji. Dlatego właśnie pierwsza z serii przygód o Kubusiu (wydana po raz pierwszy w 1926 roku) w 2022 roku przeszła do domeny publicznej na terytorium Stanów Zjednoczonych. Nie dotyczy to jednak Unii Europejskiej, na terytorium której z książek Alana Alexandra Milne’a będziemy mogli swobodnie korzystać dopiero za 5 lat (autor zmarł w 1956 roku).
Co ciekawe, do domeny publicznej w USA przeszli tylko niektórzy bohaterowie książki, m.in Prosiaczek, Królik, Kłapouchy, Sowa Przemądrzała, krewni i znajomi Królika oraz Krzyś, ale nie Tygrysek, który pojawił się dopiero w dalszych książkach serii. Z tego względu Tygrysek wskoczy do domeny publicznej w USA dopiero za 2 lata. W Unii Europejskiej natomiast nie będzie musiał samotnie czekać na swoją kolej i dołączy do niej wraz z resztą bohaterów za wspomniane 5 lat.
Kubuś Puchatek w czerwonej koszulce
Warto pamiętać, że do domeny publicznej w Stanach Zjednoczonych nie przeszły również najpopularniejsze rysunki postaci opracowane przez Disneya. Są one zarejestrowane w większości krajów świata jako znaki towarowe i prawdopodobnie nigdy nie będziemy mogli z nich swobodnie korzystać.
Tłumaczenie Ireny Tuwim
W Polsce (i całej Unii) oryginalna książka Alana Alexandra Milne’a przejdzie do domeny publicznej za 5 lat. Pamiętajmy jednak, że na klasyczne tłumaczenia Ireny Tuwim, która jest m.in. autorką tłumaczenia samego imienia tytułowego niedźwiadka (z Winnie the Pooh na Kubuś Puchatek) poczekamy znacznie dłużej, bo aż 36 lat (Irena Tuwim zmarła w 1987 roku).
W Polsce jest dostępnych kilka tłumaczeń książki. Co ciekawe jedna z tłumaczek, Monika Adamczyk-Garbowska (która przełożyła utwór znacznie bardziej w duchu oryginału niż Irena Tuwim), przetłumaczyła imię niedźwiadka jako Fredzia Phi-Phi, ta jednak nigdy nie przyjęła się szeroko w Polsce.
Jak to jest z domeną publiczną?
Chcesz dowiedzieć się więcej o wykorzystywaniu dzieł, które przeszły do domeny publicznej? 31 stycznia przyjdź na dyskusję w ramach Dnia Domeny Publicznej. O udostępnianiu zbiorów online porozmawiamy z przedstawicielami i przedstawicielkami m.in. Muzeum Narodowego w Warszawie i Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki.
|
[
{
"question_id": "12162166",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "Dlaczego klasyczne polskie tłumaczenie Kubusia Puchatka przejdzie do domeny publicznej w innym czasie niż tekst oryginalny?",
"answer": "Polskie tłumaczenie Kubusia Puchatka przejdzie do domeny publicznej w innym czasie niż tekst oryginalny, ponieważ autorka tłumaczenia zmarła w innym czasie niż autor oryginału.",
"span": [
0,
60
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "12162167",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy na terenie Unii Europejskiej prawa autorskie majątkowe obowiązują jeszcze przez 70 lat po śmierci autora lub autorki utworu?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1150,
1311
]
},
{
"question_id": "12162170",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy zmarł autor Kubusia Puchatka?",
"answer": "Autor Kubusia Puchatka zmarł w 1956 r.",
"span": [
1764,
1775
]
},
{
"question_id": "12162168",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Polska należy do Unii Europejskiej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2595,
2702
]
},
{
"question_id": "12162169",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kiedy zmarła autorka klasycznego tłumaczenia Kubusia Puchatka?",
"answer": "Autorka klasycznego tłumaczenia Kubusia Puchatka zmarła w 1987 r.",
"span": [
2936,
2947
]
}
] |
00807165
|
Powstanie wielkanocne
Powstanie wielkanocne (irl. Éirí Amach na Cásca, ang. Easter Rising) – wystąpienie zbrojne grupy powstańców w Dublinie 24 kwietnia 1916 roku.
Przebieg wydarzeń
W drugi dzień świąt wielkanocnych powstańcy (połączone siły Irlandzkich Ochotników i socjalistycznej Armii Obywatelskiej Jamesa Connolly’ego) opanowali gmach dublińskiej poczty oraz wiele innych budynków w mieście i proklamowali utworzenie Republiki Irlandii, której prezydentem został Patrick Pearse. Nie uzyskali jednak poparcia ludności miasta. Przeciwko 2 tys. powstańców ruszyła brytyjska armia. Walki, podczas których gmach poczty i okolice zostały zniszczone ogniem artyleryjskim, trwały sześć dni. Ostatecznie okrążeni powstańcy skapitulowali. Powstanie kosztowało życie około 500 osób i okazało się totalnym niepowodzeniem. Większość Irlandczyków uznała powstańców odpowiedzialnymi za wielkie zniszczenia, jakich w trakcie walk doznał Dublin.
Pokonawszy powstańców przy poparciu lub milczeniu większości Irlandczyków, brytyjski rząd popełnił jednak ogromny błąd. W krótkim czasie straconych zostało 16 przywódców powstania (w tym Patrick Pearse i James Connolly). Egzekucje te wywołały oburzenie nie tylko w Irlandii, ale też w Wielkiej Brytanii i USA. Rząd brytyjski zmienił kolejnym 75 powstańcom wyroki śmierci na dożywotnie pozbawienie wolności, ale było już za późno. Mimo militarnej klęski powstańcy zwyciężyli propagandowo, zyskując sympatię milionów ludzi. Wystraszeni Brytyjczycy aresztowali 2,5 tys. Irlandczyków, którzy w większości nie mieli nic wspólnego z powstaniem. To jedynie pogorszyło sytuację. Umiarkowane ugrupowania w Irlandii bardzo szybko straciły poparcie na rzecz radykałów. Najbardziej wzrosło poparcie dla Sinn Féin, która nie miała nic wspólnego z powstaniem, ale stała się głównym celem represji. Michael Collins (jeden z powstańców) rozpoczął odbudowę Irlandzkich Ochotników, wkrótce przekształcając ich w Irlandzką Armię Republikańską (IRA). Chcąc powstrzymać radykalizację nastrojów, rząd ułaskawił powstańców i zaczął zwalniać aresztantów. Jednak działania te były spóźnione – większość Irlandczyków popierała już zwolenników walki o niepodległość.
Często powstanie to uznaje się za początek IRA, która zresztą przez cały okres swego istnienia uznaje się za armię powołanej wtedy republiki. Postawy tej nie zmieniło utworzenie w 1949 roku Republiki Irlandzkiej obejmującej 26 hrabstw, gdyż republika proklamowana przez powstańców w 1916 roku obejmowała wszystkie 32 irlandzkie hrabstwa (czyli dzisiejszą Republikę Irlandii i Irlandię Północną).
|
[
{
"question_id": "11592338",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy skazanie na śmierć przywódców powstania wielkanocnego przyczyniło się do zwiększenia poparcia dla zwolenników walki o niepodległość?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
21
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11592339",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy powstańcy uzyskali początkowo poparcie mieszkańców Dublina? Answer/Segment: Nie uzyskali jednak poparcia ludności miasta.",
"answer": "Nie.",
"span": [
486,
531
]
},
{
"question_id": "11592340",
"question_type": "Descriptive_cont",
"question": "Jakie działania podjął rząd brytyjski po powstaniu wielkanocnym?",
"answer": "Rząd brytyjski skazał 16 przywódców powstania na śmierć.",
"span": [
1074,
1116
]
},
{
"question_id": "11592341",
"question_type": "Descriptive_cont",
"question": "Jak w Irlandii i Wielkiej Brytanii zareagowano na śmierć przywódców powstania?",
"answer": "W Irlandii i Wielkiej Brytanii na śmierć przywódców powstania zareagowano oburzeniem.",
"span": [
1158,
1246
]
},
{
"question_id": "11592342",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "Jak rząd brytyjski zareagował na oburzenie obywateli wywołane egzekucjami powstańców?",
"answer": "Rząd brytyjski w reakcji na oburzenie obywateli wywołane egzekucjami powstańców zamienił 75 powstańcom wyroki śmierci na dożywotnie więzienie.",
"span": [
1247,
1366
]
},
{
"question_id": "11592343",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy pomimo działań podjętych przez rząd brytyjski rosło poparcie dla powstańców?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1367,
1458
]
},
{
"question_id": "11592344",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "W jaki sposób Brytyjczycy zareagowali na wzrost poparcia dla powstańców?",
"answer": "Brytyjczycy na wzrost poparcia dla powstańców zareagowali aresztowaniem 2,5 tys. Irlandczyków, z których większość nie była zaangażowana w powstanie.",
"span": [
1459,
1575
]
},
{
"question_id": "11592345",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy po aresztowaniu niewinnych Irlandczyków przez rząd brytyjski radykalne ugrupowania zyskały poparcie?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1608,
1694
]
},
{
"question_id": "11592346",
"question_type": "Descriptive_sim",
"question": "Dlaczego rząd brytyjski zaczął zwalniać aresztantów?",
"answer": "Rząd brytyjski zaczął zwalniać aresztantów, aby powstrzymać radykalizację nastrojów.",
"span": [
1968,
2067
]
},
{
"question_id": "11592348",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy po działaniach rządu brytyjskiego Irlandczycy popierali zwolenników walki o niepodległość?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2068,
2176
]
},
{
"question_id": "11592347",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "O co walczyli powstańcy w powstaniu wielkanocnym?",
"answer": "Powstańcy w powstaniu wielkanocnym walczyli o niepodległość.",
"span": [
2160,
2175
]
}
] |
00806101
|
Historia pieniądza
Historia pieniądza
Pieniądz pierwotny
Człowiek od zarania wieków pragnął zaspokajać swoje potrzeby. Zwykle chodziło o pozyskiwanie żywności, by zaspokoić potrzebę głodu lub też człowiek pozyskiwał ubrania, skóry by mieć się w co odziać. Początkowo była to zwykła wymiana towarami na linii rzecz za rzecz (tzw. barter).
W kulturach pierwotnych pojęcie pieniądza jako osobnego środka płatniczego nie istniało. Podstawowym sposobem nabywania dóbr był barter, czyli wymiany na zasadzie przedmiot za przedmiot. Jeden towar wymieniano za inny o niekoniecznie takich samych właściwościach. Szybko jednak zorientowano się, iż nie zawsze taka wymiana towarami była sprawiedliwa, gdyż wartość przedmiotów często nie była taka sama i nie prowadziła do zaspokojenia wszystkich potrzeb. Bezpośrednia wymiana towaru na towar była również uciążliwa. Z czasem więc wprowadzono tzw. pośredników wymiany, którymi zwykle były: sól, zboże, skóry itp. Dobra te były podzielne, trwałe, jednorodne i rzadko występujące. Były to przedmioty ułatwiające zaspokojenie podstawowych potrzeb biologicznych, dlatego też szybko ten sposób wymiany za owe dobra przyjął się w ówczesnym świecie. Podczas tego rodzaju wymiany zachodziły dwie ważne czynności: kupno i sprzedaż, dlatego też możemy powiedzieć, że produkty konsumpcyjne są pierwotną formą pieniądza. Ludzie zaakceptowali taki sposób wymiany, a akceptacja ze strony społeczeństwa jest podstawą by uznać towary konsumpcyjne pieniądzem. Poza tym towary owe można było swobodnie dzielić, a także ich trwałość użytkowa była zadowalająca, co skutecznie wpłynęło na akceptacje „pierwotnego pieniądza”.
Pieniądz kruszcowy – monety
W procesie rozwoju gospodarki i cywilizacji z biegiem czasu miejsce produktów konsumpcyjnych zajęły metale – najpierw nieszlachetne (brąz, miedź, żelazo), potem szlachetne (srebro, złoto, rzadziej platyna). Metale gwarantowały trwałość użytkową oraz wartość dlatego też stały się formą pieniądza. Od wprowadzenia metali (głównie szlachetnych), jako formy pieniądza wykształciło się pojęcie „pieniądz”. Od tego czasu głównymi pośrednikami wymiany były metale szlachetne, głównie srebro i złoto. O zastąpieniu towarów konsumpcyjnych, metalami zadecydowały właściwości metali. Były one znacznie bardziej trwałe niż towary konsumpcyjne oraz ich wielkość znacznie mniejsza od towarów co znacznie ułatwiało transport.
Jednak z biegiem czasu, metale zaczęły być uciążliwe. Wymiary metali nie zawsze były takie same, sztaby złota czy srebra zwykle były dużych rozmiarów, a ważenie i dzielenie ich na mniejsze kawałki (pieniądz odliczany) zwykle zajmowało wiele czasu. Pojawiła się więc praktyka by te sztabki złota, czy srebra lub innych metali szlachetnych dzielić, co okazało się trafne. Zaczęto owe metale rozdrabniać na małe kawałki, które zwykle przyjmowały kształt pełnych lub spłaszczonych kulek. Z biegiem czasu zaczęto na nich bić pieczęcie znanych władców, królów by zapobiec fałszowaniu (zmniejszeniu faktycznej ilości danego metalu w kawałku) przy tworzeniu kuleczek metalu. Po nabiciu odpowiednich podobizn, posiadacz nabitych kawałków metalu był świadom i pewien wartości danego „pieniądza”. Przez setki lat kulki metalu, które pełniły funkcje pieniądza były tworzone z kilku metali, jak brąz, srebro, złoto. Z biegiem czasu system bicia metali się wykrystalizował do użytkowania dwóch metali: złota i srebra. Takie kuleczki metalu z nabijanymi podobiznami nazwane zostały monetami.
Twórcami monet prawdopodobnie byli Fenicjanie. Jako jedni z pierwszych na świecie opanowali wytop i produkcję wyrobów z brązu. Jednak dzisiejszy stan wiedzy nie potwierdza tej tezy, najstarsze bowiem znalezisko, pochodząca z VII wieku p.n.e. bryłka elektrum (w starożytności nazywano tak stop złota i srebra) opatrzona jest stemplem złotnika z Efezu. Gdy pojawiły się takie prywatne pramonety, już tylko krok dzielił ludzi od wprowadzenia na rynek pieniędzy bitych przez władze państwowe. Monetę wynaleziono prawie jednocześnie w VII w. p.n.e. w kręgu cywilizacji greckiej: w Lidii, położonej na zachodnich wybrzeżach Azji Mniejszej (dziś Turcji), oraz w Argolidzie (Peloponez), państwie Fejdona, do którego należała też bogata w pokłady srebra wyspa Egina. Lidyjskie monety z VII i VI wieku p.n.e. są wykonane z elektrum, po jednej stronie widać na nich wizerunki byka i lwa, a po drugiej kwadratowe wgłębienie spowodowane niedoskonałą jeszcze techniką bicia. Natomiast w Argolidzie używano monet srebrnych. Miały one wybity symbol państwowy, którym był żółw morski (zwierzę poświęcone bogini Afrodycie), a kształtem przypominały spłaszczoną baryłkę.
Pieniądz papierowy
Jednak wytwarzanie pieniądza ze złota i srebra było kosztowne, a ponadto ilość owych metali nie była wystarczająca do zapotrzebowania. Zaczęto więc swoje zasoby pieniężne zostawiać u złotników, którzy wypisywali tzw. kwity depozytowe, które dowodziły ilości posiadanego złota czy też srebra przez osobę posiadająca kwit. Złotnik zobowiązany był do wypłaty określonej kwitem kwoty okazicielowi dokumentu. Tak to też narodziła się kolejna forma pieniądza, mianowicie pieniądz papierowy, gdyż ludzie coraz częściej regulowali własne długi czy tez należności owymi kwitami depozytowymi. Po pewnym czasie można powiedzieć złotnicy zostali bankierami, gdyż zaczęli emitować coraz więcej owych kwitów, które coraz częściej nie miały pokrycia w złocie czy srebrze, stanowiąc dodatkowy dochód dla złotników. Nabywcy kwitów mogli oprocentować swoje złoto czy srebro. W następstwie kwity zostały zaakceptowane przez państwo, które wprowadziło kilka rozporządzeń, dzięki którym owe „bilety” stały się powszechnym środkiem wymiany handlowej. Następnie ustalono bank, który miał emitować banknoty, które zostały środkiem płatniczym co zażegnało chaos, który powstał, gdy każdy bank rozpoczął rozprowadzanie swoich banknotów. Później banki upaństwowiono, wiążąc je w centralną władzę monetarną.
Pierwszymi bankami emisyjnymi były Sveriges Riksbank (1668) i Bank of England (1694).
Pierwszej emisji pieniądza papierowego w Polsce dokonano w 1794 r.
Pieniądz bezgotówkowy
Kolejne etapy z rozwojem pieniądza wiążą się z powstaniem i rozwojem pieniądza bezgotówkowego, w tworzeniu którego największą role odegrali Fenicjanie. W rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej niepodważalną rolę odegrali właśnie oni. Ich miasta: Ugarit, Byblos, Sydon i Tyr to symbole bogactwa, którego źródłem był handel prowadzony niemal ze wszystkimi państwami ówczesnego świata. Fenicjanie pierwsi stworzyli namiastki bezgotówkowych form rozliczeń w postaci uwierzytelnionych tabliczek służących do dokonywania operacji finansowych. W późniejszym czasie ludzie nie chcieli trzymać banknotów w domu, bo było to niewygodne, dlatego oddawali swoją gotówkę do banku w formie wkładu na rachunek bankowy. Można wyróżnić dwa typy rachunku bankowego: (1) na żądanie, gdzie klient mógł w każdej chwili podjąć gotówkę ze swojego rachunku i (2) terminowe, złożone w banku na określony czas, przed upływem którego nie mogli podjąć gotówki. Następnie pojawiły się takie możliwości, jak polecenie przelewu – gdzie bank przekazywał pieniądze na rachunek innej osoby oraz czek bankowy, za pomocą którego okaziciel czeku mógł wypłacić określoną kwotę z banku. Pieniądz bezgotówkowy spowodował kształtowanie się zaufania społeczeństwa do pieniądza oraz instytucji bankowych.
Pieniądz elektroniczny
Obecnie popularnym środkiem płatniczym staje się pieniądz elektroniczny. Istota tej formy płatniczej polega na zapisie w pamięci komputera rachunków bankowych, a wszelkie wpłaty, wypłaty, rozliczenia są realizowane za pomocą kart magnetycznych, na których zapisywane są wszelkie operacje. Regulowanie płatności finansowych za pomocą kart magnetycznych może następować wprost z domu. Owymi kartami można płacić we wszelkich sklepach, stacjach paliw, a także za pomocą bankomatów można wypłacać gotówkę z konta bankowego.
|
[
{
"question_id": "11521444",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy monety Lidyjskie zawierały złoto?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
18
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11527976",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Z czego było zrobione elektrum?",
"answer": "Elektrum było zrobione ze stopu złota i srebra.",
"span": [
3752,
3771
]
},
{
"question_id": "11527975",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Z czego zrobione były lidyjskie monety z VII i VI w. p.n.e.?",
"answer": "Lidyjskie monety z VII i VI w. p.n.e. były zrobione z elektrum.",
"span": [
3713,
3721
]
}
] |
00806057
|
Głodówka lecznicza
Głodówka, głodówka lecznicza – metoda stosowana w medycynie alternatywnej polegająca na okresowym całkowitym zaprzestaniu spożywania pokarmów (przyjmuje się tylko płyny). Termin głodówka jest stosowany zamiennie z postem lub leczniczym postem.
Idea głodówek leczniczych prawdopodobnie pochodzi z XIX wieku, choć jej propagatorzy często powołują się na faktyczne zwyczaje żywieniowe z czasów antycznych czy przykłady postów zamieszczonych w Biblii. Pojawianie się zwiększonej zapadalności na niektóre choroby u osób przejadających się zostało zaobserwowane w Stanach Zjednoczonych w pierwszej połowie XIX wieku. Twórcą idei, według której rozwiązaniem tego problemu – czyli odnotowanego wzrostu zachorowań np. na nowotwór żołądka – jest okresowe głodowanie, był lekarz Henry S. Tanner. Opublikował on swoją propozycję w 1877 roku, jednak nie zyskała ona początkowo rozgłosu, aż do momentu gdy Tanner odbył publiczny 40-dniowy post w wynajętym teatrze Calderon Hall w Nowym Jorku. Kolejnym propagatorem idei postów leczniczych był Edward H. Dewey, który w wydanych w latach 1895–1904 (do śmierci autora) zalecał umiarkowanie w jedzeniu i spożywaniu alkoholu, rezygnację ze śniadań i okresowe długotrwałe głodowanie. Idea prozdrowotnego wpływu głodzenia na organizm ludzki była kwestionowana od 1910 roku. Dopiero jednak działania Lindy Hazzard, naturoterapeutki, która zagłodziła wielu swoich pacjentów na śmierć, doprowadziły do całkowitego odrzucenia głodówek leczniczych jako praktyki medycznej i funkcjonowania tej metody jedynie w nurcie pseudo-medycyny.
Głodówka w medycynie jest rozumiana inaczej, bo nie jako całkowite zaprzestanie spożywania pokarmu, a jako zastosowanie diety skrajnie ubogiej energetycznie. Była dawnej stosowana w medycynie jako element leczenia skutków otyłości lub element przygotowania osób otyłych do operacji. Przyjmuje się, że wartością graniczną czasu stosowania tego rodzaju diety jest 168 dni (24 tygodnie), jednak opisany został przypadek jej zastosowania przez 382 dni. Pojęciem szerszym, w którym zawiera się zarówno całkowite zaprzestanie przyjmowania pokarmów, jak i zastosowanie diety skrajnie ubogiej energetycznie, jest głodzenie, definiowane jako proces, w którym ilość dostarczanych składników odżywczych nie zaspokaja zapotrzebowania organizmu.
Współcześnie (od 2011) nie zaleca się stosowania głodówek przed operacjami. Zaleca się jedynie zastosowanie dopasowanej diety (w dłuższym okresie przed operacją) oraz niespożywanie pokarmów stałych w ciągu 6 godzin poprzedzających operację.
Organizm ludzki jest fizjologicznie przystosowany do okresowego przyjmowania posiłków i odstępy pomiędzy kolejnymi posiłkami wynoszące do około jednej doby (24 godziny) są zwykle uznawane za normę. Prawidłowo funkcjonujący organizm nie odczuwa ich skutków, choć jeśli wynika z tego redukcja ilości dostarczanych kalorii, może to przyczyniać się do zmniejszenia nadwagi, co przekłada się na redukcję ryzyka choroby wieńcowej serca.
Zaprzestanie spożywania posiłków na 24 godziny i więcej
Zaprzestanie spożywania posiłków przez okres dłuższy niż ten, do którego organizm jest fizjologicznie przystosowany, uruchamia mechanizm adaptacyjny, który działa przez okres od dwóch do trzech tygodni. Działanie mechanizmu rozpoczyna się po czasie nie krótszym niż 16 godzin i nie dłuższym niż 3 dni od przyjęcia ostatniego posiłku (w zależności od budowy ciała, warunków środowiskowych i składu ostatniego posiłku; czas ten nie zależy od masy tkanki tłuszczowej). Po tym czasie zachodzące procesy, zwłaszcza pozyskiwanie przez organizm glukozy z białek, powodują nieodwracalne lub trudno odwracalne zmiany, a także powstaje ryzyko niewłaściwej reakcji organizmu na posiłek w momencie zakończenia głodówki. Analogiczna odpowiedź organizmu następuje w czasie drastycznego zmniejszenia podaży energetycznej, to jest wówczas, gdy z posiłkami dostarczanie jest mniej niż do 500 do 600 kcal w ciągu doby (wartość zależna od płci i budowy ciała).
W potocznym znaczeniu lub w znaczeniu medycyny niekonwencjonalnej głodówka zaczyna się po ostatnim posiłku, natomiast w znaczeniu medycznym głodówka zaczyna się po wyczerpaniu zapasu glikogenu w wątrobie i mięśniach (zapas wynosi od 400 do 450 gram, czyli na ok. 16 godzin). Następnie spalaniu ulegają białka. Organizm rozpoczyna syntezę glukozy na drodze glukoneogenezy, w której wykorzystywane są zgromadzone w organizmie aminokwasy. Na skutek przedłużającej się głodówki zwiększa się spalanie aminokwasów pochodzących z rozkładu białek krwi i tkanki mięśniowej. Zwiększa się znacznie ryzyko wystąpienia hipoglikemii, na którą szczególnie wrażliwa jest tkanka nerwowa.
Zwiększone spalanie tłuszczy nie jest bezpośrednim następstwem krótkotrwałej głodówki (szacunkowo do 2 tygodni), jednak w momencie zwiększonego wysiłku fizycznego lub konieczności utrzymania właściwej temperatury ciała równolegle do spalania białek następuje wykorzystanie zasobów energetycznych zmagazynowanych w tkance tłuszczowej. Tłuszcze ulegają procesowi spalaniu w procesie β-oksydacji. Zwiększony rozpad triacylogliceroli, wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi oraz nasilona ketogeneza prowadzą do wzrostu stężenia ciał ketonowych, konsekwencją czego może być kwasica ketonowa. Opisany mechanizm czerpania zasobów energetycznych z tłuszczy zostaje uruchomiony po czasie 2 tygodni do 3 tygodni od ostatniego posiłku, przy czym wartość ta jest szacunkowa, określona na podstawie badań wykonanych w czasie II wojny światowej zarówno w badaniach na głodujących ochotnikach, jak i badając osoby, które głodują na skutek działań wojennych.
Eksperymenty wykorzystujące głodówki i głodzenie nie są akceptowalne we współczesnej nauce. Obecnie uznaje się, że poziom ryzyka takich badań jest zbyt wysoki. Podstawą takiego podejścia była analiza następstw tak zwanej głodowej zimy, która miała miejsce w latach 1944–1945. Eksperymenty tego rodzaju zakazane są w Europie na podstawie Konwencji O Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej w Kontekście Zastosowań Biologii i Medycyny: Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie.
Szkodliwość stosowania głodówki jako metody terapeutycznej
Mimo że współczesna medycyna wyklucza stosowanie głodówki ze względu na ryzyko wystąpienia gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia, jej rzekome zalety są opisywane w publikacjach niemedycznych. Zaprzestanie spożywania posiłków na czas dłuższy niż okres, do którego człowiek jest przystosowany, stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia głodującego, ponieważ prowadzi do zachwiania równowagi elektrolitycznej, spadku masy mięśniowej i może zwiększać ryzyko występowania dny moczanowej. Zgodnie z obecną wiedzą, groźnym powikłaniem po odbyciu głodówki jest zaburzenie perystaltyki jelit oraz zmiana pH środowiska układu pokarmowego (zaburzenie wydzielania żołądkowego), która prowadzi do dysbakteriozy przewodu pokarmowego. W efekcie tego możliwy jest częściowy zanik kosmków jelitowych. Częste lub długotrwałe stosowanie głodówek i diet głodowych doprowadzić może do awitaminozy, a w następstwie niedoboru witaminy B12 do anemii.
Zwolennicy alternatywnych metod leczenia sugerują, niezgodnie z wiedzą o fizjologii człowieka, natychmiastowe rozpoczęcie procesu trawienia tłuszczy po rozpoczęciu głodówki lub natychmiastowe rozpoczęcie innych procesów mających rzekomy korzystny wpływ na zdrowie człowieka. W rzeczywistości w początkowym okresie adaptacji do stanu zmniejszonej podaży składników energetycznych spalanie tłuszczy jest związane ze zwiększonym wysiłkiem fizycznym.
Na podstawie badania organizmów morskich uznaje się, że w tkance tłuszczowej magazynowane są także toksyny jak metylortęć, pestycydy lub Bisfenol A (BPA). Istnieje podejrzenie, że objawy długotrwałej głodówki, m.in. nudności, zawroty głowy, gorączka, a także zwiększone ryzyko chorób układu krążenia, są spowodowane uwalnianiem tych substancji z redukowanej tkanki tłuszczowej.
Wbrew wiedzy o fizjologii człowieka, której proces adaptacyjny do stanu głodowego zmniejsza wydalanie wszelkich substancji, propagatorzy głodówki leczniczej sugerują, że prowadzi do pewnego rodzaju oczyszczenia organizmu, nazywanego detoksykacją. Detoksykacja ma być rzekomo spowodowana tym, że następuje autofagia, w wyniku której rozłożeniu ulegają komórki zawierające toksyny i same toksyny. W rzeczywistości proces ten zachodzi stale w organizmie człowieka i może być nasilany m.in. przez niedobór substancji odżywczych, jednak nie prowadzi od ich wydalenia z organizmu, ponieważ produkty autofagii są zużywane do budowy nowych komórek.
|
[
{
"question_id": "11521435",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "Dlaczego nie należy nie spożywać posiłków dłużej niż 24 godziny?",
"answer": " Niejedzenie posiłków dłużej niż 24 godziny stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.",
"span": [
0,
18
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11528600",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Ile wynosi okres, do którego człowiek jest przystosowany, aby nie przyjmować posiłków?",
"answer": "Człowiek jest przystosowany do nieprzyjmowania posiłków przez 24 godziny.",
"span": [
2713,
2723
]
},
{
"question_id": "11528665",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Czym skutkuje niejedzenie posiłków przez okres dłuższy niż ten, do którego człowiek jest przystosowany?",
"answer": "Niejedzenie posiłków przez okres dłuższy niż ten, do którego człowiek jest przystosowany, skutkuje zagrożeniem dla zdrowia i życia głodującego.",
"span": [
6467,
6516
]
}
] |
00809937
|
Statut Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin
Rozdział I – Postanowienia ogólne
§ 1.
Stowarzyszenie nosi nazwę „Polskie Towarzystwo Biologii Eksperymentalnej Roślin”, zwane w dalszej części Statutu Towarzystwem.
§ 2.
Terenem działalności Towarzystwa jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej, a siedzibą władz miasto Poznań.
§ 3.
Towarzystwo opiera swoją działalność na pracy społecznej członków.
§ 4.
Towarzystwo jest stowarzyszeniem zarejestrowanym, działającym na podstawie obowiązującego prawa o stowarzyszeniach i z tego tytułu posiada osobowość prawną.
§ 5.
Towarzystwo ma prawo zakładania oddziałów terenowych, podlegających legalizacji przez właściwe terenowo władze administracji ogólnej.
§ 6.
Towarzystwo może być członkiem organizacji krajowych i międzynarodowych o tym samym lub podobnym profilu działania.
§ 7.
1. Towarzystwo używa pieczęci okrągłej z napisem „Polskie Towarzystwo Biologii Eksperymentalnej Roślin”.
2. Zarząd Główny używa pieczęci podłużnej z napisem „Polskie Towarzystwo Biologii Eksperymentalnej Roślin, Zarząd Główny w Poznaniu, adres siedziby”.
3. Oddziały terenowe Towarzystwa używają pieczęci podłużnej z napisem „Polskie Towarzystwo Biologii Eksperymentalnej Roślin, Oddział w … , adres siedziby”.
Rozdział II – Cele i środki działania
§ 8.
Celem Towarzystwa jest integracja środowiska badaczy zajmujących się szeroko rozumianą biologią eksperymentalną roślin oraz stworzenie wspólnej reprezentacji tegoż środowiska na zewnątrz, a także szeroka popularyzacja wiedzy biologicznej.
§ 9.
Towarzystwo działa jako forum dyskusji i współpracy wszystkich biologów eksperymentalnych, wykorzystujących rośliny jako obiekt swoich badań, zarówno w badaniach podstawowych, jak i zastosowaniach praktycznych.
§ 10.
Dla realizacji swych celów Towarzystwo:
a. organizuje kongresy, konferencje, sympozja i inne zebrania naukowe oraz wykłady,
b. wydaje i wspiera wydawanie czasopism naukowych, książek oraz innych publikacji z zakresu szeroko rozumianej biologii roślin,
c. upowszechnia wiedzę o biologii roślin przez publiczne odczyty, konkursy oraz inne formy aktywności popularyzatorskiej,
d. wyraża opinię w sprawach istotnych dla funkcjonowania nauk przyrodniczych w kraju,
e. współpracuje z pokrewnymi stowarzyszeniami naukowymi w kraju i za granicą oraz z instytucjami krajowymi i międzynarodowymi,
f. wyróżnia wybijające się osiągnięcia naukowe i popularyzatorskie.
Rozdział III – Członkowie Towarzystwa, ich prawa i obowiązki
§ 11.
Towarzystwo tworzą członkowie zwyczajni, honorowi i wspierający.
§ 12.
1. Członkiem zwyczajnym Towarzystwa może być obywatel polski lub obcy deklarujący gotowość pracy na rzecz realizacji celów Towarzystwa, w szczególności posiadający dorobek naukowy lub popularyzatorski z zakresu biologii roślin.
2. Członkiem honorowym Towarzystwa może być obywatel polski lub obcy szczególnie zasłużony dla rozwoju biologii roślin.
3. Członkiem wspierającym Towarzystwa może być każda osoba prawna deklarująca gotowość pomocy Towarzystwu w realizacji jego celów.
§ 13.
1. Kandydata na członka zwyczajnego wprowadza do Towarzystwa dwóch członków zwyczajnych lub honorowych. Decyzję o przyjęciu w poczet Członków Towarzystwa podejmuje Zarząd Główny na podstawie pisemnej deklaracji.
2. Godność członka honorowego nadaje Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa na wniosek Zarządu Głównego. Uchwałę o nadaniu godności członka honorowego podejmuje się w tajnym głosowaniu większością co najmniej 2/3 głosów.
3. Członków wspierających przyjmuje Zarząd Główny na podstawie pisemnej deklaracji.
4. Pisemne wnioski do Zarządu Głównego o nadanie godności członka honorowego złożyć może grupa co najmniej 10 członków Towarzystwa.
§ 14.
1. Członkowie zwyczajni Towarzystwa opłacają jednorazowe wpisowe oraz składki roczne.
2. Członkowie wspierający opłacają składkę roczną, której wysokość ustalana jest każdorazowo z Zarządem Głównym.
§ 15.
1. Członkowie zwyczajni Towarzystwa mają prawo do:
a. uczestniczenia we wszystkich formach działalności Towarzystwa, w szczególności w kongresach, konferencjach i zebraniach naukowych i organizacyjnych Towarzystwa,
b. prenumeraty czasopism naukowych i popularnonaukowych poprzez Towarzystwo,
c. czynnego i biernego wybierania władz Towarzystwa.
2. Bierne i czynne prawo wyborcze małoletnich członków zwyczajnych Towarzystwa jest ograniczone zgodnie z postanowieniami obowiązującego prawa o stowarzyszeniach.
3. Członkowie honorowi Towarzystwa mają wszelkie prawa członków zwyczajnych i zwolnieni są od opłacania składek członkowskich.
4. Członkowie Towarzystwa obywatele państw obcych mają wszystkie prawa członków zwyczajnych lub honorowych z wyjątkiem biernego prawa wyborczego.
5. Członkowie wspierający Towarzystwa mają prawo uczestniczenia w pracach Towarzystwa z głosem doradczym za pośrednictwem swojego przedstawiciela.
§ 16.
Członkowie Towarzystwa mają obowiązek:
a. przestrzegania postanowień Statutu, regulaminów oraz uchwał władz Towarzystwa,
b. regularnego opłacania składek członkowskich.
§ 17.
1. Członkostwo ustaje wskutek:
a. dobrowolnego wystąpienia z Towarzystwa zgłoszonego na piśmie Zarządowi właściwego terenowo Oddziału lub bezpośrednio Zarządowi Głównemu w przypadku, gdy w miejscu zamieszkania członka nie ma Oddziału,
b. skreślenia z listy członków przez Zarząd Główny z powodu zalegania z opłatą składek przez okres ponad 2 lat, po uprzednim dwukrotnym upomnieniu pisemnym, a w przypadku członkostwa wspierającego w związku ze zmianą profilu działalności lub utratą osobowości prawnej,
c. wykluczenia z Towarzystwa uchwałą Zarządu Głównego za działalność na szkodę Towarzystwa, za czyny nie licujące z godnością członka Towarzystwa lub w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sądu powszechnego na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych.
2. Od uchwały Zarządu Głównego o wykluczeniu z Towarzystwa przysługuje członkom prawo odwołania się do Walnego Zebrania, którego decyzja jest ostateczna.
Rozdział IV – Władze Towarzystwa
§ 18.
1. Władzami Towarzystwa są:
a. Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa,
b. Zarząd Główny,
c. Główna Komisja Rewizyjna.
2. Kadencja władz wybieralnych trwa 2 lata.
3. Członkowie władz Towarzystwa pełnią swoje funkcje honorowo.
4. Prezydent, prezydent-elekt oraz ustępujący prezydent pełnią swoje funkcje wyłącznie przez jedną kadencję. Pozostali członkowie wybieralnych władz Towarzystwa nie mogą pełnić tej samej funkcji dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.
Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa
§ 19.
1. Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa jest najwyższą władzą Towarzystwa i może być zwyczajne i nadzwyczajne.
2. Do kompetencji Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa należy:
a. uchwalanie głównych kierunków działalności Towarzystwa,
b. uchwalanie zmian Statutu,
c. uchwalanie regulaminów wewnętrznych Towarzystwa,
d. rozpatrywanie sprawozdań z działalności Zarządu Głównego i Głównej Komisji Rewizyjnej,
e. podejmowanie uchwał o udzieleniu absolutorium ustępującemu Zarządowi Głównemu na wniosek Głównej Komisji Rewizyjnej,
f. wybór prezydenta-elekta, Zarządu Głównego i Głównej Komisji Rewizyjnej,
g. nadawanie godności członka honorowego na wniosek Zarządu Głównego,
h. wytyczanie polityki finansowej Towarzystwa,
i. ustalanie wysokości wpisowego i rocznych składek członkowskich na wniosek Zarządu Głównego,
j. rozpatrywanie spraw przedstawianych przez Zarząd Główny i Główną Komisję Rewizyjną,
k. rozpatrywanie wniosków zgłoszonych przez członków Towarzystwa,
l. rozpatrywanie odwołań członków od decyzji Zarządu Głównego w sprawach wykluczenia z Towarzystwa,
m. podejmowanie uchwały o rozwiązaniu Towarzystwa,
n. podejmowanie uchwał w sprawie nabycia i zbycia majątku Towarzystwa.
§ 20.
Uchwały Walnego Zebrania Członków Towarzystwa zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy liczby członków uprawnionych do głosowania – w pierwszym terminie, w drugim terminie, wyznaczonym po 30 minutowej przerwie – bez względu na liczbę obecnych.
§ 21.
1. Zwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa zwoływane jest przez Zarząd Główny co 2 lata w związku z zakończeniem kadencji.
2. O terminie Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa oraz o miejscu i proponowanym porządku obrad Zarząd Główny zawiadamia członków co najmniej dwa tygodnie przed terminem rozpoczęcia zgromadzenia.
§ 22.
1. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa zwoływane jest przez Zarząd Główny:
a. z inicjatywy własnej Zarządu Głównego,
b. na wniosek Głównej Komisji Rewizyjnej,
c. na wniosek co najmniej 1/3 liczby członków Towarzystwa, złożony pisemnie Zarządowi Głównemu.
2. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa winno być zwołane w ciągu 3 miesięcy od daty wpłynięcia wniosku.
3. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa obraduje nad sprawami, dla których zostało zwołane.
4. Do uprawnień Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa należy również przeprowadzenie wyborów uzupełniających członków Zarządu Głównego oraz Głównej Komisji Rewizyjnej. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenia Członków Towarzystwa poświęcone wyborom uzupełniającym do Władz Towarzystwa musi zostać zwołane w ciągu 3 miesięcy od momentu zaistnienia konieczności przeprowadzenia wyborów uzupełniających.
Zarząd Główny
§ 23.
1. Zarząd Główny kieruje działalnością Towarzystwa w okresach między Walnymi Zgromadzeniami Członków Towarzystwa.
2. W skład Zarządu Głównego wchodzi prezydent, prezydent-elekt oraz 7-13 członków Zarządu. Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa w tajnym głosowaniu wybiera osobno prezydenta-elekta i osobno członków Zarządu Głównego. Zarząd Główny konstytuuje się nie później niż w ciągu 10 dni po wyborach, skarbnik i jego zastępca są wybierani z pośród członków zarządu.
3. Wybrany prezydent-elekt przez jedną kadencję pełni rolę wiceprezydenta. Po jej zakończeniu, na Walnym Zgromadzeniu Członków Towarzystwa, staje się on urzędującym prezydentem Towarzystwa.
§ 24.
Do kompetencji Zarządu Głównego należy:
a. realizowanie celów statutowych Towarzystwa oraz wykonywanie uchwał Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa,
b. reprezentowanie Towarzystwa na zewnątrz,
c. opracowywanie programów działalności i projektów budżetowych Towarzystwa oraz sprawozdań z ich wykonania,
d. przedstawianie Walnemu Zgromadzeniu Członków Towarzystwa wniosków o ustalenie wysokości wpisowego i składek rocznych,
e. zarządzanie majątkiem Towarzystwa oraz przyjmowanie darowizn i zapisów,
f. powoływanie i rozwiązywanie Oddziałów Terenowych oraz nadzór nad ich działalnością,
g. powoływanie i rozwiązywanie zespołów problemowych lub innych organów pomocnych w realizacji celów statutowych,
h. inicjowanie i rozwijanie krajowej i międzynarodowej współpracy naukowej w zakresie biologii roślin,
i. powoływanie komitetu organizacyjnego Kongresu Towarzystwa,
j. zwoływanie Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa,
k. przedstawianie Walnemu Zgromadzeniu Członków Towarzystwa wniosków o nadanie godności członka honorowego,
l. przyjmowanie, skreślanie i wykluczanie członków Towarzystwa.
§ 25.
1. Posiedzenia Zarządu Głównego odbywają się w miarę potrzeby, jednak nie rzadziej niż raz na pół roku.
2. Uchwały Zarządu Głównego zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy członków Zarządu, w tym prezydenta lub wiceprezydenta. W przypadku równiej ilości głosów, decydujący jest głos przewodniczącego zebrania.
§ 26.
1. Zarząd Główny wybiera ze swego grona siedmioosobowe Prezydium Zarządu, w skład którego wchodzą: prezydent, wiceprezydent, sekretarz, skarbnik i 3 członków Zarządu.
2. Prezydium Zarządu Głównego kieruje działalnością Towarzystwa w okresach między posiedzeniami Zarządu Głównego zgodnie z regulaminem uchwalonym przez Zarząd Główny.
3. Posiedzenia Prezydium odbywają się w zależności od potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz na 3 miesiące.
4. Uchwały Prezydium zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej 5 jego członków, w tym prezydenta lub prezydenta-elekta. Przyjęte uchwały winny być przedstawione do akceptacji na najbliższym posiedzeniu Zarządu Głównego.
Główna Komisja Rewizyjna
§ 27.
1. Główna Komisja Rewizyjna jest organem kontrolnym Towarzystwa i działa w oparciu o regulamin zatwierdzony przez Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa.
2. Główna Komisja Rewizyjna składa się z 3 członków wybranych przez Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa na okres kadencji Zarządu Głównego.
3. Główna Komisja Rewizyjna konstytuuje się, nie później niż w ciągu 10 dni po wyborach, wybierając spośród siebie przewodniczącego i sekretarza.
4. Przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej lub osoba przez niego wyznaczona może brać udział z głosem doradczym w posiedzeniach Zarządu Głównego i Prezydium Zarządu Głównego.
§ 28.
Do zakresu działania Głównej Komisji Rewizyjnej należy:
a. kontrola całokształtu działalności Towarzystwa, przeprowadzana przynajmniej raz w roku, w szczególności dotycząca gospodarki finansowej Towarzystwa,
b. występowanie do Zarządu Głównego z wnioskami wynikającymi z działań kontrolnych, żądaniami wyjaśnień, a także z propozycjami zmian działalności Towarzystwa,
c. sprawowanie nadzoru nad Komisjami Rewizyjnymi Oddziałów Terenowych oraz rozpatrywanie odwołań od ich orzeczeń,
d. przedstawianie sprawozdania na Walnym Zgromadzeniu Członków Towarzystwa oraz ocena działalności i występowanie z wnioskiem o udzielenie absolutorium ustępującemu Zarządowi Głównemu,
e. rozstrzyganie sporów wynikłych między członkami w obrębie Towarzystwa.
Rozdział V – Oddziały Towarzystwa
§ 29.
1. Oddziały Towarzystwa powoływane są z inicjatywy i na pisemny wniosek co najmniej 10 Członków Towarzystwa na podstawie uchwały Zarządu Głównego.
2. Siedzibę i teren działalności Oddziału określa Zarząd Główny Towarzystwa.
3. Do Oddziału należą członkowie Towarzystwa mieszkający lub pracujący na terenie jego działalności.
§ 30.
1. Władzami Oddziału są:
a. Walne Zgromadzenie Członków Oddziału,
b. Zarząd Oddziału,
c. Komisja Rewizyjna Oddziału.
2. Kadencja wybieralnych władz Oddziału trwa 2 lata i winna rozpoczynać się przed Walnym Zgromadzeniem Członków Towarzystwa.
Walne Zebranie Członków Oddziału
§ 31.
1. Walne Zgromadzenie Członków Oddziału jest najwyższą władzą Oddziału i może być zwyczajne i nadzwyczajne.
2. Do kompetencji Walnego Zgromadzenia Członków Oddziału należy:
a. uchwalanie kierunków działalności Oddziału, zgodnie z postanowieniami Statutu i uchwałami władz Towarzystwa,
b. wybór Przewodniczącego Oddziału, Zarządu Oddziału i Komisji Rewizyjnej Oddziału,
c. rozpatrywanie sprawozdań z działalności Zarządu Oddziału i Komisji Rewizyjnej Oddziału,
d. podejmowanie uchwał o udzieleniu absolutorium ustępującemu Zarządowi Oddziału na wniosek Komisji Rewizyjnej Oddziału,
e. rozpatrywanie spraw przedstawianych przez Zarząd Oddziału i Komisję Rewizyjną Oddziału,
f. rozpatrywanie wniosków zgłoszonych przez członków Oddziału.
3. Uchwały Walnego Zgromadzenia Członków Oddziału zapadają w pierwszym terminie zwykłą większością głosów, przy obecności co najmniej połowy członków Oddziału uprawnionych do głosowania, a w drugim terminie bez względu na liczbę obecnych.
§ 32.
1. Zwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Oddziału zwoływane jest przez Zarząd Oddziału, który zawiadamia Członków o miejscu i proponowanym porządku obrad co najmniej dwa tygodnie przed terminem rozpoczęcia zgromadzenia.
2. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Oddziału zwoływane jest przez Zarząd Oddziału w terminie 30 dni od daty wpłynięcia pisemnego wniosku:
a. wynikającego z inicjatywy własnej Zarządu Głównego,
b. Komisji Rewizyjnej Oddziału,
c. wybieralnych władz Towarzystwa,
d. co najmniej 1/3 ogólnej liczby Członków Oddziału.
3. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Oddziału obraduje nad sprawami, dla których zostało zwołane.
Zarząd Oddziału
§ 33.
1. Zarząd Oddziału składa się z 3 do 5 osób wybieranych przez Walne Zgromadzenie Członków Oddziału. Zarząd Oddziału konstytuuje się nie później niż w ciągu 10 dni po wyborach, wybierając spośród swego grona Przewodniczącego i jego zastępcę.
2. Do kompetencji Zarządu Oddziału należy:
a. prowadzenie działalności zgodnie z postanowieniami Statutu Towarzystwa,
b. realizowanie uchwał Walnego Zgromadzenia Członków Oddziału oraz uchwał władz Towarzystwa,
c. organizowanie Kongresów Towarzystwa i sympozjów specjalistycznych z upoważnienia Zarządu Głównego,
d. zwoływanie Walnych Zgromadzeń Członków Oddziału i składanie na nich sprawozdań ze swojej działalności,
e. składanie Zarządowi Głównemu sprawozdań z działalności Oddziału.
3. Posiedzenia Zarządu Oddziału odbywają się w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.
Komisja Rewizyjna Oddziału
§ 34.
1. Komisja Rewizyjna Oddziału wybierana jest przez Walne Zgromadzenie Członków Oddziału w tajnym głosowaniu i składa się z 3 osób, spośród których wybiera przewodniczącego.
2. Do obowiązków Komisji Rewizyjnej Oddziału należy:
a. przeprowadzenie przynajmniej raz w roku kontroli całokształtu działalności Oddziału Towarzystwa,
b. składanie sprawozdań na Walnym Zgromadzeniu Członków Oddziału i występowanie z wnioskiem o udzielenie absolutorium ustępującemu Zarządowi Oddziału,
c. przedstawianie Zarządowi propozycji zmian w działalności Oddziału.
3. Przewodniczący Komisji Rewizyjnej Oddziału ma prawo brać udział w posiedzeniach Zarządu Oddziału z głosem doradczym.
Rozdział VI – Majątek Towarzystwa
§ 35.
1. Majątek Towarzystwa składa się z nieruchomości, ruchomości i funduszów.
2. Na fundusze Towarzystwa składają się:
a. wpływy ze składek członkowskich,
b. wpływy z majątku ruchomego i nieruchomego,
c. dotacje i zapisy,
d. wpisowe za udział w Kongresach i konferencjach naukowych.
§ 36.
Dla ważności pism dotyczących praw i obowiązków majątkowych Towarzystwa wymagane są podpisy prezydenta lub wiceprezydenta Zarządu Głównego oraz skarbnika lub jego zastępcy.
§ 37.
Nadzór nad działalnością Towarzystwa pełni Starosta właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia.
Rozdział VII – Zmiana Statutu i rozwiązanie Towarzystwa
§ 38.
Zmiana Statutu następuje na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa, podjętej większością co najmniej 2/3 głosów, przy obecności co najmniej połowy liczby Członków Towarzystwa uprawnionych do głosowania.
§ 39.
1. Rozwiązanie Towarzystwa może nastąpić na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Członków Towarzystwa, podjętej większością co najmniej 2/3 głosów, przy obecności co najmniej połowy liczby Członków Towarzystwa uprawnionych do głosowania.
2. Uchwała Walnego Zgromadzenia o rozwiązaniu Towarzystwa określi sposób przeprowadzenia likwidacji oraz cel na jaki ma być przeznaczony majątek Towarzystwa.
|
[
{
"question_id": "12090735",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy członek honorowy Towarzystwa, będący obywatelem państwa obcego, ma prawo do prenumerowania czasopism za pośrednictwem Towarzystwa?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
61
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "12092453",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy obywatel państwa obcego może być członkiem honorowym Towarzystwa?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2577,
2801
]
},
{
"question_id": "12090758",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy kandydata na członka zwyczajnego mogą wprowadzić do Towarzystwa członkowie zwyczajni?",
"answer": "Tak.",
"span": [
3064,
3164
]
},
{
"question_id": "12090759",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy członkiem zwyczajnym Towarzystwa może być osoba małoletnia?",
"answer": "Tak.",
"span": [
4274,
4433
]
},
{
"question_id": "12092497",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy członkom honorowym przysługują te same prawa co członkom zwyczajnym?",
"answer": "Tak.",
"span": [
4437,
4560
]
},
{
"question_id": "12092498",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy członkowie Towarzystwa będący obywatelami państw obych mają wszystkie prawa członków zwyczajnych lub honorowych z wyjątkiem biernego prawa wyborczego?",
"answer": "Tak.",
"span": [
4564,
4706
]
}
] |
00807176
|
Dyskryminacja gatunkowa
Dyskryminacja gatunkowa, szowinizm gatunkowy, specyzm (proponowane są również nazwy gatunkizm, gatunkowizm; ang. speciesism) – postawa stawiająca interesy własnego gatunku (w domyśle: Homo sapiens) ponad interesami innych gatunków. Określenie to zostało utworzone na zasadzie analogii do rasizmu i seksizmu przez bioetyków, a podjęte zostało głównie przez zwolenników praw zwierząt.
Termin speciesism ukuł Richard D. Ryder, brytyjski psycholog w ramach krytyki stosowanej w naukach przyrodniczych, w tym psychologii, wiwisekcji na początku lat 70. XX w. Niedługo potem pojęcia speciesism i antispeciesism zostały rozpropagowane przez filozofa Petera Singera.
Zagadnienie dyskryminacji gatunkowej jest podejmowane głównie przez jej przeciwników, uważających, że podobnie jak moralnie złe były niewolnictwo czy seksizm, tak też złe jest dyskryminowanie przedstawiciela innego gatunku tylko z tego powodu, że jest on właśnie przedstawicielem owego gatunku. Według Singera postawa, w której przyznaje się wyższość interesów własnego gatunku nad interesami innego gatunku, jest równoważna postawie przyznającej pierwszeństwo interesom własnej rasy lub płci. Singer swoją niezgodę na dyskryminację gatunkową wiąże z utylitaryzmem, czyli poglądem mówiącym, że moralnym obowiązkiem jest powiększanie sumy szczęścia jak największej liczby osób, przy czym za osoby uważa istoty zdolne do odczuwania bólu, a więc mające w swoim interesie unikanie cierpienia. Niezgoda na dyskryminację gatunkową nie musi oznaczać identycznego traktowania przedstawicieli różnych gatunków, lecz może realizować się w dostosowywaniu traktowania do psychiki konkretnej istoty. Przykładowo, dzikie zwierzę może bardziej cierpieć w sytuacji uwięzienia niż świadomy praw więźnia człowiek, z kolei ludzkie dziecko może odczuć uderzenie dotkliwiej niż dorosły koń. Ponadto świadomy swego istnienia ssak może według przeciwników dyskryminacji gatunkowej bardziej zasługiwać na życie niż człowiek o silnie uszkodzonym mózgu. Teza ta jest propagowana przez Singera, podczas gdy inny bioetyk znany z przeciwstawiania się dyskryminacji gatunkowej, Tom Regan, zalicza prawo do życia do podstawowych praw, przysługujących również istotom pozbawionym świadomości. Również Ryder krytykuje utylitaryzm, twierdząc, że interesy mają poszczególne osobniki, a nie ich suma.
Przeciwnicy szowinizmu gatunkowego twierdzą, że tak długo, jak długo nie udowodnimy, że wszyscy przedstawiciele jednego gatunku posiadają istotną cechę, której nie posiadałby żaden przedstawiciel innego gatunku, tak długo przyznawanie im różnych zasadniczych praw jest moralnie nieuzasadnione i złe. Przeciwnicy szowinizmu domagają się przyznanie zwierzętom podstawowych praw zapewniających im równe poszanowanie ich potrzeb.
Z pojęciem dyskryminacji gatunkowej wiąże się założony przez Singera Great Ape Project – projekt, który zmierza do przyznania naczelnym prawnej ochrony ich podstawowych interesów:
1. Prawa do życia
2. Ochrony indywidualnej wolności
3. Ochrony przed torturami.
|
[
{
"question_id": "11592325",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy autor pojęcia speciesism podejmuje działania, aby naczelne miały prawo ochrony indywidualnej wolności?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
23
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11592326",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto jest autorem pojęcia speciesism?",
"answer": "Autorem pojęcia speciesism jest Richard D. Ryder.",
"span": [
432,
448
]
},
{
"question_id": "11592327",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Czym zajmuje się założony przez Singera Great Ape Project?",
"answer": "Założony przez Singera Great Ape Project zmierza do przyznania naczelnym prawnej ochrony ich podstawowych interesów.",
"span": [
2883,
2957
]
}
] |
00807142
|
Abordaż
Abordaż (fr. abordage) – sposób walki morskiej polegający na zetknięciu się dwóch okrętów i prowadzeniu walki wręcz na ich pokładach w celu zdobycia wrogiego okrętu lub jego późniejszego zatopienia. Stosowany od początku żeglugi, był podstawowym sposobem walki morskiej w epoce okrętów żaglowych do XVII wieku i, mimo wzrostu znaczenia artylerii okrętowej, pozostał jednym z podstawowych sposobów walki do początku XIX wieku. Abordaż zastąpił w tej roli taranowanie, dominujące w epoce okrętów wiosłowych w starożytności, stając się także podstawowym sposobem walki XV- i XVI-wiecznych galer wiosłowych.
Dla celów abordażu okręty oprócz marynarzy zabierały również żołnierzy piechoty morskiej, którzy wraz z częścią załogi dostawali się na okręt nieprzyjaciela. W celu doprowadzenia do abordażu i zapobiegnięcia ucieczce wrogiego okrętu stosowano sczepianie okrętów za pomocą haków i lin. Tuż przed abordażem prowadzono ogień z dział oraz broni ręcznej, zwłaszcza ze stanowisk na masztach, w celu osłabienia załogi przeciwnika. Mimo stopniowego wzrostu znaczenia artylerii okrętowej, przez długi czas nie była ona z reguły zdolna do topienia okrętów, a jedynie do ich obezwładnienia i wybicia załogi, wobec czego abordaż pozostał istotnym sposobem walki morskiej jeszcze na początku XIX wieku, zwłaszcza podczas wojen napoleońskich. Taktyka ta została zaniechana w XIX wieku wraz z wprowadzeniem okrętów o napędzie mechanicznym i znacznym udoskonaleniem artylerii. Od tej pory abordaż jako sposób walki morskiej zdarzał się już sporadycznie, w sprzyjających okolicznościach.
W okresie późniejszym, aż do czasów współczesnych określenia tego używa się na zbrojne wejście na pokład i opanowanie obcego okrętu lub statku przez oddział abordażowy (inaczej pryzowy), niekoniecznie połączone z walką lub bezpośrednim zetknięciem dwóch okrętów.
|
[
{
"question_id": "11558314",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy rola walki wręcz po zetknięciu dwóch okrętów uległa zmianie w XIX w.? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
7
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558315",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jak nazywamy sposób walki morskiej polegający na zetknięciu się dwóch okrętów i prowadzeniu walki wręcz na ich pokładach? ",
"answer": "Sposób walki morskiej polegający na zetknięciu się dwóch okrętów i prowadzeniu walki wręcz na ich pokładach nazywamy abordażem.",
"span": [
0,
7
]
},
{
"question_id": "11558316",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy abordaż był istotnym sposobem walki morskiej do początku XIX w.? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
1038,
1342
]
},
{
"question_id": "11558317",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy abordaż stracił na znaczeniu w skutek pojawienia się okrętów o napędzie mechanicznym i udoskonalenia artylerii? ",
"answer": "Tak.",
"span": [
1343,
1474
]
},
{
"question_id": "11558318",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym wieku zaczęto odchodzić od abordażu?",
"answer": "Od abordażu zaczęto odchodzić w XIX wieku.",
"span": [
1373,
1378
]
}
] |
00809254
|
Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – nowa wersja, nowe treści?
Wprowadzenie
5 września 2022 roku przekazano do publicznej wiadomości oraz do konsultacji publicznych, sporządzony w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji i datowany 31 sierpnia 2022, projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej wraz z uzasadnieniem i oceną skutków regulacji. Jest to nowa, tym razem oficjalna wersja projektu ustawy pod tym samym tytułem – jej wcześniejsza postać, nosząca datę 14 lutego 2022 roku, której jeszcze nie nadano charakteru formalnego, była przedmiotem analiz, w tym opracowania opublikowanego w ramach ForumIdei Fundacji im. Stefana Batorego.
Zawarte w tytule wspomnianego opracowania wyrażenie „uporządkowanie stanu prawnego” zostało powtórzone za uzasadnieniem projektu z 14 lutego 2022 roku – a znalazło się ono, co trzeba zaznaczyć już w tym miejscu, również w uzasadnieniu obecnego projektu. Z kolei kwestia, na ile poprzedni projekt można było uznać za próbę, w przyjętym dla niego zakresie, kontynuacji zmiany ustroju bez zmiany Konstytucji, musiała zostać podniesiona ze względu na zawarcie w projekcie unormowań dotyczących materii ustrojowych o podstawowym znaczeniu: konstytucyjnych praw człowieka i obywatela oraz decentralizacji władzy publicznej i tym samym samodzielności jednostek samorządu terytorialnego. Stanowi to niejako potwierdzenie ogólnej tendencji dokonywania od 2015 roku drogą legislacyjną i pozalegislacyjną zmian ustroju Rzeczypospolitej bez, niemożliwej ze względu na skład parlamentu, zmiany ustawy zasadniczej.
Obecny projekt, tak jak i poprzedni, ma bowiem zastąpić cztery ustawy: z 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1897), z 22 listopada 2002 roku o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności, praw człowieka i obywatela (Dz.U. Nr 233, poz. 1955) w części dotyczącej stanu klęski żywiołowej, z 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1856, z późn. zm.) i z 18 listopada 2011 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz.U. z 2021 r. poz. 379, z późn. zm.). Dwie pierwsze z wymienionych ustaw mają przy tym umocowanie konstytucyjne: pierwsza wydana obligatoryjnie (art. 228 ust. 3 i art. 233 ust. 3 Konstytucji RP), druga – fakultatywnie (art. 228 ust. 4 Konstytucji RP).
Ze względu na dokonaną w powołanym opracowaniu ogólną ocenę projektu z 14 lutego 2022 roku nie wydaje się celowe, aby w niniejszym opracowaniu, odnoszącym się do projektu z 31 sierpnia 2022 roku, powtarzać poprzednią ocenę w całym jej zakresie. Konieczne jest natomiast ustalenie, czym obecny projekt (dalej określany jako „Projekt 31.8”) różni się od poprzedniego („Projekt 14.2”), a wobec tego, na ile można w stosunku do niego podtrzymać ocenę odnoszącą się do tego ostatniego, a na ile trzeba ocenę tę zmodyfikować. Mówiąc w skrócie, należy ustalić, na ile w odniesieniu do „Projektu 31.8” można twierdzić, że – choć może on służyć także uporządkowaniu stanu prawnego – wynika z niego zamiar kontynuowania zmiany ustroju bez zmiany Konstytucji.
Na wstępie warto jednak jeszcze przypomnieć, że z dniem 23 kwietnia 2022 roku, wraz z wejściem w życie Ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. poz. 655, z późn.zm.), utraciła moc Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP, co oznaczało również utratę mocy przepisów działu IV tejże ustawy, dotyczących obrony cywilnej (art. 137–173). Przepisy te stanowiły przedmiot unormowania konieczny zarówno ze względów ściśle merytorycznych, jak i dla stworzenia warunków realizacji zobowiązań RP wynikających z Załącznika I do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 roku, dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Dz.U. z 1992 r. Nr 41, poz. 175, załącznik, art. 61–67). Wskutek tego powstała, i to już w czasie trwania rosyjskiej agresji w Ukrainie wraz z wynikającymi z niej zagrożeniami dla bezpieczeństwa RP, luka prawna spowodowana przez brak przepisów o obronie cywilnej, istotnym komponencie ochrony ludności, przede wszystkim w sytuacji wojny, ale także niezależnie od niej. Lukę tę mają wypełnić dopiero przepisy rozdziału 9. omawianego projektu (w ślad za „Projektem 14.2”, który sporządzono, kiedy luki tej jeszcze nie było).
W uzasadnieniu „Projektu 31.08” znajduje się stwierdzenie: wraz z „kompleksowym uregulowaniem obszaru ochrony ludności”, „jednym z nadrzędnych celów przyświecających twórcom ustawy była wola uporządkowania przepisów”. Na razie w omawianym zakresie mamy jednak do czynienia z luką prawną, a nie z uporządkowaniem przepisów.
Gdy mowa o uzasadnieniu „Projektu 31.08”, trudno nie zauważyć, że ważną jego częścią jest krytyka działania na podstawie dotychczasowych przepisów Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, bez poszukiwania przyczyn braku czynności, które mogłyby zostać uznane za pożądane.
Ogólne porównanie projektów z lutego i z sierpnia 2022 roku – niewielki zakres zmian
Porównując obydwie kolejne wersje projektu ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej, trudno nie zauważyć stosunkowo niewielkich różnic pomiędzy nimi. Mają one przy tym na ogół charakter redakcyjny (jak zmiana nazwy Rządowego Systemu Ostrzegania na Regionalny System Ostrzegania, przy zachowaniu tego samego skrótu RSO), a nie merytoryczny. Trudno byłoby widzieć tu jakieś istotne znaczenie, nawet jeżeli są to częściowo zmiany natury merytorycznej: jak przyznanie Ministrowi Obrony Narodowej statusu drugiego z wiceprzewodniczących Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego czy ustawowe usankcjonowanie możliwości powołania wicepremiera ds. Bezpieczeństwa Narodowego i (sic!) Spraw Obronnych oraz zmiana trybu podejmowania rozstrzygnięć przez Zespół – ma to być zasadniczo uzgodnienie lub też częściowa zmiana w przechodzeniu od znoszonego Rządowego Centrum Bezpieczeństwa do nowo tworzonej Służby Dyżurnej Państwa. Nie dotyczy to jednak w pewnym stopniu typowej „wrzutki” w postaci art. 26, którego nie było w „Projekcie 14.2”, a przede wszystkim przepisów art. 31 ust. 8 i nast. (poprzednio art. 30 ust. 8) oraz art. 36 ust. 3 (poprzednio art. 35 ust. 3), które dotyczą szczególnych uprawnień organów administracji rządowej w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego.
Przepis art. 26 można uznać za „wrzutkę”, ponieważ jego treść wykracza poza zakres proponowanej ustawy. Przyznaje się w nim funkcjonariuszom służb podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, żołnierzom zawodowym oraz żołnierzom pełniącym terytorialną służbę wojskową oraz członkom ich rodzin ogólne prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów Ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, udzielanych w podmiotach leczniczych utworzonych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Ministra Obrony Narodowej – bez powiązania tego prawa z wykonywaniem zadań w obszarze ochrony ludności. Pozostawiając poza zakresem rozważań ratio tego przepisu, zauważyć trzeba, że właściwym dla niego miejscem byłaby, znowelizowana w tym celu, przywoływana ustawa z 27 sierpnia 2004 roku. Warto również zauważyć, że o omawianym przepisie nie ma nawet wzmianki w – zresztą stosunkowo ogólnym – uzasadnieniu, co może wskazywać na niepełne legislacyjne dopracowanie projektu.
Zmiany w stosunku do unormowania poprzednio proponowanego w art. 30 i art. 35 są na tyle istotne, że wymagają odrębnego potraktowania. Już w tym miejscu konieczne jest natomiast podkreślenie, że również w swojej obecnej wersji projekt nadal może budzić istotne wątpliwości natury konstytucyjnej ze względu na podtrzymanie stopniowania szczególnych opisanych w nim stanów: pogotowia (obowiązującego również organy samorządu, jak i przedsiębiorców), zagrożenia i klęski żywiołowej. Oznacza to propozycję wprowadzenia dwóch, nieznanych Konstytucji RP stanów quasi-nadzwyczajnych. W wymagającym ponownego powołania uzasadnieniu wyroku z 21 kwietnia 2009 roku (K 50/07, OTK-A 2009 nr 4, poz. 51) dotyczącego ustawy o zarządzaniu kryzysowym, Trybunał Konstytucyjny podkreślił:
„Konstytucja wyznacza granice między stanami nadzwyczajnymi (art. 228 Konstytucji) a «normalnym» funkcjonowaniem państwa. […] Konstytucja rozróżnia wyłącznie zagrożenie zwykłe i zagrożenie szczególne dla państwa i jego obywateli. Nie zawiera natomiast przepisów zezwalających na wyróżnianie specyficznego stanu narastania zagrożeń («sytuacji kryzysowej»), usytuowanego pomiędzy zwykłymi zagrożeniami bezpieczeństwa państwa (dla likwidacji bądź ograniczenia których wystarczają zwykłe środki konstytucyjne) a zagrożeniami szczególnymi, uzasadniającymi prowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych”.
Powyższe stanowisko Trybunału Konstytucyjnego nie było wynikiem jakiegoś szczególnego „konstruowania” normy prawnej na podstawie przepisów Konstytucji RP, lecz jest powtórzeniem tego, co wprost zostało zapisane przez ustrojodawcę w art. 228 ustawy zasadniczej: albo państwo funkcjonuje normalnie, a przywrócenie normalnego funkcjonowania jest celem każdego z trzech konstytucyjnych stanów nadzwyczajnych (ust. 5), albo zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające w sytuacjach szczególnych zagrożeń (ust. 1), czyli, innymi słowy, zagrożenia zwyczajne mają być usuwane w ramach normalnego funkcjonowania państwa, a nadzwyczajne – przy wykorzystaniu instytucji odpowiedniego stanu nadzwyczajnego. Z uzasadnienia obecnego projektu wynika, że przesłankami wprowadzania także stanów innych niż – konstytucyjnie nadzwyczajny – stan klęski żywiołowej mają być „sytuacje nadzwyczajnego zagrożenia”. Przynajmniej językowo, jest to określenie idące nawet dalej niż konstytucyjne „sytuacje szczególnych zagrożeń”.
Jest to zatem kolejna próba, obecnie zakresowo bardzo szerokiego, wyjścia poza konstytucyjną dychotomię: normalne funkcjonowanie państwa – stan nadzwyczajny, po szczególnych rozwiązaniach antycovidowych oraz rozwiązaniach przyjętych w Ustawie z 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy o ochronie granicy państwowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2191), która, rzecz godna uwagi, weszła w życie wraz z zakończeniem stanu wyjątkowego wprowadzonego 2 września 2021 roku w części województwa podlaskiego i części województwa lubelskiego. Określone rozwiązania Ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych zostały przy tym wprost przywołane w uzasadnieniu omawianego projektu jako te, które mają okazać się „skuteczne w sytuacji kryzysowej wywołanej epidemią wirusa COVID-19”. Przywołanie nastąpiło w związku z brzmieniem – należy zaznaczyć, zmienionym w stosunku do „Projektu 14.2” – art. 31 „Projektu 31.8”, dotyczącego wydawania przez organy administracji rządowej poleceń również organom jednostek samorządu terytorialnego.
Polecenia wydawane przez organy administracji rządowej organom jednostek samorządu terytorialnego
W „Projekcie 31.8” zasadniczo przejęte zostało unormowanie zawarte w art. 30 „Projektu 14.2”, którego punktem wyjścia były następujące przepisy:
„1. Prezes Rady Ministrów może wydawać polecenia obowiązujące organy administracji rządowej, państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz przedsiębiorców.
2. Minister, do zakresu działania którego należy zapobieganie skutkom stanu zagrożenia lub stanu klęski żywiołowej lub ich usuwanie może, z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody, wydawać polecenia obowiązujące podmioty, o których mowa w ust. 1, z wyłączeniem Prezesa Rady Ministrów. 3. Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące organy administracji rządowej działające w województwie, państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje ministra właściwego do spraw wewnętrznych. 4. Starosta może wydawać polecenia kierownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej działających na obszarze powiatu oraz kierownikom jednostek organizacyjnych czasowo przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji i skierowanych do wykonywania zadań na obszarze powiatu. 5. Polecenia, o których mowa w ust. 1–4, są wydawane w związku z obowiązywaniem stanu zagrożenia lub stanu klęski żywiołowej oraz w celu odpowiednio przeciwdziałania zaistniałemu zagrożeniu lub skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia w drodze decyzji administracyjnej i podlegają natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich doręczenia lub ogłoszenia oraz nie wymagają uzasadnienia. 6. Prezes Rady Ministrów może upoważnić do realizacji czynności, o których mowa w ust. 1, ministra właściwego do spraw wewnętrznych”.
Jedyna zmiana w tym zakresie w stosunku do wersji z lutego polega na usunięciu przepisu dotyczącego wydawania poleceń przez starostów.
Dalsze przepisy dotyczące poleceń wydawanych organom jednostek samorządu terytorialnego uległy jednak poważnym zmianom. Trzeba jednocześnie podkreślić, że inaczej dzieje się w odniesieniu do poleceń wydawanych przedsiębiorcom (które pozostają poza zakresem niniejszego opracowania). Zmiany te są godne uwagi, bowiem osłabiają one siłę zarzutów, które należało postawić „Projektowi 14.2”: wprowadza się niemieszczący się w zakresie dyspozycji art. 171 Konstytucji środek nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego.
W „Projekcie 14.2” przewidywano bowiem:
„8. W razie odmowy wykonania polecenia, o którym mowa w ust. 2 lub 3, niewłaściwego wykonywania tego polecenia albo niewykazywania dostatecznej skuteczności w realizacji działań koordynacyjnych wynikających z obowiązywania jednego ze stanów, o których mowa w art. 26 ust. 1, przez organy samorządu terytorialnego Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego terytorialnie wojewody, może w drodze decyzji administracyjnej, zawiesić takie organy oraz ustanowić komisarza rządowego, zawiadamiając o tym ministra właściwego do spraw wewnętrznych. 9. Decyzja, o której mowa w ust. 8, podlega natychmiastowemu wykonaniu. 10. Postępowanie w sprawach, o których mowa w ust. 8 jest jednoinstancyjne. 11. Na decyzję, o której mowa w ust. 8, po 30 dniach od jej wydania przysługuje skarga do sądu administracyjnego” (wyróżnienia autora).
W obecnie proponowanym brzmieniu:
„7. W razie odmowy wykonania polecenia, o którym mowa w ust. 1–3, niewłaściwego wykonywania tego polecenia albo braku skuteczności w realizacji działań koordynacyjnych wynikających z obowiązywania jednego ze stanów, o których mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2 i 3, przez organy samorządu terytorialnego Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego terytorialnie wojewody, może w drodze decyzji administracyjnej, orzec o przejęciu zadań organów samorządu terytorialnego przez wojewodę na czas określony, w zakresie niezbędnym do wykonania polecenia lub realizacji zadań koordynacyjnych wynikających z obowiązywania jednego ze stanów ze stanów o których mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2 i 3, zawiadamiając o tym ministra właściwego do spraw wewnętrznych” (wyróżnienia autora).
Kolejne przepisy, tyle że w zmienionej numeracji, nie uległy modyfikacjom, lecz z przepisu dotyczącego skargi do sądu administracyjnego (i tak oczywistej ze względu na nadanie aktowi Prezesa Rady Ministrów statusu decyzji administracyjnej, tak jak jest oczywiste, że postępowanie przed Prezesem Rady Ministrów nie może nie być jednoinstancyjne) zniknęły niezrozumiałe słowa o skardze przysługującej po 30 dniach od wydania decyzji; wprowadzone zostało nowe dalsze unormowanie wynikające ze zmiany sankcji określonej obecnie w ust. 7: wojewoda, w celu wykonywania zadań organów samorządu terytorialnego, które przejął w zakresie, o jakim mowa w ust. 7, może wyznaczyć pełnomocnika, którego koszty wykonywania zadań pokrywa się z budżetu danej jednostki samorządu.
Poza usunięciem wad stricte redakcyjnych, w tym poprawieniem (nie do końca) wad interpunkcji, złagodzono zatem przesłankę zastosowania sankcji przez Prezesa Rady Ministrów, a przede wszystkim zasadniczo zmieniono jej charakter – zamiast zawieszenia działalności organów jednostki samorządu proponuje się obecnie przejęcie jedynie określonej części zadań tych organów przez wojewodę. Jest to bliskie obecnym rozwiązaniom ustawowym dotyczącym stanu klęski żywiołowej – od których pierwotnie zamierzano całkowicie odstąpić, a które w „Projekcie 31.8” i tak pozostają rozciągnięte na stan zagrożenia.
Należy dodać, że także w art. 36 ust. 3 „Projektu 31.8” odstąpiono od przewidzianego w art. 35 ust. 3 „Projektu 14.2” w razie wystąpienia stanu klęski żywiołowej zawieszenia starosty i powołania komisarza rządowego oraz przyjęto rozwiązanie podobne do zaproponowanego w art. 31 – czyli tylko częściowego przejęcia zadań i kompetencji starosty przez wojewodę.
Już tylko celem uzupełnienia jurydycznej oceny omawianych przepisów zaznaczyć warto, że wskazanie w „Projekcie 31.8” formy decyzji administracyjnej Prezesa Rady Ministrów, której adresatami są organy jednostek samorządu lub starostowie (w art. 35 „Projektu 14.2” nie wskazano formy decyzji), ma zapewne służyć werbalnemu wykazaniu, że nie jest to środek nadzoru nad działalnością samorządu (choć także obecnie w odniesieniu do zakresu art. 31 trudno o inną kwalifikację aktu premiera). Jednakże, nawet przy pośrednim wyłączeniu niektórych przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (jak konieczność uzasadnienia), zastosowanie tej formy wymaga przeprowadzenia odpowiedniego postępowania administracyjnego na kodeksowych zasadach. W razie braku takiego postępowania lub istotniejszej wadliwości sąd administracyjny może zostać zmuszony do jeżeli nie stwierdzenia nieważności, to uchylenia wykonanej już decyzji, a to z kolei może pociągać za sobą cywilnoprawną odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone bezprawną decyzją premiera. Sądzić można, że autorzy projektu kwestii tej po prostu nie dostrzegli – zauważając jednak, co należy im zapisać na plus, konieczność zachowania konstytucyjnego prawa organów samorządu do sądu.
Uporządkowanie stanu prawnego czy kontynuacja zmiany ustroju?
W odniesieniu do poprzedniej wersji projektu ustawy na powyższe pytanie można było – i należało – udzielić odpowiedzi wskazującej na zdecydowaną przewagę drugiego z tych aspektów, czyli kontynuację zmiany ustroju bez zmiany Konstytucji RP, poprzez zarówno wprowadzanie niekonstytucyjnych stanów quasi-nadzwyczajnych, jak i wyraźne ograniczanie konstytucyjnie gwarantowanej samodzielności jednostek samorządu, za którą stoi ogólniejsza, również zadeklarowana w Konstytucji, zasada pomocniczości.
Jak wynika z przeprowadzonej analizy art. 31 i art. 36, w obecnej wersji ograniczanie samodzielności samorządu jest mniejsze niż poprzednio projektowane – i w tym zakresie jest to zmiana in plus, co należy zaznaczyć. W porównaniu jednak z aktualnym stanem prawnym nadal mniej respektuje się zasadę pomocniczości, ograniczając zadania i kompetencje samorządu w zakresie unormowania proponowanej ustawy, czyli wzmacniając ogólnie widoczną recentralizację. Przede wszystkim zaś zachowana jest konstrukcja stanów quasi-nadzwyczajnych, na której opiera się cała ogólna koncepcja projektu. Z drugiej strony, projekt służy również usunięciu utrzymującej się od kilku miesięcy luki prawnej, którą spowodowało – bezrefleksyjne, trudno bowiem je nazwać inaczej – pozbawienie mocy prawnej przepisów o obronie cywilnej; luki tej nie było jeszcze w lutym 2022 roku.
Wszystko to pozwala na pewną zmianę akcentów w odpowiedzi na wskazane pytanie, zarazem trzeba zwrócić uwagę na wciąż wyraźną przewagę aspektu kontynuowania zmiany ustroju bez zmiany ustawy zasadniczej nad aspektem porządkowania stanu prawnego. Porządkowanie to wymaga bowiem pełnego przestrzegania przepisów Konstytucji i kierowania się konstytucyjną aksjologią.
|
[
{
"question_id": "12090717",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Wprowadzenie jakich dwóch stanów nadzwyczajnych, nieuwzględnionych w Konstytucji przewiduje projekt nowej ustawy?",
"answer": "Projekt nowej ustawy przewiduje wprowadzenie stanów pogotowia i zagrożenia.",
"span": [
0,
94
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12090718",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy projekt ustawy przewiduje wprowadzenie stanów pogotowia, zagrożenia i klęski żywiołowej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
7442,
7921
]
},
{
"question_id": "12090719",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy stan pogotowia i zagrożenia to stany nieznane Konstytucji RP?",
"answer": "Tak.",
"span": [
7922,
8018
]
},
{
"question_id": "12090720",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy stan klęski żywiołowej jest jedynym zawartym w Konstytucji stanem nadzwyczajnym?",
"answer": "Tak.",
"span": [
9512,
9707
]
}
] |
00807169
|
Caspar Klein
Caspar Klein (ur. 28 sierpnia 1865 w Elben, zm. 25 stycznia 1941) – niemiecki duchowny katolicki, pierwszy arcybiskup Paderborn.
Egzamin dojrzałości zdał w klasycznym gimnazjum Theodorianum w Paderborn. 21 marca 1890 przyjął święcenia kapłańskie i pracował jako duszpasterz w diecezji Paderborn. W kwietniu 1920 został wybrany przez kapitułę na biskupa Paderborn w miejsce odchodzącego na arcybiskupstwo Kolonii Karla Josepha Schulte (późniejszego kardynała); zatwierdzenie papieskie uzyskał 19 czerwca 1920, z jednoczesną nominacją na wikariusza apostolskiego Anhalt. Sakry biskupiej udzielił Kleinowi 1 sierpnia 1920 Karl Joseph Schulte.
Funkcję wikariusza Anhalt pełnił jedynie do marca 1921, kiedy wikariat ten został zniesiony. Na mocy konkordatu z Prusami z 1929 w sierpniu 1930 Paderborn podniesiono do rangi stolicy arcybiskupiej, Klein został tym samym pierwszym arcybiskupem. W 1936 przewodniczył uroczystościom jubileuszu 1100-lecia przeniesienia relikwii św. Liboriusza z Le Mans do Paderborn.
Na stolicy arcybiskupiej Paderborn został zastąpiony przez Lorenza Jägera.
|
[
{
"question_id": "11560203",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Kto był drugim arcybiskupem Paderborn?",
"answer": "Drugim arcybiskupem Paderborn był Lorenz Jäger.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11560218",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto był pierwszym arcybiskupem Paderborn?",
"answer": "Pierwszym arcybiskupem Paderborn był Caspar Klein.",
"span": [
0,
12
]
},
{
"question_id": "11560230",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Którym arcybiskupem Paderborn był Caspar Klein?",
"answer": "Caspar Klein był pierwszym arcybiskupem Paderborn.",
"span": [
112,
141
]
},
{
"question_id": "11560221",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Gdzie zdał egzamin dojrzałości Caspar Klein?",
"answer": "Caspar Klein zdał egzamin dojrzałości w klasycznym gimnazjum Theodorianum w Paderborn.",
"span": [
169,
216
]
},
{
"question_id": "11560235",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Kto zastąpił Caspara Kleina w funkcji arcybiskupa Paderborn?",
"answer": "Caspara Kleina w funkcji arcybiskupa Paderborn zastąpił Lorenz Jäger.",
"span": [
1082,
1096
]
}
] |
00809050
|
Euroregion Bałtyk. Członkostwo Gdyni od 1998 r.
W dniu 22 lutego 1998 r. zostało podpisane w Malborku Porozumienie o utworzeniu Euroregionu Bałtyk. Gdynia była jednym z inicjatorów utworzenia Euroregionu, aktywnie uczestnicząc i przewodnicząc Grupie ds. Programowych w Zespole Organizacyjnym. Gdynia jest członkiem Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregionu Bałtyk, będącego stroną powstałego Euroregionu. Członkami Stowarzyszenia na dzień 31.12.2006 r. są 84 gminy, 5 powiatów oraz 2 członków wspierających - samorządy województw warmińsko-mazurskiego i pomorskiego.
Euroregion Bałtyk obejmuje obszary na terenie dwóch województw Polski Północnej - pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, województwa w południowo-wschodniej Szwecji - Blekinge, Kalmar i Kronoberg, Hrabstwo Bornholm w Danii, Obwód Kaliningradzki w Rosji oraz Kłajpedę i Okręg Kłajpedzki na Litwie.
Organami Euroregionu Bałtyk są: Rada Euroregionu - najwyższy organ koordynujący współpracą w ramach Euroregionu, 6-osobowe Prezydium, które wyłania Rada, Prezydent Euroregionu, wybierany przez Radę na okres 1 roku, Sekretariat Euroregionu (jego siedziba zmienia się rotacyjnie wraz ze zmianą na stanowisku Prezydenta) oraz Grupy Robocze (ds. rozwoju regionalnego oraz planowania przestrzennego (podgrupami ds. turystyki i transportu kieruje strona polska), ds. ochrony środowiska, ds. socjalnych i wymiany kulturalnej). Celem istnienia Euroregionu jest wspólne rozwiązywanie problemów dotyczących rozwoju regionu i współpracy transgranicznej w dziedzinach rozwoju infrastruktury drogowej (budowa autostrad), modernizacji i budowy przejść granicznych (terminale promowe, przejścia drogowe), likwidacji zagrożeń i klęsk żywiołowych (utworzenie systemu wzajemnego ostrzegania), transferu technologii, szkoleń zawodowych, walki z bezrobociem, utworzenia kompleksowego systemu informacji gospodarczej, turystycznej i kulturalnej.
|
[
{
"question_id": "11744618",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy Polska i Dania mogą wspólnie przeciwdziałać klęskom żywiołowym?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
47
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11744619",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Euroregion Bałtyk obejmuje niektóre tereny Danii?",
"answer": "Tak.",
"span": [
585,
878
]
},
{
"question_id": "11744621",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy jednym z celów Euroregionu Bałtyk jest likwidacja zagrożeń i klęsk żywiołowych?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1400,
1904
]
}
] |
00809938
|
Statut Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku z dnia 25 maja 2018 r.
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
§ 1.
Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, powołane w 90. rocznicę odzyskania niepodległości, jako wyraz hołdu złożonego Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, twórcy wolnej Rzeczypospolitej, dla utrwalenia jego zasług i wielkości, zwane dalej "Muzeum", działa w szczególności na podstawie:
1) ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2018 r. poz. 720), zwanej dalej „ustawą o muzeach”;
2) ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 862 oraz z 2018 r. poz. 152), zwanej dalej „ustawą o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej”;
3) ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2017 r. poz. 2187 oraz z 2018 r. poz. 10);
4) zarządzenia Nr 40 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 listopada 2008 r. w sprawie utworzenia Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (Dz. Urz. MKiDN poz. 69 oraz z 2018 r. poz. 29);
5) umowy z dnia 10 listopada 2008 r. w sprawie utworzenia i prowadzenia jako wspólnej instytucji kultury - Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, zawartej pomiędzy Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Fundacją Rodziny Józefa Piłsudskiego, zwanej dalej „Umową”;
6) statutu. Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -3- Poz. 30
§ 2.
1. Założycielami Muzeum są Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zwany dalej „Ministrem" i Fundacja Rodziny Józefa Piłsudskiego, zwana dalej „Fundacją", zwani dalej łącznie „Założycielami".
2. Organizatorem Muzeum jest Minister.
3. Muzeum jest wpisane do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez Ministra pod numerem RIK 80/2008.
4. Muzeum posiada osobowość prawną.
§ 3.
Siedzibą Muzeum jest Sulejówek, a terenem działania obszar Rzeczypospolitej Polskiej i zagranica.
§ 4.
Muzeum używa pieczęci z napisem wskazującym jej nazwę i siedzibę. W pieczęci może znaleźć się również symbol graficzny.
Rozdział 2
Zakres działania Muzeum oraz rodzaj gromadzonych zbiorów
§ 5.
Przedmiotem działania Muzeum jest przedstawienie postaci Józefa Piłsudskiego na szerokim tle historycznym, kulturowym i społecznym, oraz przekazanie i upowszechnianie reprezentowanych przez niego wartości i tradycji idei niepodległościowych, idei Rzeczypospolitej i budowy państwa.
§ 6.
Muzeum prowadzi działalność w szczególności przez:
1) gromadzenie zabytków oraz pamiątek materialnych i niematerialnych związanych z Józefem Piłsudskim i jego epoką;
2) katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów oraz materiałów dokumentacyjnych;
3) przechowywanie zgromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo oraz magazynowanie ich w sposób dostępy do celów naukowych;
4) zabezpieczanie i konserwację zbiorów;
5) organizowanie wystaw stałych i czasowych; Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -4- Poz. 30
6) użyczanie i przyjmowanie w depozyt zabytków i zbiorów;
7) udostępnianie zbiorów dla celów edukacyjnych i naukowych;
8) organizowanie badań i ekspedycji naukowych w zakresie merytorycznej działalności Muzeum;
9) organizowanie bądź współorganizowanie zjazdów, konferencji, seminariów, spotkań, uroczystości związanych z zakresem działalności Muzeum w kraju i za granicą;
10) popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę, w tym w formie koncertów, przedstawień, pokazów filmowych i multimedialnych;
11) prowadzenie biblioteki fachowej;
12) publikowanie i rozpowszechnianie katalogów, przewodników wystaw, materiałów informacyjnych i reklamowych z zakresu swojej działalności oraz wydawnictw naukowych;
13) zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji;
14) współpracę z polskimi i zagranicznymi instytucjami kultury, edukacyjnymi i naukowymi, organami administracji rządowej i samorządowej, organizacjami pozarządowymi, mediami, a także innymi osobami i jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej.
§ 7.
Muzeum gromadzi zbiory z okresu od Powstania Styczniowego (1863-64 r.) do śmierci Józefa Piłsudskiego w 1935 r. wraz ze świadectwami pamięci o Marszałku aż po dzień dzisiejszy.
§ 8.
Muzeum gromadzi następujące rodzaje zbiorów:
1) pamiątki historyczne i materiały dokumentacyjne związane z Józefem Piłsudskim oraz jego rodziną;
2) dzieła sztuki;
3) artefakty historyczne;
4) militaria;
5) starodruki, fotografie, materiały biblioteczne i archiwalne;
6) mapy, numizmaty, ordery i odznaczenia;
7) filatelistykę oraz weksylia związane z marszałkiem Józefem Piłsudskim, a także z epoką, w której żył i działał; Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -5- Poz. 30
8) pocztówki, fotografie i negatywy fotograficzne;
9) zasoby cyfrowe;
10) świadectwa i pamiątki dokumentujące losy Polaków i ziem polskich pod zaborami na przełomie XIX i XX wieku, walkę narodu o niepodległość oraz czyn zbrojny Legionów Polskich i innych polskich formacji zbrojnych podczas I wojny światowej.
Rozdział 3
Organizacja Muzeum
§ 9.
1. Szczegółową organizację wewnętrzną Muzeum, w tym zakres zadania komórek organizacyjnych i stanowisk pracy, określa Regulamin Organizacyjny nadawany przez Dyrektora, po zasięgnięciu opinii Ministra, Fundacji oraz opinii działających w Muzeum organizacji związkowych i stowarzyszeń twórców.
2. Zmiany Regulaminu Organizacyjnego dokonywane są w trybie określonym dla jego nadania.
Rozdział 4
Organy zarządzające i nadzorujące oraz doradcze w Muzeum
§ 10.
Nadzór nad Muzeum sprawują Założyciele.
§ 11.
1. Muzeum jest zarządzane przez Dyrektora.
2. Dyrektor zarządza całokształtem działalności Muzeum, reprezentuje je na zewnątrz, czuwa nad mieniem Muzeum i jest za nie odpowiedzialny.
3. Do zakresu działania Dyrektora należy w szczególności:
1) nadzór nad zbiorami i ich ewidencjonowanie oraz nad majątkiem Muzeum;
2) reprezentowanie Muzeum na zewnątrz;
3) przedstawienie Ministrowi i Fundacji planów rzeczowych i finansowych, sprawozdań oraz wniosków inwestycyjnych;
4) nadzór nad redakcją publikacji muzealnych; Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -6- Poz. 30
5) wykonywanie uprawnień przewidzianych dla podmiotu, który utworzył bibliotekę, określonych w odrębnych przepisach;
6) wydawanie zarządzeń;
7) zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę z pracownikami Muzeum oraz innych umów cywilnoprawnych, a także podejmowanie decyzji wynikających ze stosunków pracy;
8) tworzenie warunków umożliwiających planowanie i realizowanie w Muzeum zadań w obszarze spraw obronnych, zarządzania kryzysowego, ochrony informacji niejawnych oraz ochrony danych osobowych, określonych odrębnymi przepisami.
4. Dyrektora powołuje i odwołuje Minister po uzgodnieniu z Fundacją, przy uwzględnieniu trybu określonego w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
5. W przypadku powstania wakatu na stanowisko Dyrektora Minister może powołać, po uzgodnieniu z Fundacją, osobę pełniącą obowiązki Dyrektora na okres nie dłuższy niż dwanaście miesięcy.
§ 12.
1. Dyrektor zarządza Muzeum przy pomocy dwóch zastępców.
2. Zastępców Dyrektora powołuje i odwołuje Dyrektor, po uzgodnieniu z Ministrem i Fundacją.
§ 13.
1. Przy Muzeum działa Rada Muzeum, zwana dalej „Radą", w skład której wchodzi 9 członków.
2. Członków Rady powołuje Minister, z tym zastrzeżeniem, że Minister i Fundacja wskazują po trzech kandydatów, którzy wchodzą w skład Rady.
3. Rada działa w zakresie i na zasadach określonych w art. 11 ustawy o muzeach.
§ 14.
1. W Muzeum mogą działać kolegia doradcze utworzone na zasadach określonych w art. 12 ust. 1 ustawy o muzeach.
2. Tworząc kolegium doradcze Dyrektor informuje Ministra i Fundację o swoim zamiarze w tym zakresie, którzy mają prawo desygnowania po jednym swoim przedstawicielu do składu kolegium.
3. Kolegium doradcze może mieć charakter stały albo być utworzone dla realizacji konkretnego zadania. Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -7- Poz. 30
4. Powołując kolegium doradcze Dyrektor określa przedmiot jego działania i liczbę członków kolegium, która nie może przekroczyć 7 osób.
5. W skład kolegium doradczego wchodzą osoby powołane przez Dyrektora spośród pracowników Muzeum lub spoza ich grona.
6. Członkowie kolegium doradczego wybierają ze swego grona przewodniczącego.
7. Kolegium doradcze wyraża opinie w formie uchwał podejmowanych zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy składu kolegium. W przypadku równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego kolegium doradczego.
8. Protokół z posiedzenia kolegium doradczego, który zawiera porządek posiedzenia, nazwiska obecnych członków kolegium oraz opinie zgłoszone podczas posiedzenia, podpisują obecni na posiedzeniu członkowie kolegium doradczego.
9. Obsługę kancelaryjno-biurową kolegium doradczego zapewnia Muzeum.
Rozdział 5
Majątek i finanse Muzeum
§ 15.
1. Muzeum prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej i innych obowiązujących w tym zakresie przepisach.
2. Podstawą gospodarki finansowej jest plan finansowy Muzeum ustalony przez Dyrektora, z zachowaniem wysokości dotacji Ministra.
3. Majątek Muzeum wykorzystuje się do celów wynikających z zakresu działania Muzeum.
4. Środki niezbędne do prowadzenia działalności Muzeum zapewnia Minister oraz Fundacja w trybie określonym w Umowie.
5. Dyrektor zapewnia terminowe sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego, obligatoryjne jego zbadanie przez firmę audytorską i przedłożenie go do zatwierdzenia Ministrowi. Kopię zatwierdzonego sprawozdania Dyrektor przekazuje Fundacji. Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -8- Poz. 30
§ 16.
Muzeum rozporządza samodzielnie przydzielonym i nabytym mieniem oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, kierując się zasadą efektywnego ich wykorzystania.
§ 17.
Dyrektor składa Ministrowi i Fundacji:
1) materiały planistyczne w zakresie działalności bieżącej i inwestycyjnej Muzeum, w terminach określonych przez Ministra oraz przez Fundację;
2) okresowe sprawozdania w zakresie wykonania zadań ujętych w planach, w terminach określonych przez Ministra i przez Fundację;
3) sprawozdania i materiały w zakresie i terminach określonych w odrębnych przepisach.
§ 18.
Źródłami finansowania działalności Muzeum są:
1) dotacje przekazywane przez Ministra, w tym:
a) dotacje podmiotowe na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych zadań statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów,
b) dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji,
c) dotacje celowe na realizację wskazanych zadań i programów;
2) przychody z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego;
3) przychody z najmu i dzierżawy składników majątkowych;
4) dotacje z budżetu jednostek samorządu terytorialnego;
5) środki otrzymane od osób fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł.
§ 19.
1. Do dokonywania czynności prawnych w imieniu Muzeum, w tym do składania oświadczeń w zakresie jego praw i zobowiązań finansowych i majątkowych jest uprawniony Dyrektor.
2. Dyrektor może ustanawiać pełnomocników do dokonywania czynności prawnych w imieniu Muzeum, określając zakres pełnomocnictwa.
3. Udzielenie i odwołanie pełnomocnictwa podlega ujawnieniu w rejestrze instytucji kultury prowadzonym przez Ministra, za wyjątkiem pełnomocnictw procesowych.
§ 20.
1. Muzeum może prowadzić, jako dodatkową, działalność gospodarczą według zasad określonych w obowiązujących przepisach, w zakresie: Dziennik Urzędowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego -9- Poz. 30
1) usług handlowych, w tym sprzedaży publikacji, pamiątek i innych wyrobów związanych tematycznie z profilem działalności Muzeum;
2) odpłatnego organizowania imprez kulturalnych, naukowych, edukacyjnych, projekcji, spektakli, konferencji, pokazów i konferencji;
3) wynajmu oraz dzierżawy majątku ruchomego i nieruchomego Muzeum;
4) usług gastronomicznych;
5) usług związanych z obsługą ruchu turystycznego.
2. Dochód z działalności gospodarczej wykorzystuje się w celu finansowania działalności statutowej Muzeum.
Rozdział 6
Postanowienie końcowe
§ 21.
Połączenia, podziału lub likwidacji Muzeum dokonują Minister i Fundacja w trybie i na zasadach przewidzianych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz z uwzględnieniem postanowień Umowy.
§ 22.
Zmian statutu dokonuje Minister w trybie określonym dla jego nadania.
|
[
{
"question_id": "12090721",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy przewodniczący kolegium doradczego musi być pracownikiem muzeum?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
68
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12090722",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy w skład kolegium doradczego muszą wchodzić jedynie osoby, które są pracownikami Muzeum?",
"answer": "Nie.",
"span": [
8261,
8375
]
},
{
"question_id": "12092499",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy przewodniczącego kolegium doradczego wybiera się spośród jego członków?",
"answer": "Tak.",
"span": [
8380,
8453
]
}
] |
00807206
|
Licencja Creative Commons NIE OZNACZA, że artysta oddaje wszystkie prawa do dzieła [komentarz]
Tłumaczymy, czy utwór na licencji Creative Commons można sobie po prostu wziąć i przerobić.
Piotr Bernatowicz, nowy dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, zamieścił na Facebooku wideo czworga artystów rezydentów zmienione tak, by wbrew intencji autorów miało antyaborcyjny wydźwięk. Dlaczego o tym piszemy? Bo ta sprawa jak najbardziej dotyczy prawa autorskiego!
Wideo artystów rezydentów zostało udostępnione na licencji Creative Commons. A to, wbrew opiniom niektórych, nie znaczy że artyści pozbawieni są praw autorskich, albo że z utworu można korzystać w dowolny sposób.
Przypominamy, że każdy twórca może wybrać spośród 4 warunków, które osoby korzystające z jego twórczości muszą spełnić:
- Uznanie autorstwa – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
- Użycie Niekomercyjne – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
- Na Tych Samych Warunkach – wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
- Bez utworów Zależnych – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
My oczywiście zachęcamy do korzystania z warunku “Uznanie autorstwa” które gwarantuje pełną otwartość kultury a zarazem poszanowanie praw osobistych. Ale w powyższym przypadku twórcy zdecydowali się na licencje Creative Commons Uznanie Autorstwa-Użycie Niekomercyjne – Bez utworów zależnych – dlatego naszym zdaniem dyrektor naruszył warunki licencyjne.
|
[
{
"question_id": "11696432",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski mógł wobec obowiązującego prawa zamieścić na Facebooku wideo w sposób, by miało ono wydźwięk niezgodny z intencją autorów?",
"answer": "Nie.",
"span": [
0,
94
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11745971",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Na mocy jakiego prawa zostało udostępnione wideo?",
"answer": "Wideo zostało udostępnione na licencji Creative Commons.",
"span": [
118,
146
]
},
{
"question_id": "11745972",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy wariant licencji Bez utworów Zależnych dopuszcza możliwość publikowania utworu w zmienionej wersji?",
"answer": "Nie.",
"span": [
1378,
1547
]
},
{
"question_id": "11745973",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy twórcy zmienionego przez dyrektora wideo zdecydowali się na wariant licencji Bez utworów zależnych?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1699,
1839
]
}
] |
00806094
|
Nieśmiałość miłosna
Nieśmiałość miłosna (ang. love shyness) – rodzaj nieśmiałości wobec drugiej płci, opisany po raz pierwszy w 1979 przez psychologa Briana G. Gilmartina. Jest to nieśmiałość chroniczna i poważna.
Dr. Gilmartin badał to zjawisko wyłącznie na grupie heteroseksualnych mężczyzn. Zgodnie z jego badaniami, ludzie z nieśmiałością miłosną mają problemy w nawiązaniu rozmów z kobietami, z powodu głębokiego odczucia lęku.
Jego książka na ten temat została opublikowana po raz pierwszy w 1987 przez wydawnictwo University Books uniwersytetu w Auburn. W 1989 ukazała się popularna wersja książki, ze wstępem E. Michael Gutmana, wówczas przewodniczącego Towarzystwa Psychologicznego na Florydzie.
Definicja Gilmartina
Gilmartin daje kilka kryteriów dla rozpoznania nieśmiałości miłosnej:
Bycie mężczyzną.
Brak wcześniejszych kontaktów seksualnych.
Rzadkie spotykanie się z kobietami.
Cierpienie z powodu braku koleżanek, z powodu własnej nieśmiałości.
Lęk na samą myśl o spotkaniu twarzą w twarz z kobietą.
Odczuwanie pociągu seksualnego tylko do kobiet. (Nieśmiałość miłosna nie ma zdaniem Gilmartina nic wspólnego z homoseksualizmem).
|
[
{
"question_id": "11522685",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy pierwszą pracę o nieśmiałości miłosnej opublikowano w roku jej powstania?",
"answer": " Nie.",
"span": [
0,
19
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11558353",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "W którym roku po raz pierwszy została opisana nieśmiałość miłosna?",
"answer": "Nieśmiałość miłosna po raz pierwszy została opisana w 1979 roku.",
"span": [
127,
133
]
},
{
"question_id": "11558354",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "W którym roku Brian G. Gilmartin opublikował książkę o nieśmiałości miłosnej?",
"answer": "Brian G. Gilmartin opublikował książkę o nieśmiałości miłosnej w 1987 roku.",
"span": [
499,
505
]
}
] |
00806100
|
Kamienie rai
Kamienie rai (lub fei) – duże, kamienne dyski wytwarzane dawniej przez mieszkańców wyspy Yap i sąsiednich wysp Mikronezji, tradycyjnie wykorzystywane tam jako środek płatniczy[1]. Chociaż ich wyrobu zaprzestano w 1931 roku, do dziś możliwa jest wymiana handlowa z ich użyciem.
Na wyspie kamienie rai leżą licznie na skraju dróg albo wśród zabudowań. Kiedy kamień zmienia właściciela, zwykle pozostawiany jest na miejscu z powodu swojego ciężaru i związanych z nim trudności z transportem, a miejscowa ludność zapamiętuje, do kogo dany kamień należy.
Wyrób i transport
Średnica kamiennych dysków waha się od kilkunastu centymetrów do 4 metrów, a ich ciężar może przekraczać nawet 5 ton. Kamienie zbudowane są przede wszystkim z aragonitu i kalcytu. Minerały te nie występują jednak na wyspie, a kamienie były dawniej sprowadzane z wyspy Palau, leżącej ok. 400 km na południowy zachód od Yap. Odległość tę pokonywano w pięcioosobowych łodziach pływakowych typu waka albo na bambusowych tratwach. W kamieniach wybijano otwór, żeby można je było przenieść na brzeg. Większe kamienie wytwarzane były już na brzegu, a następnie budowano wokół nich tratwę.
Zastosowanie i wartość
Kamienny pieniądz używany był w przeszłości wyłącznie przez mężczyzn. Dzisiaj jest jeszcze sporadycznie wykorzystywany przy zawieraniu symbolicznych umów, takich jak np. przeniesienie prawa użytkowania ziemi (ziemia na wyspie nie jest własnością prywatną). Kamień z reguły pozostaje wówczas na miejscu, zmienia się tylko jego właściciel. Kamienie są też symbolem narodowym, a ich rysunki umieszczane są m.in. na miejscowych tablicach rejestracyjnych.
Wartość kamienia zależała nie tylko od wielkości i jakości wykonania, ale także od jego historii. Jeżeli podczas powstawania kamienia zginęło wielu ludzi – albo nie zginął nikt – lub sprowadził go np. jakiś sławny żeglarz, to wartość kamienia rosła.
Historia
Przez wieki mieszkańcy wyspy pozyskiwali kamienie od Palauan w zamian za ozdoby, orzechy kokosowe i koprę. W 1871 roku na wyspę trafił Amerykanin David Dean O'Keefe. Pomagał on tubylcom w pozyskiwaniu kamieni i otrzymywał w zamian koprę i strzykwy, które sprzedawał potem w Hongkongu. Dorobił się w ten sposób fortuny i zaopatrzył ludność Yap w nowoczesne narzędzia. Pozyskiwanie kamieni rai stało się przez to łatwiejsze, a w konsekwencji zaczęła spadać ich wartość.
Handel kamieniami rai ostatecznie ustał na początku XX wieku w wyniku sporów między Hiszpanami i Niemcami o wpływy w Mikronezji. Kiedy Cesarska Armia Japońska zajęła wyspę w czasie II wojny światowej, część kamieni wykorzystywana była jako materiał budowlany albo kotwice.
Współcześnie kamienie rai są prawnie chronione jako dziedzictwo kulturowe Mikronezji.
Stanowiska archeologiczne
W 2004 roku zespół stanowisk archeologicznych w Mikronezji i Palau, związanych z produkcją kamieni rai, został nominowany do umieszczenia na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Propozycja ta dotychczas nie uzyskała akceptacji Komitetu UNESCO. Do zgłoszonych obiektów zaliczają się palauańskie kopalnie Uet el Daob ma Uet el Beluu i Chelechol ra Orrak na Rock Islands, gdzie pozyskiwano minerały do wykucia kamieni, oraz Mangyol Stone Money Bank i O'Keefe Island w mikronezyjskim stanie Yap. We wszystkich tych miejscach zachowały się liczne świadectwa ludzkiej działalności związanej z produkcją kamieni, m.in. pozostałości skalnych obozowisk, dawnych kopalni, narzędzia, wykończone i niewykończone kamienie rai i inne. Wykopaliska archeologiczne w rejonie Chelechol ra Orrak odsłoniły również miejsca pochówku człowieka liczące ponad 3 tys. lat. Są to najstarsze cmentarzyska odnalezione dotąd w Oceanii.
|
[
{
"question_id": "11521443",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "Jak zmieniła się funkcja kamieni rai zanim stały się dziedzictwem kulturowym?",
"answer": " Kamienie rai początkowo były środkiem płatniczym, a następnie służyły za materiał budowlany lub kotwice.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Events Chronogoly"
}
] |
[
{
"question_id": "11530841",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jakie jest tradycyjne wykorzystanie kamieni rai?",
"answer": "Kamienie rai tradycyjnie wykorzystuje się jako środek płatniczy przez mieszkańców wyspy Yap i sąsiednich wysp Mikronezji.",
"span": [
173,
189
]
},
{
"question_id": "11530834",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy kamienie rai nadal są stosowane jako środek płatniczy?",
"answer": "Nie.",
"span": [
2371,
2499
]
},
{
"question_id": "11530835",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jakie zastosowanie miały kamienie rai w czasie II wojny światowej?",
"answer": "W czasie II wojny światowej część kamieni rai była wykorzystana jako materiał budowlany lub kotwice.",
"span": [
2611,
2642
]
}
] |
00807130
|
Choroideremia
Choroideremia – wrodzone uszkodzenie naczyń włosowatych naczyniówki, powstające w wyniku schorzenia nabłonka barwnikowego siatkówki.
Choroideremia jest sprzężoną z płcią chorobą dziedziczoną z chromosomem płciowym X. Polega na postępującym zaniku nabłonka barwnikowego i naczyń krwionośnych naczyniówki. Choroba ujawnia się okresie dzieciństwa, objawem jest pogorszone widzenie zmierzchowe i stopniowe zawężanie pola widzenia. W końcowej fazie prowadzi do całkowitej ślepoty. Choroideremię diagnozuję się za pomocą standardowego badania okulistycznego połączonego z angiografią fluoresceinową.
Nieuleczalna, choć akceptowalny poziom ostrości wzroku utrzymuje się do ok. 60 roku życia.
|
[
{
"question_id": "11558420",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy uszkodzenie naczyń włosowatych naczyniówki wpływa na pogorszenie widzenia zmierzchowego?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
13
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
},
{
"question_id": "11558423",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "W jaki sposób diagnozuje się uszkodzenie naczyń włosowatych naczyniówki?",
"answer": "Uszkodzenie naczyń włosowatych naczyniówki diagnozuje się, wykonując standardowe badanie okulistyczne połączone z angiografią fluoresceinową.",
"span": [
0,
13
],
"reasoning_pattern": "Substitution"
}
] |
[
{
"question_id": "11558421",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jaka choroba powoduje uszkodzenie naczyń włosowatych naczyniówki?",
"answer": "Uszkodzenie naczyń włosowatych naczyniówki powoduje choroideremia.",
"span": [
0,
13
]
},
{
"question_id": "11558422",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Co jest jednym z objawów choroideremii?",
"answer": "Jednym z objawów choroideremii jest pogorszone widzenie zmierzchowe.",
"span": [
374,
405
]
},
{
"question_id": "11558425",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy w trakcie diagnozy choroideremii wykorzystuje się standardowe badanie okulistyczne połączone z angiografią fluoresceinową",
"answer": "Tak.",
"span": [
492,
609
]
}
] |
00806097
|
Czek
Czek – dokument wystawiony w ściśle przewidzianej przez prawo czekowe formie, zawierający polecenie jego wystawcy, skierowane do banku, wypłacenia oznaczonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub wymienionej osobie, ze środków, jakimi w tym banku dysponuje wystawca. Polecenie wypłacenia środków pieniężnych musi być bezwarunkowe.
Czek jest przede wszystkim środkiem zapłaty, bowiem wręczany jest zamiast pieniądza, przy zakupie towarów lub usług. Podstawą prawną funkcjonowania czeków w Polsce jest ustawa Prawo czekowe z 28 kwietnia 1936 r.
Nazwa czek pochodzi od arabskiego słowa szakk oznaczającego odroczoną płatność.
Wystawca czeku nosi nazwę trasanta. Może nim być każda osoba fizyczna lub prawna albo ułomna osoba prawna posiadająca rachunek bankowy. Trasatem czeku jest natomiast bank, który prowadzi rachunek trasanta. Bank (trasat) nie odpowiada czekowo, tzn. nie ma obowiązku zrealizować czeku, jeśli na rachunku wystawcy brak jest środków na wykup czeku w dniu jego realizacji. Remitentem czeku jest podmiot, na który czek wystawiono. Czek można wystawić na określoną osobę (czek imienny) lub na okaziciela. Prawa z czeku mogą być przenoszone przez indos. Istnieje również forma czeku wystawionego na określonego remitenta, bez prawa przenoszenia uprawnień na inną osobę (czek rekta). Czek zawsze jest płatny za okazaniem.
Rozliczenia za pomocą czeków są jedną z form płatności bezgotówkowych. Czeki są nadal popularne w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i Francji, ale w Polsce nigdy nie były szeroko stosowane jako forma rozliczeń pieniężnych.
Elementy czeku
Zgodnie z ustawą Prawo czekowe, czek musi zawierać:
- nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono,
- polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
- nazwisko osoby, która ma zapłacić – trasata (w czekach wystawionych i płatnych w Polsce jako trasata można wskazać jedynie bank),
- oznaczenie miejsca płatności,
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku,
- podpis wystawcy czeku – trasanta.
Odwołanie czeku
Istotnym uprawnieniem wystawcy czeku jest możliwość jego odwołania. Kwestie odwołania czeku reguluje art. 32 ustawy Prawo czekowe. Odwołanie czeku jest to cofnięcie upoważnienia dla banku do zapłaty sumy czekowej. Odwołanie czeku może mieć skutek po upływie terminu do przedstawienia czeku do zapłaty i jeśli czek odwołano zanim trasant wykonał otrzymane polecenie.
Przeniesienie praw z czeku
Przenoszenie prawa z czeku na inną osobę wymaga indosowania. Zasady przeniesienia praw reguluje Dział II ustawy Prawo czekowe. Indos powinien być bezwarunkowy (art. 15 ustawy).
Terminy do przedstawienia czeku do zapłaty
- w przypadku czeków krajowych, a więc płatnych w tym samym kraju, w którym zostały wystawione wynosi 10 dni (art. 29 ustawy Prawo czekowe)
- w przypadku czeków zagranicznych terminy te są zależne od tego czy czek jest płatny w obrębie tego samego kontynentu i wynoszą od 20 do 70 dni
Po upływie powyższych terminów czek może zostać przez wystawcę swobodnie odwołany. Jeżeli jednak wystawca nie skorzysta z tego prawa czek nadal jest ważny i można go zrealizować.
Podział czeków
- gotówkowe – zlecające bankowi wypłatę gotówki,
- rozrachunkowe – służące do rozliczeń bezgotówkowych, odbiorcą takiego czeku może być wyłącznie posiadacz rachunku bankowego (art. 39 ustawy Prawo czekowe),
- zakreślone – mogą być zrealizowane wyłącznie na ręce bankiera lub stałego klienta banku (art. 37 i 38 ustawy Prawo czekowe).
Czeki potwierdzone
Zasady realizacji tego rodzaju czeków uregulowane są w art. 63 ustawy Prawo bankowe. Potwierdzenia czeku dokonuje bank. Potwierdzenie czeku przez bank skutkuje blokadą na rachunku wystawcy czeku odpowiedniej kwoty na pokrycie czeku, która to blokada trwa przez czas oznaczony lub do chwili realizacji czeku.
Czek bez pokrycia
Czek bez pokrycia występuje w dwóch przypadkach;
- jeżeli na rachunku bankowym wystawcy już w chwili wystawiania czeku nie ma środków pieniężnych na pokrycie kwoty czekowej.
- jeżeli po wystawieniu czeku, a jeszcze przed jego realizacją doszło do rozporządzenia środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym w wyniku czego czek stracił pokrycie.
Wystawienie czeku bez pokrycia rodzi odpowiedzialność zarówno cywilną, jak i karną (pozbawienie wolności do 2 lat albo kara ograniczenia wolności, albo grzywna przy działaniu umyślnym, dwie ostatnie kary przy działaniu nieumyślnym) wystawcy takiego czeku (art. 61 ustawy Prawo czekowe).
Realizacja sfałszowanego czeku
Ryzyko zapłaty za czek sfałszowany obciąża bank. Bank może jednak dochodzić odszkodowania od klienta opierając się na zarzucie niedochowania warunków umowy zawartej z bankiem tzn. dokonywanie transakcji za pomocą czeku (np. zarzut niedochowania należytej staranności ze strony klienta w przypadku zgubienia przez niego blankietów czekowych).
Z uwagi na łatwość realizacji operacji bezgotówkowych, czeki znalazły szerokie uznanie w krajach anglosaskich (USA, Kanada, Wielka Brytania). W Europie kontynentalnej nigdy nie uzyskały one większej popularności (z wyjątkiem Francji), gdzie ich miejsce zajęły karty płatnicze.
Większość polskich banków z powodu łatwości dokonywania fałszerstw zrezygnowała z wydawania czeków do rachunków klienckich.
Klauzule czekowe
Oprócz obligatoryjnych elementów czeku, mogą się w nim znaleźć dodatkowe zastrzeżenia stron stosunku czekowego, mogą to być:
- klauzule czekowo skuteczne, czyli takie, których umieszczenie w treści czeku wywołuje skutki określone prawem czekowym;
- klauzule czekowo obojętne, takie, których umieszczenie na czeku nie wywołuje skutków z punktu widzenia prawa czekowego (uznaje się je za nienapisane);
- klauzule zakazane, takie, których zamieszczenie powoduje nieważność czeku.
Przykładowe klauzule czekowe
- oznaczenie domicylu – oznaczenie miejsca, w którym czek jest płatny;
- oznaczenie remitenta – pierwszego posiadacza czeku, osoby na której rzecz lub na której zlecenie ma nastąpić zapłata sumy czekowej;
- tzw. potwierdzenie czeku (czek potwierdzony);
- tzw. zakreślenie czeku;
- zwolnienie wystawcy czeku od odpowiedzialności za zapłatę czeku;
- oznaczenie rachunku („przelać na rachunek”);
- określenie terminu zapłaty inaczej niż za okazaniem czeku;
- zastrzeżenie co do kursu waluty;
- zastrzeżenie zapłaty rzeczywistej w walucie zagranicznej;
- zwolnienie od protestu;
- ponumerowanie wtóropisów czeku;
- zakaz dalszego indosowania czeku;
- zwolnienie indosanta od odpowiedzialności za zapłatę czeku.
|
[
{
"question_id": "11521441",
"question_type": "Descriptive_com",
"question": "W jakiej sytuacji czek krajowy jest ważny po upływie 10 dni od wystawienia?",
"answer": "Czek krajowy jest ważny po upływie 10 dni w sytuacji, gdy wystawca nie skorzysta z prawa do odwołania czeku.",
"span": [
0,
4
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11527977",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy wystawca czeku może go anulować?",
"answer": "Tak.",
"span": [
2059,
2126
]
},
{
"question_id": "11558460",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Po ilu dniach od wystawienia czeku krajowego wystawca może go anulować?",
"answer": "Wystawca może anulować czek krajowy po upływie 10 dni od jego wystawienia.",
"span": [
2776,
2778
]
},
{
"question_id": "11558463",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy czek krajowy traci ważność po upływie 10 dni?",
"answer": "Nie.",
"span": [
3043,
3138
]
}
] |
00814463
|
STATUT GMINY GÓRA
DZIAŁ I.
Postanowienia ogólne
§ 1. Statut Gminy Góra określa:
1) ustrój Gminy Góra;
2) organizację wewnętrzną oraz tryb pracy Rady Miejskiej Góry;
3) zasady i tryb pracy komisji rewizyjnej;
4) zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej oraz uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy, a także zasady uczestniczenia przewodniczących organów wykonawczych jednostki pomocniczej w sesjach Rady Miejskiej;
5) zasady działania klubów radnych;
6) zasady dostępu obywateli do dokumentów Rady Miejskiej i jej komisji.
§ 2. Ilekroć w Statucie Gminy Góra jest mowa o:
1) Gminie – należy przez to rozumieć Gminę Góra;
2) Radzie – należy przez to rozumieć Radę Miejską Góry;
3) komisji – należy przez to rozumieć komisje Rady Miejskiej Góry;
4) Komisji Rewizyjnej – należy przez to rozumieć Komisję Rewizyjną Rady Miejskiej Góry;
5) Przewodniczącym Rady – należy przez to rozumieć Przewodniczącego Rady Miejskiej Góry;
6) Burmistrzu i Zastępcy Burmistrza – należy przez to odpowiednio rozumieć Burmistrza Góry i Zastępcę Burmistrza Góry;
7) Urzędzie – należy przez to rozumieć Urząd Miasta i Gminy w Górze;
8) właściwej komórce organizacyjnej Urzędu – należy przez to rozumieć komórkę organizacyjną Urzędu Miasta i Gminy w Górze, do kompetencji której należy obsługa Rady i jej organów;
9) Statucie – należy przez to rozumieć Statut Gminy Góra.
§ 3. 1. Gmina położona jest w Powiecie Górowskim i Województwie Dolnośląskim.
2. Gmina obejmuje obszar 268,7 km2.
3. Granice Gminy określa mapa w skali 1:150.000, stanowiąca załącznik nr 1 do Statutu.
4. W skład terytorium Gminy wchodzą następujące miejscowości:
1) Borszyn Mały, wieś;
2) Borszyn Wielki, wieś;
3) Bronów, wieś;
4) Brzeżany, wieś,
5) Bylica, część wsi Chróścina;
6) Chróścina, wieś;
7) Czernina, wieś;
8) Czernina Dolna, wieś;
9) Czernina Górna, wieś;
10) Dziczek, część wsi Ryczeń;
11) Glinka, wieś;
12) Gola Górowska, wieś;
13) Góra, miasto;
14) Grabowno, wieś;
15) Jastrzębia, wieś;
16) Kajęcin, część miasta Góra;
17) Kietlów, przysiółek;
18) Kłoda Górowska, wieś;
19) Kruszyniec, wieś;
20) Kuklice, część wsi Szedziec;
21) Laskowa, przysiółek;
22) Ligota, wieś;
23) Łagiszyn, wieś;
24) Nowa Wioska, wieś;
25) Osetno, wieś;
26) Osetno Małe, wieś;
27) Polanowiec, przysiółek;
28) Polanowo, wieś;
29) Radosław, wieś;
30) Rogów Górowski, wieś;
31) Różany, część wsi Ryczeń;
32) Ryczeń, wieś;
33) Sławęcice, wieś;
34) Stara Góra, wieś;
35) Strumienna, wieś;
36) Strumyk, wieś;
37) Sułków, wieś;
38) Szedziec, wieś;
39) Ślubów, wieś;
40) Ułanka, przysiółek;
41) Wieruszowice, przysiółek;
42) Wierzowice Małe, wieś;
43) Wierzowice Wielkie, wieś;
44) Witoszyce, wieś;
45) Włodków Dolny, wieś;
46) Włodków Górny, przysiółek;
47) Zawieścice, wieś;
48) Żarki, przysiółek.
§ 4. Siedzibą organów Gminy jest miasto Góra.
§ 5. 1. Herbem Gminy jest herb miasta Góra przedstawiający wizerunek św. Katarzyny, trzymającej w prawej, opuszczonej ręce miecz, a w lewej, wzniesionej ku górze, koło – symbol jej męczeńskiej śmierci, umieszczonej między dwiema wieżami. Wzór herbu określa załącznik nr 2 do Statutu.
2. Hejnałem Gminy jest hejnał miasta Góra, którego brzmienie określa załącznik nr 3 do Statutu.
3. Flagą Gminy jest flaga miasta Góra będąca prostokątnym płatem tkaniny o stosunku szerokości do długości 5:8. Wzór flagi określa załącznik nr 4 do Statutu.
4. Zasady używania herbu, hejnału i flagi Gminy określa Rada odrębną uchwałą.
DZIAŁ II
Organizacja wewnętrzna i tryb pracy Rady
Rozdział 1.
Organizacja wewnętrzna
§ 6. 1. (uchylony).
2. Ustawowy skład Rady wynosi 15 radnych.
§ 7. 1. (uchylony).
2. Wyboru Przewodniczącego Rady oraz Wiceprzewodniczącego dokonuje Rada nowej kadencji na swej pierwszej sesji.
3. W przypadku odwołania z funkcji Przewodniczącego Rady lub Wiceprzewodniczącego, przyjęcia rezygnacji, bądź wygaśnięcia mandatu, przed upływem kadencji, Rada dokona wyboru na wakującą funkcję na najbliższej sesji.
§ 8. Do zadań Przewodniczącego Rady, w szczególności, należy:
1) przygotowywanie sesji Rady;
2) zwoływanie sesji Rady;
3) przewodniczenie obradom;
4) czuwanie nad porządkiem przebiegu obrad;
5) kierowanie obsługą kancelaryjną posiedzeń Rady;
6) zarządzanie i przeprowadzanie głosowania nad projektami uchwał;
7) zarządzanie wyboru komisji skrutacyjnej;
8) podpisywanie uchwał Rady;
9) reprezentowanie Rady na zewnątrz;
10) czuwanie nad zapewnieniem warunków niezbędnych do wykonywania przez radnych ich mandatu;
11) przyjmowanie pism kierowanych do Rady, w tym skarg a także interpelacji wniosków oraz zapytań, i decydowanie o sposobie ich załatwienia;
12) (uchylony);
13) prowadzenie rejestru klubów radnych.
§ 9. Do zadań Wiceprzewodniczącego, należy wykonywanie zadań Przewodniczącego Rady, w przypadku jego nieobecności, lub z jego upoważnienia, a także w przypadku wakatu na funkcji Przewodniczącego Rady.
§ 10. Rada powołuje następujące stałe komisje:
1) Komisję Rewizyjną;
2) Komisję Skarg, Wniosków i Petycji;
3) Komisję Budżetu i Finansów;
4) Komisję Gospodarki Komunalnej i Porządku Publicznego;
5) Komisję Rolnictwa i Ochrony Środowiska;
6) Komisję Kultury, Oświaty i Spraw Socjalnych.”;
§ 11. 1. Do zadań komisji stałych Rady, o których mowa w § 10 pkt 3-6 należy:
1) opiniowanie i wnioskowanie w sprawach należących do zakresu działania komisji;
2) analizowanie i opiniowanie projektów uchwał Rady w zakresie działania komisji;
3) występowanie z inicjatywą uchwałodawczą;
4) sprawowanie kontroli nad wykonywaniem uchwał Rady w zakresie działania komisji;
5) sprawowanie kontroli nad działalnością Burmistrza, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych w zakresie działania komisji;
6) opiniowanie projektu budżetu gminy;
7) opiniowanie sprawozdania z wykonania budżetu gminy;
8) opiniowanie raportu o stanie gminy;
9) opiniowanie gminnych programów gospodarczych w zakresie działania komisji.
2. Do zakresu działania Komisji Rewizyjnej należy:
1) kontrola Burmistrza, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy;
2) wykonywanie innych zadań zleconych przez Radę w zakresie kontroli;
3) opiniowanie wykonania budżetu gminy i występowanie z wnioskiem do Rady w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium Burmistrzowi;
4) opiniowanie wniosku o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania Burmistrza.
2a. Do zakresu działania Komisji Skarg, Wniosków i Petycji należy:
1) rozpatrywanie skarg, wniosków i petycji kierowanych do Rady;
2) przygotowywanie projektów uchwał Rady w sprawach skarg, wniosków i petycji;
3) składanie propozycji działań mających na celu usunięcie stwierdzonych w skargach nieprawidłowości, wprowadzenie proponowanych we wnioskach usprawnień albo służących realizacji wnoszonych w petycjach żądań.
3. Do zakresu działania Komisji Budżetu i Finansów należy:
1) opiniowanie propozycji wysokości stawek podatków i opłat lokalnych oraz innych opłat komunalnych, których ustalanie wysokości leży w kompetencji Rady;
2) opiniowanie zmian w planie dochodów i wydatków budżetu gminy;
3) opiniowanie w sprawach wykonania budżetu, przewidzianych przepisami prawa;
4) (uchylony);
5) (uchylony);
6) analizowanie i wnioskowanie w sprawach przebiegu wykonania budżetu gminy;
7) opiniowanie projektów uchwał Rady w sprawach zaciągania kredytów i pożyczek, udzielania pożyczek, poręczeń i gwarancji lub emisji papierów wartościowych.
4. Do zakresu działania Komisji Gospodarki Komunalnej i Porządku Publicznego należą sprawy:
1) ładu przestrzennego;
2) gospodarki nieruchomościami;
3) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
4) wodociągów i zaopatrzenia w wodę;
5) kanalizacji;
6) usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych;
7) zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;
8) lokalnego transportu zbiorowego;
9) gminnego budownictwa mieszkaniowego;
10) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;
11) ochrony przeciwpożarowej;
12) ochrony przeciwpowodziowej;
13) targowisk i hal targowych;
14) cmentarzy gminnych;
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.
5. Do zakresu działania Komisji Rolnictwa i Ochrony Środowiska należą sprawy:
1) rolnictwa;
2) ochrony środowiska i przyrody;
3) gospodarki wodnej;
4) utrzymania czystości i porządku;
5) utrzymania urządzeń sanitarnych i wysypisk;
6) unieszkodliwiania odpadów komunalnych;
7) zieleni gminnej i zadrzewień.
6. Do zakresu działania Komisji Kultury, Oświaty i Spraw Socjalnych należą sprawy:
1) edukacji publicznej;
2) kultury;
3) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych;
4) pomocy społecznej;
5) polityki prorodzinnej;
6) ochrony zdrowia;
7) przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii;
8) współpracy z organizacjami pozarządowymi;
9) promocji gminy;
10) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
7. (uchylony).
§ 12. Radny może być członkiem najwyżej 3 komisji stałych.
§ 13. (uchylony).
§ 14. 1. Pracami komisji kieruje przewodniczący komisji lub zastępca przewodniczącego komisji, wybrani
przez członków danej komisji, z zastrzeżeniem § 72 ust. 1.
2. Radny może być przewodniczącym tylko jednej komisji stałej.
§ 15. 1. Przewodniczący komisji organizuje pracę komisji i prowadzi jej obrady.
2. Do zadań przewodniczącego komisji, w szczególności, należy:
1) przygotowywanie posiedzeń komisji;
2) zwoływanie posiedzeń komisji;
3) przewodniczenie posiedzeniom komisji;
4) czuwanie nad porządkiem posiedzeń komisji;
5) kierowanie obsługą kancelaryjną posiedzeń komisji;
6) zarządzanie i przeprowadzanie głosowania nad propozycjami opinii i wniosków;
7) reprezentowanie komisji na zewnątrz.
3. W przypadku nieobecności przewodniczącego, lub z jego upoważnienia, a także w przypadku wakatu na funkcji przewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje jego zastępca.
§ 16. Obsługę Rady i jej organów zapewnia właściwa komórka organizacyjna Urzędu.
Rozdział 2.
Organizacja pracy
§ 17. 1. Rada działa na sesjach, poprzez swoje komisje oraz przez Burmistrza wykonującego jej uchwały.
2. Burmistrz i komisje Rady działają pod kontrolą Rady, której składają sprawozdania ze swojej działalności.
§ 18. 1. Radni potwierdzają swoją obecność na sesjach i posiedzeniach komisji podpisem na liście obecności.
2. Radny, w ciągu 7 dni od daty sesji Rady lub posiedzenia komisji winien usprawiedliwić swoją nieobecność składając stosowne pisemne wyjaśnienia na ręce Przewodniczącego Rady lub Przewodniczącego komisji.
§ 19. 1. Rada działa zgodnie z rocznym planem pracy uchwalonym:
1) w pierwszym roku kadencji - w ciągu trzech miesięcy od jej rozpoczęcia;
2) w latach następnych - na ostatniej sesji w roku poprzedzającym rok objęty planem.
2. Rada może na bieżąco dokonywać zmian i uzupełnień w planie pracy.
Rozdział 3.
Sesje
§ 20. 1. Rada obraduje na sesjach i rozstrzyga w formie uchwał wszystkie sprawy należące do jej kompetencji, określone w ustawie o samorządzie gminnym oraz w innych ustawach, a także w przepisach prawnych wydanych na podstawie ustaw
2. Oprócz uchwał, o których mowa w ust. 1, Rada może podejmować w formie uchwał:
1) postanowienia proceduralne;
2) deklaracje – zawierające samozobowiązanie się do określonego postępowania;
3) oświadczenia – zawierające stanowisko w określonej sprawie;
4) apele – zawierające formalnie niewiążące wezwanie adresatów zewnętrznych do określonego postępowania, podjęcia inicjatywy czy zadania.
3. Do postanowień, deklaracji, oświadczeń i apeli nie ma zastosowania przewidziany w Statucie tryb zgłaszania inicjatywy uchwałodawczej.
§ 21. Rada odbywa sesje z częstotliwością potrzebną do wykonania zadań Rady, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.
Rozdział 4.
Przygotowanie sesji
§ 22. 1. Sesje przygotowuje Przewodniczący Rady.
2. Przygotowanie sesji obejmuje:
1) ustalenie porządku obrad;
2) ustalenie czasu i miejsca obrad;
3) zapewnienie dostarczenia radnym materiałów, w tym projektów uchwał, dotyczących poszczególnych punktów porządku obrad.
3. W zakresie przygotowania sesji Przewodniczący Rady może konsultować się z Wiceprzewodniczącym, Burmistrzem i Przewodniczącymi klubów radnych.
§ 23. 1. Sesje zwołuje Przewodniczący Rady. O terminie, miejscu i porządku obrad sesyjnych zawiadamia się radnych najpóźniej na 7 dni przed terminem obrad, za pomocą listów poleconych lub w inny skuteczny sposób.
2. Zawiadomienie wraz z materiałami dotyczącymi sesji poświęconej uchwaleniu budżetu i sprawozdania z wykonania budżetu przesyła się radnym najpóźniej na 14 dni przed sesją.
3. W razie niedotrzymania terminów, o jakich mowa w ust. 1 i 2 Rada może podjąć uchwałę o odroczeniu sesji i wyznaczyć nowy termin jej odbycia. Wniosek o odroczenie sesji może być zgłoszony przez radnego tylko na początku obrad, po otwarciu sesji przez Przewodniczącego Rady.
4. Zawiadomienie o terminie, miejscu i przedmiocie obrad Rady powinno być podane do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.
§ 24. 1. Przed każdą sesją Przewodniczący Rady, po zasięgnięciu opinii Burmistrza ustala listę osób zaproszonych na sesję.
2. (uchylony).
3. (uchylony).
§ 25. Burmistrz obowiązany jest udzielić Radzie wszelkiej pomocy technicznej i organizacyjnej w przygotowaniu i odbyciu sesji.
Rozdział 5.
Obrady
§ 26. 1. Sesje Rady są jawne.
2. (uchylony).
3. (uchylony).
§ 27. 1. Sesja odbywa się na jednym posiedzeniu.
2. Na wniosek Przewodniczącego Rady, bądź radnego, Rada może postanowić o przerwaniu sesji i kontynuowaniu obrad w innym wyznaczonym terminie na kolejnym posiedzeniu tej samej sesji.
3. O przerwaniu sesji w trybie przewidzianym w ust. 2 Rada może postanowić w szczególności ze względu na niemożliwość wyczerpania porządku obrad lub konieczność jego rozszerzenia, potrzebę uzyskania dodatkowych materiałów lub inne nieprzewidziane przeszkody, uniemożliwiające Radzie właściwe obradowanie lub podjęcie uchwał.
4. Fakt przerwania obrad oraz imiona i nazwiska radnych, którzy opuścili obrady przed ich zakończeniem, odnotowuje się w protokole.
§ 28. (uchylony).
§ 29. 1. Rada może rozpocząć obrady tylko w obecności co najmniej połowy swego ustawowego składu.
2. Przewodniczący Rady nie przerywa obrad, gdy liczba radnych obecnych w miejscu odbywania posiedzenia Rady spadnie poniżej połowy ustawowego składu. Jednakże Rada nie może wówczas podejmować uchwał.
§ 30. 1. Sesję otwiera, prowadzi i zamyka Przewodniczący Rady.
2. W razie nieobecności Przewodniczącego Rady czynności określone w ust. 1 wykonuje Wiceprzewodniczący Rady.
§ 31. 1. Otwarcie sesji następuje po wypowiedzeniu przez Przewodniczącego Rady formuły: "Otwieram ......... sesję Rady Miejskiej Góry".
2. Po otwarciu sesji Przewodniczący Rady stwierdza na podstawie listy obecności prawomocność obrad; w przypadku braku quorum Przewodniczący Rady zamyka obrady i wyznacza inny termin sesji.
§ 32. 1. Po otwarciu sesji Przewodniczący Rady przedstawia Radzie porządek obrad.
2. Z wnioskiem o zmianę w porządku obrad może wystąpić radny, a także Burmistrz.
§ 33. Porządek obrad obejmuje w szczególności:
1) przyjęcie protokołu z obrad poprzedniej sesji;
2) sprawozdanie Burmistrza o działaniach podjętych, w okresie międzysesyjnym, zwłaszcza z wykonania uchwał Rady;
3) rozpatrzenie projektów uchwał i podjęcie uchwał lub zajęcie stanowiska;
4) interpelacje i zapytania radnych;
5) odpowiedzi na interpelacje zgłoszone na poprzednich sesjach;
6) wolne wnioski i informacje.
§ 34. 1. Sprawozdanie, o jakim mowa w § 33 pkt 2 składa Burmistrz lub Zastępca Burmistrza.
2. Sprawozdania komisji Rady składają przewodniczący komisji lub sprawozdawcy wyznaczeni przez komisje.
§ 35. 1. Interpelacje i zapytania kierowane do Burmistrza ewidencjonowane są w rejestrach prowadzonych odrębnie dla interpelacji i dla zapytań, przez właściwą komórkę organizacyjną Urzędu.
2. Rejestr, o którym mowa w ust. 1 zawiera poza treścią złożonej interpelacji lub zapytania również treść udzielonej odpowiedzi.
§ 36. (uchylony).
§ 37. 1. Przewodniczący Rady prowadzi obrady według uchwalonego porządku, otwierając i zamykając dyskusję nad każdym z punktów.
2. Przewodniczący Rady udziela głosu według kolejności zgłoszeń; w uzasadnionych przypadkach może także udzielić głosu poza kolejnością.
3. Radnemu nie wolno zabierać głosu bez zezwolenia Przewodniczącego Rady.
4. Przewodniczący Rady może zabierać głos w każdym momencie obrad.
5. Przewodniczący Rady może udzielić głosu osobie nie będącej radnym.
§ 38. 1. Przewodniczący Rady czuwa nad sprawnym przebiegiem obrad, a zwłaszcza nad zwięzłością wystąpień radnych oraz innych osób uczestniczących w sesji.
2. Przewodniczący Rady może w szczególnie uzasadnionych przypadkach przywołać mówcę do wypowiedzi na temat.
3. Jeżeli temat lub sposób wystąpienia albo zachowania radnego w sposób oczywisty zakłócają porządek obrad bądź uchybiają powadze sesji Przewodniczący przywołuje radnego do właściwego zachowania się, a gdy przywołanie nie odniosło skutku może odebrać mu głos, nakazując odnotowanie tego faktu w protokole.
4. Postanowienia ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do osób spoza Rady zaproszonych na sesję i do publiczności.
5. Po uprzednim ostrzeżeniu Przewodniczący może nakazać opuszczenie sali tym osobom spośród publiczności, które swoim zachowaniem lub wystąpieniami zakłócają porządek obrad bądź naruszają powagę sesji.
§ 39. Na wniosek radnego, Przewodniczący Rady przyjmuje do protokołu sesji wystąpienie radnego zgłoszone na piśmie, lecz nie wygłoszone w toku obrad, informując o tym Radę.
§ 40. 1. Przewodniczący Rady udziela głosu poza kolejnością w sprawie wniosków natury formalnej, a w szczególności dotyczących:
1) stwierdzenia quorum;
2) zmiany porządku obrad;
3) ograniczenia czasu wystąpień dyskutantów;
4) zamknięcia listy mówców lub kandydatów;
5) zakończenia dyskusji i podjęcia uchwały;
6) zarządzenia przerwy;
7) odesłania projektu uchwały do komisji;
8) przeliczenia głosów;
9) przestrzegania regulaminu obrad.
2. Wnioski formalne Przewodniczący Rady poddaje pod dyskusję po dopuszczeniu jednego głosu "za" i jednego głosu "przeciwko" wnioskowi, po czym poddaje sprawę pod głosowanie.
§ 41. 1. Sprawy osobowe Rada rozpatruje w obecności zainteresowanego. Rada może jednak postanowić inaczej.
2. Postanowienie ust. 1 nie dotyczy przypadków nieusprawiedliwionej nieobecności zainteresowanego na sesji.
§ 42. 1. Po wyczerpaniu listy mówców, Przewodniczący Rady zamyka dyskusję. W razie potrzeby zarządza przerwę w celu umożliwienia właściwej Komisji lub Burmistrzowi ustosunkowania się do zgłoszonych w czasie debaty wniosków, a jeśli zaistnieje taka konieczność - przygotowania poprawek w rozpatrywanym dokumencie.
2. Po zamknięciu dyskusji Przewodniczący Rady rozpoczyna procedurę głosowania.
3. Po rozpoczęciu procedury głosowania, do momentu zarządzenia głosowania, Przewodniczący Rady może
udzielić radnym głosu tylko w celu zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposobie lub porządku
głosowania.
§ 43. 1. Po wyczerpaniu porządku obrad Przewodniczący Rady kończy sesję, wypowiadając formułę "Zamykam ..... sesję Rady Miejskiej Góry".
2. Czas od otwarcia sesji do jej zakończenia uważa się za czas trwania sesji.
3. Postanowienie ust. 2 dotyczy także sesji, która objęła więcej niż jedno posiedzenie.
§ 44. 1. Rada jest związana uchwałą z chwilą jej podjęcia.
2. Uchylenie lub zmiana podjętych uchwał może nastąpić tylko w drodze odrębnej uchwały podjętej nie wcześniej niż na następnej sesji.
§ 45. Do wszystkich osób pozostających w miejscu obrad po zakończeniu sesji lub posiedzenia mają zastosowanie ogólne przepisy porządkowe właściwe dla miejsca, w którym sesja się odbywa.
§ 46. (uchylony.
§ 47. 1. Protokół z sesji Rady musi wiernie odzwierciedlać przebieg sesji.
2. Protokół z sesji Rady powinien w szczególności zawierać:
1) numer, datę i miejsce odbywania sesji, godzinę jej rozpoczęcia i zakończenia oraz wskazywać numery uchwał, imię i nazwisko Przewodniczącego obrad i protokólanta;
2) stwierdzenie prawomocności posiedzenia;
3) imiona i nazwiska nieobecnych członków Rady z ewentualnym podaniem przyczyn nieobecności;
4) odnotowanie przyjęcia protokołu z poprzedniej sesji;
5) porządek obrad;
6) przebieg obrad, a w szczególności treść wystąpień albo ich streszczenie, teksty zgłoszonych, jak również uchwalonych wniosków, a ponadto odnotowanie faktów zgłoszenia pisemnych wystąpień;
7) przebieg głosowania z wyszczególnieniem liczby głosów "za", "przeciw", "wstrzymuję się";
8) wskazanie wniesienia przez radnego zdania odrębnego do treści uchwały;
9) podpis Przewodniczącego Rady lub Wiceprzewodniczącego prowadzącego obrady i osoby sporządzającej protokół.
3. Projekt protokołu powinien być sporządzony w terminie 7 dni, od zakończenia sesji i udostępniony do wglądu radnym.
§ 48. 1. W trakcie obrad lub nie później niż na najbliższej sesji radni mogą zgłaszać poprawki lub uzupełnienia do protokołu, przy czym o ich uwzględnieniu rozstrzyga Przewodniczący Rady po wysłuchaniu protokolanta i przesłuchaniu nagrania z przebiegu sesji.
2. Jeżeli wniosek wskazany w ust. 1 nie będzie uwzględniony, wnioskodawca może wnieść sprzeciw do Rady.
3. Rada może podjąć uchwałę o przyjęciu protokołu z poprzedniej sesji po rozpatrzeniu sprzeciwu, o jakim mowa w ust. 2.
4. Po przyjęciu protokołu przez Radę, jest on publikowany w Biuletynie Informacji Publicznej.
§ 49. 1. Protokoły sesji numerowane są cyframi rzymskimi, łamanymi przez dwie ostatnie cyfry roku. Nowa numeracja zaczyna się z początkiem kadencji Rady.
2. Do protokołu dołącza się listę obecności radnych oraz odrębną listę zaproszonych gości, teksty przyjętych przez Radę uchwał, usprawiedliwienia osób nieobecnych, oświadczenia i inne dokumenty złożone na ręce Przewodniczącego Rady.
3. W terminie do 5 dni od dnia zakończenia sesji Przewodniczący Rady obowiązany jest dostarczyć kopie uchwał Burmistrzowi, celem przekazania ich naczelnikom wydziałów Urzędu oraz kierownikom gminnych jednostek organizacyjnych, którzy stosownie do zakresu swego działania obowiązani są do podjęcia odpowiednich działań w celu realizacji uchwały.
4. (uchylony).
§ 50. (uchylony).
Rozdział 6.
Uchwały
§ 51. Uchwały, o których mowa w § 20 ust. 1 i 2, sporządza się w formie odrębnych dokumentów.
§ 52. 1. Inicjatywę uchwałodawczą posiada każdy z radnych oraz Burmistrz, chyba że przepisy prawa stanowią inaczej.
2. Projekt uchwały powinien być sporządzony zgodnie z zasadami techniki prawodawczej.
3. Projekt uchwały powinien być przedłożony Radzie wraz z uzasadnieniem, w którym należy wskazać potrzebę podjęcia uchwały oraz informację o skutkach finansowych jej realizacji.
4. Projekty uchwał są opiniowane co do zgodności uchwały z prawem przez radcę prawnego Urzędu albo przez innego prawnika.
§ 53. Uchwały Rady powinny być zredagowane w sposób zwięzły, syntetyczny, przy użyciu wyrażeń w ich podstawowym znaczeniu. W projektach uchwał należy unikać posługiwania się wyrażeniami specjalistycznymi, zapożyczeniami z języków obcych i neologizmami.
§ 54. (uchylony).
§ 55. 1. Uchwały Rady podpisuje Przewodniczący Rady.
2. Ust. 1 stosuje się odpowiednio do Wiceprzewodniczącego Rady, prowadzącego obrady.
§ 56. Uchwały numeruje się cyframi rzymskimi oznaczającymi kolejny numer sesji, łamanymi przez kolejny numer uchwały oznaczony cyframi arabskimi i łamanymi przez dwie ostatnie cyfry roku. Nowa numeracja uchwał zaczyna się z początkiem kadencji Rady.
§ 57. Właściwa komórka organizacyjna Urzędu ewidencjonuje oryginały uchwał w rejestrze uchwał i przechowuje wraz z protokółami sesji Rady.
Rozdział 7.
Procedura głosowania
§ 58. W głosowaniu biorą udział wyłącznie radni.
§ 59. 1. Głosowanie jawne odbywa się przez podniesienie ręki przy jednoczesnym użyciu urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych.
2. W przypadku gdy przeprowadzenie głosowania w sposób określony w ust. 1 nie jest możliwe z przyczyn technicznych przeprowadza się głosowanie imienne, które zarządza i przeprowadza przewodniczący Rady.
3. Głosowanie imienne przeprowadza się w ten sposób, że radni, wywołani alfabetycznie przez Przewodniczącego Rady, wstają i określają się co do uchwały, wypowiadając słowa: „Jestem za”, „Jestem przeciw”, albo „Wstrzymuję się”.
§ 59a. 1. Głosowanie tajne odbywa się przy użyciu systemu do głosowania elektronicznego.
2. W przypadku gdy przeprowadzenie głosowania w sposób określony w ust. 1 nie jest możliwe z przyczyn technicznych przeprowadza się głosowanie tajne w sposób określony w § 60.
§ 60. 1. W głosowaniu tajnym radni głosują za pomocą kart ostemplowanych pieczęcią Rady, przy czym każdorazowo Rada ustala sposób głosowania, a samo głosowanie przeprowadza wybrana z grona Rady Komisja skrutacyjna z wybranym spośród siebie przewodniczącym.
2. Komisja skrutacyjna przed przystąpieniem do głosowania, objaśnia sposób głosowania i przeprowadza je, wyczytując kolejno radnych z listy obecności.
3. Kart do głosowania nie może być więcej niż radnych obecnych na sesji.
4. Po przeliczeniu głosów przewodniczący komisji skrutacyjnej odczytuje protokół, podając wynik głosowania.
5. Karty z oddanymi głosami i protokół głosowania stanowią załącznik do protokołu obrad sesji.
§ 61. (uchylony).
§ 62. 1. Przewodniczący Rady przed poddaniem wniosku pod głosowanie precyzuje i ogłasza Radzie proponowaną treść wniosku w taki sposób, aby jego redakcja była przejrzysta, a wniosek nie budził wątpliwości co do intencji wnioskodawcy.
2. W pierwszej kolejności Przewodniczący Rady poddaje pod głosowanie wniosek najdalej idący, jeśli może to wykluczyć potrzebę głosowania nad pozostałymi wnioskami. Ewentualny spór co do tego, który z wniosków jest najdalej idący rozstrzyga Przewodniczący Rady.
3. W przypadku głosowania w sprawie wyborów osób, Przewodniczący Rady przed zamknięciem listy kandydatów pyta każdego z nich czy zgadza się kandydować i po otrzymaniu odpowiedzi twierdzącej poddaje pod głosowanie zamknięcie listy kandydatów i zarządza wybory.
4. Przepis ust. 3 nie ma zastosowania, gdy nieobecny kandydat złożył uprzednio zgodę na piśmie.
§ 63. 1. Jeżeli oprócz wniosku (wniosków) o podjęcie uchwały w danej sprawie zostanie zgłoszony wniosek o odrzucenie tego wniosku (wniosków), Rada głosuje w pierwszej kolejności nad wnioskiem o odrzucenie wniosku (wniosków) o podjęcie uchwały.
2. Głosowanie nad poprawkami do poszczególnych paragrafów lub ustępów projektu uchwały następuje według ich kolejności, z tym, że można w pierwszej kolejności poddać pod głosowanie te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach.
3. W przypadku przyjęcia poprawki wykluczającej inne poprawki do projektu uchwały, poprawek tych nie poddaje się pod głosowanie.
4. W przypadku zgłoszenia do tego samego fragmentu projektu uchwały kilku poprawek stosuje się zasadę określoną w § 62 ust. 2.
5. Przewodniczący Rady może zarządzić głosowanie łączne nad grupą poprawek do projektu uchwały.
6. Przewodniczący Rady zarządza głosowanie w ostatniej kolejności za przyjęciem uchwały w całości ze zmianami wynikającymi z poprawek wniesionych do projektu uchwały.
7. Przewodniczący Rady może odroczyć głosowanie, o jakim mowa w ust. 6 na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych poprawek nie zachodzi sprzeczność pomiędzy poszczególnymi postanowieniami uchwały.
Rozdział 8.
Komisje
§ 64. 1. Komisje działają na posiedzeniach. O terminie, miejscu i porządku posiedzenia komisji zawiadamia się członków komisji najpóźniej na 3 dni przed terminem posiedzenia.
2. Komisje stałe działają zgodnie z rocznym planem pracy przedłożonym Radzie.
3. Rada może zalecić komisjom dokonanie w planie pracy stosownych zmian.
§ 65. 1. Komisje uchwalają opinie oraz wnioski i przedkładają je Radzie.
2. Opinie i wnioski komisji uchwalane są w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy składu komisji.
3. Właściwa komórka organizacyjna Urzędu prowadzi rejestr opinii oraz wniosków komisji
§ 66. 1. Przewodniczący komisji stałych co najmniej raz do roku przedstawiają na sesji Rady sprawozdania z działalności komisji.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do komisji doraźnych powoływanych przez Radę.
§ 67. Na podstawie upoważnienia Rady, Przewodniczący lub Wiceprzewodniczący Rady mogą zwołać posiedzenie komisji i nakazać komisji złożenie Radzie sprawozdania.
§ 68. 1. Komisje Rady, o których mowa w § 10 pkt 3-6 statutu mogą odbywać wspólne posiedzenia.
2. Wspólne posiedzenia komisji zwołuje Przewodniczący Rady w porozumieniu z Przewodniczącymi tych komisji.
3. Obrady wspólnego posiedzenia komisji prowadzi Przewodniczący Rady, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5.
4. Po rozpoczęciu obrad wspólnego posiedzenia komisji każdy z Przewodniczących komisji stwierdza, czy skład komisji pozwala na uchwalanie wniosków i opinii. W przypadku braku quorum, w którejkolwiek komisji Przewodniczący Rady zamyka obrady.
5. Każda z komisji odrębnie głosuje w sprawach poddawanych rozstrzygnięciu. Głosowanie przeprowadza Przewodniczący danej komisji.
6. Protokół z wspólnego posiedzenia komisji podpisują wszyscy Przewodniczący komisji i Przewodniczący Rady.
§ 69. W zakresie nieuregulowanym w niniejszym Statucie do trybu pracy komisji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pracy Rady.
Rozdział 9.
Wspólne sesje z radami innych jednostek samorządu terytorialnego
§ 70. 1. Rada może odbywać wspólne sesje z innymi radami gmin, a także radą powiatu (radami powiatów) w szczególności dla rozpatrzenia i rozstrzygnięcia ich wspólnych spraw.
2. Wspólną sesję organizują przewodniczący rad zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego.
3. Zawiadomienie o wspólnej sesji podpisują wspólnie przewodniczący lub upoważnieni wiceprzewodniczący zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego.
§ 71. 1. Koszty wspólnej sesji ponoszą równomiernie zainteresowane jednostki samorządu terytorialnego, chyba że radni uczestniczący we wspólnej sesji postanowią inaczej.
2. Przebieg wspólnych obrad może być uregulowany wspólnym regulaminem uchwalonym przed przystąpieniem do obrad.
DZIAŁ III.
Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej
Rozdział 1.
Organizacja wewnętrzna
§72. 1. Komisja Rewizyjna składa się z: Przewodniczącego, Zastępcy Przewodniczącego oraz pozostałych członków.
2. Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej wybiera Rada.
3. Zastępcę Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej wybiera Komisja Rewizyjna.
§ 73. Ilekroć w dalszych przepisach niniejszego Działu jest mowa o Komisji, Przewodniczącym Komisji i Zastępcy Przewodniczącego Komisji należy przez to odpowiednio rozumieć Komisję Rewizyjną, Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej i Zastępcę Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej.
§ 74. Przewodniczący Komisji organizuje pracę Komisji i prowadzi jej obrady. W przypadku nieobecności Przewodniczącego Komisji lub niemożności działania, jego zadania wykonuje Zastępca Przewodniczącego Komisji.
§ 75. 1. Członkowie Komisji podlegają wyłączeniu od udziału w działaniach Komisji, w sprawach, w których może powstać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność.
2. W sprawie wyłączenia Zastępcy Przewodniczącego Komisji oraz poszczególnych członków decyduje pisemnie Przewodniczący Komisji.
3. O wyłączeniu Przewodniczącego Komisji decyduje Rada.
4. Wyłączony członek Komisji może odwołać się na piśmie od decyzji o wyłączeniu do Rady - w terminie 7 dni od daty powzięcia wiadomości o treści tej decyzji.
Rozdział 2.
Zasady kontroli
§ 76. 1. Komisja, kontroluje działalność Burmistrza jednostek organizacyjnych i jednostek pomocniczych Gminy pod względem:
1) legalności;
2) gospodarności;
3) rzetelności;
4) celowości.
2. Komisja bada w szczególności gospodarkę finansową kontrolowanych podmiotów, w tym wykonanie budżetu Gminy.
§ 77. Komisja wykonuje także inne zadania kontrolne, niż wymienione w § 76, na zlecenie Rady w zakresie i w formach wskazanych w uchwałach Rady.
§ 78. Komisja przeprowadza następujące rodzaje kontroli:
1) kompleksowe - obejmujące całość działalności kontrolowanego podmiotu lub obszerny zespół działań tego podmiotu;
2) problemowe - obejmujące wybrane zagadnienia lub zagadnienie z zakresu działalności kontrolowanego podmiotu, stanowiące niewielki fragment w jego działalności;
3) sprawdzające - podejmowane w celu ustalenia, czy wyniki poprzedniej kontroli zostały uwzględnione w toku postępowania jednostki.
§ 79. 1. Komisja przeprowadza kontrole w zakresie ustalonym w planie pracy Komisji zatwierdzonym przez Radę.
2. Rada może podjąć decyzję w sprawie przeprowadzenia kontroli nie objętej zatwierdzonym planem pracy Komisji.
§ 80. Kontrola kompleksowa nie powinna trwać dłużej niż 45 dni roboczych, a kontrole problemowa i sprawdzająca - dłużej niż 10 dni roboczych.
§ 81. 1. Kontroli Komisji nie podlegają zamierzenia przed ich zrealizowaniem, co w szczególności dotyczy projektów dokumentów mających stanowić podstawę określonych działań (kontrola wstępna).
2. Rada może nakazać Komisji zaniechanie, a także przerwanie kontroli lub odstąpienie od poszczególnych czynności kontrolnych.
3. Rada może nakazać rozszerzenie lub zawężenie zakresu i przedmiotu kontroli.
4. Uchwały Rady, o których mowa w ust. 2-3 wykonywane są niezwłocznie.
5. Komisja jest obowiązana do przeprowadzenia kontroli w każdym przypadku podjęcia takiej decyzji przez Radę. Dotyczy to zarówno kontroli kompleksowych, jak i kontroli problemowych oraz sprawdzających.
§ 82. 1. Postępowanie kontrolne przeprowadza się w sposób umożliwiający bezstronne i rzetelne ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności kontrolowanego podmiotu, rzetelne jego udokumentowanie i ocenę kontrolowanej działalności według kryteriów określonych w § 76 ust. 1.
2. Stan faktyczny ustala się na podstawie dowodów zebranych w toku postępowania kontrolnego.
3. Jako dowód może być wykorzystane wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem. Jako dowody mogą być wykorzystane w szczególności: dokumenty, wyniki oględzin, zeznania świadków, opinie biegłych oraz pisemne wyjaśnienia i oświadczenia kontrolowanych.
Rozdział 3.
Tryb kontroli
§ 83. 1. Kontroli kompleksowych i problemowych dokonują w imieniu Komisji zespoły kontrolne składające się co najmniej z dwóch członków Komisji.
2. Przewodniczący Komisji wyznacza na piśmie kierownika zespołu kontrolnego, który dokonuje podziału czynności pomiędzy kontrolujących.
3. Kontrole sprawdzające mogą być przeprowadzane przez jednego członka Komisji.
4. Kontrole - przeprowadzane są na podstawie pisemnego upoważnienia wydanego przez Przewodniczącego Komisji, określającego kontrolowany podmiot, zakres kontroli oraz osoby (osobę) wydelegowane do przeprowadzenia kontroli. W przypadku, gdy kierownikiem zespołu kontrolnego jest Przewodniczący Komisji, upoważnienie wydaje Zastępca Przewodniczącego Komisji.
5. Kontrolujący obowiązani są przed przystąpieniem do czynności kontrolnych okazać kierownikowi kontrolowanego podmiotu upoważnienia, o których mowa w ust. 4 oraz dowody osobiste.
§ 84. 1. W razie powzięcia w toku kontroli uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, kontrolujący niezwłocznie zawiadamia o tym kierownika kontrolowanej jednostki i Burmistrza, wskazując dowody uzasadniające zawiadomienie.
2. Jeżeli podejrzenie dotyczy osoby Burmistrza kontrolujący zawiadamia o tym Przewodniczącego Rady.
§ 85. 1. Kierownik kontrolowanego podmiotu obowiązany jest zapewnić warunki i środki niezbędne dla prawidłowego przeprowadzenia kontroli.
2. Kierownik kontrolowanego podmiotu obowiązany jest w szczególności przedkładać na żądanie kontrolujących dokumenty i materiały niezbędne do przeprowadzenia kontroli oraz umożliwienia kontrolującym wstępu do obiektów i pomieszczeń kontrolowanego podmiotu.
3. Kierownik kontrolowanego podmiotu, który odmówi wykonania czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, obowiązany jest do niezwłocznego złożenia na ręce osoby kontrolującej pisemnego wyjaśnienia.
4. Na żądanie kontrolujących, kierownik kontrolowanego podmiotu obowiązany jest udzielić ustnych i pisemnych wyjaśnień także w przypadkach innych, niż określone w ust. 3.
§ 86. Czynności kontrolne wykonywane są w miarę możliwości w dniach oraz godzinach pracy kontrolowanego podmiotu.
Rozdział 4.
Protokoły kontroli
§ 87. 1. Kontrolujący sporządzają z przeprowadzonej kontroli – w terminie 7 dni od daty jej zakończenia - protokół pokontrolny, obejmujący:
1) nazwę i adres kontrolowanego podmiotu;
2) imię i nazwisko kontrolującego (kontrolujących);
3) daty rozpoczęcia i zakończenia czynności kontrolnych;
4) określenie przedmiotowego zakresu kontroli i okresu objętego kontrolą;
5) imię i nazwisko kierownika kontrolowanego podmiotu;
6) przebieg i wynik czynności kontrolnych, a w szczególności wnioski kontroli wskazujące na stwierdzone nieprawidłowości w działalności kontrolowanego podmiotu oraz wskazanie dowodów potwierdzających ustalenia zawarte w protokole;
7) datę i miejsce podpisania protokołu;
8) podpisy kontrolującego (kontrolujących) i kierownika kontrolowanego podmiotu, lub notatkę o odmowie podpisania protokołu z podaniem przyczyn odmowy.
2. Protokół pokontrolny może także zawierać wnioski oraz propozycje co do sposobu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.
§ 88. 1. W przypadku odmowy podpisania protokołu przez kierownika kontrolowanego podmiotu lub części kontrolujących, osoby te są obowiązane do złożenia - w terminie 3 dni od daty odmowy - pisemnego wyjaśnienia jej przyczyn.
2. Wyjaśnienia, o których mowa w ust. 1 składa się na ręce Przewodniczącego Komisji.
§ 89. 1. Kierownik kontrolowanego podmiotu może złożyć na ręce Przewodniczącego Rady uwagi dotyczące kontroli i jej wyników.
2. Uwagi, o których mowa w ust. 1 składa się w terminie 7 dni od daty przedstawienia kierownikowi kontrolowanego podmiotu protokołu pokontrolnego do podpisania.
§ 90. Protokół pokontrolny sporządza się w trzech egzemplarzach, które - w terminie 3 dni od daty podpisania protokołu - otrzymują: Przewodniczący Rady, Przewodniczący Komisji i kierownik kontrolowanego podmiotu.
Rozdział 5.
Plany pracy i sprawozdania
§ 91. 1. Komisja przedkłada Radzie do zatwierdzenia plan pracy w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku.
2. Plan przedłożony Radzie musi zawierać co najmniej:
1) terminy odbywania posiedzeń;
2) terminy i wykaz jednostek, które zostaną poddane kontroli kompleksowej.
3. Rada może zatwierdzić jedynie część planu pracy Komisji. Komisja może przystąpić do wykonywania kontroli kompleksowych po zatwierdzeniu planu pracy lub jego części.
§ 92. 1. Komisja składa Radzie - w terminie do dnia 31 marca każdego roku - roczne sprawozdanie ze swojej działalności w roku poprzednim.
2. Sprawozdanie powinno zawierać:
1) liczbę, przedmiot, miejsca, rodzaj i czas przeprowadzonych kontroli;
2) wykaz najważniejszych nieprawidłowości wykrytych w toku kontroli;
3) wykaz uchwał podjętych przez Komisję;
4) wykaz analiz kontroli dokonanych przez inne podmioty wraz z najważniejszymi wnioskami, wynikającymi z tych kontroli;
5) (uchylony).
3. Poza przypadkiem określonym w ust. 1, Komisja składa sprawozdanie ze swej działalności po podjęciu stosownej uchwały Rady, określającej przedmiot i termin złożenia sprawozdania.
Rozdział 6.
Posiedzenia
§ 93. 1. Komisja obraduje na posiedzeniach zwoływanych przez Przewodniczącego Komisji zgodnie z planem pracy Komisji oraz w miarę potrzeb.
2. Przewodniczący Komisji zwołuje posiedzenia Komisji, w formie pisemnej.
3. Posiedzenia, o jakich mowa w ust. 2, mogą być zwoływane z własnej inicjatywy Przewodniczącego Komisji, a także na pisemny wniosek:
1) Przewodniczącego Rady;
2) nie mniej niż 7 radnych;
3) nie mniej niż 3 członków Komisji.
4. Przewodniczący Rady oraz radni składający wniosek w sprawie zwołania posiedzenia Komisji obowiązani są wskazać we wniosku przyczynę jego złożenia.
5. Przewodniczący Komisji może zaprosić na posiedzenia Komisji:
1) radnych nie będących członkami Komisji;
2) osoby zaangażowane na wniosek Komisji w charakterze biegłych lub ekspertów;
3) inne osoby, związane z przedmiotem posiedzenia Komisji.
6. Z posiedzenia Komisji należy sporządzać protokół, który winien być podpisany przez wszystkich członków komisji uczestniczących w posiedzeniu.
§ 94. Uchwały Komisji zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu Komisji, w głosowaniu jawnym.
§ 95. 1. Komisja może korzystać z porad, opinii i ekspertyz osób, posiadających wiedzę fachową w zakresie związanym z przedmiotem działania Komisji.
2. (uchylony).
§ 96. 1. Komisja może na zlecenie Rady lub też po powzięciu stosownych uchwał przez wszystkie zainteresowane komisje, współdziałać w wykonywaniu funkcji kontrolnej z innymi komisjami Rady, w zakresie ich właściwości rzeczowej.
2. Współdziałanie może polegać w szczególności na wymianie uwag, informacji i doświadczeń dotyczących działalności kontrolnej oraz na przeprowadzaniu wspólnych kontroli przez członków Komisji i radnych - członków innych komisji Rady.
3. Przewodniczący Komisji może zwracać się do przewodniczących innych komisji Rady o oddelegowanie w skład zespołu kontrolnego radnych mających kwalifikacje w zakresie tematyki objętej kontrolą.
4. Do członków innych komisji uczestniczących w kontroli, przeprowadzanej przez Komisję stosuje się odpowiednio przepisy niniejszego regulaminu.
5. Przewodniczący Rady zapewnia koordynację współdziałanie poszczególnych komisji w celu właściwego ich ukierunkowania, zapewnienia skuteczności działania oraz unikania zbędnych kontroli.
§ 97. Komisja może występować do organów Gminy w sprawie wniosków o przeprowadzenie kontroli przez Regionalną Izbę Obrachunkową, Najwyższą Izbę Kontroli lub przez inne organy kontroli.
DZIAŁ III.
a
Zasady i tryb działania Komisji Skarg, Wniosków i Petycji
§ 97a. Skargi, wnioski i petycje kieruje do Komisji Skarg, Wniosków i Petycji Przewodniczący Rady po dokonaniu ich wstępnej kwalifikacji.
2. Jeżeli w ocenie Przewodniczącego Rady otrzymane pismo nie jest skargą, wnioskiem lub petycją albo uzna, że Rada nie jest właściwa do ich rozpatrzenia, w zależności od ustalenia, przesyła pismo zgodnie z właściwością, albo przekazuje do rozpatrzenia jako zwykłe podanie.
3. W przypadku, gdy skarga, wniosek lub petycja zawiera braki formalne, Przewodniczący Rady wzywa podmiot wnoszący pismo do wniesienia uzupełnień.
§ 97b. 1. Pisma zakwalifikowane jako skarga lub wniosek rejestruje się w rejestrze skarg i wniosków, a zakwalifikowane jako petycja – w rejestrze petycji.
2. Wzór rejestrów, których mowa w ust. 1, określa Burmistrz i wyznacza pracownika Urzędu do jego prowadzenia.
§ 97c. Rozpatrywanie skarg, wniosków i petycji przez Komisję Skarg, Wniosków i Petycji polega na przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, ustaleniu stanu faktycznego i prawnego w danej sprawie oraz zajęciu stanowiska, które przedstawia Przewodniczącemu Rady w formie projektu uchwały w sprawie rozpatrzenia skargi, wniosku lub petycji.
§ 97d. 1. Przewodniczący Komisji Skarg, Wniosków i Petycji może zwrócić się do:
1) skarżącego, wnioskodawcy lub wnoszącego petycję o złożenie dodatkowych informacji i wyjaśnień;
2) Burmistrza lub kierownika jednostki organizacyjnej Gminy Góra o pisemne ustosunkowanie się do skargi, wniosku lub petycji, zajęcie stanowiska lub złożenie informacji niezbędnej do rozpatrzenia skargi, wniosku lub petycji;
3) Burmistrza o interpretację przepisów prawa lub o opinię prawną w sprawie będącej przedmiotem skargi, wniosku lub petycji przez radcę prawnego Urzędu.
2. Przewodniczący Komisji Skarg, Wniosków i Petycji może także zaprosić Burmistrza lub kierownika jednostki organizacyjnej Gminy Góra oraz skarżącego, wnioskodawcę lub wnoszącego petycję na posiedzenie Komisji, podczas której będzie rozpatrywana skarga, wniosek lub petycja.
§ 97e. Komisja Skarg, Wniosków i Petycji poza rozpatrzeniem skargi, wniosku lub petycji, wskazuje jednocześnie propozycję działań w celu usunięcia stwierdzonych w skardze nieprawidłowości, wprowadzenie proponowanych we wniosku usprawnień albo służących realizacji wnoszonych w petycji żądań.
§ 97f. 1. Decyzję o rozpatrzeniu skargi wniosku lub petycji podejmuje Rada, w oparciu o projekt uchwały przedłożony przez Komisję Skarg, Wniosków i Petycji.
2. O terminie sesji, na której rozpatrywana jest skarga, wniosek lub petycja Przewodniczący Rady informuje podmiot wnoszący pismo.
§ 97g. O sposobie załatwienia skargi, wniosku lub petycji Przewodniczący Rady obowiązany jest poinformować skarżącego, wnioskodawcę lub podmiot wnoszący petycję załączając do odpowiedzi uchwałę podjętą w tej sprawie przez Radę.
DZIAŁ IV.
Jednostki pomocnicze gminy
§ 98. W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze:
1) sołectwa, na obszarze wiejskim;
2) osiedla, na obszarze miasta.
§ 99. 1. Utworzenie jednostki pomocniczej następuje w drodze uchwały Rady.
2. Uchwała w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej powinna określać:
1) obszar;
2) granice;
3) siedzibę władz;
4) nazwę jednostki pomocniczej;
5) termin utworzenia jednostki.
3. Przebieg granic jednostek pomocniczych powinien uwzględniać naturalne uwarunkowania przestrzenne, komunikacyjne i więzi społeczne.
§ 100. 1. Sołectwa mogą być tworzone z inicjatywy:
1) Rady;
2) Burmistrza;
3) 10 mieszkańców posiadających prawo wybierania do Rady z obszaru, który ta jednostka ma obejmować.
2. Wniosek w sprawie utworzenia sołectwa powinien zawierać dane określone w § 99 ust. 2 oraz uzasadnienie.
3. Rada tworzy sołectwa za zgodą większości mieszkańców posiadających prawo wybierania do Rady z obszaru, na którym ma być utworzone sołectwo.
4. Mieszkańcy, o których mowa w ust. 3 wyrażają zgodę na utworzenie sołectwa w formie pisemnej. Termin, miejsce i sposób wypowiadania się mieszkańców w sprawie utworzenia sołectwa określa Burmistrz.
§ 101. Osiedla tworzy się jeżeli z udokumentowanym wnioskiem, zawierającym dane określone w § 99 ust. 2, wystąpi 10% wyborców posiadających prawo wybierania do Rady z obszaru, z którego wnioskuje się o utworzenie osiedla.
§ 102. 1. Do łączenia oraz podziału jednostek pomocniczych stosuje się odpowiednio przepisy Statutu dotyczące ich tworzenia.
2. Rada znosi jednostkę pomocniczą na wniosek:
1) organu uchwałodawczego jednostki pomocniczej;
2) Burmistrza;
3) 1/4 ustawowego składu Rady.
§ 103. Właściwa komórka organizacyjna Urzędu prowadzi rejestr jednostek pomocniczych.
§ 104. 1. Jednostki pomocnicze Gminy prowadzą gospodarkę finansową w ramach budżetu Gminy.
2. Jednostki pomocnicze Gminy gospodarują samodzielnie środkami wydzielonymi do ich dyspozycji, przeznaczając je na realizację zadań spoczywających na tych jednostkach.
3. Środki finansowe wydzielone do dyspozycji jednostek pomocniczych Gminy Rada uchwala corocznie w formie załącznika do uchwały budżetowej określającego wydatki jednostek pomocniczych w układzie rozdziałów klasyfikacji budżetowej.
4. Obsługę finansowo - księgową jednostek pomocniczych prowadzi Urząd.
5. Decyzje o wydatkowaniu środków, finansowych wydzielonych do dyspozycji jednostki pomocniczej podejmuje organ wykonawczy jednostki pomocniczej w formie pisemnej.
6. Decyzje, o których mowa w ust. 5 są wiążące dla osób składających oświadczenia woli w zakresie zarządu mieniem Gminy.
§ 105. (uchylony).
§ 106. 1. Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej może uczestniczyć bez prawa głosowania w pracach Rady, a w szczególności:
1) brać udział w sesjach Rady;
2) zgłaszać wnioski;
3) wykonywać określone zadania na podstawie zlecenia Rady;
4) współuczestniczyć w inicjatywach uchwałodawczych;
5) zabierać głos w sprawach treści merytorycznej projektów uchwał;
6) zabierać głos w innych sprawach będących przedmiotem sesji.
2. Przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej przysługuje za udział w sesjach i naradach sołtysów dieta na zasadach określonych przez Radę.
DZIAŁ V.
Zasady działania klubów radnych
§ 107. Radni mogą tworzyć kluby radnych, które łączą radnych o wspólnych celach działania.
§ 108. (uchylony).
§ 109. 1. Warunkiem utworzenia klubu jest zadeklarowanie w nim udziału przez co najmniej 3 radnych.
2. Powstanie klubu musi zostać niezwłocznie zgłoszone Przewodniczącemu Rady.
3. W zgłoszeniu podaje się:
1) nazwę klubu;
2) listę członków;
3) imię i nazwisko przewodniczącego klubu.
4. W razie zmiany składu klubu lub jego rozwiązania przewodniczący klubu jest obowiązany do niezwłocznego poinformowania o tym Przewodniczącego Rady.
§ 110. Właściwa komórka organizacyjna Urzędu prowadzi rejestr klubów.
§ 111. Przynależność radnych do klubów jest dobrowolna.
§ 112. 1. Kluby działają przez okres kadencji Rady. Upływ kadencji Rady jest równoznaczny z rozwiązaniem klubów.
2. Kluby mogą ulegać wcześniejszemu rozwiązaniu na mocy uchwał ich członków, podejmowanych bezwzględną większością w obecności co najmniej połowy członków klubu.
3. Kluby podlegają rozwiązaniu uchwałą Rady, gdy liczba ich członków spadnie poniżej 3.
§ 113. Kluby działają wyłącznie w ramach Rady.
§ 114. Prace klubów organizują przewodniczący klubów, wybierani przez członków klubu.
§ 115. 1. Kluby mogą uchwalać własne regulaminy.
2. Regulaminy klubów nie mogą być sprzeczne ze Statutem Gminy.
3. Przewodniczący klubów są obowiązani do niezwłocznego przedkładania regulaminów klubów Przewodniczącemu Rady.
4. Postanowienie ust. 3 dotyczy także zmian regulaminów.
§ 116. Klubom przysługują uprawnienia uchwałodawcze, wnioskodawcze i opiniodawcze.
§ 117. Na wniosek przewodniczących klubów Burmistrz obowiązany jest udostępnić pomieszczenia na obrady klubów.
Dział VI.
Zasady dostępu i korzystania z dokumentów organów gminy
§ 118. Prawo dostępu obywateli do dokumentów dotyczących działania organów gminy, a także wykonywania zadań publicznych przez te organy realizowane jest poprzez ich udostępnianie do wglądu w Urzędzie, we wskazanym pomieszczeniu.
§ 119. Dokumenty udostępniane są w godzinach pracy Urzędu.
§ 120. Uprawnienie dostępu do dokumentów organów gminy realizowane jest wyłącznie w asyście pracownika Urzędu.
§ 121. Z dokumentów udostępnionych do wglądu obywatele mogą sporządzać notatki, odpisy i wyciągi, a także kopiować je.
§ 122. 1. Obywatele mogą żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie notatek, odpisów, wyciągów oraz kopii.
2. Czynność uwierzytelnienia podlega opłacie skarbowej.
§ 123. Pracownik Urzędu może odmówić uwierzytelnienia sporządzonej notatki, odpisu lub wyciągu jeżeli:
1) nie odpowiadają one treści dokumentu źródłowego;
2) sporządzona notatka, odpis lub wyciąg są nieczytelne.
|
[
{
"question_id": "12116360",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy jest możliwa sytuacja, że Wiceprzewodniczący Rady Gminy Góra udziela głosu podczas obrad Rady Miejskiej?",
"answer": "Tak.",
"span": [
1,
18
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "12116366",
"question_type": "Confirmation_sim",
"question": "Czy Wiceprzewodniczący wykonuje zadania Przewodniczącego Rady podczas jego nieobecności?",
"answer": "Tak.",
"span": [
4702,
4897
]
},
{
"question_id": "12116384",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto w przypadku nieobecności Przewodniczącego wykonuje jego zadania?",
"answer": "W przypadku nieobecności Przewodniczącego jego zadania wykonuje Wiceprzewodniczący.",
"span": [
3693,
3713
]
},
{
"question_id": "12116373",
"question_type": "Factoid_cont",
"question": "Kto udziela głosu podczas zebrań Rady?",
"answer": "Podczas zebrań Rady głosu udziela Przewodniczący Rady.",
"span": [
11755,
11774
]
},
{
"question_id": "12116412",
"question_type": "Confirmation_cont",
"question": "Czy do zadań Przewodniczącego należy udzielanie głosu podczas sesji?",
"answer": "Tak.",
"span": [
16065,
16198
]
}
] |
00806045
|
Pokrzywka
Pokrzywka (łac. urticaria) – niejednolita grupa chorób o zróżnicowanej (często nieznanej) przyczynie i zbliżonym obrazie klinicznym, w której wykwitem pierwotnym jest bąbel pokrzywkowy. Jest on zewnętrznym objawem powstającego przy pokrzywce obrzęku skóry właściwej w wyniku rozszerzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych. Wykwitom na skórze może towarzyszyć też obrzęk naczynioruchowy. Nazwa jednostki chorobowej pochodzi od pokrzywy – rośliny, której włoski powodują oparzenia podobne do zmian skórnych przy pokrzywce.
Objawy
Podstawowym objawem pokrzywki jest bąbel pokrzywkowy, który może pojawić się w różnych miejscach na skórze:
- miejscowy, bezbolesny, płasko-wyniosły obrzęk skóry właściwej,
- o barwie czerwonej, różowej lub porcelanowobiałej,
- płaski, odgraniczony stromym brzegiem,
- o różnych kształtach i rozmiarach, od kilku milimetrów do zmian obejmujących znaczne powierzchnie skóry,
- blednący przy ucisku i mogący pojawić się praktycznie wszędzie,
- z towarzyszącym świądem, a czasem uczuciem pieczenia,
- powstający nagle i utrzymujący się przez krótki okres (do 24 godzin), a ustępujący bez śladu,
- z towarzyszącym obrzękiem naczynioruchowym u około połowy chorych z pokrzywką (obejmującym najczęściej wargi, powieki, policzki, ręce, stopy, genitalia, a nawet jelita i krtań). Objawy utrzymują się do 72 godzin, a chorzy odczuwają ból i rozpieranie skóry.
W rzadkich przypadkach poza objawami skórnymi mogą występować dodatkowe symptomy, na przykład:
- ból głowy,
- gorączka,
- objawy astmatyczne,
- chrypka,
- trudności w przełykaniu,
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- skurcze żołądka,
- brak apetytu,
- uczucie zmęczenia,
- problemy z orientacją,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- ucisk w klatce piersiowej,
- obrzęk stawów.
Rodzaje pokrzywek
Ze względu na czas trwania objawów wyróżnia się:
- pokrzywkę ostrą – trwającą mniej niż 6 tygodni (⅔ przypadków),
- pokrzywkę przewlekłą – trwającą dłużej niż 6 tygodni (pozostałe przypadki).
Ze względu na etiologię schorzenia wyróżnia się następujące rodzaje pokrzywek:
- pokrzywka idiopatyczna (samoistna),
- ostra,
- przewlekła (z obrzękiem naczynioruchowym, bez obrzęku naczynioruchowego oraz nawracający obrzęk naczynioruchowy bez pokrzywki),
- pokrzywka fizyczna,
* pokrzywka dermograficzna – wskutek tarcia (bąble pojawiają się po 1–5 min, u około 5% populacji),
* pokrzywka z zimna – w wyniku działania zimnego powietrza, wody lub wiatru,
* pokrzywka opóźniona z ucisku – wskutek uciśnięcia skóry, zwykle bolesna (bąble i obrzęk głębokich warstw skóry pojawiają się po 1–3 godzinach),
* pokrzywka wibracyjna – na przykład w wyniku działania młota pneumatycznego,
* pokrzywka cieplna – wskutek działania zlokalizowanego ciepła,
* pokrzywka słoneczna – będąca reakcją na światło nadfioletowe lub widzialne,
- pokrzywka cholinergiczna – czyli wzrost temperatury ciała, na przykład po wysiłku fizycznym lub biernym ogrzaniu ciała, niezwiązana ze wstrząsem anafilaktycznym (okrągłe grudki o średnicy 2–4 mm pojawiają się po 2–20 min, u około 11% populacji),
- powysiłkowa reakcja anafilaktyczna – często przebiega z pokrzywką olbrzymią, obrzękiem naczynioruchowym, zaburzeniami oddychania i anafilaksją,
- pokrzywka wodna – wskutek kontaktu z wodą,
- pokrzywka pokarmowa,
* alergiczna – powstała jako reakcja na orzechy i orzeszki ziemne, ryby, skorupiaki, pszenicę, jaja, mleko, soję i różne owoce,
* niealergiczna – będąca odpowiedzią na działanie wyzwalaczy histaminy (np. truskawki, ser, szpinak, bakłażan, homary i pomidory) oraz bakterii zawartych w rybach z rodziny Scombridae (np. tuńczyk, makrela), które wytwarzają histaminę,
* wywołana przez dodatki do żywności – na przykład benzoesany, siarczyny, glutaminian sodu, penicylinę, barwniki spożywcze,
- pokrzywka polekowa,
* pokrzywka alergiczna – spowodowana uczuleniem na niektóre substancje (penicylinę i inne antybiotyki beta-laktamowe, środki znieczulające miejscowo),
* pokrzywka niealergiczna – wywołana przez, na przykład, kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (powodujące zaostrzenie objawów w 20–40% przewlekłej pokrzywki idiopatycznej), radiologiczne środki cieniujące, opioidy, leki zwiotczające mięśnie szkieletowe,
pokrzywka kontaktowa – wywołana przez lateks, pokarmy (np. orzechy, ryby, skorupiaki), substancje chemiczne (np. aldehyd mrówkowy w odzieży, żywice, ślinę zwierząt, nadsiarczan amonu w kosmetykach, pokarmach); najczęściej postać ostra,
pokrzywka wywołana przez alergeny wziewne – rzadka; u części chorych z zespołem alergii jamy ustnej uczulonych na alergeny wziewne objawy występują w wyniku reakcji krzyżowej z alergenem pokarmowym (brzoza – jabłka, orzechy laskowe i pomidor; bylica – seler, jabłka i kiwi; ambrozja – melony i banan).
Epidemiologia
Pokrzywka dotyka przynajmniej raz w życiu od 15% do 20% populacji. U kobiet stwierdza się ją dwukrotnie częściej niż u mężczyzn. Szacuje się, że od 0,1% do 3% społeczeństwa europejskiego cierpi na pokrzywkę idiopatyczną o charakterze przewlekłym.
Pokrzywkę najczęściej diagnozuje się u osób pomiędzy 30. a 40. roku życia. Po sześćdziesiątym roku życia pierwsze przypadki zachorowań stwierdza się rzadko. Postać ostrą odnotowuje się częściej niż przewlekłą – około 50% populacji z objawami pokrzywki.
U kobiet najczęściej występuje pokrzywka idiopatyczna i pokrzywka świetlna, u mężczyzn pokrzywka opóźniona z ucisku i cholinergiczna, u dzieci zaś pokrzywka ostra i z zimna (w przeciwieństwie do pokrzywki idiopatycznej, aspirynowej, z ucisku i cholinergicznej, które u najmłodszych pojawiają się epizodycznie). Poniżej 16. roku życia zachorowania na pokrzywkę sięgają 3–6%[potrzebny przypis] ogółu populacji dzieci. Znacznie częściej dotknięci są nią pacjenci z atopią (atopowe zapalenie skóry, katar sienny).
Pokrzywkę z zimna częściej odnotowuje się w krajach skandynawskich niż w basenie Morza Śródziemnego. W przypadku pokrzywki cieplnej jest odwrotnie – dominuje w krajach śródziemnomorskich. Spośród pokrzywek o podłożu fizykalnym za najczęstsze uznaje się pokrzywkę wywołaną i opóźnioną z ucisku.
Patogeneza
Obraz kliniczny przy pokrzywce wykazuje obrzęk w obrębie górnych warstw skóry właściwej, poszerzenie postkapilarnych naczyń krwionośnych oraz naczyń limfatycznych obszaru objętego reakcją pokrzywkową. W przypadku obrzęku naczynioruchowego podobne zmiany dotyczą dolnych warstw skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Ich powodem jest przede wszystkim uwolnienie z komórek zapalnych w skórze mediatorów działających na naczynia krwionośne oraz zmiany wywołane przez te substancje w sąsiednich naczyniach i neuronach. Zwiększona przepuszczalność naczyń kapilarnych prowadzi do powstania bąbla pokrzywkowego, a podrażnienie zakończeń nerwowych powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i wystąpienie rumienia. Uwolnione mediatory działają na receptory czuciowe, co jest przyczyną świądu. Modelowym przykładem reakcji leżącej u podłoża pokrzywki jest degranulacja mastocytów znajdujących się w skórze i uwolnienie mediatorów, takich jak histamina. Istnieje szereg czynników, które na drodze immunologicznej lub nieimmunologicznej aktywują mastocyty i powodują rozpad ich ziarnistości. Należą do nich choroby związane z reakcjami immunologicznymi (nadwrażliwości) typu I, II i III według klasyfikacji Gella i Coombsa, z aktywacją układu dopełniacza, a także z mechanizmami nieimmunologicznymi.
- Reakcje nadwrażliwości typu I (anafilaktyczne) – występują u osób z predyspozycją genetyczną, u których w odpowiedzi na kontakt z antygenem dochodzi do produkcji przeciwciał klasy IgE. Powtórna ekspozycja na ten sam antygen powoduje jego łączenie się z przeciwciałami IgE, a w rezultacie aktywację i degranulację mastocytów prowadzących do uwolnienia histaminy i wystąpienia charakterystycznych objawów klinicznych. Przykładami takiej reakcji są: nadwrażliwość na penicylinę, nadwrażliwość na jad pszczeli, uczulenie na niektóre pokarmy (orzeszki ziemne, jaja, mleko, małże). Obok histaminy i innych mediatorów działających na naczynia krwionośne uwalniane są również cytokiny (np. IL-4, IL-5) oraz leukotrieny (np. LTB4).
- Reakcja nadwrażliwości typu II (cytotoksyczność zależna od przeciwciał) i III (kompleksy immunologiczne) – prowadzą do degranulacji mastocytów w wyniku aktywacji układu dopełniacza przez kompleksy antygen–przeciwciało. Reakcje typu II obejmują wiązanie się przeciwciał z antygenem na powierzchni komórek, natomiast reakcje typu III są związane z obecnością krążących kompleksów immunologicznych, które odkładają się w tkankach. Przykładem reakcji nadwrażliwości typu II jest wytwarzanie przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom powierzchniowym erytrocytów po przetoczeniu krwi niezgodnej w układzie ABO. Krążące kompleksy immunologiczne, biorące udział w reakcji typu III, mogą powstawać w przebiegu zakażeń bakteryjnych lub wirusowych (szczególnie wirusem zapalenia wątroby typu B, Coxsackie A i B oraz wirusem Epsteina-Barr), w odpowiedzi na leki lub w wyniku chorób tkanki łącznej, na przykład tocznia rumieniowatego układowego (SLE). Powstające w tych reakcjach anafilatoksyny – C3a i C5a – powodują uwolnienie mediatorów z mastocytów na drodze bezpośredniej, bez konieczności łączenia się antygenów z cząsteczkami IgE na powierzchni tych komórek.
- Mechanizm nieimmunologiczny – opiera się na właściwościach wielu substancji, które mają zdolność bezpośredniego aktywowania dopełniacza i degranulacji mastocytów. Należą do nich radiologiczne środki cieniujące, opioidy, neuropeptydy, peptydy bakteryjne, a także szereg czynników fizycznych, między innymi wibracja, ucisk mechaniczny, wysoka temperatura lub zimno. Do aktywacji układu dopełniacza może również dojść bez połączenia się antygenu z przeciwciałem.
Diagnostyka
Wywiad lekarski
Diagnozy pokrzywki dokonuje się w oparciu o ocenę charakterystycznych zmian skórnych i wywiad z pacjentem dotyczący kwestii:
- pierwszego objawu pokrzywkowego,
- częstotliwości wysiewu bąbli,
- czasu utrzymywania się zmian skórnych,
- wielkości, kształtu i lokalizacji zmian skórnych,
- współistnienia objawów obrzęku naczynioruchowego,
- dodatkowych objawów podmiotowych: świąd skóry, ból,
- wywiadu rodzinnego w zakresie pokrzywki oraz atopii,
- współistnienia chorób alergicznych, infekcyjnych, endokrynopatii lub innych zaburzeń internistycznych,
- związku występowania objawów pokrzywki z ekspozycją na czynniki fizykalne lub wysiłek fizyczny,
- stosowania leków (szczególnie niesterydowych leków przeciwzapalnych, szczepionek odpornościowych lub alergenowych, hormonów, antybiotyków, środków przeczyszczających, kropli do oczu, nosa, uszu itd.),
- związku wystąpienia objawów ze spożytymi pokarmami,
- rodzaju pracy zawodowej lub kierunku kształcenia się chorego czy jego hobby,
- związku wysiewów zmian skórnych z sezonem (wakacje, weekend, lato, zima),
- wprowadzania implantów chirurgicznych, stomatologicznych lub ortopedycznych,
- związku z cyklem miesiączkowym u kobiet,
- związku ze stresem emocjonalnym.
Badania dodatkowe
W celu ustalenia przyczyn pokrzywki wykonuje się również badania pomocnicze:
- badania krwi
* morfologia z rozmazem
* bezwzględna liczba eozynofilów we krwi obwodowej (w kierunku atopii lub infekcji pasożytniczej)
* autoprzeciwciała anty-TPO i anty-TG lub przeciwciała przeciwjądrowe (w kierunku zapalenia tarczycy lub choroby układowej tkanki łącznej)
* krioglobuliny i składowe układu dopełniacza (w kierunku układowej choroby tkanki łącznej, nowotworu lub przewlekłego zapalenia wątroby)
* OB, podstawowe badania biochemiczne
- badanie moczu
- testy skórne punktowe i/lub oznaczenie swoistych IgE (przy podejrzeniu pokrzywki ostrej)
- testy skórne płatkowe (przy podejrzeniu pokrzywki kontaktowej)
- próby prowokacyjne
* powierzchniowe zadrapanie skóry – pokrzywka dermograficzna
* przyłożenie kostki lodu – pokrzywka z zimna
* mokry okład o temperaturze ciała – pokrzywka wodna
* mocny ucisk – pokrzywka uciskowa
* przyłożenie przyrządu wywołującego drgania – pokrzywka wibracyjna
* szybki trening – pokrzywka wysiłkowa
* naświetlenie – pokrzywka świetlna
* spożycie prawdopodobnie uczulającego produktu – pokrzywka na tle pokarmowym
* podanie prawdopodobnie uczulającego leku (w bezpiecznej dawce) – pokrzywka polekowa
- biopsja skóry
* przy podejrzeniu pokrzywkowego zapalenia naczyń
* u pacjentów z podejrzeniem mastocytozy
* przy objawach ogólnoustrojowych i przyśpieszonym OB
* przy opornej na leczenie pokrzywce idiopatycznej.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Pacjenci ze zdiagnozowana pokrzywką powinni:
- unikać kontaktu z alergenem lub czynnikiem będącym u nich wyzwalaczem histaminy (jeśli został zidentyfikowany)
- unikać czynników nieswoiście nasilających lub wywołujących pokrzywkę (kwas acetylosalicylowy, opioidy, alkohol, stres psychiczny)
- poddać się leczeniu choroby podstawowej, jeśli pokrzywka ma charakter wtórny.
Leczenie farmakologiczne
- leki przeciwhistaminowe – są lekami pierwszego rzutu w terapii objawów pokrzywki, stosuje się je również w leczeniu obrzęku naczynioruchowego. Działają one na receptor H1, uniemożliwiając wiązanie histaminy z receptorem histaminowym, co hamuje aktywność głównego mediatora w procesie zapalnym przy pokrzywce. Antagonisty receptora H1 mogą więc działać profilaktycznie oraz znosić objawy skórne (bąble pokrzywkowe, świąd). W terapii stosuje się głównie leki przeciwhistaminowe nowej generacji, na przykład bilastynę, cetyryzynę, lewocetyryzynę, loratadynę. W przypadku bilastyny wyniki badań przedklinicznych prowadzonych in vivo wykazały jej wysoką selektywność w odniesieniu do receptora H1, działanie przeciwhistaminowe oraz przeciwalergiczne. Leki na bazie bilastyny nie mają również działania sedacyjnego, odznaczają się dobrym profilem bezpieczeństwa, nie wywołują ciężkich objawów niepożądanych oraz nie wykazują działania antymuskarynowego (w odróżnieniu od leków przeciwhistaminowych I generacji).
- kortykosteroidy – podawane w przypadkach pokrzywki ostrej z objawami ogólnoustrojowymi, stosowane przy pokrzywce w przebiegu choroby posurowiczej oraz w przypadkach pokrzywki przewlekłej, gdzie leczenie w oparciu o antagonisty receptora H1 nie przynosi zadowalających rezultatów
- inne leki
* β-mimetyki
* ketotifen (pokrzywka fizyczna)
* montelukast (przewlekła pokrzywka idiopatyczna)
* nifedypina (w monoterapii lub w połączeniu z lekami przeciwhistaminowymi)
* cyklosporyna (pokrzywka przewlekła, zwłaszcza autoimmunologiczna i oporna na inne leczenie)
* przeciwciało monoklonalne przeciwko IgE (wybrane przypadki pokrzywki idiopatycznej, cholinergicznej, pokrzywki z zimna i pokrzywki słonecznej).
Jeśli pokrzywce towarzyszy wstrząs anafilaktyczny, lekiem pierwszego wyboru jest epinefryna.
|
[
{
"question_id": "11521450",
"question_type": "Confirmation_com",
"question": "Czy niektóre odmiany pokrzywki występują zwykle na konkretnych obszarach świata?",
"answer": "Tak.",
"span": [
0,
9
],
"reasoning_pattern": "Comparison"
}
] |
[
{
"question_id": "11533971",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie częściej odnotowuje się pokrzywkę z zimna?",
"answer": "Pokrzywkę z zimna częściej odnotowuje się w krajach skandynawskich.",
"span": [
5833,
5857
]
},
{
"question_id": "11533972",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Gdzie częściej odnotowuje się pokrzywkę cieplną?",
"answer": "Pokrzywkę cieplną częściej odnotowuje się w krajach śródziemnomorskich.",
"span": [
5949,
5977
]
}
] |
00806051
|
Hołd pruski
Hołd pruski odbył się 10 kwietnia 1525 roku w Krakowie po wcześniejszym zawarciu traktatu między królem Zygmuntem I Starym i Albrechtem Hohenzollernem w dniu 8 kwietnia 1525 roku. W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone, jako lenno Polski, w Księstwo Pruskie.
Ostatni w Prusach wielki mistrz Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (krzyżackiego) sprawujący władzę świecką nad państwem zakonnym Albrecht Hohenzollern, przyjął wyznanie luterańskie i przekształcił państwo zakonu krzyżackiego w świeckie państwo (Prusy Książęce), stając się jego władcą (księciem w Prusach), wyznaczonym przez zwierzchniego pana lennego – czyli Króla Polski (księcia całych Prus). Książę w Prusach miał otrzymać pierwsze miejsce wśród dostojników świeckich senatu Królestwa Polskiego. Jednocześnie złożył hołd lenny swojemu wujowi Zygmuntowi Staremu, królowi Polski.
W wyniku zawartego traktatu prawo do dziedziczenia Prus Książęcych otrzymali męscy potomkowie Albrechta, a w razie jego bezpotomnej śmierci – jego bracia Jerzy, Kazimierz i Jan z potomstwem męskim. Po wygaśnięciu tych linii rodu Prusy miało przejąć bezpośrednio Królestwo Polskie. Z dziedziczenia wyłączona była linia elektorska Hohenzollernów. Na wypadek wojny toczonej przez Królestwo (innej niż wojna o same Prusy) książę w Prusach miał wystawić zaledwie stu rycerzy. Ustanowiono natomiast mieszane polsko-pruskie sądy do rozstrzygania spraw, które mogły zostać wytoczone księciu w Prusach, lub też apelacji od werdyktów, jakie wydawały sądy księcia. Traktat krakowski był pierwszą umową o charakterze międzypaństwowym pomiędzy władcą katolickim a protestanckim w Europie.
W czasie składania hołdu na Goldzie rynku krakowskiego, Albrechtowi towarzyszyła delegacja stanów pruskich. Albrecht odebrał z rąk króla proporzec z herbem Prus Książęcych jako symbol lenna. Oznakę zależności od króla i Korony symbolizowała umieszczona na piersi czarnego pruskiego orła litera S (Sigismundus) oraz korona na jego szyi.
Sytuacja przed hołdem
Zanim doszło do złożenia hołdu, obie strony przez wiele lat przygotowywały polityczne jak i ideologiczne podstawy do zawarcia traktatu krakowskiego. Albrecht Hohenzollern już w 1523 roku spotkał się z Marcinem Lutrem, który przekonał go do porzucenia sprzecznych według niego z naturą i Biblią reguł zakonnych i utworzył na terenie państwa zakonnego świeckie państwo z luterańskim władcą na czele.
W tym samym czasie Zygmunt I wysłał do Norymbergi spolszczonego niemieckiego rycerza z Prus Królewskich – Achacego von Zehmen, wojewodę malborskiego i zaufanego rotmistrza królewskiego, zasłużonego w czasie wojny Korony z Albrechtem, w celu przedstawienia Sejmowi Rzeszy racji stanu Korony co do Gdańska i Elbląga, a także z oficjalną propozycją dla Albrechta zrzeczenia się urzędu wielkiego mistrza na rzecz Zygmunta, w zamian za rekompensatę w ludziach, ziemi i pieniądzu. Achacy von Zehmen dostał jednak drugą tajną misję od Krzysztofa Szydłowieckiego oraz podkanclerzego koronnego i biskupa poznańskiego Piotra Tomickiego, którzy kazali mu przekazać Albrechtowi, że znają jego zamiary i popierają pomysł sekularyzacji Prus i wdrożenia nauczania luterańskiego w tym kraju. Chcieli go też powstrzymać od jego ewentualnych zamiarów wystąpienia z zakonu i przejścia na służbę francuską. Wielki mistrz Albrecht Hohenzollern mógł więc liczyć na poparcie wpływowej elity politycznej Korony w swoich zamiarach co do utworzenia dziedzicznego księstwa na terenie państwa zakonnego.
Zupełnie inne stanowisko w tych sprawach reprezentował prymas Jan Łaski, który miał poparcie senatu (składającego się z gorliwych duchownych katolickich) i uważał, że jedyną drogą zakończenia odwiecznych konfliktów z zakonem jest jego likwidacja; podobne zdanie wyrażała królowa Bona Sforza. Miało to się odbyć m.in. poprzez przeniesienie Krzyżaków na Mołdawię, gdzie mieliby pełnić swoją pierwotną funkcję (walka z poganami) oraz inkorporacji Prus do Korony. Pod koniec 1523 roku doszło do zjazdu w Grotkowie, gdzie obok Szydłowieckiego obecni byli Achacy von Zehmen i biskup Piotr Tomicki. Oficjalnie Albrechtowi przedłożono jeszcze inną koncepcję, która przewidywała złożenie hołdu, powtórzenie postanowień traktatu toruńskiego i zwrot ziem krzyżackich zgarniętych w ostatnich konfliktach przez Polskę. Była to jednak jedynie gra na czas i propozycja ta została bezkompromisowo odrzucona i podjęto rokowania w sprawie sekularyzacji i utworzenia luterańskiego państwa satelitarnego.
Następnie doszło do kolejnego zjazdu w Bytomiu. Nie uczestniczył w nim sam Albrecht, lecz jego delegaci, którzy zostali oficjalnie przywitani przez Krzysztofa Szydłowieckiego. Razem z nimi opracował plan i koncepcje dalszej polityki w Prusach, które miały być potem przedłożone Zygmuntowi I – król do tego momentu był nieświadomy możliwości sekularyzacji państwa zakonnego, ani nie zdawał sobie sprawy z tego, co dzieje się za jego plecami, a przynajmniej nie poświęcał temu zbyt wiele uwagi. Szydłowiecki, jako bliski współpracownik i zaufany Zygmunta I, zagwarantowałby aprobatę tej propozycji ze strony króla. Przedstawiona następnie sejmowi koncepcja mijała się z marzeniami senatorów.
Skutki
Wydarzenia związane z hołdem pruskim zlikwidowały państwo krzyżackie, czyniąc jego spadkobiercę, świeckie państwo pruskie, krajem zależnym od Polski. Aż do srebrnego wieku, tj. epoki Wazów na tronie Polski, zagrożenie z tego kierunku zostało odsunięte i zmarginalizowane, jednak nie zlikwidowane. Dynastia panująca w Prusach wymarła w 1619 r., już w 1563 Zygmunt II August dopuścił do przejęcia lenna pruskiego przez spokrewnionych elektorów brandenburskich, w 1605 bez zgody Sejmu Zygmunt III Waza nadał elektorowi brandenburskiemu Joachimowi Fryderykowi kuratelę nad umysłowo chorym księciem pruskim Albrechtem Fryderykiem, co było jedna z przyczyn rokoszu Zebrzydowskiego. W 1611 sejm zatwierdził nadanie lenna elektorowi Janowi Zygmuntowi Hohenzollernowi (nalegał na to król w obawie przed sojuszem szwedzko-brandenburskim). Od tego momentu władcy Brandenburgii-Prus dążyli do połączenia swoich ziem w jednolite terytorialnie państwo, do czego przeszkodą były ziemie Prus Królewskich. Podczas potopu szwedzkiego w traktatach welawsko-bydgoskich zerwano zależność lenną Prus od Rzeczypospolitej.
Dla współczesnych hołd pruski był wielkim triumfem Zygmunta I Starego[potrzebny przypis]. Stanisław Hozjusz w wierszu o hołdzie nazwał Zygmunta Starego szalonym:
Powiedz, ktokolwiek przeczytasz te sprawy,
Czyli nie nazwiesz monarchę szalonym,
Co mogąc łatwo skończyć z zwyciężonym,
Wzrok mu swój wolał pokazać łaskawy?
W historiografii oceniany jest negatywnie jako fatalny błąd polityczny, gdyż lepszym rozwiązaniem byłaby inkorporacja Prus do Korony. Ten negatywny stosunek widoczny jest m.in. na obrazie Jana Matejki „Hołd pruski”.
Upamiętnienie
Miejsce hołdu upamiętnione jest na krakowskim rynku specjalną tablicą. Wydarzenie to stało się tematem jednego z najbardziej znanych obrazów Jana Matejki (eksponowanego w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, będącej oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie).
W Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się rycerska zbroja turniejowa z roku ok. 1560. W tej zbroi Jan Matejko przedstawił na swoim obrazie Albrechta Hohenzollerna.
|
[
{
"question_id": "11535199",
"question_type": "Factoid_com",
"question": "Jakiego wyznania był król Polski Zygmunt I Stary?",
"answer": "Król Polski Zygmunt I Stary był wyznania katolickiego.",
"span": [
0,
12
],
"reasoning_pattern": "Information Overlap"
}
] |
[
{
"question_id": "11535200",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Pomiędzy kim został zawarty hołd pruski?",
"answer": "Hołd pruski został zawarty pomiędzy Zygmuntem I Starym a Albrechtem Hohenzollernem.",
"span": [
118,
164
]
},
{
"question_id": "11535204",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kto sprawował władzę w Prusach?",
"answer": "W Prusach władzę sprawował Albrecht Hohenzollern.",
"span": [
458,
479
]
},
{
"question_id": "11535203",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Jakie wyznanie przyjął w swoim państwie Albrecht Hohenzollern?",
"answer": "Albrecht Hohenzollern przyjął w swoim państwie wyznanie luterańskie.",
"span": [
489,
510
]
},
{
"question_id": "11535202",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Kim był Zygmunt I Stary?",
"answer": "Zygmunt I Stary był królem Polski.",
"span": [
895,
909
]
},
{
"question_id": "11535205",
"question_type": "Factoid_sim",
"question": "Pomiędzy władcami jakich wyznań odbył się hołd pruski?",
"answer": "Hołd pruski odbył się pomiędzy władcą katolickim a władcą protestanckim. ",
"span": [
1642,
1685
]
}
] |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.